Szanowni Uczestnicy IV Zjazdu Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce, Pragnę przekazać serdeczne pozdrowienia dla wszystkich Uczestników IV

Transkrypt

1 Szanowni Uczestnicy IV Zjazdu Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce, Pragnę przekazać serdeczne pozdrowienia dla wszystkich Uczestników IV Zjazdu Teologów Fundamentalnych w Polsce. Cieszę się, że to spotkanie odbywa się we współpracy z Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu, które powstało z inicjatywy Ojca Świętego Jana Pawła II, by dać możliwość spotkania się ludzi dobrej woli w miejscu naznaczonym strasznym piętnem śmierci, gdzie jednocześnie chrześcijanie i przedstawiciele innych wyznań dali świadectwo o tym, że Miłość jest mocniejsza niż śmierć. Niewątpliwie trzeba przyjechać do Auschwitz, by z odwagą podejmować współczesne wyzwania, by wyznaczać nowe perspektywy dla współczesnej teologii. Jan Paweł II, stając w Oświęcimiu-Brzezince podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny 7 czerwca 1979 roku, podkreślił, że żaden człowiek nie może przejść obojętnie obok tego miejsca. Dla Ojca Świętego, który sam doświadczył okrucieństwa II wojny światowej, obóz koncentracyjny był znakiem nie tylko straszliwej kaźni, ale również mocy Miłości, która zapala w sercu człowieka nową nadzieję. Wskazał na św. Maksymiliana Kolbe, który w obozie oddał życie za brata, jako na przykład zwycięstwa Miłości: To zwycięstwo przez wiarę i miłość odniósł ów człowiek w tym miejscu, które było zbudowane na zaprzeczeniu wiary wiary w Boga i wiary w człowieka i na radykalnym podeptaniu już nie tylko miłości, ale wszelkich oznak człowieczeństwa, ludzkości; w tym miejscu, które było zbudowane na nienawiści i na pogardzie człowieka w imię obłąkanej ideologii; w tym miejscu, które było zbudowane na okrucieństwie (Homilia w czasie Mszy świętej odprawionej na terenie byłego obozu koncentracyjnego, 7 czerwca 1979). Sługa Boży Jan Paweł II nawiedzając

2 6 Stanisław kard. Dziwisz Auschwitz dał świadectwo wiary w Jezusa Chrystusa, który pokonał śmierć na krzyżu i pokazał sens przebaczenia. Pamięć o tym miejscu jest potrzebna, by nie powtórzyć więcej tak strasznych okrucieństw. Jest potrzebna również teologii, by nie zapomniała, że Bóg w Jezusie Chrystusie był w samym centrum śmierci, by ją pokonać i pociągnąć za sobą tych, którzy zginęli tu w strasznych okolicznościach. Ojciec Święty Benedykt XVI do refleksji Sługi Bożego Jana Pawła II na temat Auschwitz dodał pytanie o Boga, który według niektórych nurtów współczesnej teologii zamilkł w czasie II wojny światowej. Przyznał naszą bezradność wobec tajemnicy Boga, ale jednocześnie przypomniał, że człowiek jest w stanie odkryć w sobie obecność Boga, gdy się na Niego otwiera w swojej samotności: Nie potrafimy przeniknąć tajemnicy Boga widzimy tylko jej fragmenty i błądzimy, gdy chcemy stać się sędziami Boga i historii. Nie obronimy w ten sposób człowieka, przeciwnie, przyczynimy się do jego zniszczenia. Nie ostatecznie powinniśmy wytrwale, pokornie, ale i natarczywie wołać do Boga: Przebudź się! Nie zapominaj o człowieku, którego stworzyłeś! To nasze wołanie do Boga winno jednocześnie przenikać i przemieniać nasze serca, aby obudzić ukrytą w nas obecność Boga by Jego moc, którą złożył w naszych sercach, nie została stłumiona i zagrzebana w nas przez muł egoizmu, strachu przed ludźmi, obojętności i oportunizmu (Przemówienie Ojca Świętego Benedykta XVI, Auschwitz-Birkenau, 28 czerwca 2006). Zarówno Jan Paweł II jak i Benedykt XVI zachęcają nas do odważnego podjęcia wyzwania, jakie niesie obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau, nie tylko dla teologii, ale również dla każdego człowieka. Wiara mówi nam, że mimo okrucieństwa zła ostatnie słowo należy do Miłości. Niech wstawiennictwo św. Maksymiliana Marii Kolbego i św. Teresy Benedykty od Krzyża oraz wielu męczenników wspiera wysiłek teologów w poszukiwaniu nowych perspektyw dla współczesnej teologii. Niech krzyż Chrystusa będzie znakiem ufnej nadziei. Z pasterskim błogosławieństwem i modlitwą w Panu, Kraków, 26 września 2008 Stanisław kard. Dziwisz metropolita krakowski

3 Dialog u progu Auschwitz ciąg dalszy Niniejsza książka jest owocem IV Zjazdu Stowarzyszenia Teologów Fun da men talnych w Polsce, który odbył się w dniach września 2008 roku w Centrum Dia logu i Modlitwy w Oświęcimiu. Konferencja ta wpisuje się w jeszcze młodą tradycję uprawiania dialogu religijnego w tym miejscu. W 2003 roku ukazała się książka Dialog u progu Auschwitz, tom 1, która dokumentuje niektóre z pierwszych ważnych akademickich międzynarodowych i międzyreligijnych spotkań w Oświęcimiu. Rabini, księża, profesorowie wraz ze swoimi studentami, Żydzi i chrześcijanie różnych wyznań z Polski, Niemiec, Stanów Zjednoczonych i Izraela zaprezentowali sobie wzajemnie odpowiedzi teologii i doświadczenia dialogu po Auschwitz, które odzwierciedlały perspektywę ich własnych środowisk. Doświadczenie u progu Auschwitz atmosfery wzajemnego szacunku, słuchania świadectw i odmiennych wyrazów wiary stało się dla uczestników przełomowym wydarzeniem. Od tego czasu dużo się wydarzyło, więcej było dialogu, często nieformalnego, spotkań, pogłębienia wiary, wspólnej modlitwy, wzrostu wzajemnego szacunku i zaufania. W pewnym sensie ukoronowaniem tego procesu była wizyta papieża Benedykta XVI w Oświęcimiu w 2006 roku. Po cichej modlitwie w obozie macierzystym Auschwitz, spotkaniu z byłymi więźniami, błogosławieństwie dla Centrum Dialogu i Modlitwy oraz modlitwie z Żydami i przedstawicielami innych wyznań chrześcijańskich w Birkenau na niebie zjawiła się tęcza, biblijny znak przymierza Boga z ludzkością. Czysty przypadek? Religijny dialog u progu Auschwitz jednak w dalszym ciągu nie jest łatwy i wymaga dużo duchowego wysiłku. Polska teologia fundamentalna zrozumiała to wyzwanie, organizując konferencję pt. Perspektywy teologii po Auschwitz w Oświęcimiu, zapraszając także referentów z Niemiec oraz

4 8 ks. Manfred Deselaers, ks. Jan Nowak Izraela. Dziękujemy bardzo serdecznie Bogu i wszystkim zaangażowanym za wkład w sukces spotkania, w szczególności przewodniczącemu ks. prof. Marianowi Ruseckiemu i sekretarzowi ks. prof. Krzysztofowi Kauchowi ze Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce oraz prelegentom, izraelskiemu rabinowi Alonowi Goshen-Gottsteinowi i niemieckiemu profesorowi Gregorowi Hoffowi. Niniejsza książka ukaże się równocześnie jako publikacja Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce (Biblioteka Teologii Fundamentalnej nr 4) oraz jako publikacja Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu Dialog u progu Auschwitz, tom 2 (Biblioteka Centrum Dialogu i Modlitwy nr 9). ks. Manfred Deselaers, ks. Jan Nowak Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu

5 Tu jest locus theologicus! Te słowa wypowiedział kardynał Stanisław Nagy podczas mszy świętej w Karmelu w trakcie IV Zjazdu Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce, który obradował we wrześniu 2008 roku w Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu na temat Perspektywy teologii fundamentalnej po Auschwitz. Słowa księdza kardynała mogą być myślą przewodnią tej wyjątkowej książki. Jej wyjątkowość bierze się z kilku powodów. Po pierwsze, w wielkim dyskursie teologicznym po Auschwitz brakuje wyraźnego głosu teologii polskiej, zwłaszcza fundamentalnej, na co zwrócił uwagę kardynał Nagy, i do czego zachęcał papież Benedykt XVI w czasie pobytu w byłym obozie Auschwitz-Birkenau w 2006 roku, gdy mówił: Gdzie był Bóg w tamtych dniach? Dlaczego milczał? Jak mógł pozwolić na tak wielkie zniszczenie, na ten tryumf zła? [ ] Skoro ten naród, przez sam fakt swojego istnienia stanowi świadectwo Boga, który przemówił do człowieka i wziął go pod swoją opiekę, to trzeba było, aby Bóg umarł, a cała władza spoczęła w rękach ludzi w rękach tych, którzy uważali się za mocnych i chcieli zawładnąć światem. Wyniszczając Izrael, dokonując Szoah, chcieli w rzeczywistości wyrwać korzenie wiary chrześcijańskiej 1. Trzeba powiedzieć, że polska fundamentalistyka w ostatnich latach przygotowywała się do podjęcia wyzwania, jakim było i jest Auschwitz, poprzez naukową refleksję o krzyżu, cierpieniu, nadziei oraz próby odpowiedzi na egzystencjalne pytania współczesnego człowieka. 1 Bóg i Auschwitz. O Edycie Stein, wizycie papieża Benedykta XVI i Bogu w mrokach dziejów, pod red. M. Deselaersa, L. Łysienia, J. Nowaka, Kraków 2007, s. 106n (Biblioteka Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu, 4).

6 10 ks. prof. dr hab. Marian Rusecki Po drugie, zachęta do zgłębienia tego wyjątkowego locus theologicus płynie od Jana Pawła II, który podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski w 1979 roku, odwiedzając Auschwitz powiedział: Wiadomo, że nieraz tutaj bywałem bardzo wiele razy! Wiele razy schodziłem do celi śmierci Maksymiliana Kolbe, wiele razy klękałem pod murem zagłady i przechodziłem wśród rozwalonych krematoriów Brzezinki. Nie mogłem tutaj nie przybyć jako papież. [ ] Przybywam, ażeby razem z wami, bez względu na to, jaka jest wasza wiara, jeszcze raz popatrzeć w oczy sprawie człowieka. [ ] Chrystus chce, abym stawszy się następcą Piotra świadczył przed całym światem o tym, co jest wielkością człowieka naszych czasów i co jest jego nędzą. Co jest jego klęską i co jest jego zwycięstwem 2. Integralną częścią wyjątkowego zjazdu była Droga Krzyżowa w Birkenau oraz modlitwa i milczenie, w której uczestniczyli także reprezentanci narodu żydowskiego i niemieckiego: rabin dr Alon Goshen-Gottstein, dyrektor Elijah Interfaith Institute w Jerozolimie i prof. Gregor Maria Hoff, wykładowca na Wydziale Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Salzburgu uczestnicy obrad. Po trzecie, to właśnie ich obecność, oprócz wcześniej wspomnianych powodów, uczyniła zjazd polskich teologów fundamentalnych wyjątkowym. Ponieważ teologia jest o tyle dojrzała, o ile zdolna jest do dialogu i wsłuchania się w głos innych przede wszystkim w Objawienie Boże, dlatego zależało nam na żywym dialogu prowadzonym na dwóch płaszczyznach: żydowsko-chrześcijańskiej i żydowsko- -polsko-niemieckiej, by przysłużył się on lepszemu wzajemnemu zrozumieniu i pojednaniu. Na zawartość tej książki składa się kilka tekstów. Pierwszą ich grupę stanowią referaty wygłoszone w czasie zjazdu. Ks. dr Manfred Deselaers z Centrum Dialogu i Modlitwy omówił wpływ różnych doświadczeń historycznych i kontekstów religijnych na kształt teologii po Auschwitz. Rabin dr Alon Goshen-Gottstein scharakteryzował żydowską perspektywę teologiczną po Auschwitz, zaś prof. Gregor Maria Hoff perspektywę niemiecką. Ks. prof. Henryk Seweryniak z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie przedstawił główne rysy polskiej 2 Jan Paweł II w Polsce 1979, 1983, Przemówienia i homilie, Warszawa 1989, s. 197n.

7 Tu jest locus theologicus! 11 myśli religijnej i teologii po Auschwitz. Drugą grupę stanowią artykuły autorstwa uczestników zjazdu: pani dr Elżbiety Kotkowskiej, ks. dra Krzysztofa Kauchy oraz ks. dra Wojciecha Szukalskiego. W imieniu Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce serdecznie dziękuję autorom zamieszczonych w tej książce refleksji. Dziękuję organizacji RENOVABIS oraz Urzędowi do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, które współfinansowały konferencję. Nade wszystko dziękuję księdzu dr. Manfredowi Deselaersowi z Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu za zorganizowanie wyjątkowego zjazdu i redakcję tej publikacji oraz za to, że już od długiego czasu owocnie czerpie z wyjątkowego locus theologicus, które znajduje się na polskiej ziemi. ks. prof. dr hab. Marian Rusecki przewodniczący Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce

8