MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

Transkrypt

1 Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

2 SYSTEMY KSZTAŁCENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POLSCE

3 Rozporządzenia MEN z dn w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach

4 Kształcenie specjalne organizuje się dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych:

5 dla dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, z chorobami przewlekłymi, z zaburzeniami psychicznymi, z zaburzeniami zachowania, zagrożonych uzależnieniem, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, które przed dniem wejścia w życie rozporządzenia rozpoczęły naukę w szkole lub oddziale integracyjnym, mogą kontynuować naukę w szkole lub oddziale aż do ukończenia szkoły danego typu.

6 Kształcenie specjalne może być prowadzone dla uczniów, którzy rozpoczną naukę od dnia r.: do końca roku szkolnego, w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy : 18. rok życia - w przypadku szkoły podstawowej; 21. rok życia - w przypadku gimnazjum; 23. rok życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej. Odroczenie obowiązku szkolnego do 8 roku życia (obecnie do 10 roku życia) Dla uczniów, którzy rozpoczęli lub rozpoczną naukę w szkołach specjalnych i oddziałach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych do dnia 31 sierpnia 2012 r.: 18. rok życia - w przypadku szkoły podstawowej; 21. rok życia - w przypadku gimnazjum; 24. rok życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej.

7 W szkołach zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej: obligatoryjnie w przedszkolach i szkołach integracyjnych oraz w przedszkolach i szkołach z oddziałami integracyjnymi zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej: możliwość zatrudnienia po uzyskaniu zgody organu prowadzącego w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych.

8 Nauczyciele i specjaliści prowadzący zajęcia z uczniem, w ramach pracy zespołu, dla każdego ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego: niepełnosprawnego, niedostosowanego społecznie, zagrożonego niedostosowaniem społecznym, opracowują indywidualny program edukacyjno terapeutyczny (IPET), dokonują okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia oraz w miarę potrzeby modyfikują IPET.

9 Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny opracowuje się po dokonaniu wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, na okres określony w orzeczeniu, nie dłuższy jednak niż etap edukacyjny. IPET zawiera: zakres dostosowania wymagań edukacyjnych z programów nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz możliwości psychofizycznych ucznia, rodzaj i zakres zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów, w tym w przypadku: ucznia niepełnosprawnego zakres działań o charakterze rewalidacyjnym, ucznia niedostosowanego społecznie - zakres działań o charakterze resocjalizacyjnym, ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym zakres działań o charakterze socjoterapeutycznym; formy i metody pracy z uczniem,

10 Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny zawiera: ustalone przez dyrektora formy, sposoby i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, wynikające z rozporządzenia o pomocy psychologicznopedagogicznej, zajęcia rewalidacyjne i resocjalizacyjne oraz inne zajęcia, stosownie do potrzeb rozwojowych i indywidualnych możliwości, działania wspierające rodziców ucznia oraz zakres współdziałania z poradniami, placówkami doskonalenia nauczycieli oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dziecka, młodzieży, zakres współpracy nauczycieli i specjalistów z rodzicami ucznia w realizacji: zaleceń zawartych w orzeczeniu, przygotowania uczniów do samodzielności w życiu dorosłym.

11 Wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania ucznia i indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny opracowuję się do: - 30 września 2011 roku zespoły powołane w: przedszkolach i gimnazjach ogólnodostępnych, z oddziałami integracyjnymi, integracyjnych, specjalnych szkołach, placówkach, - 30 września 2012 roku zespoły powołane w: szkołach podstawowych, szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych, z oddziałami integracyjnymi, integracyjnych, - IPET opracowany na podstawie dotychczasowego rozporządzenia jest realizowany do czasu na jaki został opracowany.

12 INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNY OBECNIE Szkoły specjalne tworzą IPE dla każdego ucznia Szkoły integracyjne tworzą IPE dla uczniów w zależności od potrzeb Szkoły ogólnodostępne nie mają obowiązku tworzenia IPE Nowe przepisy zobowiązują do utworzenia IPE-T dla ucznia niepełnosprawnego w każdym typie i rodzaju szkoły

13 OD KIEDY POMOC PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNA WEDŁUG NOWYCH ZASAD? Kształcenie specjalne organizuje się na zasadach określonych w niniejszych rozporządzeniach:

14 WYBRANE ZMIANY DOTYCZĄCE KSZTAŁCENIA UCZNIÓW ZE SPE W POZOSTAŁYCH ROZPORZĄDZENIACH: nie określa się minimalnej liczby uczniów niepełnosprawnych w oddziałach specjalnych i oddziałach integracyjnych, co daje organom prowadzącym możliwość dostosowania liczby uczniów w oddziale do możliwości środowiskowych i lokalowych (było: 3 5 uczniów niepełnosprawnych). liczba uczniów podczas zajęć prowadzonych przez jednego nauczyciela w świetlicy zorganizowanej w szkole integracyjnej lub specjalnej powinna odpowiadać liczbie uczniów określonej dla danego oddziału szkoły integracyjnej lub specjalnej.

15 W chwili obecnej w Polsce mamy do wyboru trzy typy szkół dla dzieci niepełnosprawnych: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, ogólnodostępne.

16 KSZTAŁCENIE SPECJALNE to zorganizowany proces edukacji, dostosowany do potrzeb ucznia niepełnosprawnego, dla którego konieczne jest zastosowanie specjalnej organizacji nauki i metod pracy, ukierunkowanych na wszechstronny rozwój ucznia i uwzględniających jego specjalne potrzeby edukacyjne.

17 SZKOŁY SPECJALNE Są to placówki o charakterze zamkniętym, najczęściej zajmujące się kształceniem dzieci z jednym typem niesprawności (uczniowie niewidomi, niesłyszący itp.). Są to placówki o charakterze segregacyjnym, co oznacza, iż uczniowie do nich kierowani kształcą się w środowisku osób niepełnosprawnych, bez codziennego kontaktu z pełnosprawnymi rówieśnikami. Dla większości uczniów uczęszczanie do szkoły specjalnej oznacza oderwanie od rodziny, gdyż ze względu na odległość od miejsca zamieszkania codzienne dojazdy są w wielu wypadkach niemożliwe lub bardzo utrudnione.

18 PROGRAMY NAUCZANIA Program ukierunkowany na przyswojenie podstawowych kompetencji życiowych, społecznych i zawodowych jest realizowany w tzw. szkołach życia, Program dla szkoły specjalnej zatwierdzony przez MEN, Program szkoły masowej znaczenie uproszczony i skrócony, ale realizowany w dłuższym czasie.

19 ZALETY I WADY KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO ZALETY: - stwarzanie szans indywidualizacji nauczania i lepszego poznawania uczniów, - ograniczanie sytuacji doświadczenia przez uczniów inności i słabości, - szansa na sukces edukacyjny, - szansa na integrację społeczną, - zdobycie pewnego zasobu wiedzy, - możliwość korzystania z technologii rehabilitacyjnych i asystujących, umożliwiających poznawanie świata niepełnosprawnych, - możliwość korzystania z porad interdyscyplinarnego zespołu specjalistów. WADY: - trudność w nabywaniu przez uczniów umiejętności funkcjonowania w relacjach społecznych, w szczególności w relacjach z osobami pełnosprawnymi, a co za tym idzie, brak umiejętności radzenia sobie w społeczeństwie otwartym, - brak umiejętności kształtowania relacji z osobami niepełnosprawnymi przez osoby pełnosprawne, które nie miały okazji do kontaktów tego typu, - segregacyjny model społeczeństwa.

20 INTEGRACYJNA Edukacja integracyjna/włączająca jako proces wspólnego kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi z ich zdrowymi rówieśnikami musi zabezpieczać konieczne wsparcie techniczne, metodyczne, psychospołeczne, organizacyjne wynikające z niepełnosprawności. Powinna zapewniać poczucie przynależności dzieci zdrowych i niepełnosprawnych do danej społeczności szkolnej (J. Głodkowska)

21 W porównaniu ze szkołami specjalnymi, kształcenie integracyjne jest odejściem od modelu segregacyjnego. Okazuje się jednak, iż zaspokajając specjalne potrzeby edukacyjne, bardzo często nie zaspokaja ono potrzeb osobistych i społecznych uczniów niepełnosprawnych, gdyż jak wykazują badania nie prowadzi do powstania jednej społeczności. Tak więc z czasem w klasie może dojść do kształtowania się układu, w którym zaczynają funkcjonować dwie społeczności obok siebie uczniów pełnosprawnych i niepełnosprawnych. Zjawisko to zaczyna nasilać się szczególnie po etapie nauczania zintegrowanego czyli po ukończeniu klasy trzeciej szkoły podstawowej.

22 NAUCZANIE INTEGRACYJNE Jest formą kształcenia specjalnego i ma miejsce wówczas, gdy uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem z pozostałymi uczniami, w sposób zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty. Nauczanie integracyjne może być zorganizowane w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej.

23 MODELE INTEGRACJI Integracja pełna, całościowa obejmuje uczniów z wszystkimi rodzajami i stopniami niepełnosprawności, do jednego oddziału mogą uczęszczać wspólnie uczniowie z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego, niewidomi, niesłyszący. Integracja częściowa obejmuje uczniów z jednym rodzajem niepełnosprawności, np. niepełnosprawnych ruchowo

24 CZYNNIKI ZWIĘKSZAJACE EFEKTYWNOSĆ KSZTAŁCENIA INTEGRACYJNEGO CZYNNIKI ZWIĄZANE Z DZIECKIEM NIEPEŁNOSPRAWNYM Wczesna diagnoza i rehabilitacja, Trening umiejętności codziennych i kompetencji w zakresie społecznego bytowania, Odpowiedni poziom dojrzałości szkolnej, samowiedza i samoświadomość, Zaopatrzenie i umiejętne korzystanie z pomocy technicznych, Dystans wobec własnej niepełnosprawności, możliwości korzystania ze wsparcia, Okres wstępny, umożliwiający poznanie struktury architektonicznej placówki, zasad jej funkcjonowania.

25 CZYNNIKI ZWIĘKSZAJACE EFEKTYWNOSĆ KSZTAŁCENIA INTEGRACYJNEGO Nauczyciel powinien: CZYNNIKI ZWIĄZANE Z NAUCZYCIELEM Manifestować swoim zachowaniem postawę tolerancji i otwartości wobec inności dzieci, Posiadać wiedzę o osobach niepełnosprawnych i metodach ich usprawniania, Korzystać ze wsparcia interdyscyplinarnego zespołu specjalistów zajmujących się dzieckiem niepełnosprawnym, Posiadać wiedze o regulacjach prawnych i mechanizmach modyfikujących proces integracji społecznej w klasie szkolnej, Współdziałać z rodzicami dziecka niepełnosprawnego tak jak z rodzicami pozostałych uczniów, Realizować zasadę indywidualizacji nauczania i egzekwowania wiedzy od uczniów, Umieć rozpoznać u siebie symptomy wypalenia zawodowego i je redukować lub eliminować.

26 WNIOSKI Z DOŚWIADCZEŃ POLSKIEJ INTEGRACJI Najłatwiej jest realizować nauczanie integracyjne na poziomie edukacji początkowej. Im głębsza niepełnosprawność tym trudniejsze jest porozumiewanie się między osobami niepełnosprawnymi i pełnosprawnymi. Najwięcej problemów przysparza integrowanie uczniów z upośledzeniem umysłowym oraz cięższymi stopniami niepełnosprawności (niesłyszących, niewidzących). Niepowodzeniem kończą się próby integrowania upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Warunkiem powodzenia nauczania integracyjnego jest aktywne włączenie się rodziców do współpracy ze szkołą i do pracy z dzieckiem. Konieczne jest specjalistyczne wsparcie ucznia niepełnosprawnego. Nie wszystkim dzieciom niepełnosprawnym klasa integracyjna zapewnia najlepsze warunki rozwoju.

27 EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA Polega ona na włączaniu uczniów z niesprawnościami do szkół i klas ogólnodostępnych. Biorąc pod uwagę fakt, iż około 3,5% dzieci to dzieci niepełnosprawne, w edukacji włączającej na szkołę liczącą 300 uczniów powinno średnio przypaść 9-10 uczniów niepełnosprawnych. Taki rozkład spowoduje, iż nie wytworzy się mechanizm dwóch społeczności, natomiast ma szanse pojawić się proces pełnego włączenia ucznia niepełnosprawnego w społeczność szkolną. Określenie ma szanse jest tu użyte bardzo świadomie, gdyż nie jest to rzecz, która zdarzy się automatycznie, ale jako trudny proces społeczny wymaga wsparcia ze strony nauczycieli i rodziców, zarówno dla uczniów pełnosprawnych, jak i dla ucznia niepełnosprawnego.

28 Słabym punktem edukacji włączającej w Polsce jest brak systemowych rozwiązań oferujących szkołom profesjonalne wsparcie w zakresie doboru odpowiednich środków dydaktycznych i sprzętu specjalistycznego, jak również brak fachowego poradnictwa dla szkół i niezbędnego wsparcia specjalistów w zakresie poszczególnych typów niepełnosprawności. Istotnym brakiem, który rzutuje na jakość edukacji uczniów niepełnosprawnych w szkolnictwie ogólnodostępnym jest również brak przygotowania nauczycieli, którzy bez niezbędnych informacji oraz bez profesjonalnego systemu wsparcia są w praktyce pozostawieni sami sobie.

29 Sukces edukacji włączającej jest możliwy jeżeli dokona się zmiany w całym systemie: szkoły bo muszą być gotowe na różnorodność, której nie znają, nauczyciele bo różnorodność uczniów będzie wymagać zupełnie nowego podejścia do ich zadań i zmiany sposobu widzenia swoich zadań, rodzice bo oni najwięcej wiedzą o swoim dziecku i bez zaangażowania i współpracy z ich strony dobre kształcenie nie będzie możliwe.

30 Sukces w nauczaniu dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w ramach szkolnictwa powszechnego zależy od dwóch czynników: od nauczycieli od szkoły

31 MODELE PODEJŚCIA DO EDUKACJI DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO MODEL MEDYCZNY Dziecko z dysfunkcją Rozpoznanie uwarunkowań i ocena problemu, Określenie potrzeb w kontekście niepełnosprawności, Niepełnosprawność w centrum uwagi, Z góry narzucona ocena, sposób kontroli i terapii, Segregacja, odmienny rodzaj wsparcia (środowiska terapeutyczne dla dzieci z podobnymi dysfunkcjami w najlepszy sposób odpowiadają im potrzebom), Społeczne potrzeby (rozwój poczucia identyfikacji), jak również potrzeby edukacji w ramach ogólnego programu nauczania traktowane są jako drugorzędne, Koncentracja na potrzebach terapeutycznych i podstawowych umiejętnościach, dostęp do szkoły włączającej uzależniony jest od zdobycia normalnych umiejętności, pozwalających dziecku radzić sobie w zwykłym środowisku, jeśli dziecko można znormalizować to zostaje ono zintegrowane lub włączone, w przypadku niepowodzenia procesu normalizacji dziecko jest umieszczone w środowisku całkowitej segregacji MODEL SPOŁECZNY Człowiek jako wartość sama w sobie, Określenie słabych i mocnych stron ucznia przez niego samego i innych, Całościowe spojrzenie na dziecko, Programy tworzone w oparciu o wyniki dziecka, w celu zabezpieczenia jego indywidualnych potrzeb: terapeutycznych (niepełnosprawność), społecznych (identyfikacja), poznawczych (program), Wsparcie dostępne dla wszystkich uczniów, Szkolenia dla nauczycieli i rodziców, wspólne wypracowanie metod zaspokajania potrzeb dzieci przykłady wszystkich dzieci, nie tylko niepełnosprawnych, w centrum uwagi, Dbałość o relacje międzyludzkie, wspomagające proces uczenia się i ogólny rozwój dziecka, Różnorodność jako wartość sama w sobie, Zmiana lokalnego środowiska, na którego terenie znajduje się szkoła włączająca,

32 BIBLIOGRAFIA: Dostępna edukacja. Samorząd równych szans. Kraków Głodkowska J.: Różnice nie musza dzielić uczeń z niepełnosprawnością w szkole ogólnodostępnej. Rozważania teoretyczne. Od nauczania integracyjnego do szkoły równych szans. Materiały z konferencji Konstancin Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 228poz i poz. 1490)

33 Lekcja 3. Podsumowanie Podsumuj ważne zagadnienia. Przeznacz czas na odpowiedzi na pytania.

34 Podsumowanie szkolenia Przedstaw listę istotnych zagadnień w poszczególnych lekcjach. Udostępnij zasoby zawierające więcej informacji dotyczących danego tematu. Umieść listę zasobów na slajdzie. Rozdaj materiały informacyjne z opisem zasobów dodatkowych.

35 Sprawdzenie wyników szkolenia i ocena Przygotuj kwiz lub konkurs pozwalający sprawdzić stopień przyswojenia przez uczestników podanych informacji. Przeprowadź wśród uczestników ankietę, aby sprawdzić, czy oceniają szkolenie jako przydatne.