a przykład: podróż -antologiazum beispiel: eine reise -anthologie-

Transkrypt

1 n a przykład: podróż -antologiazum beispiel: eine reise -anthologie-

2 Werkstatt und Anthologie wurden ermöglicht durch die Unter- stützung durch: Zorganizowanie warsztatu i wydanie antologii było możliwe dzięki wsparciu: Gemeinschaft für studentischen Austausch in Mittel- und Osteuropa (GFPS) e. V. Stowarzyszenie Naukowo-Kulturalne w Europie Środkowej i Wschodniej Internationale Jugendbegegnungsstätte `Camp Rodowo Międzynarodowe Centrum Spotkań Młodzieży `Camp Rodowo Deutsch-Polnisches Jugendwerk Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży

3 Die Allianz Kulturstiftung möchte im Rahmen ihres breitgefächerten Stiftungsprogramms den Dialog zwischen den Kulturen in Europa fördern, um die Grundlage für ein besseres Verständnis voneinander zu festigen. Wir haben deshalb in diesem Jahr gern die Projektpartnerschaft für die deutsch-polnische Schreibwerkstatt in Masuren übernommen. Denn die Schreibwerkstatt möchte mit den ausgearbeiteten literarischen Texten über die polnische und deutsche Heimat die Teilnehmer sowie die Leserschaft für die kulturelle Vielfalt des zusammenwachsenden Europas sensibilisieren. Nur Aufgeschlossenheit gegenüber dem Fremden, dem Anderen und dem Neuen ein Leitmotiv der Allianz Kulturstiftung leistet einen nachhaltigen Beitrag dazu, das kulturelle Fundament des polnischdeutschen, und damit gleichzeitig des europäischen Hauses auf Dauer zu stabilisieren. Wir wünschen allen Lesern der hier vorliegenden Anthologie anregende Gedanken und vertiefende Einsichten und danken den Veranstaltern für Ihre Bemühungen um den Erfolg der zurückliegenden Schreibwerkstatt. Allianz Kulturstiftung w ramach swojego szerokiego programu fundacyjnego pragnie wspierać dialog między kulturami w Europie i w ten sposób umacniać podstawy wzajemnego zrozumienia. Dlatego w tym roku chętnie udzieliliśmy wsparcia dla projektu polsko-niemieckich warsztatów pisarskich na Mazurach. Celem warsztatów było uczulenie uczestników z Polski i Niemiec, pracujących nad tekstami oscylującymi wokół pojęcia ojczyzna, jak również przyszłych czytelników antologii, na kulturową różnorodność jednoczącej się Europy. Jedynie otwartość na to co obce, inne i nowe motyw przewodni Allianz Kulturstiftung trwale przyczynia się do umocnienia kulturowego fundamentu polsko-niemieckiego i jednocześnie europejskiego domu. Wszystkim czytelnikom niniejszej antologii życzymy przemyśleń inspirujących do wnikliwego spojrzenia na tę tematykę. Dziękujemy organizatorom za ich starania o powodzenie minionych warsztatów pisarskich. Dr. Ludger Hünnekens Geschäftsführendes Mitglied des Stiftungsrates der Allianz Kulturstiftung, München Dr. Ludger Hünnekens Członek Rady Fundacji Allianz Kulturstiftung, Monachium -anthologie- 3

4 n a przykład: podróż -antologiazum beispiel: eine reise -anthologie- 4 -antologia-

5 C ontents FREIE TEXTE 7 WOLNE TEKSTY 7 SOMMER FÜNFUNDVIERZIG Andrej Götze 8 LATO CZTERDZIESTEGO PIĄTEGO Andrej Götze 9 ADVENT Florian Glässing 26 ADWENT Florian Glässing 26 TEKST WOLNY Marta Białokryty 27 FREIER TEXT Marta Białokryty 27 AUSTERN, AUSCHWITZ Constanze Habild 11 OSTRYGI, OŚWIĘCIM Constanze Habild 11 EINE REISE Uljana Wolf 12 PODRÓŻ Uljana Wolf 13 DIE GESCHICHTE VOM SCHWAN MITNEMICH UND DER BLINDSCHLEICHE Florian Glässing 28 BAJKA O ŁABĘDZIU MIEWEZIU I PADALCU Florian Glässing 30 TEKSTY GRUPOWE I Asocjacje słowne 15 GRUPPENTEXTE I Wortassoziationen 15 GRUPPENTEXT III Dogma 33 TEKST GRUPOWY III Dogma 33 SKÓRA Agata Dutkowska 16 HAUT Agata Dutkowska 16 DIE MILCH EIN ESSAY Wojciech Osiński 17 MLEKO - ESEJ Wojciech Osiński 17 TEKST WOLNY Adam Wiedemann 18 FREIER TEXT Adam Wiedemann 21 WIR Agnieszka Dębska 34 MY Agnieszka Dębska 34 WOLNY TEKST AUSCHWITZ Agata Dutkowska 35 FREIER TEXT AUSCHWITZ Agata Dutkowska 35 CZERWONY OGRÓD Maja Janicka 36 DER ROTE GARTEN Maja Janicka 37 GRUPPENTEXTE II Postkartenroman 24 TEKSTY GRUPOWE II Powieści pocztówkowe 24 GRUPPENTEXTE IV Anfangs- und Schlusssätze 38 TEKSTY GRUPOWE IV Zdania początkowe i końcowe 38 PARYŻ- BERLIN Katarzyna Homann 25 PARIS - BERLIN Katarzyna Homann 25 DER RAT Andrej Götze 39 RADA Andrej Götze 39 -anthologie- 5

6 Im Spätsommer 2003 fanden 14 Schreibende und Übersetzer in Rodowo/ Masuren eine Woche zusammen, um in Abgeschiedenheit und gleichzeitig in einer Gruppe in ungewohnten Schreibsituationen zu arbeiten. Wir, Deutsche und Polen, haben uns kennen gelernt, viel, teilweise heftig diskutiert, geschrieben, gelesen und gelacht. Davon wollen die hier versammelten Texte einen Eindruck geben. Manche sind bei der Werkstatt entstanden, andere dort überarbeitet worden. Teilweise nehmen sie aufeinander Bezug, spiegeln geführte Gespräche wider, manche sind nur durch die Schreibaufgaben zu verstehen, die wir mit abgedruckt haben. Vielleicht können sie dem Lesenden auch als Schreibanregung dienen. Unsere Werkstatt hat übrigens mittlerweile ihren festen Platz im jährlichen Programm der Stiftung Rodowo gefunden. Wir wünschen eine gute Reise durch die Anthologie, deren Wegstrecken so verschieden sind wie Seife und Marmelade, wie man in Polen sagt. Ich danke Allen für das Gelingen und die schöne Zeit. We wrześniu 2003 r. czternastu amatorów literatury spotkało się w Rodowie na Mazurach, żeby w odcięciu od świata, i w grupie, pracować nad tekstami. Poznaliśmy się, Polacy i Niemcy, dyskutując o literaturze, pisząc i czytając na głos. Spędziliśmy też miły czas na wsi. Zgromadzone tu teksty oddają atmosferę i ideę tego warsztatu. Niektóre z nich powstały tamtego lata, inne zostały wówczas opracowane. Teksty częściowo ze sobą korespondują, niektóre są zrozumiałe tylko w kontekście polecenia, na które zostały stworzone. Te zadania, pisarskie ćwiczenia, również drukujemy i zapraszamy czytelników do sięgnięcia po pióro. Nasze warsztaty na trwałe zadomowiły się w programie Fundacji Rodowo odbywają się tam co roku. Życzymy miłej podróży przez antologię, której etapy różnią się od siebie jak dzień i noc, jak mówią Niemcy. Dziękuję każdemu za udany warsztat i za piękny czas we wrześniu 2003 r. Tim Buchen Tim Buchen 6 -antologia-

7 FREIE TEXTE WOLNE TEKSTY Viele Teilnehmer nutzten die spätsommerliche masurische Idylle, um sich außerhalb der Schreibgruppen zu neuen Texten inspirieren zu lassen oder in aller Ruhe an mitgebrachten Texten zu arbeiten. Am Lagerfeuer oder am Kamin wurden die frischen Texte vorgelesen und lebhaft diskutiert. W ielu uczestników korzysta z idylli mazurskiego późnego lata, w celu zainspirowania się do stworzenia nowych tekstów, poza grupami warsztatowymi, albo spokojnej pracy nad przywiezionymi tekstami. Świeże teksty były następnie odczytywane przy ognisku bądź kominku i na gorąco omawiane. -anthologie- 7

8 SOMMER FÜNFUNDVIERZIG Andrej Götze chtung, Achtung! krächzt es aus dem Zuglautsprecher. wir Abitten alle Passagiere, ihren Schreibstil von selbstreflexiver und selbstvergessene Poesie auf Dialoge und Charaktere umzustellen. Der Zug von Posen nach Allenstein hat die deutsche Sprache angenommen, wobei der Schaffner wieder einmal nur Polnisch spricht. Eine junge Frau liegt ausgestreckt in meinem Abteil. Schon wieder Frauengeschichten. Es ist typisch für männliche Prosa, dass es nur um Frauen geht. Wie bei Josef Skvorecky. Wie bei Philip Roth. Wie bei Günter Grass. Aber der Zug fährt in die Masuren und streift nicht mal die Kaschubei. Stalin in ihrer Brust nicht nach Kasachstan sondern nach Sibirien gegangen. Sie hätte dort meinen russischen Großvater kennen gelernt. Oder sie hätte den russischen Opa verfehlt und den deutschen geliebt. Oder sie hätte beide kennen gelernt. Dann wäre ich aus einem Inzest zwischen Halbgeschwistern entstanden. Sie wussten nicht, dass sie verwandt sind, weil Sibirien so weit ist. Meine russische Oma ist in den sechziger Jahren in einem Lager gewesen. So gibt es auch eine biographische Gelegenheit, ein Kind auf Nimmerwiedersehen ins Waisenhaus zu geben. Mein Vater wäre dort ein Waisenknabe geworden. Sein Vater hatte als deutscher Kriegsgefangener keine Rechte. Meine Mutter mache ich ein paar Jahre jünger. In einer unglücklichen späten Ehe, aber wenigstens in der Freiheit, hätte meine russische Oma sie geboren. Mein russischer Großvater hätte viel getrunken. Er hat viel getrunken. Also bleibe ich beim Thema deutsche Sprache und warum ich deutsche Städtenamen benutze. Das lenkt mich von jungen Frauen im Zugabteil ab. Da denke ich lieber an die vertriebenen Alten, die diese Namen benutzen. Die lassen gewisse Gedanken nicht aufkommen. Und während ich mich mit den vertriebenen Omas beruhige, denke ich, wie es im Sommer fünfundvierzig gewesen sein muss. Da lagen die heutigen vertriebenen Omas ausgestreckt vor mir im Güterwagen, und der Zug blieb auf der Strecke stehen, weil keine Kohle mehr da war oder keine Schienen. Wir sind dann an den nahen See gelaufen. Im Sommer fünfundvierzig gab es vielleicht schon einen Zuglautsprecher, wahrscheinlich aber nicht. Im Zug wurde polnisch gesprochen, und der Schaffner war ein Pole oder ein russischer Soldat. Bin ich als russischer Soldat oder als deutscher Vertriebener in spe mit der noch zu vertreibenden Oma an den See gelaufen? Jedenfalls war der Schaffner Pole und hatte einen blonden Schnurrbart. Meine Großväter waren damals nicht in diesem Zug. Einer räumte gezwungenermaßen auf einem Minenräumboot die Nordsee. Der andere bereitete sich als Offiziersschüler auf den nächsten Krieg vor. Ich hätte sie auch nicht gebraucht. Im Sommer fünfundvierzig waren sie beide zwanzig. Der russische Großvater hätte den deutschen gefangengenommen und nach Sibirien geschickt. Oder er hätte die junge Frau vergewaltigt, die mit mir an den See gelaufen ist. Wie war das in Polen? Konnten da russische Soldaten überhaupt? Manchmal sind sie für eine Vergewaltigung erschossen worden. Oder vielleicht nach Sibirien? Dann wäre mein deutscher Großvater einer dieser letzten Mohikaner, die in den achtziger Jahren im Spiegel auftauchten: ehemalige deutsche Kriegsgefangene, die in Rußland hängen geblieben sind. Auf meine deutsche Oma hätte ich verzichten müssen. Junge deutsche Frauen sind selten nach Sibirien gekommen. Meine russische Oma wäre als junge Fachschullehrerin in den fünfziger Jahren mit Ich liege jetzt am See mit der noch nicht vertriebenen Oma. Sie hat blonde Haare und lächelt mich an. Junge Männer sind Mangelware nach dem Krieg. Ich bleibe fünfundzwanzig, wie ich jetzt bin, und habe noch beide Beine, Arme, keine Granatsplitter im Kopf. Ich sitze mit dem Mädchen am See und wir reden. Wir erzählen uns von verschiedenen Speisen. Ich habe Hund, Dachhase und Ratte probiert. Sie erzählt von geräuchertem Schinken. Sie kommt von einem Bauernhof in den Masuren. Sie spricht mit einem schönen Akzent Deutsch und lacht und lacht. Das ist mein neuestes Gesprächsthema! Ich spreche mit den Mädchen übers Essen. Seit ich im Sommer fünfundvierzig lebe, weiß ich, wie angeregt die Mädchen vom Essen sind. Deshalb tischt sie mir später als vertriebene Oma in Bad Pyrmont Schweinebraten auf. Oma, ich bin Vegetarier! Obwohl ich meine deutsche, meine sächsische Oma über alles liebe, mußte ich mir für meine Geschichte eine vertriebene Oma in Westdeutschland suchen. In Ostdeutschland konnte meine vertriebene Oma nicht so lautstark vertrieben sein wie drüben. Deshalb lebt sie in Bad Pyrmont. Ich habe sie von einer Freundin ausgeliehen. Meine vertriebene Oma in Deutschland kann nicht mit mir verwandt sein. Alle Ahnen sind in Sibirien! Meine Eltern waren dann wegen Inzest im Straflager. Mein russischer Opa hat in den Fünfzigern ein paar Jahre als NKWD-Mann in Kemerovo, also in Sibirien, gearbeitet. Mein Vater hat in den Siebzigern als Student Bäume gefällt. Er gibt mit seinem breiten Kreuz an. Wegen des Inzests meiner Eltern brauche ich eine Oma, die nicht mit mir verwandt ist. Im Sommer fünfundvierzig war es mir bei der später vertriebenen Oma egal. Ich hatte zwar keinen Granatsplitter im Kopf, aber etliche im Hoden. Deswegen war ich nicht zeugungsfähig und bräuchte mir selbst bei meiner Schwester keine Sorgen zu machen. Warum habe ich eine Schwester, wenn meine Eltern wegen Inzest sogar im Lager sind? Oder in der Psychiatrie? Sie sind dann beide verrückt geworden 8 -antologia-

9 und haben auch noch meine Schwester gemacht. Oder sie wurde abgetrieben? LATO CZTERDZIESTEGO PIĄTEGO Andrej Götze Meine Schwester wurde nicht abgetrieben. Gleich nach ihr wurde abgetrieben. Ich habe mir als Kind gewünscht, ich hätte keine Schwester, aber ich bin nie auf die Idee gekommen, sie abzutreiben. Ich hätte sie vertreiben sollen. Völker kann man vertreiben. Seine Schwester kann man nicht vertreiben. Jetzt, im Sommer fünfundvierzig, genieße ich, dass eine junge Frau, die fast so alt ist wie jetzt meine Schwester, bei mir sitzt und mit mir schwatzt. Das Thema Essen ist so unendlich wie das Thema Liebe. Wir kombinieren sie noch nicht. Der Zug steht noch an der gleichen Stelle. Er fährt von Posen nach Allenstein. waga, uwaga, prosimy wszystkich pasażerów o zmianę Ustylu pisania i porzucenie autorefleksyjnej poezji na rzecz dialogów i postaci! wytrzeszczał głośnik w pociągu. Pociąg na trasie Posen Allenstein przyjął niemiecki język, ale konduktor mówi jedynie po polsku. W moim przedziale leży wyciągnięta, młoda kobieta. Ponownie historia o kobiecie. To typowe dla męskiej prozy, chodzi w niej tylko o kobiety. Josef Skvorecki. Philip Roth. Guenter Grass. Ale ten pociąg jedzie na Mazury i wcale nie przejeżdża przez Kaszuby. Jetzt fährt er ab. Kein Aufruf, kein Menschenauflauf von wieder einsteigenden Passagieren. Sie sitzen alle noch auf der Wiese oder auf dem abgeernteten Roggenfeld. Ich sitze am See und rede mit der bald vertriebenen Oma. Der Zug hat sich beim Beschleunigen in einen ICE verwandelt. Bald ist er nicht mehr zu sehen. Was mache ich hier? Ohne Zug allein mit einer jungen Frau, die später Oma wird. Jetzt einen Bauern finden, der uns in seinem Heu schlafen lässt! Dann lasse ich es schnell Abend werden. Für den weiteren Verlauf habe ich keine besonderen Konzepte. Es könnte sein, dass uns im Heu jemand zuschaut. Der könnte dann die Liebesszene beschreiben, die wir zwei erlebt haben. Hoffentlich kommt er uns nicht zu nah. Ich brauche ihn als unbeteiligten Chronisten. Er kann nur russisch sprechen. Deshalb schreibe ich seine Worte ins Heu. Oder in den Wind. Oni jebali. Ona sedela na nim, a on prosto lezhal i ulybals a. Potom oni povernulis i ona byla na verkhu. On krichal, pridurok, kak budto on eshche nikogda babu ni ebal. Wie soll ich die Liebesszene beschreiben? Mit Metaphern? ICE. Der Güterzug bringt das junge Fleisch. Das wird in der Natur heißgemacht und dann im ICE bewegt. Im Sommer fünfundvierzig bewegten wir uns im Heuschober. Die Granatsplitter haben weh getan. Stellt euch vor, der ICE wäre im Sommer fünfundvierzig in Allenstein angekommen! Stellt euch vor, er würde heute dort ankommen! Und dann weiter bis Sibirien! Mit einem orthodoxen Kreuz auf der Zugschnauze überfährt er meine russische Oma. Sie hat mich zur Taufe geführt. Mein Vater hackt weiter Holz. Statt Schweiß tropft ihm Öl von der Stirn. Sibirien ist reich! Meine Mutter lebt in Berlin. Davon kann Kaminer berichten. Aber bitte keine Sexszenen! Die beiden Opas leben immer noch. Mein deutscher Onkel, der Frauenarzt, gibt dem deutschen Opa Testosteron. Wie von einem Meerschweinchen spricht er, wenn er erzählt, wie sich mein Opa auf die monatliche Spritze freut. Der russische bekommt kein Testosteron. Sein Sohn arbeitet in Baikonur. Soll er dem russischen Opa jeden Monat eine Rakete in den Arsch jagen? Meine russische Oma wurde vom ICE überfahren. Deshalb fahre ich zur geborgten vertriebenen Oma nach Bad Pyrmont. Ein Glück, dass sie sich an nichts erinnern kann! Więc pozostaję przy temacie: język niemiecki i dlaczego używam niemieckich nazw miast. To odrywa mnie od młodych kobiet w przedziale. Wypędzone babcie nie wywołują tak łatwo pewnych skojarzeń. Kiedy uspokajam się myślą o wypędzonych babciach, zastanawiam się jak to musiało być latem czterdziestego piątego. Dzisiejsze, wypędzone babcie leżały przede mną w wagonie towarowym. Pociąg zatrzymał się, bo zabrakło węgla - lub torów - i poszliśmy nad pobliskie jezioro. Latem czterdziestego piątego mogły już być głośniki w pociągach, możliwe jednak, że nie. W pociągu mówiono po polsku, konduktor był Polakiem lub rosyjskim żołnierzem. Czy poszedłem z wypędzonymi babciami nad jezioro jako rosyjski żołnierz czy jako niemiecki wypędzony? W każdym razie konduktor był Polakiem i miał jasne wąsy. Moi dziadkowie nie jechali wówczas tym pociągiem. Jeden był na statku i oczyszczał przymusowo Morze Północne z min. Drugi szkolił się na oficera na następną wojnę. Wcale ich nie potrzebowałem. Latem czterdziestego piątego mieli po dwadzieścia lat. Niemiecki dziadek wziąłby w niewolę rosyjskiego dziadka i wysłałby go na Syberię. Albo zgwałciłby którąś z kobiet, które poszły ze mną nad jezioro. Jak było w Polsce? Czy robili to rosyjscy żołnierze? Zdarzały się na nich egzekucje za gwałt. A może wywózka na Syberię? Gdyby moi dziadkowie wtedy zostali, mój niemiecki dziadek byłby jednym z tych ostatnich Mohikanów, którzy pojawiali się w latach osiemdziesiątych w Der Spiegel: byli niemieccy jeńcy wojenni, którzy zostali w Rosji. Z niemieckiej babci musiałem zrezygnować. Młode Niemki rzadko wyjeżdżały na Syberię. Moja rosyjska babcia, jako nauczycielka technikum ze Stalinem w piersiach, nie pojechałaby do Kazachstanu tylko na Syberię. Poznałaby tam mojego rosyjskiego dziadka. Albo przeoczyłaby go i pokochała mojego niemieckiego dziadka. Albo poznałaby obydwu. Wówczas powstałbym z kazirodczego związku przyrodniego rodzeństwa. Nie znali się, ponieważ Syberia jest taka wielka. Moja babcia była w latach sześćdziesiątych w obozie. -anthologie- 9

10 W ten sposób powstała biograficzna możliwość oddania dziecka do sierocińca. Mój ojciec byłby tam sierotą, nigdy nie widziałby matki. Jego ojciec jako niemiecki jeniec nie miałby żadnych praw. Mój niemiecki dziadek mógłby spłodzić mojego ojca w obozie jenieckim z moją babcią. W takim przypadku musiałaby znaleźć się w obozie kilka lat wcześniej. Odstawiony do sierocińca. I w nieszczęśliwym, późno zawartym małżeństwie, ale przynajmniej na wolności, urodziłaby się moja matka. Mój rosyjski dziadek dużo by pił. Z resztą i tak to robił. Leżę teraz nad jeziorem z jeszcze nie wypędzoną babcią. Ma blond włosy i śmieje się do mnie. Po wojnie młodzi mężczyźni są towarem deficytowym. Zostawiam sobie 25 lat, tyle ile mam teraz, mam jeszcze obie nogi, ręce, nie mam odłamków granatów w głowie. Siedzę z dziewczyną nad jeziorem i rozmawiamy. Opowiadamy sobie o różnych potrawach. Jadłem już psa, kota i szczury. Ona opowiada o wędzonej szynce. Pochodzi z gospodarstwa na Mazurach. Mówi po niemiecku z ładnym akcentem i ciągle się śmieje. To jest mój nowy temat rozmów! Rozmawiam z dziewczyną o jedzeniu. Odkąd żyję w czterdziestym piątym, wiem jak dziewczęta ożywiają się na temat jedzenia. Dlatego już jako wypędzona babcia w Bad Pyrmont kładzie mi na stół pieczeń wieprzową. Babciu, jestem wegetarianinem! Mimo że ponad wszystko kocham swoją niemiecką, saksońską babcię, dla swojej historii muszę poszukać wypędzonej babci w Niemczech Zachodnich. W Niemczech Wschodnich moja wypędzona babcia nie mogłaby być tak bardzo wypędzona jak tam. Dlatego mieszka w Bad Pyrmont. Wypożyczyłem ją od koleżanki. Moja wypędzona babcia w Niemczech nie może być ze mną spokrewniona. Wszyscy przodkowie są na Syberii. Moi rodzice są teraz w obozie z powodu kazirodztwa. Mój rosyjski dziadek w latach pięćdziesiątych przez kilka lat pracował w Kemerowie na Syberii jako enkawudzista. Mój ojciec jako student w latach siedemdziesiątych ścinał drzewa na Syberii. Widać to po jego szerokich ramionach. Z powodu kazirodztwa moich rodziców potrzebowałem babci, która nie byłaby ze mną spokrewniona. Latem czterdziestego piątego, kiedy siedzę przy boku później wypędzonej, jest mi to obojętne. Nie miałem wprawdzie odłamków w głowie, jednak kilka w jądrach. Dlatego nie byłem zdolny do zapłodnienia i nie musiałbym się martwić, nawet gdyby to była moja siostra. Dlaczego mam siostrę jeżeli moi rodzice znajdują się w obozie z powodu kazirodztwa? Albo w psychiatryku? Oboje zwariowali ale zdążyli jeszcze spłodzić moją siostrę. A może została usunięta? Moja siostra nie została usunięta. Tylko następne dziecko. Jak byłem mały marzyłem, że nie mam siostry, nigdy jednak nie przyszła mi do głowy myśl, żeby ją usunąć. Powinienem ją usunąć. Można usunąć całe narody. Ale własnej siostry nie. Teraz latem czterdziestego piątego cieszę się tym, że siedzi obok mnie młoda kobieta w wieku mojej siostry i gada. Temat jedzenia jest nieskończony jak temat miłości. Jednak nie mieszamy obydwu tematów. Pociąg wciąż stoi w tym samym miejscu. Trasa Posen Allenstein. Pociąg rusza. Żadnego nawoływania, żadnego tłumu wsiadających ponownie pasażerów. Wszyscy siedzą na łące lub na ściernisku. Ja siedzę nad jeziorem i rozmawiam z babcią, która niedługo zostanie wypędzona. Pociąg podczas przyspieszania zamienił się w ICE. Niedługo nie będzie go już widać. Pomocy, co ja tu robię!. Bez pociągu, z młodą kobietą, która stanie się później babcią. Jednak teraz nie robię z niej babci. Znaleźć rolnika, który pozwoli nam przenocować w stodole. Potem szybko sprawiam, że staje się wieczór. Na dalszy ciąg nie mam żadnych szczególnych pomysłów. Możliwe, że ktoś podgląda nas w tej stodole. Mógłby wówczas opisać scenę miłosną, którą przeżyliśmy we trójkę. Mam nadzieję, że nie zbliży się do nas za bardzo. Potrzebuję go jako kronikarza. Zna tylko rosyjski. Oni jebali. Ona sedela na nim, a on prosto lezhal i ulybals a. Potom oni povernulis i ona byla na verkhu. On krichal, pridurok, kak budto on eshche nikogda babu ni ebal. Sceny miłosne w książkach są często nudne. Jak je opisać? Metaforami? ICE. Pociąg towarowy przywozi młode mięso. Stają się ciepli od słońca, potem już tylko ruch pociągu. Latem czterdziestego piątego poruszaliśmy się w stodole. Odłamki granatów sprawiały ból. Wyobraźcie sobie, że ICE latem czterdziestego piątego dojechał do Allenstein! Wyobraźcie sobie, że przyjechałby tam dziś! A potem dalej na Syberię! Z prawosławnym krzyżem na czole pociąg przejeżdża moją rosyjską babcię. Niosła mnie do chrztu. Mój ojciec wciąż ścina drzewa. Zamiast potu z czoła kapie mu olej. Syberia jest bogata! Moja matka mieszka natomiast w Berlinie. Może to potem opisać Kaminer. Ale proszę żadnych scen erotycznych! Obaj dziadkowie wciąż żyją. W teraźniejszości nie mogę ich nie umieścić. Mój niemiecki wujek, ginekolog, podaje niemieckiemu dziadkowi testosteron. O radości dziadka z comiesięcznego zastrzyku opowiada jak o śwince morskiej. Rosyjski dziadek nie dostaje testosteronu. Jego syn pracuje w Baikonur. Czy powinien mu co miesiąc wsadzać rakietę w tyłek? Moją babcię przejechał ICE. Dlatego jadę do wypędzonej babci do Bad Pyrmont. Na szczęście niczego nie pamięta! tlumaczenie: Magda Kurpiewska 10 -antologia-

11 AUSTERN, AUSCHWITZ Constanze Habild Die Auster erfüllte mein Denken und ich konnte nicht aus, darüber zu reden. Ein bisschen Zitrone, dann zucken die kleinen Viecher wie blöd zusammen, dann sieht man, dass sie noch leben. Wenn man auf unsere Haut Zitrone spritzt, wir müssen nicht zucken, aber wenn s auf unsere Zungen kommt, dann schon, und dann verziehen wir unseren Mund ganz schnell zu einem sauer-grässlichen Grinsen, stell Dir vor, eine Auster ist eine große empfindliche schleimige Zunge, die sich noch bewegt. Dann runter damit. Bei lebendigem Leibe verschlungen. Wir waren in Auschwitz und vielleicht war es nur der ähnliche Klang der Namen, das kam mir aber erst später, Auster und Auschwitz, jedenfalls erzählte ich Dir, der Du noch nie welche gegessen hattest, über Austern. Ich erzählte Dir von ihrer tiefgraublauen bröseligen Schale im Wasser, ihrem altgoldenen Schein an Land, in Plastikkisten, von den gekräuselten Linien auf ihr, und dachte mich weit weg ans Meer und an Bretagne-Urlaube und erzählte Dir so etwas von mir. Ich redete mich da hinein, schuf mir ein Wunschbild, einen mondänen Küstenort, wo man das Nichtstun mit dem Austeressen krönte. Ich fand es schön, ein bisschen dekadent sein zu dürfen an diesem Ort und merkte, wie wenig Dekadenz mit Auschwitz zu tun hatte Auschwitz lag schon weit jenseits davon. Ich fand es schön, Dir überhaupt was erzählen zu können, wortreich und ausgeschmückt, ich wollte Dich mit meiner Geschichte verführen, uns wegreden von hier, und ich wählte ein Thema, das eine Distanz zwischen uns schuf, einen Graben hob, weil da auch noch die Angst war vor Dir, davor, mich Dir wirklich zu nähern. Ich füllte den Graben mit Meer und mit Austernbänken. Ich fürchtete, meine Füße würden unangenehm riechen von diesem Herumstiefeln im Lager den ganzen Tag, weiße Socken trug ich, ich hatte sie nicht gewechselt, ich wollte die Socken vor Dir verstecken, und so zog ich meine Füße ein und saß vor Dir, fast kniend wie wenn ich betete. Ich betete Dir vor von Austern und lullte uns ein wie mit Weihrauch und unsere Körper, sie waren doch ganz hier und wollten zueinander und sehnten sich. Ich betete fromm, dass unsere Zungen sich berühren würden. Dann, sie sind schon aufgebrochen und man hat Angst, weil die Schale innen so zart ist, viel weißer als andere Muscheln, und sie liegen da auf dem Teller und schauen Dich an, ängstlich, und sie sind doch so hässlich, Du willst sie essen, sie sind so hässlich, so grau und klein und Du hast einen Widerwillen, weil sie noch leben, aber dann schmecken sie nach dem Meer, haben den ganzen Meeresgeruch in sich aufgenommen und plötzlich fühlst Du Dich so gereinigt wie durch Salz auf der Haut und es heilt Dir die Wunden, hey, die schmecken nach nichts, aber nach dem Meer, und alles wird so weit und klar, ja, klar vor allem. Ich nahm Dich überdeutlich wahr durch meine Ausführungen hindurch, reihte irgendwie Satz an Satz, an einem Regentag in Auschwitz und wir saßen da und wagten es, uns anzusehen, musterten uns, rochen uns, atmeten uns. Da war Deine Anwesenheit, die ich spürte bei jedem Satz. Ich redete mich in etwas hinein, um abzulenken von dem, was vordergründig war, um mich auf Umwegen Dir zu nähern. Ich berauschte mich. Ich schloss uns beschwörend ein in eine Austernmuschel, zerbrechlich und weiß von innen, wir lagen in den Hälften wie das Fleisch in der Muschel, um uns sprudelten Meerwasser und Worte, aneinandergepresst waren wir plötzlich, in sanften Wasserbewegungen trieben wir dahin, meine Haare verschlungen sich um Deinen Hals, wir waren ganz Fleisch, ganz Körper, das Regenwasser in Auschwitz schmeckte salzig, waren es unsere Tränen oder unser Glück, ich konnte nichts mehr unterscheiden, aber ich fand mich in Deinen Armen wieder, hatte mich da hineingeredet, fühlte mich da plötzlich geborgen und sicher vor all dem Grauen, das um uns geschehen war. OSTRYGI, OŚWIĘCIM Constanze Habild Ostryga otworzyła się na moje myśli i nie mogłam się wydostać, żeby o tym mówić. Trochę cytryny, a stworzonka kurczą się jak szalone, po tym widać, że jeszcze żyją. Cytryna wyciśnięta na naszą skórę nie powoduje kurczenia, jednak gdy dostanie się na język, wówczas tak, od razu wykrzywiamy twarz w kwaśnym, szkaradnym grymasie, wyobraź sobie że ostryga to taki wielki, wrażliwy, pokryty śluzem język, który wciąż się porusza. A potem na dół. Połyka się wciąż żywe. Byliśmy w Oświęcimiu i może to jedynie kwestia podobnie brzmiących nazw, dotarło to do mnie dopiero później, ostrygi i Oświęcim, w każdym razie opowiadałam ci o ostrygach, których nigdy nie jadłeś. Opowiadałam ci o okruchach skorup w wodzie, o głęboko szaroniebieskim kolorze, o tym jak błyszczą na ziemi niczym stare złoto, w plastikowych skrzyniach, o poskręcanych liniach - moje myśli były daleko, myślałam o morzu i urlopach w Bretanii i tak opowiadałam o sobie. Przeniosłam się tam, na wytworne wybrzeże, gdzie jedzenie ostryg jest ukoronowaniem nicnierobienia, podobało mi się to: pozwolić sobie na odrobinę dekadencji w tym miejscu, biała, wystawna zastawa stołowa, długie kieliszki, szeroki, rozrzutny widok na morze. Podobało mi się to, że w ogóle mogę ci coś opowiedzieć, ozdobnie i potoczyście, chciałam cię uwieść swoją -anthologie- 11

12 historią, oddalić się stąd przez rozmowę, wybrałam kierunek, który stworzył między nami dystans, kopał rów, ponieważ był tam jeszcze strach przed tobą, przed prawdziwym zbliżeniem. Wypełniłam rów morzem i koloniami ostryg. Bałam się, że moje stopy będą nieprzyjemnie pachnieć od chodzenia cały dzień po obozie, miałam białe skarpety, nie zmieniłam ich, chciałam je przed tobą schować, podkuliłam nogi, usiadłam naprzeciw prawie klękając, niczym do modlitwy. Mówiłam litanię o ostrygach i ukoiłam nas jak gdyby kadzidłem. Nasze ciała były przecież całkowicie tutaj, chciały do siebie i tęskniły. Pobożnie pragnęłam dotyku naszych języków. Potem są już otwarte i człowiek się boi, bo skorupka jest w środku taka delikatna, o wiele bielsza niż u innych muszli, leżą na stole i patrzą na ciebie bojaźliwie i są jednak takie wstrętne, chcesz je zjeść, są tak wstrętne, tak szare i małe i masz sprzeczne uczucia bo jeszcze żyją, ale przecież smakują morzem, wchłonęły cały zapach morza i nagle czujesz się oczyszczony jak przez sól na skórze, leczy ci rany, hej, nie smakują niczym, wyłącznie morzem i wszystko staje się tak dalekie i jasne, przede wszystkim jasne. Widziałam cię wyraźnie przez swoje wywody, ustawiałam zdanie po zdaniu, w deszczowy dzień w Oświęcimiu. Siedzieliśmy tam i odważyliśmy się na siebie spojrzeć, zmierzyć się wzrokiem, wąchać, wdychać siebie nawzajem. Była tam twoja obecność, którą czułam w każdym zdaniu. Mówiłam dalej. Upajałam się. Zaklęłam nas jak w muszli, delikatnej i białej od środka, leżeliśmy w połówkach jak mięso w skorupie, dookoła nas pieniła się morska woda i słowa, nagle wciśnięci w siebie; woda unosiła nas łagodnie, moje włosy owinęły się wokół twojej szyi - byliśmy samym mięsem, samym ciałem. Deszcz w Oświęcimiu miał słony smak, czy to nasze łzy czy nasze szczęście?, nie mogłam już odróżnić, ale odnalazłam się w twoich ramionach, wmówiłam się w nie, czułam się tam nagle bezpiecznie przed grozą, która stawała się wokół nas. tłumaczenie: Magda Kurpiewska EINE REISE Uljana Wolf Es könnte so gewesen sein: Eine zwiebelförmige Geschichte. In einem Land ein Haus, in dem eine andere Sprache gesprochen wird. Jemand in diesem Haus, der eine andere Sprache spricht als das Land und das Haus. Das wäre: Eine Geschichte, die sich nicht schälen ließe, um erzählt zu werden. Rücklichter, sagst du, und mir fällt nur der blonde Strom ins Auge: Die Gegenfahrbahn, ob das eine Richtung ist? Aber du verrätst nie, wohin ich uns fahre. Wir sind zu spät zu einer Hochzeit gekommen, nur die Blumenköpfe liegen noch vor der Kirche. Ob ich schneller gefahren wäre, wenn ich es gewusst hätte? Du hebst ein Blatt auf und hältst es mir an die Lippen. Diese Rücklichter. Wir werden zu keiner Hochzeit mehr fahren. Wir werden anhalten, wenn es uns dort gefällt. Dort ist, wo es uns gefällt. Ich hätte das nicht genannt: eine Reise. Ich hätte gedacht, das muss eine andere Farbe haben, wie das Aufblühen der entgegenkommenden Lichter. Ich wohne auf der linken Seite des Hauses, im obersten Stockwerk, aber es ist noch nicht hoch genug. Meine Tür lässt sich nicht schließen. Der Boden im Zimmer ist aufgebäumt von dem, was man hier nicht Wetter nennt. Man sagt: Regen. Das bedeutet hier etwas, das von unten nach oben wächst, das auf dem Land liegt wie eine feuchte Haut. Sie buckelt sich bis zu mir - ich schlafe noch nicht hoch genug. Ich vergesse, dass ich fahren gelernt habe, um irgendwo anzukommen. Ich gewöhne mich an das Hupen, wenn wir wieder an einer Kreuzung stehen, und die Entscheidung auf sich warten läßt. Ich werde nicht mehr nervös, ich wechsele die Spur, die Straße, die Richtung auf deinen Zuruf. Ich lerne fahren. Du lernst die Landkarten nach Namen lesen. Wir suchen die Orte nur noch auf, wenn sie klingen. Einmal sind wir tagelang dem Vokal A hinterher gefahren. Dieses Haus hat drei Stockwerke, in denen ich allein bin. Im Keller wohnen zwei, die sind keine Brüder. Sie versuchen, dem Regen zu entgehen. Aber auch unter der Erde ist es noch nicht tief genug, manchmal schleicht sich über die Treppe ein Rinnsal ein. Vielleicht sind sie Maler, und ich besuche sie jeden Tag, um ihre Arbeiten zu sehen. Ich weiß, dass sie einander anschauen, bevor sie malen. In ihren Gesichtern ist etwas, das dem Menschen vom Vogel bleibt: Die Linien eines Flügels, der sich für Sekunden abhebt vor der unbestimmten Farbe eines Himmels. Oder ich reise einmal ohne dich, mit wem spreche ich dann? Ich werde eine Geschichte erzählen, die um ein Wort kreist, zum Beispiel: Haus. So, wie ich mich immer auf dieselbe Art in ein Bett legen werde ohne dich: Um mich zu erinnern, um einen Weg einzukerben ins Laken, damit ich ihn wiederfinde, diesen einsilbigen Schlaf. 12 -antologia-

13 Wir erinnern uns durch die Farben. Einmal ein räudiges Braun in der Dämmerung. Dieses Dorf sollte ein Schlafplatz werden, aber bei jedem Schritt bellten uns die Hunde unser Fremdsein entgegen. In einer halbgeöffneten Tür der schwere Bauch eines Bauern. Du sagst, du hättest in seinem Gesicht keine Augen gesehen, nur Löcher in einem Zaun, durch die uns das ganze Dorf beobachtete. Neben den Hunden fand dieses Schweigen Platz: Angstgefleckt, die drahtigen Haare aufgestellt bis in den letzten Winkel jeder Scheune. Wir verlassen das Haus, um den See zu suchen. Zu dritt über die Gleise hinweg, und die beiden, von denen ich denke, dass sie doch Brüder sein müssten, schauen nach keinem Zug. Zuerst finden wir Schnecken. caracol. Dann lernen wir die Kreise. caracol. caracol. Später eine Abwesenheit: Nacktschnecke, ich nenne sie: caracol sin casa. Die beiden lachen, sie rollen ein Wort aus auf ihrer Zunge, ich fange es ein. Ich gebe dem Namen ein anderes Bild. Ohne Haus und schwarz sind die Augen des kleineren Mannes. Im Keller wohnt er wie ein hereingewehtes Blatt, dünnwändig und noch den Wind im Nacken. Jedes Mal, wenn ich den Motor anlasse, denke ich, dass es erst jetzt beginnt. Du lachst, wenn ich dich frage, wohin wir als nächstes fahren. Aber ich, die Hand noch am Zündschloss: Muss ich die Straßen nicht als Richtung begreifen, von Vokal zu Vokal? Du beugst dich zu mir und sagst leise: Der alte Mann, der uns am späten Nachmittag begegnete, weißt du noch? Wir grüßten, wir lagen weich auf Moos, und er antwortete: Heute bin ich zu spät losgegangen. Bis zum Abend bleiben wir am See. Große Steine kauern nahe dem Ufer in den Wiesen. Jeder von uns wählt einen von ihnen, dann warten wir, bis nur noch Schemen auffliegen. Die Luft ist blauer Brokat, schwer und süß, wie mein Nacken, der jetzt in deinem Schoß liegt, während ich dir von einem See erzähle. Wenn wir uns an diesen Abend erinnern auf langen Fahrten, in welcher Farbe? Wir wissen nicht, wie das geht: Dreizehn Stunden jeden Tag. Meist sind wir schon vor Mitternacht müde. Dann habe ich das Wort Haus vergessen und versuche, dir einzelne Wände zu erzählen. Wie diese Ruinen auf den Blättern der Maler im Keller: Die hatten noch Fensterhöhlen im Stein, und ich spielte Hinein- und Hinausschauen gleichzeitig. Vielleicht beginnt deine Geschichte auch dort, wo wir als einzige ein Zimmer in einer großen Herberge bewohnen. Ich bin eingeschlafen und habe nicht bemerkt, wie du fortgingst. Als du dich neben mich legst, das Gesicht von Nachtluft kühl, weiß ich, du hast eine Reise gemacht. PODRÓŻ Uljana Wolf Mogło być tak: historia w formie cebuli. W pewnym kraju dom, w którym mówi się innym językiem. W tym domu ktoś, kto mówi innym językiem niż ten kraj i ten dom. Byłaby to historia, której nie dałoby się obrać, żeby ją opowiedzieć. Tylne światła, mówisz, a ja zauważam jedynie jasną smugę: przeciwny pas, czy to jest ten kierunek? Nigdy nie zdradzasz, dokąd nas wiozę. Spóźniliśmy się na wesele, przed kościołem leżały już tylko główki kwiatów. Czy jechałabym szybciej gdybym wiedziała? Podnosisz liść i przykładasz mi go do ust. Te tylne światła. Nie pojedziemy już na żadne wesele. Zatrzymamy się, jeżeli będzie się nam tam podobać. Tam jest miejscem, które nam się podoba. Nie nazwałabym tego podróżą. Pomyślałabym, to musi mieć inny kolor, jak rozkwitanie zbliżających się świateł. Sie sind keine Brüder, fragst du, und ich kehre in das Haus zurück wie in eine Ankunft. Wer weiß denn das schon. Meine Sprache sprechen sie jedenfalls nicht. Der größere von beiden bewegt sich mit den langen Gliedern eines jungen Tieres. Wenn er malt und schweigt, kann ich ihn lesen. Unter der straffen Haut des Gesichtes weisen die Knochen versförmig den Weg zu den Augen. Mieszkam w lewej części domu, na najwyższym piętrze, jednak wciąż nie wystarczająco wysoko. Moje drzwi się nie zamykają. Podłoga w pokoju jest wybrzuszona od tego, czego tu nie nazywa się pogodą. Mówi się: deszcz. Tu oznacza to coś, co rośnie z dołu do góry, co przylega do ziemi jak wilgotna skóra. Przedostaje się aż do mnie - śpię nie wystarczająco wysoko. Ich frage mich, ob dieser alte Mann, der zu spät war, eine Geschichte ist, die du erzählen würdest. Würdest du mit seinem Buckel beginnen, als reichte es nicht, dass er mit wildem Bart gerade so einen Waldweg entlang kam. Oder würdest du fragen: Wofür zu spät, und ihn antworten lassen: Dreizehn Stunden muss ich laufen jeden Tag... Ich stelle mich abends vor das Haus und zähle die Fenster: Vielleicht fehlt etwas. Habe ich vergessen, dir ein Zimmer zu geben in diesem Haus, oder wolltest du gar nicht mitkommen? Ich versuche, mich an Geschichten zu erinnern, die du mir jeden Abend vorgelesen hast. Die um ein Wort kreisten. Zum Beispiel: Reise. Zapominam, że nauczyłam się prowadzić po to, żeby gdzieś dotrzeć. Przyzwyczajam się do trąbienia, kiedy ponownie stoimy na jakimś skrzyżowaniu, nie mogąc nic zecydować. Już się nie denerwuję, na zawołanie zmieniam bieg, ulicę, kierunek. Uczę się jeździć. Ty uczysz się czytać mapy według nazw. Wyszukujemy tylko takie miejsca, które dobrze brzmią. Kiedyś całymi dniami podążąliśmy za samogłoską A. Ten dom ma trzy piętra, jestem na nich sama. W piwnicy mieszka dwóch mężczyzn, którzy nie są braćmi. Próbują uciec przed deszczem. Jednak nawet pod ziemią nie jest wystarczająco głęboko, czasami po schodach wślizguje się strumyk. Może -anthologie- 13

14 to malarze, odwiedzam ich codziennie, żeby obejrzeć prace. Wiem, że patrzą na siebie, zanim zaczną malować. W ich twarzach jest coś, co pozostało człowiekowi z ptaka: linia skrzydła, która na chwilę odcina się od nieokreślonej barwy nieba. Albo tak. Wyruszam w podróż bez ciebie. Z kim wtedy rozmawiam? Będę opowiadać historię, która krąży wokół jakiegoś słowa, na przykład: dom. Tak jak będę się kładła do łóżka bez ciebie, zawsze w ten sam sposób: żeby sobie przypomnieć, wyżłobić w prześcieradle drogę, żeby znów odnaleźć monosylabiczny sen. Przypominamy sobie poprzez kolory. Brudny brąz zmierzchu. Ta wioska powinna stać się miejscem do spania, ale psy oszczekiwały każdy nasz krok. Naszą obcość. W półotwartych drzwiach ciężki brzuch rolnika. Mówisz, że nie dojrzałeś w jego twarzy oczu, tylko dziury w płocie, zza którego obserwuje nas cała wioska. Obok psów znajdowało miejsce milczenie: upstrzone strachem, druciane, zjeżone włosy, wypełniające stodoły aż do ostatniego zakamarka. Opuściliśmy dom, żeby poszukać morza. We trójkę na torach, a tych, o których myślę, że muszą być braćmi, nie obchodzi pociąg. Najpierw znajdujemy ślimaki. Caracol. Uczymy się w kółko: caracol. caracol. Później nieobecność: ślimak bezskorupowy, nazywam go: caracol sin casa. Śmieją się, rozciągają słowo na języku, zaczynam je wymawiać. Nadaję tej nazwie inny obraz. Oczy niższego mężczyzny są bezdomne i czarne. Mieszka w piwnicy jak wwiany liść, cienkie ściany i wciąż jeszcze wiatr w plecach. Zastanawiam się, czy ten stary mężczyzna, który wyruszył za późno, jest historią, którą byś opowiadał. Czy zacząłbyś od jego garbu, jak gdyby nie wystarczyło, że szedł tak po prostu, z dziką brodą, wzdłuż leśnej drogi. Czy spytałbyś go: za późno na co? I czy byś usłyszał: muszę chodzić przez trzynaście godzin, każdego dnia... Wieczorami wyobrażam sobie dom i liczę okna: może czegoś brakuje. Czy zapomniałam przydzielić jeden pokój w tym domu tobie, czy wcale nie chciałeś przybyć tam ze mną? Próbuję przypomnieć sobie historie, które czytałeś mi każdego wieczora. Które krążyły wokół jakiegoś słowa. Na przykład: podróż. Nie wiemy jak to jest: trzynaście godzin każdego dnia. Zwykle jesteśmy zmęczeni już przed północą. Potem zapomniałam słowo dom i próbuję opowiedzieć ci poszczególne ściany. Jak te ruiny na kartkach malarzy z piwnicy: miały kamienne jamy okien i bawiłam się w jednoczesne zaglądanie i wyglądanie. Może twoja historia zaczyna się również tam, gdzie jako jedyni zamieszkiwaliśmy pokoj w wielkim zajeździe. Zasnęłam i nie zuważyłam, jak wyszedłeś. Kiedy kładziesz się obok mnie, z twarzą zimną od nocnego powietrza, wiem, że odbyłeś podróż. tłumaczenie: Magda Kurpiewska Za każdym razem, kiedy zapalam silnik, myślę, że dopiero się zaczyna. Śmiejesz się, kiedy pytam dokąd pojedziemy następnym razem. Ale ja, ręka jeszcze na stacyjce: czy nie powinnam pojmować ulic jako kierunku, wyznaczanego przez samogłoski? Nachylasz się ku mnie i szepczesz: ten stary człowiek, którego spotkaliśmu późnym wieczorem, pamiętasz? Leżeliśmy miękko na mchu, przywitaliśmy się a on odpowiedział: dziś wyruszyłem za późno. Do wieczora zostajemy nad jeziorem. Wielkie kamienie przykucnięte przy brzegu na łące. Każdy z nas wybiera sobie jeden, potem czekamy, aż zostają tylko unoszące się zarysy. Powietrze jest niebieskim brokatem, słodkim i ciężkim, jak moja głowa spoczywająca teraz na twoim łonie, gdy opowiadam ci o jeziorze. Kiedy podczas długich wycieczek przypominamy sobie ten wieczór, w jakim kolorze? Nie są braćmi, pytasz, zawracam do domu. Kto to wie. W każdym razie nie mówią moim językiem. Wyższy ma długie kończyny młodego zwierzęcia. Kiedy maluje i milczy potrafię go odczytać. Pod napiętą skórą twarzy kości, jak wersy, wskazują drogę do oczu. 14 -antologia-

15 GRUPPENTEXTE I Wortassoziationen TEKSTY GRUPOWE I Asocjacje słowne Nach dem Frühstück treffen wir uns für unsere erste Schreibgruppe. Jeder schreibt ein Wort auf Deutsch und Polnisch auf einen Zettel und gibt den Zettel einer und auf der Basis der Assoziationen ein Text geschrieben werden. Weitere Regeln gibt es nicht. Es zeigte sich, dass unser Frühstück nicht nur die erste Nahrungs-, sondern auch Wortaufnahme des Tages ist. Worte wie Kaffee, Milch, Pfeffer und (Milch-)Haut wechselten ihren Besitzer und führten dann, beim Schreiben auf der Wiese oder am See, ihr ganz eigenes Leben.Person seiner Wahl. Zu diesem Wort soll frei assoziiert werden. Po śniadaniu spotykamy się po raz pierwszy w grupie warsztatowej. Każdy pisze jedno słowo po niemiecku i po polsku na kartce i wręcza tę kartkę wybranej przez siebie osobie. Należy szukać wolnych skojarzeń do tego słowa, a następnie napisać tekst oparty na tych skojarzeniach. Innych reguł nie ma. Okazało się, że nasze śniadanie służy nie tylko nakarmieniu się jedzeniem, ale też słowami. Słowa kawa, mleko, pieprz, kożuch, skóra zmieniały właściciela i wiodły później podczas pisania, na łące lub nad jeziorem, własne życie. -anthologie- 15

16 SKÓRA Agata Dutkowska Iwona siedzi przy moim stole, nie zdejmując skóry. Skóra się lepi do stołu, nasmarowana kremem dla dzieci (dla impregnacji). Iwona jest ode mnie starsza. Jest w wieku, w którym od dawna powinno się używać kremu pod oczy, mieć dziecko, jakiś bagaż. Wysiadła gdzieś po drodze, opowiada o początku studiów, wielkiej zimie i wyjazdach z socjologami. Widzę ją jak stoi w samej bieliźnie i słonecznych okularach na balkonie, na tle białego śniegu. Ma takie zdjęcie, wtedy jeszcze paliła Sobieskie, były wczesne lata dziewięćdziesiąte, piło się więcej, przyszłość stała otworem. Ale potem? Wynajmowane pokoje i historie, których nie opowiada, zaliczone wszystkie koncerty Maleńczuka, zawsze była zima, czytelnie gęste od oddechów. Iwonie pękła nitka, ale siedzi, nie zdejmując skóry, przy moim stole. Dolewam jej kawy, podpalam papierosa, wypisuję angielskie słówka. HAUT Agata Dutkowska Iwona sitzt an meinem Tisch, ihre Lederjacke, zur Imprägnierung mit Babylotion eingecremt, bleibt an der Tischoberfläche kleben. Sie will sie nicht ablegen.iwona ist älter als ich. In ihrem Alter sollte man schon lange Faltencreme benutzten, ein Kind haben, eine Last tragen. Irgendwo auf dem Weg ist sie ausgestiegen, sie erzählt vom Studienanfang, von einem langen Winter und von Reisen mit den Soziologen.Ich sehe sie vor mir, wie sie, nur in Unterwäsche und mit Sonnenbrille, auf dem Balkon steht, im Hintergrund der weiße Schnee. Kiedyś, w niedogrzanym pokoju próbowała wypuścić z siebie całą krew, to jedna z tych opowieści, których nie opowiada. Być czysta i niema, bez tego hałasu wibrującego w środku. Pójść na całość, zapomnieć wszystkie przymiotniki. Za dużo przymiotników. Sie hat so ein Foto, damals rauchte sie noch Sobieski, es war in den frühen Neunzigern, man trank mehr, die Zukunft stand gänzlich offen. Aber dann? Gemietete Zimmer und Geschichte, die sie nicht erzählt. Sie verpasste keines der Konzerte von Malenczuk, es war immer Winter, die Lesesäle dicht gefüllt mit Atem. Teraz Iwona próbuje skończyć studia, pisać pracę magisterską o samobójstwie w pięciu rozdziałach, zrobić porządną bibliografię. Tłumaczę dla niej angielskie teksty, na kolanach spoczywa ciężki słownik Collinsa, słowa awe, atrocity, redemption wydrukowane na najgładszym papierze. Einmal, in einem schlecht beheizten Zimmer, hatte sie versucht, ihr ganzes Blut zur Ader zu lassen. Das ist eine jener Geschichten, die sie nicht erzählt. Rein sein und stumm, ohne diesen vibrierenden Lärm im Inneren. Aufs Ganze gehen, alle Adjektive vergessen. Zu viele Adjektive. Dotykam kartek słownika, żeby nie myśleć o tobie, który jeszcze niedawno nie miałeś imienia, ale mój sweter pachnie jeszcze wczorajszą nocą, znajomością, która zaczęła się od wymieniania zespołów, które się kocha, naprawdę kocha. Tyle powiedzieliśmy tej nocy, że rano, patrząc na pierwsze tramwaje jadące w stronę huty, po tym jak udawaliśmy że staczamy walkę bokserską na pustej ulicy Grzegórzeckiej, pomyślałam wcale nie chcę cię już spotykać. Nie muszę. Chcę być czysta i niema. Zabiorę cię nad Wisłę powiedziałeś, to wcale nie tandetne, na wodzie będzie masa liści. Moglibyśmy palić razem haszysz, mieć dziecko, prosiłeś o mój numer telefonu. Człowiek, który polewał szlauchem ulicę, dał ci długopis. Zostawiłeś ślady na mojej skórze, na swetrze. Można je zmyć, albo dać się wciągnąć, powstanie z tego mały koralik, którzy nawleczony na nitkę życia, będzie lśnił w słońcu. Misternie nawlekać koraliki, w wieku Iwony mieć piękny różaniec, obracać go w dłoni. Jetzt versucht Iwona, ihr Studium zu beenden, ihre Magisterarbeit über Selbstmord in fünf Kapiteln zu schreiben, eine ordentliche Bibliographie zu erstellen. Ich übersetze englische Texte für sie. Auf meinen Knien ruht das schwere Collins Wörterbuch, die Worte atrocity, awe und redemtion sind auf seidig glattem Papier gedruckt. Ich berühre die Seiten des Wörterbuchs, um nicht an dich zu denken, der du noch vor kurzem keinen Namen hattest. Aber mein Pullover riecht immer noch nach der gestrigen Nacht, nach der Bekanntschaft, die mit dem Aufzählen der Bands begann, die man liebt, wirklich liebt. So viel haben wir in jener Nacht ausgesprochen, dass ich am Morgen, als wir auf die ersten Straßenbahnen blickten, die Richtung Huta fuhren und wir uns einen gespielten Boxkampf auf der leeren Straße geliefert hatten dachte ich will dich gar nicht mehr wieder sehen. Ich muss nicht. Ich will rein sein und stumm. Ich nehme dich mit an die Weichsel hast du gesagt auf dem Wasser werden eine Menge Blätter treiben. Wir könnten zusammen Haschisch rauchen, ein Kind haben. Du hast mich nach meiner Telefonnum- 16 -antologia-

17 mer gefragt. Der Mann, der die Straße abspritzte, lieh dir seinen Kugelschreiber. gerade jene Frau möglicherweise alles am rechten Fleck trägt, nur nicht ihr Herz? Du hast Spuren hinterlassen auf meiner Haut, auf dem Pullover. Man könnte sie abwaschen, oder ihnen folgen. Dann entstünde eine kleine Perle. Aufgefädelt auf dem Lebensfaden, würde sie in der Sonne glänzen. Andächtig die Perlen aneinander reihen, in Iwonas Alter einen hübschen Rosenkranz haben, ihn zwischen den Fingern hindurchgleiten lassen. Iwonas Faden ist gerissen, aber sie sitzt hier, an meinem Tisch, ohne die Lederjacke abzulegen.ich gieße ihr noch Kaffee ein, zünde ihr eine Zigarette an, notiere für sie englische Wörter. Übersetzung: Gabriele Pfeifer, Agnieszka Dębska DIE MILCH EIN ESSAY Wojciech Osiński Im Rahmen einer Schreibwerkstatt in dem masurischen Naturparadies Rodowo wurde mir am heutigen Tage von einer sympathischen Teilnehmerin ein kleines Stück Papier in die Hand gedrückt, woraufhin ich aufgefordert wurde, doch bitteschön zu dem darauf enthaltenen und in zweifacher sprachlicher Ausführung niedergeschriebenen Begriff Stellung zu nehmen, der da lautet: Milch. Es war, so schien es mir zunächst, eine unlösbare Aufgabe, der ich mich aber dennoch widmen musste. Eigentlich bedarf es nicht mehr der Notwendigkeit, etwas über jenes uns sattsam bekannte Getränk zu berichten, denn es haben sich bereits Ernährungswissenschaftler sonder Zahl zu Wort gemeldet und, wenngleich die Milch gleichfalls doch eine überaus sinnliche lyrische Metapher darstellt, neigte ich nicht sonderlich dazu, jenes Motiv in einer Gedichtform zu verarbeiten, da ich die Poesie bisweilen als ein Refugium für diejenigen halte, die in ihren wohlklingenden Versen ihre schriftstellerische Unfähigkeit zu kaschieren suchen. Auf einem derart hohen Seil zu agieren, wie es uns der namhafte Paul Celan in seiner Schwarzen Milch der Frühe vorzuführen vermochte, wäre wahrscheinlich ohnehin zu viel verlangt. Somit habe ich den einfacheren und für mich zweifelsfrei bequemeren Weg gewählt, nämlich die Form des Kurzessays. Die Milch also...das wunderbare, uns am Leben erhaltende Getränk..., die wohl ohne Zweifel wichtigste Basis aller Molkereiprodukte... Ist dies schon alles, was wir dazu zu sagen haben? Zunächst möglicherweise schon. Indes: Schauen die Männer nicht ebenfalls zuerst auf den weiblichen Hintern, ohne zu wissen, dass Bei einer aufmerksameren Betrachtung der Milch stellt man auch fest, dass sie nicht unbedingt nur etwas Positives bedeuten muss. Um bei der wohl elementarsten ihrer Eigenheiten anzufangen: Die Milch ist weiß. Allein ihre Farbe bringt bereits unzählige Assoziationen und Allusionen mit sich, die frei interpretierbar sind. So wird dieses kurze Lexem beispielsweise in Zusammenhängen verwendet, die u.a. auf rassistische Ressentiments schließen lassen können. Zugegeben: Es gibt zahllose vulgäre oder noch zuweilen erträgliche Bezeichnungen für einen farbigen Menschen, deren Aufzählung ich mich an dieser Stelle um Gottes Willen nicht annehmen möchte, aber genauso gibt es in der Umgangssprache erniedrigende Entsprechungen für einen hellhäutigen Typus, tauchen darin doch z.b. Begriffe wie Milchgesicht auf. Nicht zu vergessen sei auch die Milch in ihrer Bedeutung als lyrische Metapher, wie in der erwähnten Celanschen Todesfuge. Schwarze Milch der Frühe in ihrer Signifikation als Tod ist geradezu erfüllt von einer eindringlichen Tristesse und Melancholie und dennoch als eine Metapher in einem Gedicht kongenial verarbeitet worden. Dies belegt allein schon das Faktum, dass man Celan nach dem Erscheinen seines Bands vorzuwerfen suchte, er sei mitunter zu poetisch, ja fast schon zu sinnlich mit diesem Thema, nämlich der Endlösung und dem Nationalsozialismus umgegangen. Die Milch also, eines unserer preziösesten Lebensmittel, ist scheinbar dazu geeignet, auch mal die nicht allzu angenehmen Empfindungen auszudrücken und die dunkleren Kapitel unseres Lebens zu beschreiben. MLEKO - ESEJ Wojciech Osiński ramach warsztatu pisarskiego w Rodowie - mazurskim raju natury, został mi dziś przez jedną z sym- W patycznych uczestniczek wciśnięty w rękę kawałek papieru; zostałem zmuszony a właściwie poproszony zająć stanowisko w kwestii zapisanego na nim, w dwóch językach, pojęcia mleko. Musiałem jednak sprostać temu, jak mi się na początku wydawało, niemożliwemu zadaniu. Właściwie nie ma już potrzeby mówienia o owym, każdemu aż nazbyt dobrze znanym napoju; zajęli się tym już liczni dietetycy. I chociaż mleko stanowi także niezwykle zmysłową poetycką metaforę, nie rwałem się do przedstawienia tego motywu w wierszu; poezja niekiedy wydaje mi się ucieczką dla tych, którzy w swoich dobrze brzmiących wersach próbują zatuszować pisarską nieudolność. A byłoby prawdopodobnie przesadą wymagać ode mnie wyczynów równych tym, jakich dokonał Paul Celan w swoim czarnym mleku świtania. -anthologie- 17

18 Dlatego wybrałem niewątpliwie łatwiejszą dla mnie drogę - mianowicie formę krótkiego eseju. TEKST WOLNY Adam Wiedemann Zatem mleko... cudowny, trzymający nas przy życiu napój...bez wątpienie niezbędna podstawa wszelkiego nabiału... czy to już wszystko co mamy na ten temat do powiedzenia? Na początku może i tak. Tymczasem, czyż mężczyźni nie patrzą najpierw na damskie pośladki, nieświadomi, że dana kobieta może mieć wszystko na odpowiednim miejscu oprócz serca? Rozpatrując z bliska kwestię mleka stwierdzamy również, że nie musi ono oznaczać czegoś pozytywnego. Zacznijmy od jego najbardziej elementarnych właściwości - mleko jest białe. Już sam kolor niesie ze sobą dające się dowolnie interpretować, niezliczone skojarzenia i aluzje. Ten krótki leksem bywa więc używany w kontekstach, które mogą sugerować m.in. rasistowskie resentymenty. Wiadomo, że jest mnóstwo wulgarnych, mniej lub bardziej znośnych, określeń kolorowego człowieka, których wyliczenia się w tym miejscu broń Boże nie będę podejmował. Tak samo, w języku potocznym, mamy ich poniżające odpowiedniki dla typu jasnoskórego, należą do nich np. określenia takie jak mleczna karnacja. Nie wolno zapominać o roli mleka jako poetyckiej metafory - jak we wspomnianej już Fudze śmierci Paula Celana. Czarne mleko świtania jako określenie śmierci jest niemalże przepełnione czystym, głębokim smutkiem i melancholią; a mimo to jako metafora w wierszu - kongenialnie opracowane. To dowodzi, dlaczego po ukazaniu się tomiku, próbowano Celanowi czasem zarzucać nadmierną poetyczność to, że zbyt zmysłowo obszedł się z tematem narodowego socjalizmu i ostatecznego rozwiązania. Tak więc mleko - jeden z naszych najcenniejszych artykułów spożywczych, najwidoczniej jest odpowiednie, żeby za jego pomocą mówić również o nie zawsze najprzyjemniejszych u- czuciach i ciemniejszych rozdziałach naszego życia. tlumaczenie: Magda Kurpiewska Ciągle jeszcze jest w Polsce ta przykrość, że jak ktoś został zaproponowany, to już musi być wybrany Szedłem do pokoju, gdzie mama z tatą oglądali telewizor, i powiedziałem niezdecydowanie, że chyba wezmę rower i przejadę się kawałek z psem. To dalej, bo ja też chcę skończyć i iść spać powiedziała mama. Mnie mama nie musi nic robić. Ja sam sobie zrobię. No jak to, przecież chciałeś ser. Ja chciałem ser? I bądź tu człowieku mądry, cały dzień było mówione o serze, a jak przyszedł wieczór, to jemu się odwidziało. W tym momencie tato syknął, bo właśnie pokazali świeżego premiera. Powiedziałem cicho: To może niech mama zrobi teraz ten ser, a ja pojadę sobie po kolacji. Ja nie mam zamiaru się niepotrzebnie denerwować, jakby dnia nie było na jeżdżenie. To się przejdę pieszo. No, a ten rower to nie wiem po co żeśmy kupili. Mówię ci, jedź teraz. Premier właśnie ściskał dłoń naszego szczęśliwego nowego prezydenta. Rozłączyli się i premier odwrócił się czym prędzej, prezydent jednak nie dał za wygraną, kilka razy ruszył nieśmiało ręką, premier został naprędce odwrócony, nastąpiło powtórne połączenie. Fotoreporterzy okryli je blaskiem. Zacząłem myśleć, w co by się ubrać, pewnie już zimno, więc rudy sweter. Rzuciłem ostatnie spojrzenie premierowi, który powiedział właśnie, że wiele jest w Polsce krzywd do naprawienia, a dziennikarze otwarli swoje notesy, żeby to sobie zapisać. No, teraz już tylko buty i hajda. Na dworze panowało cudowne szare światło. Dziewczynki z domu dziecka woziły się w taczce. Była we mnie wzniosłość. Pies się oczywiście dał zaskoczyć i gramolił się spod budy z tym wyrazem niedowierzania, że ktoś go tak blisko podszedł, i najchętniej by zaszczekał, żeby udowodnić, że jest jednak psem szczekającym, a jednocześnie już głupiał od nagłej radości. Przyszedł mi zaraz na myśl Sąd Ostateczny, który mógłby przecież nastąpić w tym właśnie momencie i mnie przyłapać z tymi wszystkimi grzechami na sumieniu. Czemu nie. Wystarczy tak pomyśleć i zaraz sam upływ czasu ma w sobie coś pocieszającego. Jakoś zresztą trudno uwierzyć w zupełną nagłość takiej ogólnoświatowej akcji. Spojrzałem w górę i ujrzałem moich rodziców po obu stronach okna. Dawali mi jakieś znaki. 18 -antologia-

19 Jedziemy już (tak to się nazywa: ja jadę, a on zasuwa pieszo); w remizie światło, bo wczoraj było wesele Szalowej Renaty, przed sklepem kręcą się jacyś faceci w ubraniach. Skręcamy w ulicę Zieloną, koło stawu coś śmierdzi, pies odgrywa gieroja i nie idzie się napić. Za skrzyżowaniem w lewo ulica nazywa się Gruszkowa, po chwili kończy się asfalt i już jadę drogą polną, którą chyba jeszcze nigdy nie jechałem, pies ma odpoczynek, a ja walczę z piachem. Poruszam się teoretycznie rzecz biorąc do przodu, z symboliczną prędkością (wolnością raczej; minimum wolności: żeby tylko się nie przewrócić), zostawiając za sobą wężowe ślady. Z tego wszystkiego aż znowu zacząłem myśleć. Tym razem o Marcinie, który miał mi przysłać Tumult z sobą. I oczywiście nie przysłał. Tylko śmierć mogłaby go usprawiedliwić, pomyślałem niezobowiązująco, na wyrost. Zrobiło mi się żal Marcina, złość przeszła. Zostało poczucie potwornego osamotnienia, wyrzucenia poza orbitę świata. W gruncie rzeczy było to całkiem przyjemne. Świat zredukowany do tych paru elementów, które aktualnie dostrzegam, w tym rozproszonym i naprawdę podziwu godnym świetle. Dużo piachu, a po bokach zakurzona trawa. Albo, jeśli spojrzeć inaczej, pola bezkresne wokół, a przed nami brama jakby wyrąbana w wąskim pasie lasu. Pies się wysunął na prowadzenie, wtem stanął, zawarczał i zaraz pobiegł dalej. Nawet się nie zdążyłem nad tym dziwnym jego zachowaniem zastanowić, gdy sam przeżyłem dokładnie to samo: w lesie przy drodze ukazał mi się wielki czarny pies i, ledwie tylko przerażenie targnęło mną i kierownicą w bok, zamienił się w kłąb korzeni przewróconego drzewa. Mimo wszystko udało mi się utrzymać równowagę. Za lasem pojawiło się parę domków, zaczął się też asfalt, ale bardzo mizerny, prawie cały utopiony w piasku. Przejechał samochód osobowy. Skręciłem w lewo, przy pierwszej furtce tabliczka: Chlewo 74. A więc to tak się zaczyna Chlewo; gdzieś tu powinien stać mały drewniany kościółek, przed którym kiedyś, jako dzieciak, zostałem pogłaskany po twarzy pergaminową dłonią tutejszego księdza. Rozejrzałem się i doszedłem do wniosku, że to jakaś oddzielna odnoga wsi, same domki, kościółka ani śladu. Przed każdym domkiem siedział co najmniej jeden mały pies i ogarnęła mnie trwoga na myśl, co tu się będzie działo, jak mój pies tu wtargnie. Ale nic się takiego nie wydarzyło, pieski siedziały dalej niemrawo i dawały się obwąchiwać. Jak jakieś posążki albo stworzenia endemiczne, odwykłe od widoku psa. Bo mój Rolf to przecież całkiem co innego, niż te wszystkie tutaj małe psy. Inny poziom. Próby nawiązania kontaktów dwustronnych zatrzymały go mimo wszystko trochę w tyle, jadę więc sam przez nieznaną wieś, domki zaczynają się pomału kończyć, a wraz z nimi co mnie niemile zaskoczyło również asfalt. Aż tu przy ostatnim domku duży pies. W dodatku rzuca się na mnie, asystuje mu w tym drugi, mniejszy, dość ramolowaty (to chyba najgorsza kombinacja: pies mały i stary; w dodatku bez oka), oba zresztą czarne. Atak był to zresztą więcej na pokaz; Poszedł sobie!, powiedziałem groźnie do większego psa (bo do tego małego to przecież wstyd się w ogóle odzywać) i by się na tym skończyło, niestety, przy drodze stało chłopczyków trzech, w wieku mniej więcej moim sprzed paru lat, z rowerem, i chyba chcąc mi zrobić przykrość, zaczęli krzyczeć: Kruczek, Kruczek!, jakby mnie te psy miały pozagryzać co najmniej. Ciekawe, który z nich był ten Kruczek, myślałem, już oddaliwszy się stamtąd na bezpieczną odległość, pewnie ten mały, choć to całkiem jak ci wielcy żydowscy skrzypkowie, do końca życia noszący dziecinne imiona. Obawiałem się tylko o Rolfa, bo on ma nieraz ambicję pogryźć takiego dużego psa. Ale trudno, pojechałem dalej, niezbyt daleko zresztą, bo mi się droga nagle skończyła. Na szczęście po bliższym przyjrzeniu (pamiętajmy, że to już ciemno dosyć) okazała się rozwidlać na dwie takie właściwie miedze. Niezbyt się dało jechać, ale już trudno, pomyślałem, tamtędy wracał nie będę, bo przecież gotowi hałasu narobić na całą wieś. Obejrzałem się i ujrzałem w pewnym oddaleniu trzy latające po polu czarne kształty. Teraz który jest Rolf. Po chwili sytuacja się wyjaśniła: duży Kruczek (chyba Kruk?) został złapany za obrożę i odciągnięty, w tym czasie Rolf przytłamsił małego (co się dało słyszeć) i już miał dostać kopa w dupę, ale uniknął ciosu i oto jest już koło mnie, cały w glorii. Dotarliśmy do następnego rozwidlenia, na którym leżał splątany kolorowy sznureczek (niechybnie ktoś się z jego pomocą pozbywał brodawek, więc ominąłem go szerokim łukiem), tylko jedna odnoga dawała szanse przejazdu, po jakimś czasie niestety się rozmyła; aby dotrzeć do widocznego już w dali asfaltu musiałem tedy przecisnąć się jakoś między polem kukurydzianym a zagajnikiem nieprzebytym i kolczastym. Rower mój taranował równo kukurydzę, aż gdzieś w połowie drogi (kara jakaś musi być) wpadłem na krzak dzikiej róży i zaplątałem się w niego tak skutecznie, że już miałem ochotę dać za wygraną i zrosnąć się z tym krzakiem jak jakiś, nie przymierzając, Królewicz z baśni. Tu coraz ciemniej, samochody przejeżdżają na światłach, a ja więzień krzaka. W końcu ostatnim, rozpaczliwym rzutem ciała buchnąłem w tę kukurydzę, uratowany. Wydostałem się jakoś na (z drugiej strony) ulicę Zieloną i ruszyłem ku domowi. Na niebie wspaniała szara konstrukcja, na zakręcie, z jakiegoś białego domu wyszła kobieta i przyjrzała mi się uważnie. Jadę dalej, ale słyszę: Proszę pana. Pomyślałem bez sensu, że coś mi wypadło, zawracam, to oczywiście ta kobieta Przepraszam mówi miałby pan chwilkę czasu? Potrzebuję czyjejś rady. Spojrzałem na zegarek. Właściwie to głupio tak odmawiać. Poza tym miała w twarzy coś sympatycznego. A o co chodzi? zapytałem, zsiadając z roweru. To proszę, niech pan wejdzie. Takie głupstwo, ale nie mam tu kogo zapytać. Weszliśmy przez furtkę. Po podwórzu wałęsała się bez celu -anthologie- 19

20 duża świnia, bielejąc w mroku czystym, zadbanym ciałem. Psa na wszelki wypadek zostawiłem za płotem. W domu też było czysto i nawet dosyć gustownie urządzone, w pokoju grał telewizor, prezydent i premier robili dokładnie to samo, co poprzednim razem, tylko jakby w przyśpieszonym tempie. Proszę sobie usiąść powiedziała kobieta, cała w uśmiechach ja jeszcze tylko na momencik, do kuchni i zostawiła mnie samego. Byleby tylko nie zjawiła się teraz w samym peniuarze, pomyślałem, bo w filmach takie sytuacje zwykle kończyły się w ten sposób. Nie było jej podejrzanie długo, aż w końcu weszła, niosąc na tacy kryształowy dzbanek pełen kompotu, i szklankę. Zrobiłam właśnie kompot z brzoskwiń, chciałabym... żeby pan spróbował, o ile oczywiście ma pan ochotę, jak panu smakuje. Bo sama już naprawdę nie wiem, chyba straciłam smak powiedziała, uśmiechając się przepraszająco. Nalała mi pół szklanki kompotu i wrzuciła widelczykiem dwie małe brzoskwinie. No i co? zapytała, ledwie przełknąłem pierwszy łyk. Kompot był wyjątkowo dobry, a jednak miał jakiś dziwny smaczek, którego z początku nie umiałem precyzyjnie określić. Wie pani, jeśli mam być szczery... bo chyba o to pani chodzi? przytaknęła skwapliwie to on mi smakuje, tylko tak jakby trochę zalatywał benzyną. Chwała Bogu! wykrzyknęła. Pan też to wyczuwa? teraz ja z kolei przytaknąłem, widząc, że cel mojej degustacji został szczęśliwie osiągnięty. Ja już myślałam, że to jakiś obłęd, że do Krośnic mnie będą musieli wywieźć. Wszystko mi tą benzyną smakowało, nawet herbata. Może mi pan nie wierzyć, od wczoraj nic nie miałam w ustach. To jednak straszne takie życie, jak nic człowiekowi nie smakuje. A jednak do wszystkiego się można przyzwyczaić stwierdziłem. Ja to, pamiętam, w dzieciństwie nic mi nie smakowało. I jakoś żyję. Pewnie i ma pan rację, ale w starszym wieku już coraz trudniej się tak przyzwyczajać, przestawiać. Zwłaszcza że to na coraz gorsze by trzeba. No z tym starszym wiekiem to chyba pani trochę przesadza. Wie pan co, może ja tak staro jeszcze nie wyglądam, ale co ja w tym życiu przeszłam, to najstarszym ludziom tego nie życzę. Jakie ja dobre kompoty kiedyś robiłam, wypieki. No i jak pan uważa, ten zapach to skąd się wziął? A bo ja wiem? Może coś z wodą jest nie tak? A nie, wodę to ja mam jak kryształ. Studnię głębinową, mąż jeszcze założył, nikt tutaj nie ma takiej dobrej wody. Ja panu powiem, teraz to już właściwie mam pewność tu ściszyła głos i pochyliła się nad stołem w niedziele, jak idę do kościoła, bo ja nie stąd jestem, tylko z Chlewa i tam teraz chodzę, no więc jak wiedzą, że mnie nie ma, to przychodzą i mi te drzewka benzyną opryskują. Mają taki ten pryskacz, jak to jest, na owady. I to kto: moje najlepsze przyjaciółki! Tacy są, proszę pana, ludzie. Może pan wyjść zobaczyć, jak mi ten sad zmarniał, a to szlachetne drzewka są, z Belgii specjalnie były sprowadzane. Jeszcze, jak to się mówi, za dobrych czasów. Bo kiedyś to ja tu byłam, żeby nie skłamać, wszystkie tu były moimi przyjaciółkami. Przychodziły, siedziały, co jedna wyszła, to już była następna. Jeszcze jak mąż żył, trochę mieliśmy pieniędzy, to i ekspres do kawy się kupiło, czy tam ten: robot, to w ogóle nie wiedziały, do czego to służy. Takie miały gęby pootwierane, jakby co najmniej diabeł miał z tego wyskoczyć. A potem, po śmierci męża, to się na mnie zaczęły różne takie, że niby w szpitalu coś tam stwierdzili. Zresztą co ja tu będę panu opowiadała, jeszcze pan sobie pomyśli: zgłupiała baba na starość. Teraz dopiero spostrzegłem, że w trakcie tej rozmowy wypiłem machinalnie prawie cały ten kompot. Poczułem się taki głodny, że jakbym chwilę dłużej tam posiedział, to zjadłbym pewnie nawet i te brzoskwinie, które zostały w szklance. Ja bardzo panią przepraszam powiedziałem szybko ale w domu już chyba czekają na mnie z kolacją. Ojej, no rzeczywiście, tak się rozgadałam. Ale musi mi pan wybaczyć, samiutka tu jestem jak palec. Też bym chciała mieć takiego synka, któremu bym kolacyjki szykowała. Mamusię proszę koniecznie pozdrowić. Ten kawałek przez wieś przejechałem już całkiem na czuja, ciemności panowały egipskie. Pies oczywiście czekał na mnie przy swojej budzie, więc go tylko uwiązałem i pobiegłem czym prędzej na górę. Ser już był gotów, nawet trochę wystygnięty, tato właśnie skończył jeść i poszedł czytać swojego ukochanego Romana. A nie wie mama, kto tam mieszka na rogu spytałem zajadając jak się jedzie na Chlewo koło Szalów, tylko tam jeszcze dalej. No tam to już chyba tylko Al Capone i nikt więcej. Nie no, stoi tam jeszcze taki duży dom, z białej cegły. A nie jest to ta, matka tych dwóch, co ich tak nie lubiłeś, jak to ona się nazywała, no, już mam powiedzieć... Ona to przecież wiem, tu mieszka, zaraz za Stodolnymi. A mnie chodzi tam dalej, za Szalami. To od której strony ty mówisz? W tym momencie wszedł tato i pyta: O co się znowu dziubiecie? To niech ci wytłumaczy, zaraz będziesz wiedział mama na to. A co mnie to obchodzi, po której stronie mieszka jakaś ta powiedział i, odkroiwszy sobie kawałek suchej kiełbasy, wrócił do Romana. Zanim zamknął drzwi, radio zdążyło powiedzieć, że prezydent po spotkaniu z premierem przyjął jeszcze profesora Łopatkę. Zjadłem cały ser i przywarki na deser, wstałem, poszedłem do łazienki, odkręciłem kran i umyłem sobie zęby. Zrobiły się jakieś żółte pomyślałem, przyjrzawszy się im w lustrze. 20 -antologia-