Opole czerwiec 2013 r.

Transkrypt

1 Zakład InŜynierii Procesowej i Środowiska SYMBOL PRACY: 4J007P13 TYTUŁ PRACY: Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Powiatu Oleskiego na lata z perspektywą na lata KIEROWNIK TEMATU: AUTORZY PRACY: mgr inŝ. KATARZYNA KIPRIAN mgr inŝ. PRZEMYSŁAW ŁACH inŝ. ALFRED NOLEPA dr inŝ. GRZEGORZ SIEMIĄTKOWSKI KIEROWNIK: ZATWIERDZAM: Opole czerwiec 2013 r.

2 Spis treści 1. PODSTAWY PRAWNE I METODYKA OPRACOWANIA UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE Polityka ekologiczna państwa Program ochrony środowiska województwa opolskiego Plan gospodarki odpadami dla województwa opolskiego Powiatowy program usuwania wyrobów zawierających azbest Program ochrony powietrza dla strefy namysłowsko-oleskiej Plan rozwoju lokalnego powiatu oleskiego na lata CHARAKTERYSTYKA POWIATU OLESKIEGO KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Cel średniookresowy do 2020 r Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Cel średniookresowy do 2020 r Zarządzanie środowiskowe Cel średniookresowy do 2020 r Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Cel średniookresowy do 2020 r Odpowiedzialność za szkody w środowisku Cel średniookresowy do 2020 r Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cel średniookresowy do 2020 r OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH Ochrona przyrody i krajobrazu Cel średniookresowy do 2020 r Ochrona i zrównowaŝony rozwój lasów Cel średniookresowy do 2020 r Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz ochrona przed powodzią Cel średniookresowy do 2020 r Ochrona powierzchni ziemi Cel średniookresowy do 2020 r Gospodarowanie zasobami geologicznymi Cel średniookresowy do 2020 r POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Środowisko a zdrowie Cel średniookresowy do 2020 r Ochrona wód Wody powierzchniowe Cel średniookresowy do 2020 r Jakość powietrza Cel średniookresowy do 2020 roku Gospodarka odpadami Cele średniookresowe do roku Oddziaływanie hałasu Cel średniookresowy do Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Cel średniookresowy do 2020 r Substancje chemiczne w środowisku - powaŝne awarie Cel średniookresowy do 2020 r

3 7. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA ZARZĄDZANIE POWIATOWYM PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Narzędzia i instrumenty realizacji programu Instrumenty prawne Instrumenty ekonomiczno-finansowe Instrumenty społeczno-edukacyjne i informacyjne Instrumenty organizacyjno-planistyczne Struktura zarządzania Programem Sprawozdawczość z realizacji programu Monitorowanie i ocena realizacji Programu Monitoring środowiska MONITORING REALIZACJI PROGRAMU WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW LITERATURA

4 1. PODSTAWY PRAWNE I METODYKA OPRACOWANIA Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 z późn. zm.) organ wykonawczy powiatu, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, zobowiązany jest do sporządzania powiatowego programu ochrony środowiska. W art. 14 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska, przedstawiono wymagania co do zawartości programu ochrony środowiska. Program taki określa w szczególności: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, - środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Program ochrony środowiska powinien być sporządzany co 4 lata. Uchwalany jest on przez Radę Powiatu. Co 2 lata sporządzane są raporty z wykonania programu. Przy sporządzaniu Aktualizacji brano pod uwagę zapisy znajdujące się w dokumencie: Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym wydanym w grudniu 2002 r. przez Ministerstwo Środowiska. Zgodnie z tym dokumentem, powiatowy program ochrony środowiska składać się powinien z następujących części: - powiatu (pod zadaniami własnymi naleŝy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji powiatu), - koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi naleŝy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim, bądź centralnym), - szczegółowych wytycznych do sporządzania programów gminnych, które muszą zostać w pełni wprowadzone do programu powiatowego. Informacje do tworzenia niniejszej aktualizacji pochodziły z następujących źródeł: - Starostwo Powiatowe w Oleśnie, - opracowania i raporty: Ministerstwa Ochrony Środowiska, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu, Głównego Urzędu Statystycznego, 4

5 - literatura fachowa, - dane zebrane przez autorów. 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE Główne uwarunkowania zewnętrzne dla powiatu oleskiego wynikają z następujących dokumentów: - polityki ekologicznej państwa, - programu ochrony środowiska województwa opolskiego, - planu gospodarki odpadami dla województwa opolskiego, - powiatowego programu usuwania wyrobów zawierających azbest, - programu ochrony powietrza dla strefy namysłowsko oleskiej, - plan zagroŝenia kryzysowego powiatu oleskiego, - planu rozwoju lokalnego powiatu oleskiego na lata Polityka ekologiczna państwa Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Rzeczypospolita zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównowaŝonego rozwoju, która jest główną zasadą polityki ekologicznej państwa. Planowane działania na rzecz ochrony środowiska w Polsce są spójne z priorytetami Unii Europejskiej oraz celami 6. Wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. W polityce ekologicznej państwa zostały określone następujące cele: 1) w zakresie działań systemowych: - doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów, - uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównowaŝonego, - jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnienie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie, 5

6 - podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą myśl globalnie, działaj lokalnie, prowadzącą do: proekologicznych zachowań konsumenckich, prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska, organizowania akcji lokalnych słuŝących ochronie środowiska, uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska, - zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdraŝaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska, - stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego moŝliwość wystąpienia szkody, - przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. 2) w zakresie ochrony zasobów naturalnych: - zachowanie bogatej róŝnorodności biologicznej polskiej przyrody na róŝnych poziomach organizacji, - racjonalne uŝytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego, - racjonalne gospodarowanie zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej, - rozpowszechnienie dobrych praktyk rolnych i leśnych, - przeciwdziałanie degradacji terenów, - zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, - racjonalne zaopatrzenie ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją. 3) w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: - poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska, 6

7 - dąŝenie do spełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego, - utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równieŝ zachowanie i przywrócenie ciągłości ekologicznej cieków, - utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytworzonych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej opakowań, dłuŝsze okresy Ŝycia produktów itp.), - zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, - zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, - sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko, - eliminacja kierowania na składowiska zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zuŝytych baterii i akumulatorów, - pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji, - takie zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niŝ 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych Program ochrony środowiska województwa opolskiego Podstawą opracowania celów strategicznych zawartych w Programie ochrony środowiska dla województwa opolskiego na lata z perspektywą do roku 2019 była Polityka ekologiczna państwa na lata z perspektywą do roku 2016 oraz na szczeblu regionalnym dokumenty o znaczeniu strategicznym. Uwzględniono takŝe specyfikę środowiska w województwie opolskim. Wojewódzkimi priorytetami ochrony środowiska są: - ochrona wód i gospodarka wodna; ochrona wód przed zanieczyszczeniami i nadmierną eksploatacją oraz zabezpieczenie środowiska przed zagroŝeniami związanymi z wodą (powódź, susza) wymagają realizacji szeregu przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych, - ochrona powierzchni ziemi przed odpadami; zapobieganie powstawaniu odpadów oraz zwiększenie gospodarczego wykorzystania odpadów wytworzonych, a takŝe stworzenie systemowych rozwiązań w zakresie zagospodarowania odpadów, 7

8 - ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami i środowiska człowieka przed hałasem; intensyfikacja działań ukierunkowana na proekologiczne rozwiązania systemu transportu, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne uŝytkowanie zasobów przyrody; nowe podejście do ochrony przyrody, uwzględniające europejskie wymogi w tym zakresie, - ochrona powierzchni ziemi i środowiska glebowego; działania rekultywacyjne i rewitalizacyjne na obszarach zdegradowanych wskutek eksploatacji surowców mineralnych oraz ochrona gleb Plan gospodarki odpadami dla województwa opolskiego Celami głównymi z zakresu gospodarki odpadami są: ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów komunalnych, zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych i innych niŝ niebezpieczne, zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równieŝ odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, zwiększenie ilości zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów Powiatowy program usuwania wyrobów zawierających azbest Powiatowy program usuwania wyrobów zawierających azbest ma na celu spowodowanie działań, które przyczynią się do usunięcia azbestu z terenu powiatu. Głównymi zadaniami zawartymi w programie są: aktualizacja programu usuwania azbestu oraz wyrobów zawierających azbest, współpraca z gminami oraz marszałkiem województwa opolskiego w zakresie aktualizacji programu usuwania azbestu oraz wyrobów zawierających azbest, organizowanie usuwania wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzględnieniem zasad zawartych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest, 8

9 współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagroŝeń powodowanych przez azbest, współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska) Program ochrony powietrza dla strefy namysłowsko-oleskiej Program ochrony powietrza dla strefy namysłowsko-oleskiej koncentruje się na powodach występowania przekroczeń zanieczyszczeń powietrza pyłem PM10, a takŝe na znalezieniu takich działań, których wdroŝenie spowoduje spadek poziomu zanieczyszczeń. Podstawowymi kierunkami działań z zakresu ochrony środowiska, zmierzającymi do przywrócenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 są: - obniŝenie emisji z energetycznego spalania paliw dla celów komunalnych w mieście Olesno poprzez podłączenie budynków ogrzewanych obecnie indywidualnie, głównie piecami węglowymi, do miejskiej sieci ciepłowniczej, - opracowanie i wdroŝenie programu niskiej emisji z energetycznego spalania paliw Plan rozwoju lokalnego powiatu oleskiego na lata Celami strategicznymi z zakresu ochrony środowiska zapisanymi w Planie rozwoju lokalnego powiatu oleskiego na lata są: - poprawa bazy techniczno-dydaktycznej oświaty (termomodernizacje budynków oświatowych, modernizacje kotłowni), - opracowanie i wdroŝenie programu zwiększenia lesistości, - opracowanie i wdroŝenie programów w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami, - modernizacja dróg i systemów komunikacyjnych w powiecie oleskim. 9

10 3. CHARAKTERYSTYKA POWIATU OLESKIEGO Powiat oleski połoŝony jest w północno-wschodniej części województwa opolskiego. Od wschodu graniczy on z województwem śląskim, od północy z województwem łódzkim, a od zachodu i południa z powiatami wchodzącymi w skład województwa opolskiego: kluczborskim, opolskim oraz strzeleckim (rys.1). Rysunek 1 PołoŜenie powiatu oleskiego i poszczególnych jego gmin. (źródło: cms.netkoncept.com, Powierzchnię powiatu oleskiego wynoszącą 973 km 2 zamieszkuje ponad 66 tys. ludzi. W skład powiatu wchodzą: gminy miejsko-wiejskie: Dobrodzień, Gorzów Śląski, Olesno, Praszka, gminy wiejskie: Radłów, Rudniki, Zębowice. Największą gminą pod względem powierzchni jest Gmina Olesno, najmniejszą zaś Gmina Zębowice. Powierzchnię poszczególnych gmin przedstawiono w tabeli poniŝej. 10

11 Tabela 1 Powierzchnia gmin wchodzących w skład powiatu oleskiego. Gmina Powierzchnia [km 2 ] [%] Gmina Dobrodzień ,75 Gmina Gorzów Śląski ,83 Gmina Olesno ,77 Gmina Praszka ,59 Gmina Radłów ,92 Gmina Rudniki ,28 Gmina Zębowice 96 9,87 (źródło: GUS) Większą część powierzchni powiatu oleskiego stanowią uŝytki rolne (59,61 %). Na uwagę zasługuje duŝy udział gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych (36,24 %) w ogólnej powierzchni powiatu. Tabela 2 Kierunki wykorzystania powierzchni w powiecie oleskim. Grunty Powiat Powierzchnia ogółem UŜytki rolne leśne oraz zadrzewione i zakrzewione zabudowane i zurbanizowane pod wodami Pozostałe [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] oleski (źródło: GUS) Według danych GUS, liczba ludności powiatu oleskiego na koniec 2011 r. wynosiła Gęstość zaludnienia jest mniejsza (68 osób/km 2 ) niŝ średnio dla województwa opolskiego (108 osób/km 2 ). W ostatnich latach zauwaŝalny jest sukcesywny spadek liczby ludności, prognoza GUS wskazuje, Ŝe trend ten zostanie utrzymany (tab.3). Przewiduje się, Ŝe w roku 2035 powiat oleski moŝe zamieszkiwać tylko osób, a więc 17,25 % mniej niŝ w roku Tabela 3 Liczba ludności powiatu oleskiego. Liczba ludności [os.] ( źródło: GUS) Rok Prognoza Ilość mieszkańców w poszczególnych gminach powiatu jest zróŝnicowana, najludniejsza jest Gmina Olesno, w której zamieszkuje mieszkańców (tab.4). 11

12 Zdecydowana większość ludzi mieszka na wsi (63,5 %). Większą część mieszkańców powiatu stanowią kobiety (51,3 %). Tabela 4 Ogólne dane demograficzne powiatu oleskiego. Liczba ludności Ogółem MęŜczyźni Kobiety Miasta Wieś Razem MęŜczyźni Kobiety Razem MęŜczyźni Kobiety Gmina Dobrodzień Gmina Gorzów Śląski Gmina Olesno Gmina Praszka Gmina Radłów Gmina Rudniki Gmina Zębowice Powiat oleski (źródło: GUS) (źródło: opracowanie własne na podstawie GUS) Rysunek 2 Procentowy udział mieszkańców poszczególnych gmin w ogólnej liczbie mieszkańców powiatu oleskiego Wg W. Okołowicza i D. Martyn powiat oleski połoŝony jest w obrębie dwóch regionów klimatycznych: śląsko wielkopolskiego (część północno - zachodnia powiatu) oraz małopolskiego (część południowo wschodnia powiatu). Region śląsko wielkopolski odznacza się wyraźną przewagą wpływów oceanicznych, niŝszymi od przeciętnych amplitudami temperatur, wczesną wiosną i latem oraz łagodną, krótką zimą. Region małopolski cechuje się duŝym wpływem oceanizmu, duŝymi opadami oraz stosunkowo długim latem i zimą. 12

13 Przez teren powiatu oleskiego przebiegają drogi krajowe (nr 11, 42, 43, 45, 46) oraz wojewódzkie (nr 487, 494, 901). Rysunek 3 Sieć dróg krajowych i wojewódzkich na terenie powiatu oleskiego (źródło: Sieć dróg publicznych (powiatowych i gminnych) o twardej nawierzchni jest dobrze rozwinięta. Łączna długość tych dróg na koniec 2011 r. wynosiła 611,7 km, z czego 306 km stanowiły drogi powiatowe, a 305,7 km drogi gminne (tab.5). Tabela 5 Drogi publiczne o twardej nawierzchni w powiecie oleskim Powiat Drogi publiczne o twardej nawierzchni powiatowe [km] gminne [km] oleski 306,0 305,7 (źródło: GUS) Na koniec 2011 r. na terenie powiatu oleskiego zarejestrowanych było 5296 podmiotów gospodarki narodowej, z czego 5105 związanych było z sektorem prywatnym, a 191 z sektorem publicznym (tab.6). Głównymi sektorami gospodarki są: rzemiosło, usługi, stolarstwo, przemysł motoryzacyjny. Dobrze rozwinięte jest rolnictwo. Charakterystyczne dla obszaru powiatu są uprawy zbóŝ oraz hodowla trzody chlewnej. 13

14 Tabela 6 Podmioty gospodarki narodowej w powiecie oleskim. Powiat Ogółem Sektor spółki Z ogółem publiczny prywatny handlowe cywilne osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oleski (źródło: GUS) 4. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH 4.1. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych W art. 5 Konstytucji RP zapisano, Ŝe Rzeczpospolita Polska ( ) zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównowaŝonego rozwoju. W związku z tym kaŝdy człowiek ma prawo do Ŝycia w środowisku naturalnym o dobrym stanie. WaŜne jest więc Ŝeby gospodarowanie, które wpływa na stan środowiska, uwzględniało zasadę zrównowaŝonego rozwoju. Oznacza to, Ŝe działalność człowieka powinna być tak prowadzona, aby zachować środowisko w moŝliwie dobrym stanie dla obecnych i przyszłych pokoleń. Dlatego cele ochrony środowiska powinny być brane pod uwagę podczas sporządzania wszystkich dokumentów strategicznych sektorów gospodarczych, a w szczególności w energetyce, przemyśle, transporcie, telekomunikacji, gospodarce wodnej, gospodarce odpadami, rolnictwie, leśnictwie oraz turystyce. Plany, programy, polityki i strategie powinny być poddawane strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Obowiązek ten wynika z ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227) Cel średniookresowy do 2020 r. Doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów 14

15 Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Monitoring włączania celów środowiskowych do dokumentów strategicznych oraz wdraŝania strategicznych ocen oddziaływania na środowisko (m.in. w ramach raportów POŚ) Współpraca Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa z instytucjami odpowiedzialnymi za przygotowanie dokumentów strategicznych Jednostka odpowiedzialna Powiat, Marszałek, Gminy Powiat Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Objęcie strategii, polityk i programów sektorowych strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko zgodnie z wymaganiami ustawy, w tym: strategii rozwoju województwa, regionalnego planu operacyjnego oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego Organizowanie szkoleń dla wykonawców dokumentów strategicznych Jednostka odpowiedzialna Marszałek, Gminy Organizacje pozarządowe, Przedsiębiorcy 4.2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska związana jest głównie z tworzeniem przez państwo rozwiązań prawno ekonomicznych słuŝącym rozwojowi gospodarki przyjaznej środowisku. Efektem tych działań powinien być rozwój usług i produkcji towarów przyjaznych środowisku, tworzenie zielonych miejsc pracy, a takŝe wprowadzenie zielonych zamówień publicznych. Równie waŝne jest uświadamianie społeczeństwa o korzyściach płynących z działań proekologicznych, co powinno przejawiać się większym popytem na produkty ekologiczne. Niestety, w dalszym ciągu brak jest wystarczającej ilości skutecznych mechanizmów promujących ekologiczne produkty i zachowania konsumentów. Ciągle głównym czynnikiem decydującym o wyborze produktu jest cena, a ta w wielu przypadkach jest niŝsza w przypadku towarów mniej ekologicznych. Dlatego w najbliŝszych latach naleŝy dołoŝyć wszelkich starań w celu aktywizacji rynku na rzecz ochrony środowiska. 15

16 Cel średniookresowy do 2020 r. Uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównowaŝonego Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Stosowanie systemu zielonych zamówień w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego Upowszechnianie i promocja wśród mieszkańców produktów ekologicznych Jednostka odpowiedzialna Powiat Powiat, Przedsiębiorcy Promocja tworzenia zielonych miejsc pracy Powiat, Przedsiębiorcy Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Znakowanie produktów ekologicznych Organizowanie szkoleń na temat produktów ekologicznych Eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla środowiska Jednostka odpowiedzialna Przedsiębiorcy Organizacje pozarządowe, Przedsiębiorcy Przedsiębiorcy, Inspekcja Handlowa 4.3. Zarządzanie środowiskowe Systemy zarządzania środowiskowego (SZŚ) są dobrowolnym zobowiązaniem przedsiębiorstw i instytucji do podejmowania działań mających na celu zmniejszenie ich oddziaływania na środowisko. Posiadanie wdroŝonego systemu zarządzania środowiskiem informuje społeczeństwo, Ŝe dana firma działa zgodnie z przepisami ochrony środowiska. Popularnymi SZŚ są systemy oparte na normie ISO czy EMAS. 16

17 System Ekozarządzania i Audytu EMAS ma na celu poprawę efektów środowiskowych funkcjonujących organizacji. Jest to swego rodzaju wyróŝnienie dla firm, świadczące o tym Ŝe działają one mając na uwadze dobro środowiska naturalnego. System ten zakłada ciągłą poprawę działalności środowiskowej organizacji, informowanie społeczeństwa poprzez coroczne sporządzanie deklaracji środowiskowych, udział pracowników w działaniach mających na celu poprawę prośrodowiskowego funkcjonowania organizacji. Dodatkowo uczestnictwo w EMAS oznacza, Ŝe firma działa zgodnie z krajowym i europejskim prawem z dziedziny ochrony środowiska. Korzyści wynikających z wprowadzenia systemu EMAS jest wiele. To przede wszystkim zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko poprzez spadek ilości wytwarzanych odpadów, ograniczenie zuŝycia wody, energii, surowców, minimalizację wystąpienia awarii środowiskowych. WaŜny jest takŝe efekt ekonomiczny np. w postaci zmniejszonych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Niewątpliwą zaletą jest takŝe poprawa wizerunku danej firmy. W powiecie oleskim Ŝadna firma nie posiada wdroŝonego systemu EMAS. Rysunek 4 Logo EMAS (źródło: Głównym zadaniem normy ISO jest uwzględnienie w działalności organizacji związanych z ochroną środowiska, zapobieganie powstawania zanieczyszczeń, przy jednoczesnym wzięciu pod uwagę potrzeb społeczno-ekonomicznych. Norma ta oparta jest o zasady: planuj, wykonaj, sprawdź, działaj. Zasady te mają na celu doprowadzenie do takiej sytuacji, w której kaŝde następne działanie będzie lepsze od poprzedniego, co będzie skutkowało ogólną poprawą wyników. Na terenie powiatu oleskiego system zarządzania środowiskiem zgodny z normą ISO posiada Oras Olesno Sp. z o.o Cel średniookresowy do 2020 r. Rozpowszechnienie wiedzy o systemach zarządzania środowiskowego oraz wspieranie w ich wdraŝaniu 17

18 Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Rozpowszechnienie wśród społeczeństwa wiedzy na temat EMAS i ISO Stworzenie bazy organizacji, działających na terenie powiatu, posiadających rejestrację w systemie EMAS lub certyfikat ISO Jednostka odpowiedzialna Powiat, Organizacje pozarządowe Powiat Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Prowadzenie szkoleń z zakresu EMAS i ISO Jednostka odpowiedzialna Organizacje pozarządowe, Przedsiębiorcy 4.4. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Zagadnienia edukacji ekologicznej spełniają niezwykle istotną rolę w kształtowaniu właściwego stanu środowiska. Zapiski dotyczące edukacji ekologicznej znajdują się m.in. w ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 z późn. zm.). Ustawa ta nakazuje uwzględnianie problematyki ekologicznej w podstawach programowych kształcenia ogólnego we wszystkich typach szkół. Zobowiązuje ona takŝe środki masowego przekazu do kształtowania pozytywnego stosunku społeczeństwa do ochrony środowiska oraz popularyzowania zasad tej ochrony w publikacjach i audycjach. Ludzie uświadomieni z zakresu ochrony środowiska właściwie wpływają na stan przyrody obecny i przyszłościowy. Pomimo rozwoju działań w tej dziedzinie, nadal jednak spotyka się przejawy niedostatecznej edukacji ekologicznej. Przejawia się to m.in. niewłaściwymi zachowaniami dotyczącymi odpadów (spalanie w domowych kotłach, brak segregacji). WaŜnym elementem jest informowanie ludzi o korzyściach jakie mogą odnieść działając na rzecz ochrony środowiska. Edukacja ekologiczna powinna dotyczyć zarówno dorosłych jak i dzieci. Szczególnie waŝna jest ona wśród najmłodszych, gdyŝ przyjęte za młodu wzorce zachowań utrzymywane są przewaŝnie przez całe Ŝycie. Dlatego edukacja taka prowadzona powinna być na zajęciach szkolnych. WaŜne jest, aby treści przekazywane były w sposób jasny i ciekawy. Powinno się dąŝyć do jak największe ilości godzin terenowych, gdzie dzieci mają bezpośredni kontakt z przyrodą. 18

19 DuŜą rolę w edukacji ekologicznej przypisuje się samorządom na szczeblu powiatu, gdyŝ decyzje podejmowane na terenie lokalnym oddziałują na środowisko człowieka w miejscu jego zamieszkania. Zgodnie z Narodową Strategią Edukacji Ekologicznej organy samorządowe powinny: utrzymywać ścisłą współpracę ze szkołami, zapewniając im warunki do prowadzenia edukacji ekologicznej; zapewnić społeczeństwu dostępu do niezbędnych informacji przydatnych w procesie podejmowania decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem. Edukacja ekologiczna na terenie powiatu oleskiego realizowana jest przewaŝnie w placówkach oświatowych. Polega ona na prowadzeniu konkursów i zajęć z zakresu ochrony środowiska. MłodzieŜ uczestniczy w akcjach: Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi. Dodatkowo organizowane są zbiórki baterii, przeterminowanych leków, tworzyw sztucznych i makulatury Cel średniookresowy do 2020 r. Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Wsparcie finansowe oraz merytoryczne konkursów ekologicznych Jednostka odpowiedzialna Powiat, Gminy Współorganizowanie akcji ekologicznych ( Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi ) Powiat, Gminy Współpraca powiatu z mediami w zakresie ochrony środowiska Powiat Opracowanie oraz rozprowadzanie ulotek, folderów o treściach ekologicznych (np. związanych z gospodarką odpadami) Informowanie mieszkańców powiatu o stanie środowiska oraz prowadzonych działaniach na rzecz ochrony środowiska Powiat, Gminy Powiat, Gminy, WIOŚ 19

20 Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Udział urzędników samorządowych, nauczycieli w szkoleniach dotyczących zagadnień ochrony środowiska Organizowanie imprez, wystaw o tematyce środowiskowej Organizowanie wycieczek szkolonych w miejsca interesujące pod względem przyrodniczym Budowa nowych i utrzymanie istniejących leśnych ścieŝek i punktów edukacyjnych Jednostka odpowiedzialna Jednostki oświatowe, Regionalne Centrum Rozwoju Edukacji Instytucje kultury, oświaty, Organizacje pozarządowe Jednostki oświatowe Nadleśnictwa 4.5. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci kaŝdy powodujący szkody w środowisku ponosi za to odpowiedzialność, takŝe finansową. W roku 2007 uchwalona została ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. Nr 75, poz.493). Przepisy ustawy stosuje się do bezpośredniego zagroŝenia szkodą w środowisku lub do szkody w środowisku: spowodowanych przez działalność podmiotu korzystającego ze środowiska stwarzającą ryzyko szkody w środowisku, spowodowanych przez inną działalność niŝ określona jako stwarzająca ryzyko szkody w środowisku, jeŝeli dotyczą gatunków chronionych lub siedlisk chronionych. Odpowiedzialność za szkody w środowisku stosuje się takŝe, gdy szkoda lub bezpośrednie zagroŝenie szkodą wywołane jest emisją rozproszoną oraz moŝliwe jest ustalenie związku pomiędzy bezpośrednim zagroŝeniem szkodą lub szkodą a działalnością podmiotu korzystającego ze środowiska Cel średniookresowy do 2020 r. Stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego moŝliwość wystąpienia szkody 20

21 Kierunki działań: Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku Stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku i działaniach naprawczych Wzmocnienie kadrowe i aparaturowe WIOŚ w Opolu, pozwalające na pełną realizację kontrolnych Jednostka odpowiedzialna Organizacje pozarządowe, Przedsiębiorcy GIOŚ WIOŚ 4.6. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Obowiązek uwzględniania zagadnień z zakresu ochrony środowiska w planach zagospodarowania przestrzennego nakłada ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717). W ustawie tej zapisano: W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza ( ) wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz W planie miejscowym określa się obowiązkowo ( ) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego są głównymi dokumentami, które pozwalają na racjonalne gospodarowanie terenami. Sporządzając miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, wykonuje się prognozę oddziaływania na środowisko, która takŝe bierze pod uwagę zagadnienia ochrony środowiska Cel średniookresowy do 2020 r. Przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego 21

22 Kierunki działań: Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Aktualizacja Opracowania ekofizjograficznego województwa opolskiego Opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska Jednostka odpowiedzialna Marszałek Gminy 5. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH 5.1. Ochrona przyrody i krajobrazu Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220) formami ochrony przyrody są: - parki narodowe, - rezerwaty przyrody, - parki krajobrazowe, - obszary chronionego krajobrazu, - obszary Natura 2000, - pomniki przyrody, - stanowiska dokumentacyjne, - uŝytki ekologiczne, - zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, - ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Na terenie powiatu oleskiego występuje wiele form ochrony przyrody, z czego najwięcej jest pomników przyrody. Szczegółowy wykaz tych form przedstawiony został w tabeli 7. Obszary prawnie chronione zajmują 9 % ogólnej powierzchni powiatu co jest wartością mniejszą niŝ średnio dla województwa opolskiego (27,2 %). 22

23 Tabela 7 Formy ochrony przyrody na terenie powiatu oleskiego Lp. Forma ochrony przyrody 1 pomnik przyrody 2 pomnik przyrody 3 pomnik przyrody 4 pomnik przyrody 5 pomnik przyrody 6 pomnik przyrody 7 pomnik przyrody 8 pomnik przyrody 9 pomnik przyrody 10 pomnik przyrody 11 pomnik przyrody 12 pomnik przyrody Opis formy ochrony pojedynczy okaz z gatunku cis pospolity (Taxus baccata) grupa drzew z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) 3 szt. grupa drzew z gatunku sosna pospolita (Pinus sylvestris) 2 szt. zrośnięte ze sobą pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) 6 szt. Grupa drzew z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) 2 szt. Pojedynczy okaz z gatunku modrzew europejski (Larix decidua) Pojedynczy okaz z gatunku klon jawor (Acer platanoides) głaz narzutowy - granit szaroczerwony Pojedynczy okaz z gatunku platan klonolistny (Platanus acerifolia) pojedynczy okaz z gatunku miłorząb dwuklapowy (Ginko biloba) pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) 4 szt. Pojedynczy okaz z gatunku klon jawor (Acer pseudoplatanus) Powiat Gmina Obręb Data utworzenie / ustanowienia Olesno Zębowice Kadłub Wolny r. Olesno Olesno Boroszów r. Olesno Gorzów Śląski Nowa Wieś Oleska r. Olesno Zębowice Radawie r. Olesno Zębowice Osiecko r. Olesno Zębowice Zębowice r. Olesno Radłów Biskupice r. Olesno Olesno Łomnica r. Olesno Gorzów Śląski Uszyce r. Olesno Zębowice Zębowice r. Olesno Zębowice Radawie r. Olesno Zębowice Osiecko r. 23

24 Lp. Forma ochrony przyrody 13 pomnik przyrody 14 pomnik przyrody 15 pomnik przyrody 16 pomnik przyrody 17 pomnik przyrody 18 pomnik przyrody 19 pomnik przyrody 20 pomnik przyrody 21 pomnik przyrody 22 pomnik przyrody 23 pomnik przyrody 24 pomnik przyrody 25 pomnik przyrody 26 pomnik przyrody Opis formy ochrony pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) grupa drzew z gatunku buk pospolity (Fagus silvatica) 3 szt. pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) grupa drzew z gatunku buk pospolity (Fagus silvatica) 2 szt. pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) Pojedynczy okaz z gatunku kłokoczka południowa (Staphylea pinnata) pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku jodła pospolita (Abies alba) pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) pojedynczy okaz z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) pojedynczy okaz z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) pojedynczy okaz z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) Powiat Gmina Obręb Data utworzenie / ustanowienia Olesno Zębowice Osiecko r. Olesno Zębowice Osiecko r. Olesno Dobrodzień Dobrodzień r. Olesno Dobrodzień Dobrodzień r. Olesno Olesno Olesno r. Olesno Olesno Olesno r. Olesno Olesno Gorzów Śląski Gorzów Śląski Gorzów Śląski r. Gorzów Śląski r. Olesno Radłów Sternalice r. Olesno Rudniki Dalachów r. Olesno Rudniki Jaworzno r. Olesno Rudniki Jaworzno r. Olesno Rudniki Jaworzno r. Olesno Rudniki Jaworzno - Bankowe r. 24

25 Lp. Forma ochrony przyrody 27 pomnik przyrody 28 pomnik przyrody 29 pomnik przyrody 30 pomnik przyrody 31 pomnik przyrody 32 pomnik przyrody 33 pomnik przyrody 34 pomnik przyrody 35 pomnik przyrody 36 uŝytek ekologiczny Starorzecze Prosny I 37 uŝytek ekologiczny Tarzanisko 38 uŝytek ekologiczny Lęgowisko 39 uŝytek ekologiczny Ostoja I 40 uŝytek ekologiczny Torfowisko Opis formy ochrony pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) pojedynczy okaz z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) pojedynczy okaz z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) pojedynczy okaz z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) pojedynczy okaz z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) pojedynczy okaz z gatunku kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) śródleśne bagno będące zarastającym starorzeczem rzeki Prosny Powiat Gmina Obręb Data utworzenie / ustanowienia Olesno Rudniki Mirowszczyzna r. Olesno Rudniki Stary Bugaj r. Olesno Rudniki Stary Bugaj r. Olesno Rudniki Stary Bugaj r. Olesno Rudniki śytniów r. Olesno Rudniki śytniów r. Olesno Rudniki śytniów r. Olesno Rudniki śytniów r. Olesno Rudniki śytniów r. Olesno Gorzów Śląski Gorzów Śląski r. bagno śródleśne Olesno Olesno Boroszów r. bagno śródleśne Olesno Olesno Boroszów r. bagno śródleśne Olesno Olesno Wojciechów r. bagno śródleśne Olesno Olesno Wojciechów r. 25

26 Lp. Forma ochrony przyrody 41 uŝytek ekologiczny Suchy Staw 42 uŝytek ekologiczny Stawek 43 uŝytek ekologiczny Bagienko 44 uŝytek ekologiczny Oczko I 45 uŝytek ekologiczny Babrzysko 46 uŝytek ekologiczny KrzyŜówka 47 uŝytek ekologiczny Olszynka 48 uŝytek ekologiczny Kąpieliska 49 uŝytek ekologiczny Knieja 50 uŝytek ekologiczny Łąka przy pomnikach przyrody 51 obszar chronionego krajobrazu Lasy Stobrawsko Turawskie Opis formy ochrony Powiat Gmina Obręb Data utworzenie / ustanowienia bagno śródleśne Olesno Olesno Wachów r. łąki śródleśne Olesno Olesno Wysoka r. bagno śródleśne Olesno Olesno Leśna r. bagno śródleśne Olesno Praszka Lachowskie r. bagno śródleśne Olesno Radłów Olesno r. bagno śródleśne Olesno Radłów Olesno r. bagno śródleśne Olesno Rudniki Olesno r. bagno śródleśne Olesno Rudniki Olesno r. bagno śródleśne w naturalnej sukcesji Olesno Zębowice Knieja r. łąka śródleśna Olesno Zębowice Zębowice r. rozległe kompleksy leśne i obszary zlewniowe Namysłów, Kluczbork, Opole, Brzeg, Strzelce Opolskie, Olesno Chrząstowice, Domaszowice, Izbicko, Jemielnica, Kluczbork, Kolonowskie, Lasowice Wielkie, Lubsza, Łubniany, Namysłów, Ozimek, Pokój, Strzelce Opolskie, Świerczów, Tarnów Opolski, Turawa, Wołczyn, Zawadzkie, Zębowice Wszystkie obręby gmin lub ich części zlokalizowanych w granicach obszaru chronionego krajobrazu r. 26

27 Lp. Forma ochrony przyrody 52 obszar chronionego krajobrazu Załęcze Polesie 53 pomnik przyrody 54 Zespół przyrodniczo krajobrazowy Pradolina i źródliska rzeki Stobrawa 55 UŜytek ekologiczny Jelonki (źródło: RDOŚ) Opis formy ochrony ekosystem pól i lasów, z dolinami, ciekami i naturalnymi zespołami roślinnymi pojedynczy okaz z gatunku jodła pospolita (Abies alba) źródlisko i górny odcinek rzeki Stobrawa z dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i leśnymi wraz ze stanowiskami chronionych gatunków roślin i zwierząt łąka śródleśna na siedlisku boru świeŝego, w otoczeniu drzewostanu sosnowego z przechodzącym rowem melioracyjnym Powiat Gmina Obręb Data utworzenie / ustanowienia Olesno Rudniki Dalachów, r. Janinów, Polesie, Słowików Olesno Radłów Stemalice r. Olesno Olesno Olesno r. Olesno Rudniki Jelonki r. Na szczególną uwagę zasługują obszary chronionego krajobrazu Lasy Stobrawsko- Turawskie oraz Załęcze-Polesie. Są to tereny o duŝej powierzchni, ciekawym krajobrazem i bogactwem flory i fauny. Obszar chronionego krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie rozciąga się na powierzchni ha. Cechą charakterystyczną tego terenu są stosunkowo dobrze zachowane, zróŝnicowane gatunkowo i siedliskowo lasy. Występują tu bory mieszane wilgotne i świeŝe, grądy, olsy, łęgi, buczyny, dąbrowy oraz liściaste lasy mieszane. Dodatkowo krajobraz bogaty jest w liczne cieki, tereny zabagnione i podmokłe, stawy oraz polodowcowe moreny i wydmy. Na obszarze tym spotkać moŝna liczne gatunki ptaków, ssaków czy roślin. Wśród nich wymienić moŝna takie jak: bekas (Gallinago gallinago), bocian czarny (Ciconia nigra), dzięcioł czarny (Dryocopus martius), łabędź niemy (Cygnus olor), borsuk (Meles meles), bóbr europejski (Castor fiber), jeŝ zachodni (Erinaceus europaeus), wydra europejska (Lutra lutra), rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia), listera jajowata (Listera ovata), widłak goździsty (Lycopodium clavatum). 27

28 Obszar chronionego krajobrazu Załęcze Polesie (rys.5) o powierzchni 353 ha obejmuje w całości lub w części miejscowości: Dalachów, Janinów, Polesie i Słowików. Obszar ten powstał dla ochrony naturalnego środowiska, utrzymania oraz wzbogacenia róŝnorodności biologicznej, utrzymania wzajemnych relacji pomiędzy polami uprawnymi, osiedlami wiejskimi i zespołami zieleni oraz dla zapewnienia warunków do rozwoju turystyki i rekreacji. Rysunek 5 Obszar chronionego krajobrazu Załęcze-Polesie (źródło: Na terenie powiatu oleskiego wyznaczono obszary cenne pod względem przyrodniczym i krajobrazowym, które powinny zostać objęte ochroną prawną, naleŝą do nich: - proponowane parki krajobrazowe Dolina Małej Panwi - proponowane obszary chronionego krajobrazu Dolina Prosny Wzniesienie Kozłowicko-Jaworzańskie, Dolina Liswarty - proponowane rezerwaty przyrody Osiczyńskie Modrzewie Dodatkowo na terenie powiatu proponuje się znaczące poszerzenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie. Propozycje obszarów chronionych znajdują się równieŝ w opracowaniu Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza Górnej 28

29 Prosny sporządzonym dla LGD Górna Prosna. Wszystkie te propozycje powinny być uwzględniane w gminnych programach ochrony środowiska. Wyznaczono takŝe obszary występowania siedlisk chronionych i zagroŝonych wyginięciem w skali europejskiej, które wymagają ochrony prawnej, są to: - Stare Olesno (kompleks stawów), - Skrońsko (lasy liściaste). Na terenie powiatu oleskiego leŝy obszar Natura 2000 Dolina Małej Panwi. Dolina Małej Panwi to obszar odznaczający się zróŝnicowaną morfologią, którą tworzą plejstoceńskie terasy, denudowane, peryglacjalne równiny lodowcowe i wodnolodowcowe z licznie występującymi wydmami. Mała Panew zaliczana jest do jednych z najbardziej naturalnych nizinnych rzek regionu. Rzeka charakteryzuje się naturalnym przebiegiem oraz licznymi starorzeczami, meandrami i wyspami. Teren w głównej mierze porośnięty jest lasami, wśród których na szczególną uwagę zasługują starodrzewia borów na wydmach i morenach. Występują takŝe bory bagienne oraz bagniska z roślinnością szuwarową. DuŜą wartość przyrodniczą przedstawiają spotykane tu torfowiska Cel średniookresowy do 2020 r. Zachowanie bogatej róŝnorodności przyrody Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Zachowanie istniejącej zieleni urządzonej Promowanie terenów ciekawych pod względem przyrodniczym, w tym budowa przyrodniczych ścieŝek edukacyjnych Jednostka odpowiedzialna Powiat, Gminy Powiat, Gminy, Nadleśnictwa, Organizacje pozarządowe 29

30 Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Objęcie ochroną prawną terenów cennych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym Zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniejących kompleksach leśnych Jednostka odpowiedzialna Sejmik województwa, Gminy Nadleśnictwa, Gminy Ochrona in situ gatunków roślin i zwierząt Nadleśnictwa, Gminy Pełna inwentaryzacja gmin powiatu oleskiego Gminy Wzmacnianie znaczenia ochrony krajobrazu w planowaniu przestrzennym Gminy 5.2. Ochrona i zrównowaŝony rozwój lasów Lasy są niezwykle waŝne dla człowieka. Spełniają szereg funkcji, pośród których wymienić moŝna te społeczne, ekologiczne i gospodarcze. Funkcje społeczne to zapewnienie miejsc rekreacyjnych i pracy. Do gospodarczych naleŝy przede wszystkim produkcja biomasy. Niezwykle waŝne są funkcje ekologiczne przejawiające się głównie kształtowaniem właściwego klimatu zarówno lokalnego jak i globalnego, regulacją właściwych stosunków wodnych, przeciwdziałaniu lawinom i osuwiskom. Powiat oleski połoŝony jest w dwóch regionach przyrodniczo leśnych. Większość powiatu połoŝona jest w krainie małopolskiej, dzielnicy WyŜyny Woźnicko Wieluńskiej, pozostała część południowo zachodnia (Bory Stobrawskie) leŝy w granicach krainy śląskiej, dzielnicy Równiny Opolskiej. W dzielnicy WyŜyny Woźnicko Wieluńskiej bór świeŝy i mieszany ma większy udział (ok. 70 %), mniejszy zaś las mieszany i bory wilgotne, spotyka się takŝe bór suchy. W drzewostanie dominuje sosna (ok. 75 %), występuje równieŝ dąb, olsza, brzoza. W Borach Stobrawskich 55 % wszystkich siedlisk stanowi bór świeŝy i bór mieszany. Pozostałe siedliska tej dzielnicy to bór mieszany wilgotny (ok. 20 %) oraz lasy mieszane (wilgotny i świeŝy). W drzewostanie przewaŝa sosna (ok. 70 %), występuje takŝe dąb, buk, świerk oraz olsza. Powierzchnia gruntów leśnych na koniec 2011 r. wynosiła ha, z czego ha stanowiły lasy. Grunty leśne o powierzchni ha objęte są własnością Skarbu Państwa, pozostałe 4434 ha gruntów leśnych jest własnością innych podmiotów, głównie osób 30

31 fizycznych (tab. 8). NaleŜy podkreślić, Ŝe powiat oleski, w porównaniu do innych powiatów województwa opolskiego, odznacza się zdecydowanie największą powierzchnią gruntów leśnych będącą własnością osób fizycznych. Tabela 8 Powierzchnia gruntów leśnych w powiecie oleskim Wyszczególnienie własność Skarbu Państwa Powierzchnia gruntów leśnych niestanowiąca własności Skarbu Państwa w tym ogółem osób fizycznych wspólnot gruntowych gmin Powiat: w ha Brzeski Kluczborski Namysłowski Nyski Prudnicki Głubczycki Kędzierzyńsko-kozielski Krapkowicki Oleski Opolski Strzelecki M. Opole (źródło: opracowanie własne na podstawie GUS) Powierzchnia gruntów nieleśnych przeznaczonych do zalesienia wynosiła 1 ha (źródło GUS). Wskaźnik lesistości powiatu oleskiego jest jednym z najwyŝszych w województwie opolskim. Wynosi on 35,2 % przy średniej wojewódzkiej wynoszącej 26,5 % i krajowej 29,2 %. Poszczególne gminy wchodzące w skład powiatu oleskiego znacząco róŝnią się pod względem lesistości (tab. 9). Największą lesistością odznacza się Gmina Zębowice (61,2 %), najmniejszą zaś Gmina Rudniki (4,4 %). Tabela 9 Lesistość gmin powiatu oleskiego Wyszczególnienie Lesistość [%] Gmina Dobrodzień 47,2 Gmina Gorzów Śląski 22,1 Gmina Olesno 42,1 Gmina Praszka 26,1 Gmina Radłów 34,6 Gmina Rudniki 4,4 Gmina Zębowice 61,2 Powiat oleski 35,2 (źródło: GUS) 31

32 W ciągu ostatnich paru lat zaobserwować moŝna zwiększenie powierzchni lasów, a więc i wskaźnika lesistości. Zakładając, Ŝe wzrost powierzchni lasów utrzymany będzie na poziomie podobnym do ubiegłych lat (średnio 24,9 ha/rok pomiędzy latami ) to w roku 2016 wskaźnik lesistości wyniesie 35,3% a w roku ,4%. Tabela 10 Powierzchnia lasów oraz lesistość powiatu oleskiego rok lasy lesistość [ha] [%] , , ,4* 35,3* ,9* 35,4* * prognoza (źródło: opracowanie własne na podstawie GUS) Środowisko leśne naraŝone jest na działanie wielu niekorzystnych czynników. Czynniki te podzielić moŝna na abiotyczne, biotyczne oraz antropologiczne. Przedstawiono je w tabeli poniŝej. Tabela 11 Czynniki oddziałujące na środowisko leśne (źródło: Raport o stanie lasów w Polsce 2011) czynników. Szczególnie duŝe zagroŝenie związane jest ze skumulowanym występowaniem tych 32

33 Cel średniookresowy do 2020 r. Zwiększenie areału zalesień, poprawa stanu zdrowotnego lasów oraz wzrost róŝnorodności biologicznej Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Realizacja Programu Zwiększania Lesistości Zalesianie gruntów z poszanowaniem ochrony bioróŝnorodności i terenów nieleśnych cennych przyrodniczo Nadzór nad gospodarką leśną w lasach prywatnych Jednostka odpowiedzialna Powiat, Gminy, Nadleśnictwa, Właściciele gruntów Powiat, Nadleśnictwa, Gminy, Właściciele gruntów Powiat, Nadleśnictwa Wspieranie zalesienia gruntów porolnych Powiat, Nadleśnictwa Likwidacja szkód po oblodzeniu drzewostanu i odnowienie powierzchni leśnych Właściciele gruntów, Nadleśnictwa, Powiat Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Ochrona zbiorowisk leśnych o charakterze naturalnym lub półnaturalnym oraz śródleśnych zbiorników, torfowisk, podmokłości i cieków wodnych: - Wprowadzanie udoskonalonych rębni naśladujących naturalne procesy w ekosystemie leśnym. - Udoskonalanie i wdroŝenie programów ochrony przyrody w nadleśnictwach. - Ochrona zagroŝonych siedlisk i roślin na terenach leśnych. - Ochrona przeciwpoŝarowa lasów. - Integracja działań gospodarki leśnej z gospodarką wodną. Zmiana struktury wiekowej i składu gatunkowego drzewostanów w celu zwiększenia róŝnorodności genetycznej i biologicznej Doradztwo dla właścicieli gruntów korzystających ze wsparcia UE dla działań związanych z leśnictwem Jednostka odpowiedzialna Nadleśnictwa Nadleśnictwa WODR, ARiMR 33

34 Wykonywanie pasów przeciwwietrznych, zakładanie zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych Gminy, Właściciele gruntów, Nadleśnictwa Renaturalizacja obszarów leśnych gatunkami rodzimymi Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepoŝądanym (poŝary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska śmieci) Pozyskiwanie drewna w sposób racjonalny, bez zakłócenia zasady trwałości lasów Nadleśnictwa Nadleśnictwa Nadleśnictwa Edukacja leśna społeczeństwa Nadleśnictwa 5.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz ochrona przed powodzią Zasoby wód powierzchniowych przypadające na jednego mieszkańca województwa opolskiego (796m 3 /M/rok) są niŝsze niŝ średnio dla kraju (1660 m 3 /M/rok). Teren powiatu oleskiego obejmuje zlewnie: Prosny, Stobrawy, Liswarty oraz Małej Panwi. Zlewnią rzeczną o największym module zasobowym (>6 m 3 /s/km 2 ) jest zlewnia Małej Panwi (rys. 6). 34

35 Rysunek 6 Zasoby dyspozycyjne wód powierzchniowych w głównych zlewniach rzecznych (źródło: POŚ dla województwa opolskiego na lata z perspektywą do roku 2019) Powiat oleski prezentuje się bardzo dobrze, na tle pozostałych powiatów województwa opolskiego, pod względem racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi. ZuŜycie wody w roku 2011 na potrzeby gospodarki narodowej i ludności było najniŝsze w województwie i wynosiło 2,3 hm 3 (rys.7). RównieŜ zuŝycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych powiatu oleskiego jest najniŝsze spośród wszystkich powiatów województwa opolskiego (tab.12). W 2010 r. wynosiło ono 24,5 m 3 /mieszkańca. Najlepiej w województwie pod tym względem wypada gmina Zębowice (18,1 m 3 /mieszkańca). 35

36 Rysunek 7 ZuŜycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2011 r. w poszczególnych powiatach województwa opolskiego (źródło: opracowanie własne na podstawie GUS) Tabela 12 ZuŜycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych Wyszczególnienie ZuŜycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych [m 3 /mieszkańca] Województwo opolskie 28,9 Powiat brzeski 29,2 Powiat kluczborski 26,4 Powiat namysłowski 30,5 Powiat nyski 27,5 Powiat prudnicki 30,2 Powiat głubczycki 33,5 Powiat kędzierzyńsko-kozielski 30,7 Powiat krapkowicki 25,5 Powiat opolski 24,8 Powiat strzelecki 27,6 Miasto na prawach powiatu - Opole 36,8 Powiat oleski 24,5 Gmina Dobrodzień 21,1 Gmina Gorzów Śląski 24,3 Gmina Olesno 25,6 Gmina Praszka 26,2 Gmina Radłów 27,3 Gmina Rudniki 25,0 Gmina Zębowice 18,1 (źródło: GUS) 36

37 Mieszkańcy powiatu oleskiego zaopatrywani są w wodę pochodzącą wyłącznie z ujęć podziemnych. Są to na ogół wodociągi małe, które produkują wodę w ilości poniŝej 100 m 3 /dobę oraz od m 3 /dobę. Powódź definiuje się jako czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagroŝenie dla Ŝycia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Wezbrania (powodzie) dzieli się ze względu na przyczyny powstawania na: opadowe, roztopowe, zimowe oraz sztormowe. Wystąpienie powodzi związane jest przewaŝnie z opadami (nawalnymi, rozlewnymi), roztopami czy zatorami zimowymi. Dodatkowo działalność człowieka przyczynia się do zwiększenia zagroŝenia powodzią. Za przykład moŝna podać tu zmianę sposobu uŝytkowania ziemi (zastępowanie lasów gruntami ornymi, łąkami) czy zwiększanie powierzchni terenów uszczelnionych (budowa osiedli, dróg, parkingów). W Planie Zarządzania Kryzysowego Powiatu Oleskiego zagroŝenie wystąpienia powodzi na terenie powiatu oleskiego określono jako bardzo małe. Cieki z terenu powiatu oleskiego mają charakter rzek nizinnych, są to często odcinki źródłowe i ich wezbrania czy spływ odbywają się w sposób spokojny, nie powodując gwałtownych wylewów. DuŜa powierzchnia terenów leśnych powoduje retencjonowanie duŝych ilości wody oraz opóźnienia w roztopach pokrywy śnieŝnej. MoŜliwe są jednak podtopienia wynikające z nagłych i gwałtownych opadów oraz roztopów śniegu spowodowanych duŝym wzrostem temperatury. ZagroŜenie zatopieniem zabudowań związane moŝe być z uszkodzeniami obiektów hydrotechnicznych w miejscowościach: Pludry, Kułoby, Sołtysy, Psurów. Miejscami najbardziej zagroŝonymi podtopieniami są: - przepompownia ścieków w Oleśnie, ul. Mostowa, - przepompownia ścieków w Praszce, ul. Wodna. PoniŜej przedstawiono pozostałe zagroŝone miejscowości i obiekty: 1. Rzeka Prosna - powierzchnia zalewowa 350 ha, zagroŝone miejscowości: Praszka, Gorzów Śl., Ligota Oleska, Zdziechowice. 2. Rzeka Młynówka Kucobska i Liswarta powierzchnia zalewowa 240 ha, zagroŝone miejscowości: Bodzanowice, Kiki, Kucoby. 3. Rzeka Stobrawa powierzchnia zalewowa 15 ha, zagroŝona miejscowość: Olesno. 4. Rzeka Wyderka powierzchnia zalewowa 150 ha, zagroŝone miejscowości: Praszka, Skotnica, Lachowskie. 37

38 5. Rzeka Bziniczka powierzchnia zalewowa 120 ha, zagroŝona miejscowość: Bzinica Stara. 6. Rzeka Lublinica powierzchnia zalewowa 80 ha, zagroŝone miejscowości: Zębowice, Kadłub Wolny. ZagroŜenia dla infrastruktury drogowej 1. Most drogowy na rzece Młynówka Kucobska w miejscowości Bodzanowice na drodze Nr Most drogowy na Rzece Prosna w miejscowości Praszka na drodze Nr Most Drogowy na Rzece Wyderka w miejscowości Praszka na drodze Nr Most Drogowy na Rzece Prosna w Miejscowości Ligota Oleska. 5. Most drogowy na Rzece Bziniczka w miejscowości Bzinica Stara na drodze Nr 901. Rysunek 8 Mapa zagroŝenia powodziowego powiatu oleskiego (źródło: Plan zarządzania kryzysowego powiatu oleskiego) 38

39 Cel średniookresowy do 2020 r. Racjonalne gospodarowanie zasobami wód powierzchniowych i podziemnych oraz skuteczna ochrona przed powodzią Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Informowanie mieszkańców i przedsiębiorców o moŝliwościach racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych Jednostka odpowiedzialna Powiat, Organizacje pozarządowe, RZGW Zadania koordynowane: Renaturyzacja koryt rzecznych Rodzaj zadania Jednostka odpowiedzialna WZMiUW Zapobieganie zabudowy na terenach zalewowych Gminy, Marszałek Remonty i budowa nowych obwałowań WZMiUW Opracowanie dokumentów ustalających granice zasięgu wód powodziowych, stworzenie map zagroŝenia i ryzyka powodziowego KZGW, RZGW Utrzymanie i modernizacja urządzeń melioracji wodnych Zalesienia i inne zabiegi zmierzające do zwiększenia retencji wodnej Stosowanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle WZMiUW Nadleśnictwa, Właściciele gruntów, Gminy Przedsiębiorcy 39

40 5.4. Ochrona powierzchni ziemi Na obszarze powiatu oleskiego dominują gleby rdzawe oraz płowe. W dolinach większych cieków wodnych występują mady rzeczne. Obszary przewaŝających gleb przedstawiono na rysunku 9. Rysunek 9 Obszary przewaŝających gleb: 1 bielicowych i bielic; 2 rdzawych; 3 płowych; 4 mułowych i gruntowo glejowych; 5 mad rzecznych (źródło: POŚ dla powiatu oleskiego na lata wraz z perspektywą do 2015 roku) Ponad połowę powierzchni powiatu oleskiego stanowią uŝytki rolne (rys.10). DuŜy jest teŝ udział gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych. W ostatnich latach zauwaŝalny jest spadek powierzchni uŝytków rolnych, sadów oraz łąk i pastwisk trwałych (tab.13). Powierzchnia gruntów ornych w 2011 r. zmniejszyła się w stosunku do 2010 r., pomimo tego grunty orne zajmują zdecydowanie największą powierzchnię spośród wszystkich uŝytków rolnych. 40

41 Rysunek 10 Kierunki wykorzystania powierzchni w powiecie oleskim (źródło: opracowanie własne na podstawie GUS) Tabela 13 Podział uŝytków rolnych powiatu oleskiego uŝytki rolne powiat rok w tym razem grunty orne sady łąki i pastwiska trwałe oleski (źródło: GUS) Niebezpieczeństwo dla gleb stanowi zbyt niska wartość ph. Gleby, których wartość ph wynosi poniŝej 4,5 są silnie zagroŝone degradacją. Niewłaściwy odczyn gleby ma duŝy wpływ na prawidłowy wzrost, rozwój i plonowanie roślin. W powiecie oleskim ponad 90 % gleb odznacza się odczynem kwaśnym (rys.11). Z roku na rok gleb udział tych gleb rośnie. W celu zwiększenia ph gleb stosuje się wapnowanie. 41

42 Rysunek 11 Występowanie gleb o odczynie kwaśnym (źródło: POŚ dla województwa opolskiego na lata z perspektywą do roku 2019) Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzono na terenie województwa opolskiego badanie gleb. Rozmieszczenie punktów pomiarowych przedstawiono na rysunku 12. Na terenie powiatu oleskiego glebę pobierano w miejscowości Grodzisko (punkt pomiarowy nr 321). Rysunek 12 Rozmieszczenie punktów pomiarowo-kontrolnych w województwie opolskim (źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach ) 42

43 Wyniki badań (tab.14) wskazują, Ŝe w badanym punkcie nie występują stęŝenia wyŝsze od dopuszczalnych określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359). W większości przypadków zbadane zawartości były ponad dwukrotnie niŝsze niŝ dopuszczalne. Tabela 14 Zestawienie wyników monitoringu gleb w miejscowości Grodzisko Zanieczyszczenie Dopuszczalne stęŝenie [mg/kg] Zawartość w roku [mg/kg] kadm 1,00 0,36 0,44 0,38 0,34 miedź 30,00 5,20 5,30 4,30 5,40 chrom 50,00 7,30 8,00 8,60 6,80 ołów 50,00 19,90 19,10 17,60 19,00 nikiel 35,00 5,50 6,50 6,00 6,00 cynk 100,00 43,30 45,00 38,20 55,00 (źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach ) Prowadzono równieŝ badania radioaktywności, które na celu mają ujawnienie podwyŝszonych poziomów promieniotwórczości powstałych na skutek typowych sytuacji jak i związanych z awariami radiologicznymi. Zanieczyszczenie środowiska izotopami promieniotwórczymi wynikać moŝe np. z działalności przemysłu wydobywczego i energetycznego czy uŝytkowania surowców skalnych (skał magmowych) przy budowie autostrad i dróg ekspresowych. Badania przeprowadzone w 2010 r. nie wykazywały przekroczeń, a glebę w danych punktach moŝna określić jako nieskaŝoną. Gleba pobrana z terenu powiatu oleskiego w 2010 r. odznaczała się najniŝszą wartością radioaktywności w porównaniu do wcześniejszych lat. W porównaniu do innych punktów pomiarowych zlokalizowanych na terenie województwa opolskiego wartość radioaktywności jest na stosunkowo niskim poziomie (432 Bq kg -1 ) i jest niŝsza od średniej krajowej wynoszącej w 2010 r. 581,07 Bq kg -1. Tabela 15 Radioaktywność gleb województwa opolskiego Radioaktywność Nr punktu Bq kg (źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach ) 43

44 Na koniec 2010 r. w powiecie oleskim było 19 ha gruntów zdegradowanych oraz 2 ha gruntów zdewastowanych (źródło GUS). Rozpowszechnienie dobrych praktyk rolnych i leśnych oraz przeciwdziałanie degradacji terenów Cel średniookresowy do 2020 r. Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Promowanie rolnictwa ekologicznego Podejmowanie działań zobowiązujących właścicieli zanieczyszczonych terenów, oraz podmiotów będących sprawcami zanieczyszczeń do doprowadzenia środowiska do stanu właściwego Zalesienia i zakrzewienia terenów zdegradowanych Edukacja społeczeństwa mająca na celu ograniczenie wypalania traw czy zaśmiecania lasów Jednostka odpowiedzialna Powiat, Organizacje pozarządowe, Gminy Powiat, Właściciele i zarządcy terenów, Gminy Właściciele i zarządcy terenów, Gminy, Powiat, Powiat, Gminy, Organizacje pozarządowe Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Minimalizowanie przeznaczania gruntów ornych o najwyŝszych klasach bonitacyjnych na cele nierolnicze Szkolenia dla rolników na temat dobrych praktyk rolniczych Jednostka odpowiedzialna Gminy, Marszałek, Wojewoda, Minister Ośrodek Doradztwa Rolniczego Prowadzenie monitoringu jakości gleby i ziemi WIOŚ, GIOŚ Racjonalne uŝycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na terenach rolnych i leśnych oraz stosowanie technik naturalnych ARiMR, Organizacje pozarządowe Przeciwdziałanie zakwaszaniu gleb Rolnicy 44

45 5.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi ZłoŜa kopalin są naturalnym nagromadzeniem minerałów, skał oraz innych substancji, których wydobywanie moŝe przynieść korzyść gospodarczą. Na terenie powiatu oleskiego występują złoŝa piasków formierskich, piasków i Ŝwirów oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Z 16 złóŝ zaniechano eksploatacji. Tabela 16 Udokumentowane złoŝa kopalin w powiecie oleskim Zasoby Nazwa złoŝa Stan zagospodarowania złoŝa geologiczne bilansowe (tys. ton) przemysłowe (tys. ton) Wydobycie (tys. ton) ZŁOśA PIASKÓW FORMIERSKICH Myślina I Z Myślina II Z Myślina III Z ZŁOśA PIASKÓW I świrów Broniec Z Bzionków E Gana P Główczyce R Grodzisko* Z Kik I E Kik II Z Kościeliska Z KrzyŜanowice E Kucoby Z Kuczoby Z Łomnica R Myślina IX E Myślina VI E Myślina VII T Myślina VIII E 64-8 Olesno T Radawie Z Radawie 1* R Strojec R Szyszków T Śmiałki E Wachów Z Wojciechów Z Wygiełdów P Zdziechowice R śytniów* R

46 Nazwa złoŝa Stan zagospodarowania złoŝa geologiczne bilansowe (tys. m 3 ) Zasoby przemysłowe (tys. m 3 ) ZŁOśA SUROWCÓW ILASTYCH CERAMIKI BUDOWLANEJ Wydobycie (tys. m 3 ) Bodzanowice Z Boroszów-1 R Czerwone Osiedle E Czerwone Osiedle 1 M Faustianka Z Janinów Z Kowale P Olesno Z (źródło: Państwowy Instytut Geologiczny) * - złoŝa zawierające piasek ze Ŝwirem, E złoŝe eksploatowane, M złoŝe skreślone z bilansu zasobów w roku sprawozdawczym, P złoŝe o zasobach rozpoznanych wstępnie (w kat. C 2 +D), R złoŝe o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A+B+C 1 ), T złoŝe zagospodarowane, eksploatowane okresowo, Z złoŝe, z którego wydobycie zostało zaniechane, Poszczególne gminy powiatu oleskiego odznaczają się zróŝnicowanymi zasobami geologicznymi oraz wydobyciem kopalin, przedstawiają to tabele 17, 18 oraz 19. Największe zasoby kopalin posiadają gminy: Praszka, Gorzów Śląski, Dobrodzień. Największe wydobycie w roku 2011 odnotowano w gminie Gorzów Śląski. Tabela 17 Piaski formierskie na terenie gmin powiatu oleskiego Wyszczególnienie ZłoŜa piasków formierskich Zasoby geologiczne bilansowe Wydobycie [tys. ton] [tys. ton] Gmina Dobrodzień Gmina Gorzów Śląski 0 0 Gmina Olesno 0 0 Gmina Praszka 0 0 Gmina Radłów 0 0 Gmina Rudniki 0 0 Gmina Zębowice 0 0 (źródło: opracowanie własne na podstawie 46

47 Tabela 18 Piaski i Ŝwiry na terenie gmin powiatu oleskiego ZłoŜa piasków i Ŝwirów Wyszczególnienie Zasoby geologiczne bilansowe Wydobycie [tys. ton] [tys. ton] Gmina Dobrodzień Gmina Gorzów Śląski Gmina Olesno Gmina Praszka Gmina Radłów 34 0 Gmina Rudniki Gmina Zębowice (źródło: opracowanie własne na podstawie Tabela 19 Surowce ilaste ceramiki budowlanej na terenie gmin powiatu oleskiego ZłoŜa surowców ilastych ceramiki budowlanej Wyszczególnienie Zasoby geologiczne bilansowe Wydobycie [tys. m 3 ] [tys. m 3 ] Gmina Dobrodzień 0 0 Gmina Gorzów Śląski Gmina Olesno Gmina Praszka Gmina Radłów 0 0 Gmina Rudniki Gmina Zębowice 0 0 (źródło: opracowanie własne na podstawie Przemysł wydobywczy oddziałuje na środowisko. Wpływ zakładów górniczych na środowisko związany jest przede wszystkim z przekształceniami terenu, ingerencją w stosunki wodne i świat oŝywiony, pyleniem, hałasem. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe na terenach poeksploatacyjnych naleŝy prowadzić rekultywację. MoŜe być ona prowadzona np. w kierunku wodnym. Prawidłowo zrealizowana rekultywacja powoduje niejednokrotnie powstawanie nowych form (np. zbiorników wodnych) wzbogacających krajobraz oraz stanowiących miejsce bytowania nowych, niespotykanych wcześniej na danym terenie gatunków flory i fauny Cel średniookresowy do 2020 r. Racjonalne zaopatrzenie ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny oraz rekultywacja terenów poeksploatacyjnych 47

48 Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Kontrola stanu faktycznego w przypadku wydobywania kopalin bez wymaganej koncesji i naliczanie opłat podwyŝszonych w przypadku nielegalnej działalności Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Jednostka odpowiedzialna Powiat Jednostka odpowiedzialna Przedsiębiorcy Ochrona terenów perspektywicznych pod względem wydobycia kopalin Gminy Monitoring powstawania dzikich wyrobisk StraŜ miejska, WIOŚ 6. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO 6.1. Środowisko a zdrowie Jakość środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia. Badania przeprowadzone przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wykazują, Ŝe 30% wszystkich chorób na świecie spowodowanych jest szkodliwym wpływem czynników środowiskowych, a 40% z nich dotyczy dzieci poniŝej piątego roku Ŝycia. Z badań wynika, Ŝe prawie 30% Polaków nie potrafi określić zagroŝeń występujących w środowisku najbliŝszym ich miejsca zamieszkania. 60% jest przekonanych, Ŝe w domu i miejscu pracy nie występują środowiskowe czynniki zagraŝające zdrowiu. Zanieczyszczenie środowiska ma swój udział w rozwoju aŝ % chorób, pośrednio wpływa teŝ na ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ograniczenie człowiekowi dostępu do zasobów środowiskowych a co za tym idzie ograniczenie moŝliwości wypoczynku i wraŝeń estetycznych. 48

49 Rysunek 13 Czynniki środowiskowe wpływające na zdrowie (źródło: Program ochrony środowiska powinien ujmować zjawiska globalne i długofalowe, wpływające zarówno na zdrowie fizyczne jak i na komfort psychiczny człowieka. Do największych problemów mających wpływ na stan zdrowia ludzi naleŝą: jakość wody przeznaczonej do spoŝycia, zanieczyszczenie wód gruntowych, zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, emisja hałasu. Główne kierunki działań na rzecz środowiska i zdrowia zostały określone w przyjętym przez Radę Ministrów Wieloletnim Programie Środowisko a zdrowie Cel średniookresowy do 2020 r. Dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz nadzór nad instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska 49

50 Kierunki działań: Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Monitoring jakości wody do spoŝycia przez ludzi szczególnie w odniesieniu do zawartości w wodzie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), trihalometanów (THM) oraz metali cięŝkich Prowadzenie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze szczególnym uwzględnieniem naraŝania na czynniki biologiczne oraz substancje chemiczne niebezpieczne Promocja zdrowego stylu Ŝycia i unikanie zagroŝeń oraz profilaktyka chorób cywilizacyjnych i ograniczenie zewnętrznych przyczyn ich powstawania Wspólne prowadzenie akcji edukacyjno-szkoleniowych dla słuŝb zakładów przemysłowych i pracowników administracji publicznej w zakresie zapobiegania awariom oraz skaŝeniom środowiska Jednostka odpowiedzialna Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowa Inspekcja Pracy Organizacje pozarządowe Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcja Środowiska 6.2. Ochrona wód Wody powierzchniowe Jednym z elementów Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), powołanego do Ŝycia ustawą z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287, z poźn. zm.) w celu zapewnienia wiarygodnych informacji o stanie środowiska jest monitoring wód powierzchniowych. W województwie opolskim realizowano w 2011 roku badania jakości wód powierzchniowych zgodnie z programem zatwierdzonym przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, obejmującym okres z perspektywą na lata Rok 2010 był pierwszym rokiem obowiązywania pierwszego sześcioletniego cyklu planowania w gospodarce wodnej ( ). Zakres badań został ustalony zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81, poz. 685). Program monitoringu wód powierzchniowych w województwie opolskim opracowany na lata , obejmował następujące zadania: badania i ocena stanu rzek, badanie i ocena potencjału ekologicznego i stanu chemicznego zbiorników zaporowych. 50

51 W 2012 roku opracowany został Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Opolskiego na lata podsystemu monitoringu jakości wód powierzchniowych wody śródlądowe, wody przejściowe i przybrzeŝne, w latach na terenie województwa opolskiego będą realizowane następujące zadania: badania i ocena stanu rzek, w tym zbiorników zaporowych, badania i ocena jakości osadów dennych w rzekach i jeziorach, badania elementów hydromorfologicznych dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych, wdraŝanie wymagań znowelizowanej dyrektywy 2008/105/WE w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej. Wyniki oceny stanu wód będą przekazywane do GIOŚ, a następnie do KZGW i za jego pośrednictwem, do regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Powiat oleski połoŝony jest w obrębie dorzecza Odry, w jego prawej części. Jest to obszar wododziałowy między pierwszorzędowymi dopływami Odry: Stobrawą, Wartą i Małą Panwią. Cieki w granicach powiatu są niewielkie mają tu swoje odcinki źródłowe. NajwaŜniejszymi ciekami odwadniającymi obszar powiatu są Stobrawa i Prosna. W powiecie oleskim realizowano w 2011 roku badania jakości wód powierzchniowych zgodnie z programem monitoringu środowiska województwa opolskiego zatwierdzonym przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, obejmującym okres z perspektywą na lata Zakres badań został ustalony zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81, poz. 685). Ocenę jakości wód kontrolowanych w 2011 r. przeprowadzono w oparciu o nowe rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. W 2011 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu realizował badania jakości wód powierzchniowych w 1 punkcie pomiarowo-kontrolnym na terenie powiatu oleskiego. monitoringu diagnostycznego objęto badaniami: rzekę Prosnę (dopływ Warty) w Praszce. 51

52 Tabela 20 Ocena stanu jednolitych części wód w punkcie w powiecie oleskim w 2011 r. pomiarowo-kontrolnym *numeracja wg tabeli 2.1 Stanu środowiska w woj. opolskim w roku 2011 (źródło: WIOŚ) 52

53 Rysunek 14 Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych województwa opolskiego monitoringu wód powierzchniowych (źródło: WIOŚ) Analizując wyniki moŝemy stwierdzić, iŝ w punkcie pomiarowym monitoring diagnostycznego stanu wód został określony jako zły, ze względu na zły stan chemiczny wód. O takim wyniku oceny zadecydowała zawartość w badanych wodach związków z grupy substancji priorytetowych. W wodach Prosny incydentalnie wystąpił tri chloroetylen, benzo(g,h,i)perylen, indeo(1,2,3-cd)piren, Stan ekologiczny, w ppk Prosna-Praszka był umiarkowany. 53

54 Na podstawie danych pozyskanych z Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Opolu Oddział Olesno scharakteryzowane zostały: Urządzenia melioracji podstawowych (rzeki) na terenie powiatu oleskiego- regulacja prawna, zarządzanie, ilość, lokalizacja, uprawnienia właścicielskie, utrzymanie wód. Stan prawny rzek oparty jest o ustawę Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. Nr 115, poz z późniejszymi zmianami) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002r. (Dz. U. nr 16 poz. 149). Oprócz ustawy Prawo wodne sprawy dotyczące m.in. ochrony wód regulują ponadto ustawy: ustawa z 7 czerwca 2001r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72 poz. 747 ze zm.), ustawa z dnia 16 marca 1995r o zapobieganiu zanieczyszczeniu morza przez statki (Dz. U. Nr 47 poz. 243 ze zm.). Zarządzanie zasobami wodnymi jest realizowane z uwzględnieniem podziału państwa na obszary dorzeczy i regiony wodne. Powiat oleski znajdujący się w dorzeczu Odry objęty został zasięgiem terytorialnym w regionie wodnym dorzecza Warty podlegającym działaniu Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu oraz w regionie wodnym dorzecza Odry podlegającym działaniu Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. W regionie wodnym dorzecza Warty znalazły się gminy: Gorzów Śląski, Praszka, Rudniki, Radłów oraz część gminy Olesno, a w regionie wodnym dorzecza Odry gminy: Dobrodzień, Zębowice i część gminy Olesno. W regionie wodnym dorzecza Warty znajdują się następujące rzeki naszego powiatu: Prosna powyŝej km , Pawłowiczanka, Stara Prosna, Piaska, Wyderka, Julianpolka, OŜarka, JeŜowski, Łomnica, Łomnicki, Sowczycki, Prąd, Borecki, Młynówka Kucobska, Piskara, Kanał Ulgi oraz zbiorniki wodne: Psurów i Młyny II. W regionie wodnym dorzecza Odry znajdują się rzeki: Lublinica, Smolina, Bziniczka, Skrzydłowicki, Grabok, Myślina, Od Bzionkowa, Stobrawa, Budkowiczanka, Dobra i zbiornik wodny Dobrodzień. Na terenie powiatu oleskiego w bezpośrednim utrzymaniu Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu znalazł się odcinek rzeki Prosny o długości 7618m tj. od granicy z powiatem Kluczbork w km w m. Uszyce do progu drewnianego w m. Zdziechowice w km oraz odcinek rzeki Mała Panew w utrzymaniu Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu przy granicy powiatów w m. Pietraszów gm. Dobrodzień z m. Zawadzkie powiat Strzelce Opolskie. Najwięcej rzek znajduje się na terenie gminy Olesno (10) i ich łączna długość wynosi mb, na terenie gminy Dobrodzień (9) o łącznej długości mb, w gminie Praszka 54

55 (4) o długości mb, w gminie Gorzów Śląski (5) o długości mb, w gminie Radłów (4) o długości mb, w gminie Rudniki (3) o długości mb oraz w gminie Zębowice odcinek rzeki Łomnicki o długości mb, co daje łączną długość rzek mb obsługiwaną przez oddział WZM i UW w Oleśnie. Zgodnie z ustawą Prawo wodne śródlądowe wody powierzchniowe płynące stanowią własność Skarbu Państwa (rzeki, kanały, zbiorniki wodne). Wykonywanie uprawnień Skarbu Państwa w stosunku do stanowiących jego własność wód publicznych zostało powierzone róŝnym organom w zaleŝności od rodzaju i charakteru tych wód oraz ich roli w gospodarce narodowej. W powiecie oleskim organami tymi są Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej oraz marszałkowie województw. 55

56 Rysunek 15 Wody płynące powiat oleskiego (z wyjątkiem gminy Zębowice) 56

57 Rysunek 16 Wody płynące powiatu oleskiego (gmina Zębowice) Marszałkowie województw powierzyli realizację z zakresu utrzymania wód Wojewódzkim Zarządom Melioracji i Urządzeń Wodnych. Są to wody powierzchniowe lub ich części stanowiące własność publiczną, istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa. Na terenie powiatu oleskiego zadania te wykonuje Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Opolu Oddział w Oleśnie, obejmujący rzeki na terenie gmin: Dobrodzień, Gorzów Śląski, Olesno, Praszka, Radłów i Rudniki oraz Oddział Opole, który obejmuje swoim zasięgiem działania gminę Zębowice. Stosownie do art. 70, 71, 73 ustawy Prawo wodne do urządzeń melioracji wodnych zalicza się rowy i kanały, jeŝeli słuŝą polepszeniu zdolności produkcyjnych gleby, ułatwieniu jej uprawy oraz ochronie gruntów rolnych przed powodziami. Urządzenia melioracji wodnych dzielą się na podstawowe i szczegółowe w zaleŝności od ich funkcji i parametrów. Kanały zostały zaliczone do urządzeń melioracji wodnych podstawowych, natomiast rowy zaliczono do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych. Środki na utrzymanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych otrzymuje od Marszałka Województwa Opolskiego. Utrzymywanie śródlądowych wód powierzchniowych polega na zachowaniu lub odtworzeniu stanu ich dna lub brzegów oraz na konserwacji lub remoncie istniejących budowli regulacyjnych w celu zapewnienia swobodnego spływu wód oraz lodów a takŝe właściwych 57

58 warunków korzystania z wody. Na rzekach znajdują się budowle regulacyjne za stan których odpowiada właściciel wody. Są to progi, stopnie, bystrotoki, jazy, zastawki itp. oraz budowle komunikacyjne mosty, przepusty, przejazdy, brody, za stan których odpowiadają właściciele dróg. Wszystkie te wody płynące stanowiące własność publiczną, istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, oprócz swej podstawowej funkcji słuŝącej polepszeniu zdolności produkcyjnych gleby, ułatwieniu jej uprawy oraz ochronie gruntów rolnych przed powodziami i suszami, są odbiornikami wód z około 1000 km rowów melioracyjnych, znajdujących się na uŝytkach rolnych powiatu, a ponadto wód z rowów leśnych, rowów przydroŝnych dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych, gminnych, traktów kolejowych oraz róŝnego rodzaju kanalizacji deszczowych, parkingów i ulic miast i osiedli, dlatego bardzo istotna jest koordynacja w prawidłowym gospodarowaniu wodami, a w szczególności ochrona zasobów wodnych, ochrona ludzi i mienia przed powodzią, a jednocześnie w umiejętnym korzystaniu z tych zasobów, z zachowaniem środowiska naturalnego. PoniewaŜ wszyscy korzystamy z wody, róbmy to rozwaŝnie, przyczyniając się do osiągnięcia lub utrzymania co najmniej dobrego stanu wód oraz ekosystemów od wody zaleŝnych, a takŝe zmniejszania ilości wprowadzanych do wód i do ziemi substancji mogących negatywnie wpływać na wody. Ocena eutrofizacji wód powierzchniowych. Eutrofizacja zgodnie z ustawą Prawo wodne to zjawisko wzbogacania wody biogenami, głównie związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyŝszych form Ŝycia roślinnego, w wyniku którego następują niepoŝądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód. Na obszarze powiatu oleskiego wody powierzchniowe w badanym punkcie, wykazały charakter eutroficzny, ze względu na zawartość wskaźników biologicznych (fitobentos). 58

59 Rysunek 17 Ocena eutrofizacji wód powierzchniowych na terenie powiatu oleskiego w 2011 roku (źródło: Ocena jakości wód powierzchniowych i podziemnych w województwie opolskim w 2011 roku) Wody podziemne Informacje w zakresie jakości wód podziemnych dostarcza monitoring wód podziemnych, ustanowiony jako jeden z elementów Państwowego Monitoringu Środowiska (art. 26 ust. 1 punkt 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z poźn. zm.). Dane wytworzone w ramach monitoringu wód podziemnych podlegają, analogiczne jak pozostałe elementy systemu PMŚ, gromadzeniu, przetwarzaniu i rozpowszechnianiu, jak równieŝ udostępnianiu dla wszystkich zainteresowanych (zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z poźn. zm.). Monitoring jakości wód podziemnych w sieci krajowej prowadzony jest przez Państwowy Instytut Geologiczny. Wyznaczane są równieŝ sieci regionalne. W województwie opolskim monitoring regionalny prowadzi Państwowy Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu. Celem badań w sieci krajowej jest obserwowanie jakości wód podziemnych poza rejonami zagroŝeń. Wg Atlasu Rzeczypospolitej Polskiej teren powiatu oleskiego naleŝy do dwóch regionów hydrogeologicznych: śląsko krakowskiego w części północno wschodniej i wrocławskiego na południowym zachodzie. Główne piętra wodonośne występują w utworach czwartorzędowych oraz mezozoicznych (w pierwszym z wymienionych regionów w utworach triasu i jury, w drugim kredy). Zasobność pięter jest w przewadze średnia, miejscami brak formacji wodonośnych (zwłaszcza w północnej i południowej części powiatu). Głębokość występowania pierwszego zwierciadła wód podziemnych jest 59

60 zróŝnicowana. Na przewaŝającej części obszaru powiatu głębokość ta jest mała (0 5 m). Większa (5 20 m), miejscami nawet sięgająca poniŝej 20 m, występuje na obszarach gruntów spoistych. Jakość wód podziemnych na terenie powiatu Wody podziemne kontrolowane w 2011 r. na terenie powiatu charakteryzowały się: a) zróŝnicowanym poziom zanieczyszczenia: brak wód odpowiadających I klasie (wody bardzo dobrej jakości), brak wód odpowiadających klasie II (wody dobrej jakości), brak wód odpowiadających klasie III (wody zadowalającej jakości), brak wód odpowiadające IV klasie (wody niezadowalającej jakości), wody odpowiadające V klasie (wody złej jakości) w 1 punkcie (2622-Dobrodzień). b) zawartością następujących substancji zanieczyszczających wody podziemne (wskaźniki w klasie IV lub V): -chrom (2622-Dobrodzień). Analizujący wyniki moŝna stwierdzić, iŝ na terenie powiatu w 2011 roku wody podziemne posiadały slaby stan chemiczny (V klasa). Wody podziemne w badanym punkcie zaliczone zostały takŝe do jednolitych części wód uznanych za potencjalnie zagroŝone niespełnieniem określonych dla nich celów środowiskowych (JCWPd nr 116). Tabela 21 Wyniki klasyfikacji wód podziemnych kontrolowanych w 2011 r. Nr otworu Miejscowość RZGW Średnia klasa jakości wody* Wskaźniki w granicach stęŝeń III klasy jakości Wskaźniki w granicach stęŝeń IV klasy jakości Wskaźniki w granicach stęŝeń V klasy jakości 2622 Dobrodzień Wrocław V Azotany Potas *na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych, Dz. U. Nr 143, poz. 896 (źródło: GIOŚ) Emisja ścieków Na podstawie danych uzyskanych z Głównego Urzędu Statystycznego stwierdza się, Ŝe w powiecie oleskim jest 793,5 km sieci wodociągowej a tylko 147 km sieci kanalizacyjnej. W powiecie zuŝyto 1645,2 dam 3 /rok wody z wodociągów w gospodarstwach domowych z czego na jednego mieszkańca przypada 33,5 m 3. Powiat oleski plasuje się poniŝej średniej wojewódzkiej pod względem procentowego udziału w ogólnej ilości oczyszczanych ścieków komunalnych i przemysłowych odprowadzanych do wód lub do ziemi. 60

61 Rysunek 18 Udział powiatów w ogólnej ilości oczyszczanych ścieków komunalnych i przemysłowych odprowadzonych do wód lub do ziemi w województwie opolskim w 2011 r. (źródło: WIOŚ) Cel średniookresowy do 2020 r. Do końca 2015r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodzących z obszaru kraju w celu ochrony wód powierzchniowych, w tym wód morskich, przed eutrofizacją oraz zakończyć program budowy, rozbudowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM od do Celem średniookresowym polityki ekologicznej w odniesieniu do jakości wód jest: Utrzymanie i osiągnięcie dobrego stanu potencjału wszystkich wód w tym równieŝ zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków 61

62 Cel ten powinien być zrealizowany do 2015 roku Kierunki działań: 1. Realizacja inwestycji wskazanych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej). 2.Opracowanie działań wodno-środowiskowych w celu przeciwdziałania zanieczyszczeniu wody poszczególnymi substancjami priorytetowymi, w tym zmniejszanie zawartości substancji priorytetowych w wodach, zaprzestanie lub eliminacja zrzutów, emisji i strat tych substancji. 3. Zapewnienie stabilnego finansowania prac rozwojowych i monitoringu. 4. Kontynuacja zmian organizacyjnych i instytucjonalnych mających na celu wzmocnienie ochrony wód w Polsce i pełne dostosowanie instytucjonalne i proceduralne do systemu europejskiego. 5. Realizacja prac planistycznych niezbędnych dla wdroŝenia wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej. 6. Ochrona wód. 7. Tworzenie stref buforowych przy ciekach ograniczających powierzchniowy spływ zanieczyszczeń. 8. Współpraca z resortem rolnictwa w zakresie wdraŝania dobrych praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym. 9. Przygotowanie i wdraŝanie programów wodno-środowiskowych. Zadania własne: Rodzaj zadania Rozwój współpracy z instytucjami wpływającymi na jakość wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem. Weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych pod kątem spełniania prawnych wymagań w zakresie ochrony zasobów wodnych. Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdraŝania dobrych praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym. Utrzymanie w dobrym stanie rowów w ciągu dróg powiatowych. Jednostka odpowiedzialna Powiat, WIOŚ Opole, Gminy, Organizacje pozarządowe Zarząd Województwa Opolskiego, Powiat, Gminy Powiatu WIOŚ Opole, Gminy, Organizacje pozarządowe, ARiMR Powiat, Powiat, Gminy Powiatu 62

63 Kontynuacja uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej w obiektach podlegających Starostwu Wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków w miejscach gdzie jest niemoŝliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej WdroŜenie programu ograniczenia zanieczyszczeń wprowadzanych wodami opadowymi i roztopowymi kontynuacja od 2009 roku Gminy, Powiat Powiat, Gminy Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz przeciwdziałanie nieprawidłowościom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, w tym weryfikacja pozwoleń wodno-prawnych Rozbudowa istniejącej sieci kanalizacyjnej dla miejscowości, w których jest to ekonomicznie uzasadnione Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdraŝania dobrych praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym Budowa szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów zwierząt Rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych, dostosowanie jej do wymagań wspólnotowych Wspieranie działań inwestycyjnych mających na celu ograniczenie i eliminację ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego Edukacja mieszkańców gmin w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego (propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody) Budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych Jednostka odpowiedzialna Powiat, WIOŚ Opole Powiat, Gminy Gminy Powiatu, WIOŚ Opole, Organizacje pozarządowe, ARiMR Podmioty gospodarcze, Mieszkańcy gminy WIOŚ Opole Podmioty gospodarcze Powiat, Gminy Powiatu Gminy, Przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne Ustawa Prawo Wodne uwzględniając wymagania zawarte w dyrektywie 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych nałoŝyła na aglomeracje o równowaŝnej liczbie mieszkańców powyŝej RLM obowiązek wyposaŝenia ich w sieci kanalizacyjne dla ścieków komunalnych zakończone oczyszczalniami ścieków. Do końca 2015 r. Polska kończąc krajowy program, budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powyŝej RLM powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych. 63

64 Podstawowym dokumentem określającym potrzeby i planowane działania na rzecz wyposaŝenia aglomeracji w sieci kanalizacyjne jest Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Program uwzględnia aglomeracje miejskie i wiejskie o równowaŝnej liczbie mieszkańców (RLM)powyŜej 2000, uwzględniając priorytety inwestycyjnie poszczególnych obszarów. Aglomeracje ze względu na zapotrzebowanie, przyporządkowane zostały do jednej z trzech kategorii: Aglomeracje priorytetowe do wypełnienia Traktatu Akcesyjnego.- Na terenie Powiatu Oleskiego ustanowionych zostało 3 aglomeracje priorytetowe dla wypełnienia zobowiązań Traktatu Akcesyjnego są to: Praszka (PLOP012). Olesno (PLOP024). Dobrodzień (PLOP037). Aglomeracje nie stanowiące priorytetu dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego. - Z powiatu oleskiego nie została przydzielona Ŝadna z aglomeracji Aglomeracje pozostałe. - Nie została przydzielona Ŝadna z aglomeracji powiatu oleskiego. Traktat Akcesyjny przewiduje, iŝ przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych będą w Polsce w pełni obowiązywały od dnia 31 grudnia 2015 r. W wyniku analizy realizacji zobowiązań wynikających z KPOŚK moŝna stwierdzić iŝ % skanalizowania na terenie Powiatu Oleskiego jest następujące: Aglomeracja Praszka - skanalizowana w ponad 86 % Aglomeracja juŝ osiągnęła wymagany procent skanalizowania. Aglomeracja Olesno- skanalizowane jest 70% nie ma Ŝadnego zagroŝenia aby aglomeracja osiągnęła wymagany Traktatem Akcesyjnym procent skanalizowania do 2015 roku. Aglomeracja Dobrodzień - zatwierdzona została Rozporządzeniem Wojewody Opolskiego Nr 0151/P/35/05 z dnia 14 października 2005 r. w sprawie wyznaczania obszaru i granic aglomeracji Dobrodzień na obszarze Gminy Dobrodzień w chwili obecnej skanalizowana jest w ok. 40%. W związku z tym, Ŝe w skład aglomeracji Dobrodzień wchodzą miejscowości, których skanalizowanie jest ekonomicznie nieuzasadnione bądź technicznie utrudnione z uwagi na rozproszoną zabudowę zagrodową, Gmina Dobrodzień opracowuje projekt zmiany aglomeracji dla zlewni 64

65 oczyszczalni ścieków w Dobrodzieniu ( planowany termin przedłoŝenia Wojewodzie Opolskiemu do 30 sierpnia 2013r.). Projektowana aglomeracja obejmować będzie miejscowości dotychczas skanalizowane oraz na których planowana jest budowa bądź modernizacja sieci kanalizacyjnej (do 2015 roku). Aglomeracja osiągnie wymagany procent skanalizowania. Aktualnie na terenie powiatu funkcjonuje 9 oczyszczalni ścieków. Tabela 22 Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu. Lp. Nazwa oczyszczalni Lokalizacja, adres 1 Dobrodzień- Hydrolemna Dobrodzień Pludry Pludry Oczyszczalnia Ścieków Praszka Praszka Ul.Powst.Śl.23 Przepustowość nominalna m 3 /d Rudnki Rudniki śytniów śytniów Sternalice Sternalice 90 7 Olesno Olesno ul. Stobrówki ORAS Olesno Olesno Ul. Leśna 25 9 Dom Pomocy Społecznej Radawie 50 (źródło: Starostwo Powiatowe w Oleśnie) Odbiornik ścieków rzeka/rów km Myślina Skrzydłowicki Prosna Rów RG Rów R Piskara Stobrawa Młynówka Radawka Rodzaj oczyszczania MB MB MB MB MB MB MB MB MB Cel priorytetowy Budowa, rozbudowa i modernizacja systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM od do

66 Kierunki działań: Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych przewidzianych dla aglomeracji o RLM od do Realizacja przedsięwzięć na rzecz wyposaŝenia aglomeracji poniŝej RLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji sanitarnej Uporządkowanie gospodarki ściekowej na obszarach szczególnej ochrony Kontynuacja działań związanych z realizacja inwestycji: budowy, rozbudowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych z oczyszczalniami ścieków komunalnych wskazanych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych w ramach wyznaczonych aglomeracji Badanie i analizy związane z poprawa stanu czystości wód Jednostka odpowiedzialna Gminy Powiatu, Przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne Gminy Powiatu, Przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne Gminy Powiatu, Sejmik wojewódzki Gminy Powiatu, Sejmik wojewódzki RZGW, WIOŚ Aby osiągnąć wszystkie cele zapisane powyŝej nieodzownym jest wystąpienie wielu czynników. Wszystkie zmiany muszą być przeprowadzone dogłębnie a takŝe wymagają w niektórych przypadkach wieloletniej realizacji i wysokich nakładów finansowych Jakość powietrza Stan czystości powietrza atmosferycznego jest ściśle zwiany z ilością i rodzajem wprowadzanych do atmosfery substancji. Do niekorzystnych zjawisk wymuszających działania w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem zalicza się: emisję zorganizowaną, emisję niezorganizowaną, emisję ze źródeł liniowych i powierzchniowych. W ochronie powietrza przed zanieczyszczeniem moŝemy wyróŝnić dwa główne problemy o róŝnym stopniu trudności i róŝnych barierach utrudniających lub ograniczających ich rozwiązywanie: zmniejszenie wprowadzania substancji pyłowych, powstających w wyniku spalania paliw i stosowania róŝnorodnych technologii przemysłowych, zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza substancjami gazowymi. 66

67 Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza w procesach przemysłowych są procesy spalania paliw dla potrzeb technologicznych oraz grzewczych. Przyczynami tego są przede wszystkim przestarzałe urządzenia wytwórcze, nisko sprawne instalacje ochrony środowiska, jak teŝ spalanie niskiej jakości paliw. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowią: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, pył, chlorowodór, węglowodory aromatyczne i alifatyczne oraz związki węgla elementarnego w postaci sadzy. System monitoringu jakości powietrza w powiecie oleskim nadzorowany jest przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Opolu i opiera się na wynikach pomiarów metodą automatyczną, oraz przy współpracy ze Starostwem Powiatowym na wynikach pomiarów metodą pasywną. Na terenie powiatu oleskiego znajduje się 5 punktów stacji pomiarowych przedstawionych w tabeli 23. Pomiary wykonywane są metodą pasywną i metodą automatyczną. Tabela 23 Wykaz stacji pomiarowych monitoringu jakości powietrza znajdujących się na terenie powiatu oleskiego (źródło: WIOŚ) Szczegółową lokalizację poszczególnych stacji pomiarowych monitoringu powietrza, atmosferycznego na terenie powiatu oleskiego w 2011 roku przedstawia rysunek nr 19. Numery zaznaczone na mapce oznaczają lokalizacje stacji pomiarowych. 67

68 Rysunek 19 Lokalizacja stacji pomiarowych 2011 roku (źródło: WIOŚ) Poziom stęŝeń zanieczyszczeń powietrza w powiecie Jakość powietrza atmosferycznego na Opolszczyźnie w 2011 roku oceniano w oparciu o wyniki pomiarów uzyskanych na stacjach pomiarowych, porównując je z wartościami kryterialnymi, określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281), a takŝe Dyrektywie 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz. Urz. UE L 152 z , str. 1). Ocena jakości powietrza na terenie powiatu oleskiego za rok 2011 opierała się na pomiarach automatycznych i pasywnych. Dwutlenek siarki Poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki ocenia się dla kryterium ochrony zdrowia w odniesieniu do 1 i 24-godzinnego czasu uśredniania stęŝeń, wynoszącego odpowiednio 350 µg/m 3 i 125 µg/m 3. Poziomy te mogą być przekraczane z dopuszczalną częstością, wynoszącą 24 razy w roku dla stęŝeń 1-godz. i 3 razy dla stęŝeń 24-godz. PoniewaŜ na terenie województwa opolskiego nie występują uzdrowiska i obszary ochrony uzdrowiskowej związku z tym podawane wartości kryterialne odnoszą się do terenów poza obszarami chronionymi. Na terenie powiatu oleskiego stęŝenie dwutlenku siarki mierzone było metodą pasywną w 4 punktach pomiarowych. Wyniki przedstawione są w tabeli

69 Tabela 24 Wyniki pomiarów stęŝeń dwutlenku siarki na terenie powiatu Lokalizacja stanowisk pomiarowych Olesno, ul. Solny Rynek Olesno, ul. Kani Praszka, ul. Mickiewicza Dobrodzień, ul. Piastowska (źródło: WIOŚ) Typ pomiaru Średnie roczne StęŜenie SO 2 [µg/m 3 ] W sezonie grzewczym W sezonie pozagrzewczym pasywny 7,0 11,3 2,7 pasywny 8,0 13,4 2,4 pasywny 4,4 6,8 1,9 pasywny 7,1 12,0 2,2 Na podstawie otrzymanych wyników nie stwierdzono przekroczeń standardów jakości powietrza ustalonych dla dwutlenku siarki, natomiast potwierdzono fakt, iŝ stęŝenia tego zanieczyszczenia utrzymują się na bardzo niskim poziomie juŝ od wielu lat. Dwutlenek azotu Stopień zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu ocenia się pod kątem ochrony zdrowia dla dwóch kryteriów: stęŝeń 1-godzinnych oraz średniorocznych, dla których wartości dopuszczalne wynoszą odpowiednio 200 µg/m 3 oraz 40 µg/m 3. Równocześnie dopuszczalne stęŝenie 1-godzinne moŝe zostać przekroczone maksymalnie 18 razy w roku. Na terenie powiatu oleskiego stęŝenie dwutlenku azotu mierzone było metoda pasywna w 4 punktach pomiarowych. Wyniki przedstawione są w tabeli 25. Tabela 25 Wyniki pomiarów stęŝeń dwutlenku azotu na terenie powiatu Lokalizacja stanowisk pomiarowych Olesno, ul. Solny Rynek Olesno, ul. Kani Praszka, ul. Mickiewicza Dobrodzień, ul. Piastowska (źródło: WIOŚ) Typ pomiaru średnie roczne StęŜenie NO 2 [µg/m 3 ] w sezonie grzewczym w sezonie pozagrzewczym pasywny 22,9 27,3 18,5 pasywny 18,1 22,5 13,7 pasywny 13,6 17,4 9,7 pasywny 19,9 24,1 15,7 Na podstawie otrzymanych wyników nie stwierdzono przekroczeń wartości kryterialnych powietrza ustalonych dla dwutlenku azotu. JednakŜe cykl przeprowadzonych pomiarów wykazywał róŝnicę stęŝeń średniorocznych w zaleŝności od lokalizacji stacji. 69

70 Pył zawieszony PM10 Pył zawieszony PM 10 jest to pył, którego średnica ziaren jest poniŝej 10 µm, jest on normowany zgodnie z dwoma rodzajami kryteriów: wartości 24-godzinnej (50 µg/m 3 ) oraz średniorocznej 40 µg/m 3 przy czym dopuszcza się przekroczenia poziomu śrdniodobowego maksymalnie 35 razy w roku. Na terenie powiatu pomiary zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 prowadzone są na automatycznej stacji pomiarowej znajdującej się w Oleśnie na ul. Słowackiego. PoniewaŜ stacja ta została uruchomiona w listopadzie 2011 roku pomiary z niej nie były uwzględniane w ocenie stęŝeń pyłu zawieszonego za rok W związku z tym nie dysponuje się danymi na temat średnich stęŝeń pyłu na terenie powiatu za rok W 2012 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu prowadził pomiary zanieczyszczenia pyłu zawieszonego PM10 na 7 stacjach pomiarowych 4 automatycznych i 3 manualnych. Na terenie powiatu oleskiego pomiary prowadzone były na automatycznej stacji znajdującej się w Oleśnie na ulicy Słowackiego. Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 są przedstawione w tabeli 26. Tabela 26 Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 na terenie powiatu Lokalizacja stanowiska pomiarowego Typ pomiaru Kod stacji Wartości średnich rocznych stęŝeń pyłu PM10 [µg/m 3 ] Olesno, ul. Słowackiego automatyczny OpOlesno4a 36,4 (źródło: WIOŚ) Analizując poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10, moŝna zauwaŝyć, Ŝe w roku 2012 nie odnotowano przekroczenia wartości średnich rocznych dopuszczalnych. W 2006 roku przeprowadzona została roczna ocena bieŝąca powietrza w województwie opolskim wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu. Ocena ta wykazała przekroczenia poziomów dopuszczalnych jakości powietrza w zakresie pyłu zawieszonego PM10. W związku z zaistniałą sytuacją koniecznością stało się wykonanie naprawczego programu ochrony powietrza w strefie namysłowsko-oleskiej. Powstały i obowiązujący jeszcze Program Ochrony Powietrza koncentruje się powodach występowania przekroczeń zanieczyszczeń powietrza pyłem zawieszonym PM10 oraz na znalezieniu skutecznych i moŝliwych do zrealizowania działań, których wdroŝenie spowoduje obniŝenie poziomu zanieczyszczeń co najmniej do poziomu dopuszczalnego. Głównym celem sporządzenia naprawczego programu ochrony powietrza jest przywrócenie naruszonych 70

71 standardów jakości powietrza, a przez to poprawa warunków Ŝycia mieszkańców, podwyŝszenie standardów cywilizacyjnych oraz zwiększenie atrakcyjności miast. Realizacja wynikających z programu ochrony powietrza ma na celu zmniejszenie stęŝeń substancji zanieczyszczających w powietrzu w danej strefie do poziomu dopuszczalnego na rok bazowy 2005 dla pyłu zawieszonego PM10 i utrzymywania go na takim poziomie Cel średniookresowy do 2020 roku Ochrona klimatu i efektywność energetyczna to jeden z nadrzędnych celów przyjętych przez Komisję Europejską w Strategii Europa Wynika on ze zobowiązania się państw Unii Europejskiej, na mocy przyjętego w 2008 r. pakietu energetyczno-klimatycznego, do realizacji do 2020 r. następujących celów (tzw. 3x20): redukcji emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu emisji z 1990 r., zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zuŝyciu energii do 20%, zwiększenia efektywności energetycznej o 20% w stosunku do prognoz na rok 2020, zwiększenia do 10% udziału biopaliw w ogólnej konsumpcji paliw transportowych. Podstawowym celem polityki ekologicznej w zakresie ochrony powietrza w perspektywie średniookresowej jest osiągnięcie takiego jego stanu, który nie będzie zagraŝał zdrowiu ludzi i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych. Cele ilościowe wynikają z programów krajowych, zobowiązań przyjętych w Traktacie Akcesyjnym i ratyfikowanych umów międzynarodowych. W związku z tym celami średniookresowymi będą: Osiągnięcie jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu na terenie powiatu oraz utrzymanie jakości powietrza atmosferycznego zgodnie z obowiązującymi standardami jakości środowiska. Kontynuacja działań w celu spełnienia wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza. 71

72 Kierunki działań: 1. Systematyczne opracowywanie i wdraŝanie programów ochrony powietrza, zgodnie z wynikami rocznej oceny jakości powietrza w strefach. 2. Prowadzenie prac na rzecz efektywności energetycznej. 3. Wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze. 4. Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych, poprzez modernizację kotłowni, oraz termomodernizację obiektów. 5. Wzmocnienie systemu monitoringu powietrza, w tym takŝe w zakresie wynikającym z corocznej oceny jakości powietrza w strefach, głównie w zakresie pyłów PM10 i PM2,5, benzenu, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu oraz metali cięŝkich i WWA. 6. Analiza potrzeby i moŝliwości wprowadzania nowych instrumentów ochrony powietrza, w tym moŝliwości rozszerzenia systemu handlu uprawnieniami do emisji o kolejne substancje, wprowadzenia zobowiązań dobrowolnych czy realizacji wspólnych przedsięwzięć przez podmioty gospodarcze. 7. Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających materiałochłonność gospodarki. 8. Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i moŝliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii. 9. Zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo biopaliwa). 10. Tworzenie warunków do szerokiego wprowadzania i upowszechniania w gospodarce systemów zarządzania środowiskowego i przeglądów ekologicznych- dobrowolne uczestnictwo przedsiębiorstw w systemach zarządzania środowiskowego (EMAS, ISO , ruch czystszej produkcji). Zadania własne: Rodzaj zadania Modernizacja i rozbudowa dróg powiatowych Redukcja emisji zanieczyszczeń atmosferycznych Termomodernizacja budynków szkolnych (ZS w Oleśnie, ZSEiO w Oleśnie, ZS w Gorzowie Śląskim) Modernizacja kotłowni ZPE w Dobrodzieniu, ZSP w Praszce Jednostka odpowiedzialna Gminy, Powiat, Zarządy dróg Gminy, Właściciele obiektów, Powiat, Powiat Powiat 72

73 Termomodernizacja budynku przy pl. Wolności i ul. Oleskiej 1a w Dobrodzieniu Modernizacja topialni stopów aluminiowych do produkcji odlewów - Neapco Europe Sp. z O.O. Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i moŝliwościach technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne źródła energii Wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie wielkości emisji z transportu Termomodernizacja budynków szkolnych (ZS w Oleśnie, ZSEiO w Oleśnie, ZS w Gorzowie Śląskim) Modernizacja kotłowni ZPE w Dobrodzieniu, ZSP w Praszce Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i moŝliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwości spalania odpadów w gospodarstwach domowych Szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań dotyczących ochrony środowiska Powiat Powiat Gminy, Powiat, Organizacje pozarządowe Gminy, Powiat, Organizacje pozarządowe Gminy, Przedsiębiorstwa komunikacyjne, Zarządy dróg Powiat, MEN Powiat, MEN Gminy, Powiat, Organizacje pozarządowe Gminy, Powiat, Organizacje pozarządowe Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Stworzenie i aktualizacja bazy danych pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza oraz zgłoszeń instalacji dla podmiotów gospodarczych na terenie powiatów w celu kontroli wielkości emisji pyłu PM10 określonego w pozwoleniach i zgłoszeniach (wprowadzenie systemowego Planu Redukcji Emisji Przemysłowych (PREP) dla instalacji) Uwzględnienie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu spełniających odpowiednie normy emisji spali; prowadzenie prac budowlanych w sposób ograniczający niezorganizowaną emisję pyłu do powietrza) Refundacja osobom prywatnym części kosztów zakupu lub modernizacji instalacji grzewczych Spełnienie wymagań prawnych przez zakłady w zakresie jakości powietrza, spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa Jednostka odpowiedzialna Urząd Marszałkowski Gminy, Powiat Gminy, Podmioty gospodarcze, Gminy 73

74 Rodzaj zadania Wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze Promocja i wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie wielkości emisji z transportu oraz mających na celu wdroŝenie europejskich standardów emisji ze środków transportu, Analiza potrzeby i moŝliwości wprowadzania nowych instrumentów ochrony powietrza, w tym moŝliwości rozszerzenia systemu handlu uprawnieniami do emisji o kolejne substancje, wprowadzenia zobowiązań dobrowolnych czy realizacji wspólnych przedsięwzięć przez podmioty gospodarcze. Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych m.in. wymian kotłów węglowych na paliwo gazowe, olej opałowy, biopaliwa Zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo biopaliwa) Sprzątanie dróg przez ich zarządców w szczególności systematyczne sprzątanie na mokro dróg, chodników w miastach i miejscach zagęszczonej zabudowy ze szczególną starannością po sezonie zimowym, po ustąpieniu śniegów - przedsiębiorstwa komunalne Wprowadzanie scentralizowanych systemów grzewczych dla ograniczania liczby źródeł niskiej emisji Modernizacja ciepłowni lub łączenie systemów ciepłowniczych w celu optymalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw Spełnienie wymagań prawnych przez zakłady w zakresie jakości powietrza, spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa Wykonywanie obowiązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom w formie ustalonej prawem Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w zakresie gospodarowania odpadami dąŝenie do likwidacji problemu spalania odpadów poza spalarniami i współspalarniami odpadów oraz prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska Prowadzenie interwencji w ramach kompetencji organów i inspekcji ochrony środowiska w związku z uciąŝliwościami zgłaszanymi przez społeczeństwo dotyczącymi emisji gazów i pyłów do powietrza oraz emisji uciąŝliwych zapachów Jednostka odpowiedzialna Gminy, Podmioty gospodarcze, Organizacje pozarządowe Powiat, Gminy, Organizacje pozarządowe Powiat, Gminy, Organizacje pozarządowe Gminy Podmioty gospodarcze Zarządy dróg Gminy, Podmioty gospodarcze Podmioty gospodarcze Podmioty gospodarcze Podmioty gospodarcze WIOŚ Opole WIOŚ Opole 74

75 6.4. Gospodarka odpadami Odpady komunalne Źródłami powstawania odpadów komunalnych są przede wszystkim: gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury (z sektora handlu i usług). Z informacji przekazanych przez poszczególne gminy powiatu oleskiego wynika, Ŝe gospodarowanie odpadami w gminach jest dość zróŝnicowane. Tabela 27 Ilość i rodzaje odpadów komunalnych zebranych i zagospodarowanych na terenie powiatu w okresie sprawozdawczym* Odpady odebrane 1) Odpady zebrane 2) Odzysk Unieszkodliwienie kod Rok 2009 Masa [Mg] Rok 2010 Rok 2009 Masa [Mg] Rok 2010 Oznaczenie procesu Rok 2009 Masa [Mg] Rok ,2 b.d. b.d. R14, R , ,7 54,9 b.d. b.d. R14 93,7 54, b.d. 230,16 b.d. b.d. R3 b.d. 230,16 Oznaczenie procesu Rok 2009 Masa [Mg] * 0,030 0,044 b.d. b.d. D10 0,030 0, ,2 46,91 b.d. b.d. R14, R15 38,2 46, b.d. b.d. R ,7 93,7 b.d. b.d , ,019 b.d. b.d. R ,8 2978,2 D5 3147, , b.d. 12,38 b.d. b.d ,75 100,4 b.d. b.d. R ,5 D suma 8749, ,713 b.d. b.d. 4673,7 3373, , ,334 suma ogółem R1, R14, 8749, ,713 b.d. b.d. 4673,7 3373,87 D5,D , ,334 R15 * Dla odpadów, dla których wiadomo, Ŝe zagospodarowanie następuje poza terenem powiatu przy kodzie odpadów naleŝy dopisać odnośnik i pod tabelą naleŝy wpisać stosowne objaśnienie. 1) odpady odebrane z nieruchomości, bez względu na to, czy zostały zebrane jako odpady zmieszane bądź w sposób selektywny, 2) odpady zebrane w pojemnikach w miejscach publicznych lub dostarczone bezpośrednio do punktów zbierania. PowyŜszą tabelę opracowano na podstawie sprawozdań z realizacji Planów Gospodarki Odpadami dla Gmin: Olesno, Dobrodzień, Gorzów Śląski, Praszka, Radłów, Rudniki, Zębowice. Analizując powyŝszą tabelę naleŝy stwierdzić wyraźny wzrost ilości odpadów zebranych w roku 2010 w stosunku do roku Wpływ na to ma przede wszystkim wzrost Rok

76 ilości zmieszanych odpadów komunalnych oraz odpady z czyszczenia ulic i placów. Świadczy to o zwiększającej się liczbie osób objętych zorganizowaną zbiórką odpadów. Podstawową metodą unieszkodliwiana odpadów komunalnych, największej grupy odpadów powstających na terenie powiatu jest składowanie. W powiecie oleskim do końca 2010 roku funkcjonowało 6 składowisk odpadów komunalnych na koniec 2009 roku zamknięte zostało składowisko odpadów komunalnych w Błachowie. Czynne składowiska odpadów: 1. Składowisko w KrzyŜanowicach, gmina Gorzów Śląski. Termin zamknięcia składowiska (określony przez zarządzającego składowiskiem odpadów do 2014 r.). 2.Składowisko w Świerczu, gmina Olesno. Termin zamknięcia składowiska; po 2020 r. 3.Składowisko w Kowalach, gmina Praszka. Termin zamknięcia składowiska; (określony przez zarządzającego składowiskiem odpadów do 2014 r.). 4. Składowisko w Radłowie, gmina Radłów - Uzyskano decyzję o zamknięciu składowiska dnia 03 grudnia 2012r ( Nr OŚR ) całkowite zamknięcie przewidywane do czerwca 2016 r. 5. Składowisko w Rudnikach, gmina Rudniki. Termin zamknięcia składowiska: (określony przez zarządzającego składowiskiem odpadów do 2013 r.). 6. Składowisko Zębowice - Malinów, gmina Zębowice. Uzyskano decyzję o zamknięciu składowiska dnia 05 marca 2012r ( Nr OŚR ) całkowite zamknięcie przewidywane do grudnia 2015 r. Wszystkie gminy wchodzące w skład powiatu posiadają zorganizowany system odbioru od mieszkańców odpadów stałych (zmieszanych) oraz ciekłych. Gminy prowadzą selektywną zbiórkę odpadów. 76

77 Tabela 28 Gospodarka odpadami komunalnymi i selektywna zbiórka odpadów w województwie opolskim w 2011 r. (źródło WIOŚ) Instalacje do odzysku i/lub innego niŝ składowanie unieszkodliwiania odpadów znajdujące się na terenie powiatu. Na terenie Gminy Olesno znajdują się instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, które funkcjonują w ramach Składowiska Odpadów Komunalnych w Świerczu. Na terenie Gminy Radłów w okresie sprawozdawczym eksploatowana była jedna instalacja do unieszkodliwiania odpadów poprzez składowanie - Składowisko odpadów innych niŝ niebezpieczne i obojętne w Radłowie. Na terenie Gminy Rudniki znajduje się instalacja do unieszkodliwiania odpadów w procesie ich ostatecznego składowania metodą D5 na składowisku odpadów innych niŝ niebezpieczne i obojętne w Rudnikach. Na terenie gminy Dobrodzień w miejscowości Błachów, przy ul. Opolskiej znajduje się zamknięte w dniu 31 grudnia 2009 r. składowisko odpadów komunalnych. Na terenie Gminy Zębowice w okresie sprawozdawczym eksploatowana była instalacja do unieszkodliwiania odpadów na Składowisku odpadów innych niŝ niebezpieczne i obojętne w Zębowicach Malinowie. 77

78 Na terenie Gminy Praszka w okresie sprawozdawczym eksploatowana była instalacja do unieszkodliwiania odpadów na Składowisku odpadów innych niŝ niebezpieczne i obojętne w m. Kowale gmina Praszka. Na terenie Gminy Gorzów Śląski w okresie sprawozdawczym eksploatowana była jedna instalacja do unieszkodliwiania odpadów poprzez składowanie na Gminnym Składowisku Odpadów Komunalnych w KrzyŜanowicach. Postęp prac w usuwaniu azbestu na terenie powiatu Według obowiązującego prawa obowiązek inwentaryzacji i usuwania wyrobów zawierających azbest ciąŝy na właścicielu nieruchomości. Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, który prowadzi rejestr rodzaju, ilości i miejsc występowania azbestu, zbiera i weryfikuje następujące rodzaje informacji związane z wyrobami zwierającymi azbest. W ustawie o odpadach azbest zaliczony został do kategorii odpadów niebezpiecznych. Odpady azbestowe zostały umieszczone w następujących grupach zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206): Odpady azbestowe z elektrolizy, Odpady z przetwarzania azbestu, Odpady zawierające azbest, Odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo-azbestowych, Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi, Okładziny hamulcowe zawierające azbest, ZuŜyte urządzenia zawierające wolny azbest, Materiały izolacyjne zawierające azbest, Materiały konstrukcyjne zawierające azbest. Z ankietyzacji przeprowadzonej przez Wydział Monitoringu Środowiska Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu wynika, Ŝe w gminach powiatu oleskiego prowadzone są wykazy obiektów, w których występują wyroby zawierające azbest. Nie zawierają one jednak wszystkich danych niezbędnych do sporządzenia rzetelnych informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest. Wyniki ankietyzacji WIOŚ przedstawiono w tabeli

79 Tabela 29 Wyniki inwentaryzacji wyrobów zawierających azbestyna terenie powiatu 1) gmina korzysta / 2) gmina nie korzysta z WBDA (wojewódzkiej bazy wyrobów i odpadów zawierających azbest) a) rodzaj: 1 płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, 2 płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, 3 rury i złącza azbestowo-cementowe b) stan: 1 dobry (bez uszkodzeń), 2 średni (nieliczne ubytki); 3 zły (uszkodzony) c) uŝytkowanie: 1 wyrób jest uŝytkowany; 2 zaprzestano uŝytkowania wyrobu; bd brak danych (źródło: WIOŚ) Cele średniookresowe do roku 2020 Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównowaŝonego rozwoju i Polityką Ekologiczną Państwa Głównym celem jest stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównowaŝonego rozwoju, w którym realizowane są zasady: zapobieganie powstawania odpadów, przygotowanie odpadów do ponownego uŝycia recykling, inne metody odzysku, unieszkodliwianie (inne niŝ składowanie). 79

80 Realizacja powyŝszych zasad pozwoli na osiągnięcie następujących celów: ograniczenie składowania odpadów, w szczególności odpadów ulegających biodegradacji, ograniczenie zmian klimatu powodowanych przez gospodarkę odpadami. Zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa cele główne to: utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyraŝonego w PKB, zwiększenie udziału odzysku (w szczególności odzysku energii z odpadów), zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowisko odpadów, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, bieŝąca aktualizacja danych o gospodarce odpadami w gminie. Zgodnie z aktualnym KPGO główne cele to: objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100% mieszkańców oraz zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r., zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 r. więcej niŝ 50%, w 2020 r. więcej niŝ 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do końca 2014 r., do maks. 60% wytworzonych odpadów, przygotowanie do ponownego uŝycia i recyklingu na poziomie min. 50%, przynajmniej takich odpadów jak papier, tworzywa sztuczne, szkło i metale pochodzące z gospodarstw domowych (oraz w miarę moŝliwości odpadów innego pochodzenia, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów pochodzących z gospodarstw domowych) do 2020 r., redukcja ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów. 80

81 Uwzględniając wymagania określone w art. 5 Dyrektywy Rady 1999/31/EC naleŝy przyjąć, Ŝe udział odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania powinien wynosić wagowo: w 2013 roku 50%, w 2020 roku 35%. Wartością odniesienia dla ustalania udziału procentowego jest całkowita ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonych w 1995 r. W celu osiągnięcia powyŝszych załoŝeń proponuje się podjąć następujące działania: rozwój selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, skierowanie do instalacji kompostowania odpadów ulegających biodegradacji pochodzących z selektywnej zbiórki, utrzymania terenów zielonych oraz ogrodów, stosowanie przez mieszkańców przydomowych kompostowników. Zgodnie z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata usunięcie azbestu i wyrobów zawierających azbest do 2032 r. Kierunki działań (zgodne z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Opolskiego): 1. Wspieranie działań informacyjno edukacyjnych dotyczących wpływu odpadów na środowisko oraz wytwarzania i gospodarowania odpadami. 2. Projektowanie nowych procesów i wyrobów w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniu oddziaływały one na środowisko w fazie produkcji, uŝytkowania i po zakończeniu uŝytkowania. 3. Dostosowanie instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów do wymagań ochrony środowiska. 4. Wspieranie wdraŝania proekologicznych i efektywnych ekonomicznie metod zagospodarowania odpadów w oparciu o najlepsze dostępne techniki (BAT). 5. Wzmacnianie kontroli postępowania z odpadami. 6. Minimalizacja ilości i rodzajów wytwarzanych odpadów poddawanych procesom unieszkodliwiania poprzez składowanie. 7. Monitoring prawidłowego postępowania z odpadami. 8. Zamykanie i rekultywacja składowisk. 9. Budowa instalacji do suszenia osadów ściekowych. 81

82 10. Modernizacja i budowa instalacji do zagospodarowania odpadów realizujących cele Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Opolskiego. 11. Organizacja nowych i rozwój istniejących systemów zbierania odpadów, w tym w szczególności odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych (małe i średnie przedsiębiorstwa), z uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych (gospodarstwa domowe), w oparciu o: funkcjonujące sieci zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych utworzone przez organizacje odzysku lub przedsiębiorców, funkcjonujące placówki handlowe, apteki, zakłady serwisowe oraz punkty zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych, stacjonarne lub mobilne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych, regularne odbieranie odpadów niebezpiecznych od mieszkańców prowadzących ich selektywne zbieranie przez podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Zadania własne: Rodzaj zadania Prowadzenie działań edukacyjno-informacyjnych, mających na celu podniesienie świadomości ekologicznej z zakresu gospodarki odpadami Finansowanie kosztów związanych z demontaŝem konstrukcji zawierających azbest dotacje celowe z budŝetu powiatu Stworzenie, doskonalenie i prowadzenie bazy danych dotyczących ewidencji wytwarzanych odpadów oraz poddawanych poszczególnym procesom odzysku i unieszkodliwiania Uwzględnianie w przetargach publicznych, poprzez zapisy w specyfikacji istotnych warunkach zamówienia, zakupów wyrobów zawierających materiały lub substancje pochodzące z recyklingu odpadów; włączanie do procedur zamówień publicznych kryteriów związanych z ochroną środowiska Wspieranie wdraŝania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania Wykonanie sprawozdania z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oleskiego Jednostka odpowiedzialna Zarząd Województwa, Powiat, WIOŚ Opole, Gminy, Organizacje pozarządowe Zarząd Województwa Opolskiego, Powiat, Gminy WIOŚ Opole, Gminy, Organizacje pozarządowe Powiat, Administracja samorządowa, Przedsiębiorcy Powiat, WIOŚ Opole, Gminy, Organizacje pozarządowe Powiat 82

83 Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Objęcie wszystkich mieszkańców selektywną zbiórką odpadów oraz odbieraniem odpadów komunalnych Intensyfikacja działań na rzecz selektywnej zbiórki odpadów z papieru i tektury, z tworzyw sztucznych oraz ze szkła na terenie poszczególnych gmin powiatu Zbiórka odpadów niebezpiecznych pochodzących ze strumienia odpadów komunalnych, w tym m.in.: - zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, - zuŝytych baterii i akumulatorów, - przeterminowanych leków Jednostka odpowiedzialna Gminy, Organizacje pozarządowe Gminy, Powiat, Organizacje pozarządowe Gminy, Powiat, Organizacje pozarządowe 6.5. Oddziaływanie hałasu Hałas to wszystkie niepoŝądane, dokuczliwe i szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka spręŝystego, które za pośrednictwem powietrza działają na organ słuchu i inne elementy organizmu ludzkiego. Nadmierny hałas wywołuje bardzo niekorzystne zmiany w organizmie człowieka. Powoduje on między innymi zburzenia snu, oraz wpływa niekorzystnie na układ nerwowy. Utrudnia prace, naukę i zwiększa podatność na choroby psychiczne. Stan środowiska, ze względu na jego zanieczyszczenie hałasem, określa się za pomocą tzw. klimatu akustycznego. Klimat akustyczny jest to zespół zjawisk akustycznych kształtowanych przede wszystkim przez źródła hałasu takie, jak: komunikacja samochodowa, kolejowa, lotnicza, zakłady: przemysłowe, rzemieślnicze i usługowe, emitujące hałas na zewnątrz, obiekty uŝyteczności publicznej związane z hałaśliwą działalnością, np. stadiony, transport dostawczy i komunalny, maszyny budowlane, przesył energii elektrycznej o wysokich napięciach (>110 kv). Najczęściej klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy równowaŝnego poziomu dźwięku A (L Aeq ), wyraŝonego w decybelach [db], będącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. Problemy związane ze stanem środowiska na terenie Powiatu Oleskiego, w zakresie oddziaływań akustycznych, spowodowane są wieloma czynnikami m.in. jakością sieci drogowej, stopniem urbanizacji, występowaniem małych zakładów rzemieślniczych w jednostkach zabudowy mieszkaniowej. 83

84 Stan środowiska akustycznego kształtowany jest głównie przez ruch komunikacyjny. Decydujący wpływ na klimat akustyczny ma niezwykle dynamiczny rozwój motoryzacji, a tym samym wzrost natęŝenia pojazdów ogółem (w tym cięŝarowych i osobowych) w ruchu lokalnym oraz tranzytowym. W 2010 roku został wykonany na istniejącej sieci dróg krajowych województwa Generalny Pomiar Ruchu (GPR 2010). Pomiarem objęta została sieć dróg krajowych o łącznej długości km. Rejestracja ruchu w 1793 punktach pomiarowych prowadzona była przez przeszkolonych obserwatorów sposobem ręcznym oraz przy wykorzystaniu technik automatycznych (video rejestracja oraz stacji ciągłych pomiarów ruchu). W czasie pomiaru rejestracji podlegały wszystkie pojazdy silnikowe korzystające z dróg publicznych (w podziale na 7 kategorii): motocykle, samochody osobowe, lekkie samochody cięŝarowe (dostawcze), samochody cięŝarowe bez przyczep, samochody cięŝarowe z przyczepami, autobusy, ciągniki rolnicze. Podobnie jak w 2005 roku nie rejestrowano pojazdów zaprzęgowych. Całoroczny cykl pomiarowy w 2010 roku składał się z 9 dni pomiarowych. Pomiar obejmował wykonanie dziewięciu pomiarów dziennych (od godz do ), dwóch pomiarów nocnych (od godz do 6 00 ) w tym dwóch pomiarów całodobowych, według ściśle określonego harmonogramu. Na ternie powiatu oleskiego pomiar odbywał się w 10 punktach (tab.30). 84

85 Tabela 30 Generalny Pomiar Ruchu w 2010 roku - wyniki Nr punktu pomiar Nr drogi, lokalizacja Pojazdy silnikowe ogółem Motocykle Sam. osobowe mikrobusy Lekkie sam. cięŝarowe Autobusy Ciągniki rolnicze 487, Byczyna Gorzów Śląski 487, Gorzów Śląski Olesno 487, Olesno DK11 494,Bierdzany Olesno 494, Olesno DK DK Olesno 494, Olesno gr. Woj. 901, DK Olesno 901, Olesno Dobrodzień 901, Dobrodzień DW 426 (źródło: GDDKiA) Rysunek 20 Średni dobowy ruch pojazdów silnikowych na sieci dróg krajowych w 2010 r. (źródło: GDDKiA) 85

86 Rysunek 21 Sieć dróg krajowych województwa opolskiego (źródło: GDDKiA) Zgodnie z obowiązującym prawem opracowany został Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Opolskiego na lata Program pomiarowy jest realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu i przewiduje on kontynuację badań hałasu drogowego w 12 miastach, które znajdują się poza zakresem realizacji obligatoryjnych map akustycznych. Na terenie powiatu w 2010 roku prowadzono monitoring hałasu w mieście Dobrodzień w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych, przy ulicach Piastowskiej i Lublinieckiej. Jako wartości dopuszczalne poziomu hałasu w punkcie pomiarowym przy ulicy Piastowskiej, przyjęto dla pory dnia wartość 55 db i 50 db dla pory nocy natomiast przy ulicy Lublinieckiej przyjęto 60 db dla pory dnia i 50 db dla pory nocy. KilometraŜ dróg przy których przeprowadzone zostały pomiary wyniósł 2,5 km. NajwyŜszy poziom dźwięku zmierzony został w punkcie zlokalizowanym przy drodze wojewódzkiej nr 901 przy ulicy Piastowskiej, zarówno dla pory dziennej, jak i nocnej. Średnie natęŝenie ruchu pojazdów cięŝarowych dla badanych odcinków w całkowitym strumieniu ruchu wyniosło 53 poj./h. Wyniki pomiarów hałasu przedstawia rys. 22, natomiast średnie natęŝenie ruchu pojazdów osobowych i cięŝarowych w badanych punktach przedstawia rys

87 Rysunek 22 Wartości średnie poziomów krótkookresowych L Aeq w badanych punktach w Dobrodzieniu w porze dnia i nocy (źródło: WIOŚ) Rysunek 23 Średnie natęŝenie ruchu pojazdów osobowych i cięŝarowych w badanych punktach w Dobrodzieniu (źródło: WIOŚ) Ocena stanu akustycznego w województwie sporządzona zostanie po zebraniu wyników pomiarów w badanych punktach i porównaniu ich z wartościami poziomów dopuszczalnych, charakterystycznych dla obszarów chronionych. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, określające zróŝnicowane 87

88 dopuszczalne poziomy hałasu wyraŝone wskaźnikami L AeqD, L AeqN, L DWN, L N dla następujących rodzajów terenów: przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, pod szpitale i domy opieki społecznej, pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieŝy, tereny uzdrowiskowe, rekreacyjne i mieszkaniowo-usługowe. Do oceny stanu akustycznego w województwie opolskim wykorzystane zostaną takŝe wyniki pomiarów hałasu wykonane z mocy prawa przez inne jednostki (art. 147, art. 175 ustawy POŚ). Zgodnie z art. 177 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z poźń. zm.) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 17 stycznia 2003 r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. Nr 18, poz. 164), Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Opolu oraz Zarząd Dróg Wojewódzkich, przekazały Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska wyniki pomiarów hałasu przy drogach krajowych i wojewódzkich, wykonane w 2010 roku w województwie opolskim. Analizując wyniki przekazane z GDDKiA, moŝna stwierdzić, Ŝe w powiecie oleskim w wyznaczonym punkcie referencyjnym zmierzony poziom hałasu w porze dnia wynosi około 68 db a w porze nocy około 65 db. Wyniki badań przedstawiono w formie graficznej na rysunku 24 i rysunku

89 Rysunek 24 Wartości średnie poziomów krótkookresowych L Aeq w badanych punktach przy drogach krajowych w województwie opolskim dla pory dnia i nocy ( źródło: GDDKiA) Rysunek 25 Wartości średnie poziomów krótkookresowych L Aeq w badanych punktach przy drogach wojewódzkich w województwie opolskim dla pory dnia i nocy (źródło: GDDKiA) PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Zakład Linii Kolejowych w Opolu realizując obowiązki wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska, przedłoŝyły Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska wyniki przeprowadzonych okresowych pomiarów hałasu kolejowego w 2010 roku. 89