Strategia rozwoju gminy Korsze do roku 2020

Transkrypt

1 Strategia rozwoju gminy Korsze do roku 2020 Warszawa Korsze ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

2 Spis treści 1. Wprowadzenie Opis metodologiczny Cel i główne założenia projektu Opracowanie syntetycznej diagnozy Zakres diagnozy Analiza danych zastanych Badania ankietowe Opracowanie części projekcyjnej strategii Uspołecznienie procesu Założenia koncepcji uspołecznienia Warsztaty strategiczne (spotkania warsztatowo-konsultacyjne z liderami społecznymi) Spotkanie konsultacyjne z mieszkańcami Konsultacje on-line z wykorzystaniem platformy CyfrowaDemokracja.pl Diagnoza strategiczna gminy Korsze Informacje ogólne Położenie geograficzne Rys historyczny Podział administracyjny Rozwój społeczny Demografia Struktura wieku i płci Ruch naturalny i wędrówkowy Warunki życia mieszkańców Oświata i opieka nad dziećmi Żłobki i przedszkola Szkoły podstawowe i gimnazjalne Szkoły ponadgimnazjalne i inne placówki oświatowe Ochrona zdrowia Pomoc społeczna i rozwiązywanie problemów społecznych ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

3 Aktywność obywatelska i społeczeństwo informacyjne Podsumowanie Rynek pracy Aktywność ekonomiczna ludności, w tym struktura zatrudnienia Charakterystyka bezrobocia wraz z analizą sytuacji grup szczególnie zagrożonych bezrobociem Działania na rzecz osób bezrobotnych Podsumowanie Kultura (w tym ochrona dziedzictwa kulturowego), sport i rekreacja Dom kultury Biblioteka Stowarzyszenia o profilu kulturalnym Imprezy cykliczne Wydatki na kulturę Dziedzictwo kulturowe i jego ochrona Rekreacja i sport Podsumowanie Infrastruktura techniczna Sieć komunikacyjna Sieć wodociągowa i kanalizacyjna Sieć gazowa Gospodarka odpadami Podsumowanie Potencjał gospodarczy i struktura gospodarki Instytucje otoczenia biznesu Rolnictwo Turystyka Atrakcje turystyczne Baza noclegowa Podsumowanie Potencjał przyrodniczy i jego ochrona ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

4 Podsumowanie Wyniki badania społecznego Badanie wśród mieszkańców gminy Korsze Próba Wyniki badania Podsumowanie Badanie wśród przedsiębiorców Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego Próba Wyniki badania Podsumowanie Analiza problemów Analiza SWOT Analiza PEST Misja i wizja rozwoju Programowanie rozwoju gminy Obszary strategiczne Cele priorytetowe Szczegółowe kierunki działań wraz z zadaniami realizacyjnymi Źródła finansowania Wdrożenie i monitoring Strategii Programowanie rozwoju gminy Zasady zarządzania strategią Monitoring strategii Wskaźniki realizacji celów priorytetowych ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

5 1. Wprowadzenie Strategia Rozwoju gminy Korsze na lata została opracowana w ramach projektu Strategiczne planowanie szansą rozwoju Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego, który jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej przyznanych w ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy w ramach miejskich obszarów funkcjonalnych. Liderem projektu jest Związek gmin Barcja, natomiast partnerami projektu są gmina Reszel i gmina Korsze. Zapisy Strategii rozwoju gminy Korsze są spójne ze Strategią rozwoju Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego. Podstawą do opracowania tej Strategii stało się podpisanie w dniu 14 października 2014 roku przez przedstawicieli samorządów powiatu kętrzyńskiego porozumienia w sprawie utworzenia Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego. Miało ono duże znaczenie ze względu na politykę rozwoju Unii Europejskiej w perspektywie Nowe podejście zakłada promowanie idei partnerstwa i współpracy między jednostkami samorządów terytorialnych (JST). Dzięki temu możliwe ma być wykorzystanie wspólnych potencjałów do dalszego rozwoju oraz przezwyciężania problemów, mających charakter ponadlokalny. Tworzenie Strategii Rozwoju gminy Korsze wpisuje się w dokumenty strategiczne zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim. Można do nich zaliczyć: dokumenty lokalne Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Korsze dokumenty regionalne i krajowe Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie, Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 1, Założenia Krajowej Polityki Miejskiej, Strategia Rozwoju Polski Wschodniej do roku 2020, Strategia Rozwoju Województwa Warmińsko-Mazurskiego do 2025, dokumenty europejskie Pakiet legislacyjny dla polityki spójności przedstawionymi przez KE w dniu 6 października 2011 r., Strategia Europa 2020, Umowa Partnerstwa , Zasady realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce. 1 Jednolity tekst ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647) został wprowadzony Obwieszczeniem Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 lutego 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U poz. 199). 5 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

6 Strategia rozwoju to scenariusz osiągania celów wspólnoty samorządowej, co oznacza, że dokument ma służyć jako narzędzie zmiany sytuacji obecnej w projektowaną. Na podstawie analizy danych zastanych, wyników spotkań warsztatowo-konsultacyjnych oraz badań społecznych zostały opracowane cele priorytetowe, szczegółowe kierunki działań i zadania realizacyjne, które wyznaczają schemat rozwoju gminy oraz sposoby dążenia do osiągnięcia zakładanej misji i wizji gminy. Przy określaniu celów priorytetowych uwzględnione zostały uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne. Cele priorytetowe dotyczą spraw, co do których władze samorządowe gminy i partnerzy społeczni (każdy w zakresie swoich kompetencji), mogą podejmować autonomiczne działania. Proponowane w Strategii cele i zadania służące ich realizacji, obejmują wszystkie sfery życia i funkcjonowania gminy. W pracach nad Strategią wyodrębnione zostały trzy obszary strategiczne: obszar społeczny, obszar potencjałów i zasobów, obszar gospodarki i promocji. Kompleksowe podejście, będące cechą planowania strategicznego powoduje, iż realizacja Strategii jest wspólnym zadaniem władz samorządowych i wszystkich parterów społecznogospodarczych działających na terenie gminy. Bardzo ważnym aspektem jest uspołecznienie procesu opracowania i wdrażania Strategii przy udziale wszystkich głównych partnerów społeczno-gospodarczych. Do realizacji Strategii niezbędne będzie podejmowanie działań: samodzielnych przez władze samorządowe, samodzielnych przez podmioty sektora prywatnego, samodzielnych przez organizacje pozarządowe, indywidualnych przez mieszkańców i ich nieformalne grupy i środowiska, wspólnych z udziałem parterów z różnych sektorów (publicznego, prywatnego i pozarządowego). 6 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

7 2. Opis metodologiczny 2.1. Cel i główne założenia projektu Opracowanie dokumentu Strategii rozwoju gminy Korsze ma umożliwić realizację następujących celów: identyfikację obszarów wsparcia/obszarów problemowych, określenie celów rozwojowych, określenie priorytetów i listy przedsięwzięć do realizacji, ze wskazaniem strategicznych projektów, poprawę warunków rozwoju i integracji Obszaru Funkcjonalnego. Tworzenie dokumentu Strategii odbywało się w oparciu o następujące założenia: 1) Przyjęta została perspektywa planowania do 2020 roku. 2) Strategia opracowywana była metodą uspołecznioną. 3) Strategia jest spójna ze Strategią Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego, Strategią Rozwoju Warmińsko-Mazurskiego do 2025 r. oraz innymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi wyższego szczebla (wspólnotowymi, krajowymi, regionalnymi). 4) Strategia koncentruje się na zagadnieniach, przedsięwzięciach i innych działaniach służących rozwiązywaniu problemów demograficznych, społecznych, gospodarczych, środowiskowych i klimatycznych, które wpływają na rozwój gminy. 5) Strategia uwzględnia zasady zrównoważonego rozwoju, to jest: zachowanie szansy dla przyszłych pokoleń na realizację ich potrzeb, poszanowanie zasobów ze względu na ich ograniczoność, harmonizowanie ekologicznych, społecznych i ekonomicznych celów rozwoju, długookresowe podejście do analizowania, planowania i urzeczywistniania celów rozwoju. 6) Planowanie i realizacja Strategii uwzględnia potrzeby mieszkańców gminy jak również perspektywę całego Obszaru Funkcjonalnego. 7) Zadaniem Strategii jest ułatwienie władzom gminy Korsze osiągania długookresowych celów rozwojowych. 8) Dokument Strategii rozwoju został poddany konsultacji społecznej. 7 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

8 2.2. Opracowanie syntetycznej diagnozy Zakres diagnozy Na potrzeby powstającego dokumentu została opracowana strategiczna diagnoza aktualnego stanu gminy Korsze. Na podstawie przeprowadzonych analiz sformułowane zostały wnioski stanowiące podstawę do wyznaczenia kierunków rozwoju. W oparciu o zebrane dane zostały także wskazane obszary wsparcia zgodne z wytycznymi dla dokumentów Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. Elementem diagnozy było również opracowanie analizy SWOT gminy Analiza danych zastanych Diagnoza została sformułowana na podstawie analizy danych zastanych (desk research), przy czym głównym źródłem informacji były dane udostępnione przez jednostki administracji samorządowej (w tym dokumenty strategiczne). W miarę potrzeby i możliwości wykorzystane zostały również dane z innych źródeł, w tym: wyniki badań delimitacji Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego (KOF) opracowane w ramach projektu Przeprowadzenie badań oraz diagnozy i delimitacji kętrzyńskiego obszaru funkcjonalnego w ramach projektu pn. Strategiczne planowanie szansą rozwoju kętrzyńskiego obszaru funkcjonalnego, dane Głównego Urzędu Statystycznego oraz Banku Danych Lokalnych, dane instytucji rynku pracy. Analiza obejmowała aktualne dane (nie starsze niż 5 lat). W celu porównania danych pomiędzy jednostkami terytorialnymi różnego typu (gminy, powiaty, województwa, kraj), Główny Urząd Statystyczny przelicza część danych na liczbę osób (np osób). Stąd rozbieżność między liczbami bezwzględnymi (np. liczbą działających w gminie przychodni czy stowarzyszeń) a względnymi (wskaźniki). Dzięki wskaźnikom możliwe jest określenie, jak gmina Korsze prezentuje się na tle innych jednostek terytorialnych Badania ankietowe Celem przeprowadzenia badań społecznych było uwzględnienie perspektywy społeczności lokalnej przy opracowywaniu diagnozy oraz formułowaniu Strategii rozwoju gminy Korsze. Zaproszenie do wzięcia udziału w badaniu zostało skierowane do dwóch podgrup: mieszkańców gminy Korsze, przedsiębiorców prowadzących działalność na terenie gminy Korsze oraz inne podmioty z terenu gminy. Badania społeczne zostały przeprowadzone za pomocą kwestionariusza ankiety internetowej CAWI (Computer Assisted Web Interview). Jest to technika badawcza polegająca na zamieszczeniu kwestionariusza na stronie WWW, aby respondenci mogli wypełnić go za pośrednictwem Internetu w dogodnym dla siebie czasie. Do jej zalet należy więc możliwość dotarcia do osób rozproszonych terytorialnie oraz fakt, że respondenci mogli brać udział w 8 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

9 badaniu bez wychodzenia z domu. Ważne jest również wysokie poczucie anonimowości respondentów, sprzyjające szczerym i otwartym odpowiedziom. Kwestionariusz został umieszczony na dwóch wyspecjalizowanych platformach internetowych Wykonawcy: Cyfrowy Manager ankieta została opublikowana na platformie, zaś osoby wytypowane do udziału w badaniu (przedsiębiorcy) otrzymały drogą elektroniczną zaproszenie ze spersonalizowanym linkiem umożliwiającym wypełnienie kwestionariusza. CyfrowaDemokracja.pl ankieta została umieszczona na platformie będącej narzędziem dialogu społecznego. Do udziału w badaniu zaproszeni zostali wszyscy chętni, informację o badaniu (wraz z linkiem) opublikowano na stronach internetowych odwiedzanych przez mieszkańców stronach jednostek samorządowych, portalach społecznościowych, etc Opracowanie części projekcyjnej strategii Prace nad Strategią były prowadzone przez konsultantów z udziałem kluczowych interesariuszy. Przedstawiciele władz samorządowych, wytypowani pracownicy JST oraz reprezentanci poszczególnych grup interesów uczestniczyli w pracach nad opracowaniem Strategii. Miało to zapewnić wysoki stopień akceptacji dokumentu (co z kolei co warunkuje skuteczność na etapie wdrożenia). Przyjęto następujące zasady pracy nad Strategią: 1) Kierowanie pracą przez przedstawicieli Zamawiającego. 2) Udział w pracach diagnostycznych i projektowych przedstawicieli władz samorządowych. 3) Aktywne uczestnictwo: czołowych polityków/liderów lokalnych, reprezentantów głównych grup interesów, kluczowych podmiotów działających na obszarze gminy. 4) Partycypacja społeczna: udział reprezentantów społeczności lokalnej (jako źródła informacji, współautorów koncepcji oraz realizatorów przyszłych działań), mobilizowanie mieszkańców do dyskusji, tworzenia i działania, publiczna konsultacja strategii. 5) W celu sprawnego zarządzania procesem realizacji prac oraz skutecznego i efektywnego działania planuje się powołanie następujących zespołów i funkcji: Koordynator ds. Strategii Gminy, Zespół Koordynujący, Zespół Roboczy, Kierownik Zespołu Konsultantów ResPublic, Zespół Konsultantów ResPublic. 9 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

10 2.4. Uspołecznienie procesu Założenia koncepcji uspołecznienia Udział społeczności lokalnej w opracowywaniu dokumentu Strategii był konieczny, aby dokument jak najpełniej odzwierciedlał potrzeby i preferencje zróżnicowanych grup interesariuszy. Dlatego też przyjęte zostały następujące założenia dotyczące uspołecznienia prac nad Strategią: 1) Proces uspołecznienia prac nad dokumentami realizowany był wśród interesariuszy Strategii, a więc podmiotów (osób fizycznych i prawnych), na których funkcjonowanie będzie miała ona wpływ. 2) W ramach procesu prowadzona była zarówno komunikacja jedno- jak i dwukierunkowa. 3) Uspołecznienie było prowadzone w sposób bezpośredni. 4) Wszystkie działania zaplanowane w ramach procesu uspołecznienia były na bieżąco dopasowywane do oczekiwań, potrzeb i możliwości uczestników procesu Warsztaty strategiczne (spotkania warsztatowokonsultacyjne z liderami społecznymi) Spotkanie warsztatowe miało na celu włączenie przedstawicieli społeczności gminy Korsze do prac nad Strategią. Poprzez zaangażowanie osób reprezentujących różne grupy interesariuszy możliwe było dokonanie wielostronnej analizy aktualnej sytuacji. Do udziału w warsztacie zaproszone zostały osoby, które ze względu na role pełnione w życiu społecznym gminy mogą być określone mianem liderów społecznych. Podczas spotkania odbywały się prace trzech obszarach: społecznym, zasobów i potencjałów oraz gospodarki i promocji gminy. Dla uzyskania jak najlepszych rezultatów pracy zastosowana została technika moderacji wizualnej. Istotne było również prowadzenie dyskusji przez moderatora, dzięki czemu możliwe było zogniskowanie jej na kluczowych zagadnieniach jak również zapewnienie wysokiego poziomu aktywności wszystkich obecnych osób Spotkanie konsultacyjne z mieszkańcami Na etapie konsultacji dokumentu zostało przeprowadzone spotkanie mające na celu umożliwienie mieszkańcom wyrażenia swoich opinii odnośnie Strategii. Miało ona charakter otwarty. W celu dotarcia do jak największej liczby osób informacje były rozpowszechniane za pomocą plakatów, informacji na tablicach ogłoszeń, stronach www oraz informacji przekazywanych w wszelkiego rodzaju spotkaniach organizowanych w gminie Korsze. Władze gminy współpracowały z Wykonawcą w rozpowszechnieniu informacji o konsultacjach poprzez zamieszczenie informacji na urzędowych stronach internetowych oraz rozesłanie zaproszeń do ich udziału Konsultacje on-line z wykorzystaniem platformy CyfrowaDemokracja.pl Platforma CyfrowaDemokracja.pl to narzędzie służące do przeprowadzenia konsultacji w formie on-line. Formularz konsultacyjny został zamieszczony w Internecie, dzięki czemu wszystkie zainteresowane osoby miały do niego dostęp z dowolnego komputera, w dogodnym 10 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

11 dla siebie czasie. Jest to funkcjonalne rozwiązanie ułatwiające udział w konsultacjach osób zamieszkujących cały obszar gminy, również tych, których dyspozycyjność czasowa jest niewielka (np. ze względu na działalność zawodową czy aktywność społeczną). Do konsultacji został załączony dokument Strategii, tak aby przed wyrażeniem swoich opinii mieszkańcy mogli zapoznać się z jego treścią. Taka forma przeprowadzenia konsultacji zapewniła wysoką jakość merytoryczną zgłoszonych komentarzy, a także ułatwiła opracowywanie ich (uwagi zgłaszane za pośrednictwem formularza odnosiły się do konkretnych części Strategii). Konsultacje były promowane poprzez serwisy samorządowe (strona www gminy, podległych jej instytucji, jak szkoły czy domy kultury, konta gminy na portalach społecznościowych) oraz strony dotyczące Obszaru Funkcjonalnego (lokalne portale informacyjne, fora mieszkańców). Dzięki przekazaniu informacji o konsultacjach poprzez możliwie wiele kanałów, możliwe było dotarcie do możliwie licznej grupy interesariuszy Strategii. 11 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

12 3. Diagnoza strategiczna gminy Korsze 3.1. Informacje ogólne Położenie geograficzne Gmina Korsze położona jest w środkowo-zachodniej części powiatu kętrzyńskiego, województwa warmińsko-mazurskiego. Od zachodu i północnego zachodu graniczy z gminami Sępopol i Bisztynek (powiat bartoszycki). Od północnego wschodu z gminą Barciany, od południowego wschodu z gminą Kętrzyn, a od południa z gminą Reszel wszystkie należące do powiatu kętrzyńskiego. Mapa 1. Położenie gminy Korsze na tle Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego Źródło: Gmina Korsze zajmuje powierzchnię równą 249,84 km 2, co stanowi 20,6% powierzchni powiatu kętrzyńskiego i 1% powierzchni województwa warmińsko-mazurskiego. Struktura wykorzystania gruntów w gminie przedstawia się następująco: grunty rolne 78,45%, grunty leśne 15,39%, tereny zurbanizowane 3,81%, obszary zajęte przez wody 0,69%, 12 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

13 inne 1,67% 2. W gminie Korsze przeważająca część obszaru to grunty rolne. W porównaniu ze średnią dla Polski stosunkowo mały odsetek powierzchni zajmują lasy. Mniejsza niż średnia dla Polski czy województwa jest powierzchnia gruntów zajętych pod wody czy tereny zurbanizowane. W województwie warmińsko-mazurskim powierzchnia gruntów zajętych pod wody to 5,73% całego obszaru województwa co daje jeden z wyższych wskaźników w Polsce. W gminie Korsze wskaźnik ten wynosi zaledwie 0,69%. Patrząc na podział fizyczno-geograficzny Polski (Kondracki, 1978) obszar gminy Korsze znajduje się w makroregionie Niziny Staropruskiej na Nizinie Sępopolskiej 3. Obszar ten jest rozległą niecką z wykształconym dnem doliny rzeki Guber, będącej dopływem rzeki Łyny. Obecne ukształtowanie terenu jest konsekwencją zlodowaceń, na skutek których w podłożu zalegają iły, na których wykształciły się żyzne gleby brunatne, co sprzyja rozwojowi rolnictwa na tym obszarze. Mapa 2. Podział na krainy fizyczno-geograficzny polski prof. Kondrackiego na tle granic powiatu kętrzyńskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie 2 Dane z BDL GUS 3 Gmina Korsze znajduje się w mezoregionie: Niż Wschodnioeuropejski w prowincji: Niż Wschodniobałtycko- Białoruski, w podprowincji: Pobrzeży Wschodniobałtyckich. 13 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

14 Rys historyczny Położenie Korsz niemal dokładnie w centralnym punkcie dawnych Prus, a obecnego województwa warmińsko-mazurskiego przesądziło o wyborze tej miejscowości jako węzła kolejowego. Funkcjonowanie węzła kolejowego było istotnym czynnikiem miastotwórczym. Wybudowane na przełomie lat 60-tych i 70-tych XIX wieku dwie linie kolejowe: północna (Królewiec Bartoszyce - Korsze Ełk Prostki) i południowa (Toruń Olsztyn Korsze Gierdawy, ob. Żeleznodarożnyj Wystruć, ob. Czerniachowski) zadecydowały o szybkim rozwoju przestrzennym i ludnościowym osady, której nigdy tu przedtem nie było, a która pojawiła się obok znanej tylko pod tą nazwą wsi szlacheckiej z folwarkiem. Jeszcze w 1820 roku istniało tu 15 chałup, które zamieszkiwało 114 osób, zaś właściciel majątku przeniósł swoją rezydencję do położonego nieopodal Romankowa (niem. Romsdorf). Pierwsze informacje o dzisiejszych Korszach pochodzą z XIV wieku. Pierwotnie było to jedno z licznych pruskich dóbr służebnych, jakie Zakon Krzyżacki zakładał wokół zamków. W przypadku gminy Korsze wiele miejscowości powstało jako dobra wokół zamku w Sątocznie (wybudowanego w 1326 roku). W 1418 roku majątek nadany został rycerzowi frankońskiemu von Königsegg. Ród posiadał później na terenie Prus liczne majątki, a jego przedstawicieli odnaleźć można wśród radców państwa zakonnego czy księstwa pruskiego. Najstarszy dokument, w którym wymieniono nazwę Korsze pochodzi z 1448 roku ten rok przyjmuje się jako datę założenia miejscowości. Na początku XVIII wieku majątek uzyskał od króla pruskiego, w dowód zasług w wojnie siedmioletniej, podporucznik de Fresin, przedstawiciel szlachty belgijskiej. W 1734 roku zbudował w Korszach pierwszą szkołę, do czego zobowiązywał go dekret królewski. Szkoła stanęła przy gościńcu między dworem a folwarkiem, niedaleko skrzyżowania z traktem biegnącym na północ (szkoła została zmodernizowana pod koniec XIX wieku, a funkcjonowała do 1996 roku). Po uruchomieniu linii kolejowej w II połowie XIX wieku następuje rozbudowa osady poprzez wybudowanie zespołu dworca i budynków mieszkalnych dla pracowników. Rozwój osady stymulowało także powstanie węzła drogowego. U schyłku XIX wieku Korsze nabrały cech miejskich. W 1900 roku miejscowość liczyła 490 mieszkańców, rozpoczęto budowę trzech hoteli, rzeźni, mleczarni, poczty, później fabryki mleka skondensowanego, stadionu, kąpieliska, kina. Zatrudnienie dawały drobne zakłady rzemieślnicze i usługowe. Na początku XX wieku wybudowano dwa kościoły: katolicki i ewangelicki (obecnie prawosławny). Budowę trzech osiedli domków jedno i dwurodzinnych rozpoczęto na początku lat 20-tych XX wieku, a następnie zbudowano gmach 18-klasowej szkoły podstawowej i gimnazjum. W 1925 roku liczba ludności Korsz przekroczyła 2500 osób, a w 1939 roku ponad 3000 osób. Osobliwością Korsz było Technikum Pszczelarskie jedno z dwóch na terenie Niemiec prowadzące nie tylko nauczanie, ale także szeroko zakrojone poradnictwo. Drugą osobliwością Korsz była powstała ok roku restauracja dworcowa, która zdolna była w ciągu dziesięciominutowego postoju pociągu berlińskiego zaopatrzyć wszystkich chętnych w grochówkę (grochówka a la Korsze) na wędzonej szynce, która zasłynęła szeroko w Niemczech jako smaczny posiłek jednodaniowy (znane do dziś danie kuchni niemieckiej ein Topf ). II wojna spowodowała znaczne zniszczenie Korsz, zarówno w okresie walk między siłami niemieckimi i radzieckimi (27/28 stycznia 1945 roku), jak i późniejszej grabieży dokonanej przez żołnierzy radzieckich traktujących te tereny jako łup wojenny. Dopiero 27 kwietnia ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

15 roku miejscowość została przekazana polskim władzom. Nowi mieszkańcy repatrianci z Kresów Wschodnich oraz osoby przesiedlone w ramach akcji Wisła z centralnej Polski - odbudowali ze zniszczeń Korsze, później przyczynili się do rozbudowy. W 1962 roku miejscowość otrzymała prawa miejskie, stając się najmłodszym miastem w regionie 4. W latach powojennych przyjęto też dzisiejsze nazwy miejscowości dla przykładu przedwojenną nazwę Korschen zastąpiono przez Korszyn, Langheim stały się Łankiejmami, a Sątoczno zastąpiło Leunenburg. W okresie PRL-u na terenie gminy powstały Państwowe Gospodarstwa Rolne, m.in. w Garbnie, Łankiejmach, Korszach i Prośnie. Gospodarstwa zostały zlikwidowane w połowie lat 90. wraz ze zmianą ustroju polityczno-gospodarczego. Występowanie na terenie miasta i gminy licznych śladów z przeszłości, w tym zachowanie się wielu cennych zabytków z pewnością może stanowić lokalną atrakcję turystyczną przyciągającą na teren Korsz miłośników historii. Dziedzictwo kulturowe oraz zachowane ślady historii tych ziem stanowi doskonałą bazę wyjściową do rozwoju turystyki Podział administracyjny Gmina Korsze podzielona jest na 22 następujące sołectwa: Babieniec, Błogoszewo, Bykowo, Dłużec Wielki, Garbno, Glitajny Gudniki, Gudziki, Kałwągi, Karszewo, Kraskowo, Łankiejmy, Parys, Piaskowiec, Płutniki, Podlechy, Prosna, Saduny, 4 Na podstawie opracowania Tadeusza Korowaja. 15 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

16 Sajna Wielka, Sątoczno, Suśnik, Tołkiny Rozwój społeczny Demografia Struktura wieku i płci W latach liczba mieszkańców gminy Korsze nieznacznie wzrosła (z do ), a ich udział w liczbie ludności Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego utrzymywał się na poziomie 15,9%. Łączna liczba mieszkańców Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego zgodnie z zdanymi GUS wyniosła w 2013 r osób, natomiast gęstość zaludnienia 54,5 osób na km 2. Liczba mieszkańców w poszczególnych gminach została zaprezentowana w tabeli 1. Gmina Korsze jest drugą najbardziej ludną spośród gmin członkowskich KOF, ponad dwuipółkrotnie mniejszą od miasta Kętrzyna najludniejszej z gmin Obszaru. Ogólnie liczba ludności na terenie całego KOF wzrosła w porównaniu do roku 2009 o 1,1%. Tabela 1. Liczba ludności w podziale na poszczególne gminy KOF i jednostki porównywane w latach Jednostka terytorialna Dynamika (2009=100) powiat kętrzyński ,0 miasto Kętrzyn ,4 gmina Kętrzyn ,2 gmina Barciany ,9 gmina Korsze ,6 gmina Reszel ,6 gmina Srokowo ,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz danych przekazanych przez Urząd Gminy Srokowo Biorąc pod uwagę udział procentowy mieszkańców poszczególnych gmin w łącznej liczbie mieszkańców KOF mieszkańcy gminy Korsze stanowią drugą co do liczebności grupę 15,8%. 16 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

17 Wykres 1. Procentowy udział liczby mieszkańców poszczególnych gmin w łącznej liczbie mieszkańców KOF 6,4% 12,1% 42,7% 15,8% 10,1% 12,8% Kętrzyn (miasto) Kętrzyn Barciany Korsze Reszel Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz danych przekazanych przez Urząd Gminy Srokowo Udział ludności ogółem w rocznikach 0-19 oraz łącznie (46,7%) w gminie Korsze jest wyższy niż w KOF (43,5%), a odsetek ludności w wieku lat (osoby w wieku produkcyjnym, z reguły takie, które wychowały już dzieci), jest w obu jednostkach prawie taki sam (27,5% w Korszach, 27,6% w KOF). Z kolei 25,7% mieszkańców gminy Korsze ma 55 lat i więcej. Podsumowując, struktura demograficzna gminy jest zbliżona do tej dla KOF, porównywanych powiatów, województw i kraju. Udział kobiet w łącznej liczbie mieszkańców w grupie wiekowej lat (wiek rozrodczy) jest w gminie Korsze najniższy spośród porównywanych jednostek, co może skutkować niskim przyrostem naturalnym. Ogółem, populacji gminie Korsze jest zrównoważona pod względem płci (49,9% mieszkańców stanowią kobiety). Wynika to m.in. z najwyższym na tle porównywanych jednostek sfeminizowaniem grupy wiekowej 65+ (odsetek kobiet wynosi 65,9% i jest wyższy o 2,1 punktu procentowego od średniej dla KOF, o 3,7 pp. od średniej wojewódzkiej i 4,4 pp. od krajowej). Szczegółowa struktura wieku i udział kobiet w poszczególnych grupach wiekowych została zaprezentowana w poniższej tabeli. 17 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

18 Tabela 2. Struktura wieku i płci w Kętrzyńskim Obszarze Funkcjonalnym oraz jednostkach porównywanych w 2013 r. [%] Jednostka Ogółem Udział kobiety w poszczególnych grupach wiekowych Ogółem Polska 20,5 23,1 27,2 14,4 14,8 48,7 49,2 49,9 52,7 61,5 51,6 woj. warmińsko-mazurskie 21,5 23,8 27,5 14,4 12,8 48,7 48,5 49,3 52,0 62,2 51,0 powiat kętrzyński 20,1 23,4 27,6 15,2 13,7 47,6 47,3 49,4 51,6 63,8 50,9 miasto Kętrzyn 18,0 22,4 27,5 17,3 14,8 48,1 48,5 51,3 54,1 62,8 52,3 gmina Kętrzyn 23,7 24,7 28,3 12,3 11,0 48,1 46,0 47,5 47,9 63,4 49,1 gmina Barciany 22,3 24,1 26,7 13,6 13,3 44,5 46,9 48,2 46,3 64,8 49,0 gmina Korsze 21,9 24,8 27,5 13,8 12,0 48,0 45,7 48,2 50,1 65,9 49,9 gmina Reszel 18,8 22,8 27,5 15,2 15,7 47,4 47,8 49,0 50,4 65,0 51,2 gmina Srokowo 20,4 24,0 28,4 13,9 13,3 47,9 47,2 46,2 51,0 62,5 49,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych 18

19 Struktura wiekowa mieszkańców gminy Korsze w podziale na grupy funkcjonalne jest korzystniejsza z punktu widzenia systemu zabezpieczenia społecznego niż w jednostkach referencyjnych. Udział osób w wieku produkcyjnym wynoszący 65,8% jest na terenie gminy wyższy niż w kraju (63,4%) i województwie (64,7%), oraz KOF (65%). Wśród porównywanych jednostek terytorialnych, gmina Korsze odznacza się drugim najniższym procentowym udziałem ludności w wieku poprodukcyjnym 15%. W połączeniu ze względnie wysokim udziałem osób w wieku przedprodukcyjnym (19,2%) świadczy to o korzystnej strukturze demograficznej gminy. W gminie wiele jest osób, które wkrótce zaczną pracę, a liczebność osób, które z powodu wieku opuściły rynek pracy jest jeszcze stosunkowo niewielka. Wyraża się to w niskim, wynoszącym 78,3 wskaźniku liczby osób w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym. Jest to najniższy (poza gminą Kętrzyn) wynik na terenie KOF. Wskaźnikiem, który obrazuje starzenie się społeczeństwa jest także współczynnik obciążenia demograficznego, czyli liczba ludności w wieku przed- i poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. Zbyt wysokie wartości tego wskaźnika mogą być niekorzystne m.in. z punktu widzenia finansów publicznych (mała liczba osób płacących podatki przy dużej liczbie osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, ochrony zdrowia itp.). W przypadku gminy Korsze wskaźnik obciążenia demograficznego wyniósł 51,9. Jest to druga najniższa wartość wśród gmin KOF, niższa o 2 od średniej dla KOF, o 2,7 od wskaźnika dla woj. warmińskomazurskiego i o 5,7 - kraju. Poniższa tabela obrazuje strukturę ludności według grup ekonomicznych. Tabela 3. Struktura wieku według grup ekonomicznych w 2013 r. Jednostka Przedprodukcyjnym [%] Produkcyjnym [%] Poprodukcyjnym [%] Ludność w wieku Przedprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym przedi poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 5 Poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym Polska 18,2 63,4 18,4 28,6 29,0 57,6 101,2 woj. warmińskomazurskie 19,0 64,7 16,3 29,4 25,3 54,6 86,0 powiat kętrzyński 17,6 65,0 17,4 27,1 26,8 53,9 98,7 miasto Kętrzyn 16,0 64,7 19,4 24,7 30,0 54,7 121,3 gmina Kętrzyn 21,1 65,3 13,7 32,3 20,9 53,2 64,9 gmina Barciany 19,2 64,7 16,1 29,6 24,8 54,4 83,7 gmina Korsze 19,2 65,8 15,0 29,1 22,8 51,9 78,3 gmina Reszel 16,4 64,3 19,3 25,5 30,1 55,6 117,7 5 Wskaźnik obciążenia demograficznego 19 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

20 Jednostka Przedprodukcyjnym [%] Produkcyjnym [%] Poprodukcyjnym [%] Ludność w wieku Przedprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym przedi poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 5 Poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym gmina Srokowo 17,8 66,3 16,0 26,8 24,1 50,9 89,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Ruch naturalny i wędrówkowy W analizowanych okresie liczba urodzeń na 1000 mieszkańców spadła z 10,6 do 9,1 w 2013 roku, aczkolwiek w 2012 wynosiła 12,1, więcej niż średnie dla KOF (10,4), woj. warmińskomazurskiego (10,2) i Polski (10,1). Liczba zgonów na 1000 wahała się pomiędzy 10,1 w 2012 roku a 11,5 w 2009 roku. Tabela 4. Urodzenia żywe i zgony w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w gminie Korsze i jednostkach porównywanych, w latach Jednostka terytorialna urodzenia żywe na 1000 ludności zgony na 1000 ludności powiat kętrzyński 11,0 10,0 10,4 9,3 8,7 11,4 9,8 10,4 10,0 11,5 miasto Kętrzyn 11,1 9,5 9,0 8,5 8,0 11,1 9,4 10,2 9,1 11,4 gmina Kętrzyn 10,1 12,1 11,6 12,3 9,8 11,6 8,7 9,1 10,4 11,7 gmina Barciany 12,2 12,0 11,4 10,7 8,3 11,0 9,7 11,5 9,5 11,3 gmina Korsze 10,6 9,6 12,1 9,0 9,1 11,5 11,1 10,7 10,1 11,9 gmina Reszel 10,3 8,1 8,9 8,3 8,7 12,5 10,9 11,1 12,1 10,4 gmina Srokowo 11,4 10,8 13,2 9,8 10,2 9,8 8,9 8,8 11,7 13,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz danych przekazanych przez Urząd Gminy Srokowo W roku 2011 przyrost naturalny w gminie Korsze był dodatni, natomiast w pozostałych analizowanych latach ujemny. W 2013 roku wartość -2,8 była najniższa w analizowanym okresie i znacznie niższa niż przyrost naturalny w województwie warmińsko-mazurskim i kraju, który wyniósł odpowiednio -0,2 i -0,46. Spośród porównywanych powiatów jedynie powiat olecki osiągnął w 2013 r. dodatni przyrost naturalny. Tabela 5. Liczba urodzeń, zgonów oraz przyrost naturalny w gminie Korsze na 1000 ludności Liczba urodzeń 10,6 9,6 12,1 9,0 9,1 Liczba zgonów 11,5 11,1 10,7 10,1 11,9 Przyrost naturalny -0,9-1,5 1,4-1,1-2,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Liczba małżeństw zawieranych na terenie kraju, woj. warmińsko-mazurskiego i całego KOF w latach systematycznie spadała. Ta tendencja była również obserwowana w gminie Korsze (poza rokiem 2010), gdzie liczba zawartych małżeństw spadła z 63 w 2009 roku do 44 w 2013 roku. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniosła wartości te wyniosły ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

21 odpowiednio 6,0 i 4,2 na 1000 ludności. W rekordowym pod względem liczby zawartych małżeństw w przeliczeniu na 1000 mieszkańców 2010 roku gmina Korsze miała najwyższy wskaźnik spośród wszystkich porównywanych jednostek (6,8). Tabela 6. Liczba małżeństw zawartych w KOF, w latach , na tle kraju i jednostek porównywanych Liczba zawartych małżeństw Jednostka ogółem na 1000 ludności Polska ,6 5,9 5,4 5,3 4,7 woj. warmińskomazurskie ,6 5,8 5,3 5,2 4,5 powiat kętrzyński ,6 6,2 5,5 5,1 4,4 miasto Kętrzyn ,2 6,2 6,2 5,4 4,5 gmina Kętrzyn ,5 6,1 4,3 4,4 4,7 gmina Barciany ,1 6,0 4,6 4,3 3,9 gmina Korsze ,0 6,8 5,7 5,0 4,2 gmina Reszel ,6 6,3 4,9 5,2 4,5 gmina Srokowo ,1 5,8 6,1 5,9 4,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Saldo migracji w gminie Korsze w latach wynosiło średniorocznie -6,0 i był to przeciętny wynik na tle członków KOF. Gmina Korsze wyróżnia się na tle wszystkich porównywanych jednostek bardzo wysoką emigracją średniorocznie odpływało w latach ,1 na 1000 mieszkańców. Napływ ludności wyniósł 11,1 i był o 0,5 punktu procentowego niższy od najpopularniejszego miejsca napływu mieszkańców na terenie KOF miasta Kętrzyn. Tabela 7. Średnioroczne migracje na pobyt stały na 1000 mieszkańców Jednostka Napływ Odpływ Saldo migracji Polska 11,2 11,3-0,2 woj. warmińskomazurskie 11,6 13,6-2,0 powiat kętrzyński 10,2 15,1-4,9 miasto Kętrzyn 9,3 13,5-4,2 gmina Kętrzyn 16,1 16,2-0,1 gmina Barciany 8,6 16,5-7,8 gmina Korsze 11,1 17,1-6,0 gmina Reszel 9,0 15,9-6,9 gmina Srokowo 7,2 15,6-8,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Warunki życia mieszkańców Zgodnie z danymi Banku Danych Lokalnych GUS w 2013 roku wskaźnik oddanych mieszkań na 1000 mieszkańców dla gminy Korsze wynosił 0,1 gminie. Najwyższą wartość wskaźnika odnotowano w roku ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

22 W latach liczba oddanych mieszkań w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w gminie Korsze była jedną z najniższych wśród porównywanych jednostek, lecz zauważyć należy, że w każdym z lat tego okresu oddawano do użytku mieszkania. W przeliczeniu na 1000 zawartych małżeństw liczba oddanych mieszkań nie przekroczyła 70, a więc na nowe mieszkanie na terenie gminy nie mogła liczyć nawet co 17 para nowożeńców. Wartości te wskazują dobitnie, że budownictwo mieszkaniowe, a konkretnie niedobór mieszkań w stosunku do liczby zakładanych rodzin jest poważnym problemem gminy. Należy jednak wspomnieć, że w gminie Korsze dobrze rozwinięty jest rynek mieszkań wtórnych, który zaspokaja lokalny popyt na lokale dla nowo zakładanych rodzin. ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

23 Tabela 8. Liczba mieszkań oddanych na 1000 ludności oraz na 1000 małżeństw wraz z dynamiką wzrostu wskaźników w KOF i jednostkach porównywanych w latach Jednostka mieszkania na 1000 ludności Dynamika mieszkania na 1000 zawartych małżeństw Dynamika (2009=100) (2009=100) Polska 4,2 3,5 3,4 4,0 3,8 89,9 638,0 594,9 634,2 750,1 804,5 126,1 woj. warmińskomazurskie 3,4 3,3 3,1 3,8 3,3 97,5 514,8 568,3 597,9 730,6 731,7 142,1 powiat kętrzyński 2,1 2,3 1,2 2,2 0,8 39,7 317,9 370,2 219,5 427,3 188,4 59,3 miasto Kętrzyn 3,8 2,1 1,7 3,5 1,0 27,0 464,9 335,2 267,0 644,7 230,2 49,5 gmina Kętrzyn 2,9 10,1 1,9 3,2 2,4 82,6 1150,0 1666,7 444,4 729,7 500,0 43,5 gmina Barciany 0,5 0,0 1,3 1,9 0,0 0,0 62,5 0,0 290,3 448,3 0,0 0,0 gmina Korsze 0,1 0,5 0,1 0,4 0,1 99,4 15,9 69,4 16,4 75,5 22,7 143,2 gmina Reszel 0,0 0,5 0,9 0,1 0,4 0,0 0,0 76,9 175,0 23,8 83,3 0,0 gmina Srokowo 1,0 0,2 0,2 0,2 0,5 51,4 153,8 41,7 40,0 41,7 100,0 65,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych 23

24 Na warunki mieszkaniowe w znacznym stopniu wpływa wyposażenie mieszkań w instalację wodociągową. W gminie Korsze w latach o 0,3 punktu procentowego wzrósł odsetek mieszkań wyposażonych w podłączenie do instalacji wodociągowej a pod względem dostępności bieżącej wody w KOF Korsze ustępowały jedynie miastu Kętrzyn, gdzie z wodociągu korzystało 99,9% mieszkańców. Pomimo nieznacznej poprawy dostępności wodociągu wynik 96% był niższy od średniej dla KOF, województwa warmińsko-mazurskiego i kraju (o odpowiednio 0,3, 1 i 0,7 punktu procentowego). Mniej korzystnie przedstawia się sytuacja wyposażenia mieszkań w łazienki oraz centralne ogrzewanie. W 2013 r. zaledwie 80% mieszkań w gminie Korsze było wyposażonych w łazienki, podczas gdy średnia dla kraju wyniosła 91%, dla województwa warmińsko-mazurskiego 91,7%, a dla KOF 88,3%. Dostępność łazienek w gminie Korsze była w całym okresie niższa niż w mieście Kętrzyn, gminach Reszel i Srokowo. Odnotować jednak należy duży przyrost (o 5,2 pp.) w 2009 roku mieszkania wyposażone w łazienki miało 74,8% mieszkańców gminy. Na przestrzeni lat o 4,6 punktu procentowego wzrósł odsetek mieszkań wyposażonych w centralne ogrzewanie (z 65,2% w 2009 roku do 69,8% w 2013 roku). Nie zmienia to faktu, że pod tym względem w 2013 roku gmina Korsze miała drugi najniższy wskaźnik spośród członków KOF (zaś średnia KOF była niższa niż średnia krajowa i wojewódzka). Najwyższy odsetek mieszkań wyposażonych w centralne ogrzewanie został odnotowany w gminach o charakterze miejskim i miejsko-wiejskim, czyli mieście Kętrzyn i gminie Reszel. 24 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

25 Tabela 9. Wyposażenie mieszkań w miastach w instalacje w latach w gminie Korsze i jednostkach porównywanych w % Jednostka wodociąg łazienka centralne ogrzewanie Polska 95,5 96,6 96,6 96,6 96,7 87,1 90,7 90,8 90,9 91,0 78,3 80,8 81,0 81,2 81,4 woj. warmińsko-mazurskie 96,6 96,9 96,9 96,9 97,0 88,4 91,4 91,5 91,6 91,7 79,2 82,0 82,1 82,3 82,5 powiat kętrzyński 96,0 96,2 96,2 96,3 96,3 84,3 88,1 88,2 88,3 88,3 74,5 77,7 77,7 77,9 77,9 miasto Kętrzyn 99,8 99,9 99,9 99,9 99,9 94,1 97,0 97,0 97,0 97,0 86,6 87,7 87,8 87,9 87,9 gmina Kętrzyn 91,3 93,3 93,3 93,4 93,4 72,5 79,2 79,3 79,5 79,6 62,9 69,9 70,0 70,3 70,5 gmina Barciany 89,8 90,8 90,8 90,9 90,9 75,3 79,3 79,4 79,6 79,6 59,0 63,2 63,4 63,6 63,6 gmina Korsze 95,7 95,9 95,9 95,9 96,0 74,8 79,9 79,9 80,0 80,0 65,2 69,7 69,7 69,8 69,8 gmina Reszel 92,3 90,5 90,5 90,5 90,5 80,9 83,4 83,4 83,4 83,4 69,2 74,0 74,1 74,1 74,1 gmina Srokowo 94,2 94,5 94,5 94,5 94,6 75,8 81,5 81,5 81,5 81,5 60,5 65,1 65,1 65,1 65,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych 25

26 W 2014 r. łączna liczba mieszkań komunalnych na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego (poza gminą wiejską Kętrzyn) wyniosła 1 374, z czego 14,2% ogólnej liczby i 13,9% łącznej powierzchni stanowiły mieszkania w gminie Korsze. Powierzchnia przypadająca na jedno mieszkanie komunalne w gminie Korsze była najniższa wśród gmin KOF i wynosiła 43,5 m 2. Żadne z mieszkań komunalnych w gminie Korsze nie wymagało kapitalnego remontu, a zaledwie 5,6% zasobu wymagało bieżących remontów. Tabela 10. Liczba mieszkań komunalnych ogółem i mieszkań wymagających remontu w 2014 r. Jednostka Liczba mieszkań Powierzchnia mieszkań Liczba mieszkań wymagających kapitalnego remontu Liczba mieszkań wymagających bieżącego remontu miasto Kętrzyn ,57 ok. 20% budynków gmina Kętrzyn , gmina Barciany , gmina Korsze , gmina Reszel , gmina Srokowo , KOF , Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Urzędy gmin W przeliczeniu na 1000 mieszkańców najwięcej mieszkań komunalnych przypada w mieście Kętrzyn. Jest to wartość ponad czterokrotnie wyższa niż w gminie Korsze, która wykazuje trzecią z porównywanych gmin liczbę mieszkań komunalnych na 1000 mieszkańców 1,9. 6 Mieszkania wymagające gruntownego remontu 26

27 Wykres 2. Liczba mieszkań komunalnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2014 r Gmina Kętrzyn Gmina Srokowo Gmina Barciany Gmina Korsze Miasto Kętrzyn Gmina Reszel Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Urzędy gmin i GUS BDL Jednocześnie w gminie jest znacznie mniejsze zapotrzebowanie na mieszkania komunalne niż w mieście Kętrzyn. Łączna liczba wniosków o przydział lokalu mieszkalnego i wyroków eksmisyjnych z przyznanym prawem do lokalu socjalnego w stosunku do liczby mieszkań wyniosła w gminie Korsze 5, natomiast w mieście Kętrzyn 21,9. W gminie Korsze złożono 30 wniosków o przydział lokalu mieszkalnego i wydano 9 wyroków eksmisyjnych z przyznanym prawem do lokalu socjalnego. Tabela 11. Zapotrzebowanie na mieszkania komunalne w 2014 roku Zapotrzebowanie na mieszkania komunalne miasto Kętrzyn gmina Kętrzyn gmina Barciany gmina Korsze gmina Reszel gmina Srokowo liczba wniosków o przydział lokalu mieszkalnego liczba wyroków eksmisyjnych z przyznanym prawem do lokalu socjalnego łączna liczba zapotrzebowania/liczbę 21,9 29 8,5 5,0 4,2 5,4 mieszkań komunalnych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Urzędy gmin Większość mieszkań komunalnych posiada podłączenie do zimnej wody (w Korszach 98,9%). Zdecydowana większość mieszkań posiada ogrzewanie piecowe (w gminie Korsze 27

28 93,4%), reszta posiada instalację c. o., a żadne nie jest ogrzewane gazem. Wszystkie mieszkania komunalne są wyposażone w ubikacje. Tabela 12. Wyposażenie budynków komunalnych w % (dane za 2014 r.) Liczba budynków mieszkalnych komunalnych i wspólnotowych z mieszkaniami komunalnymi wyposażonych w: miasto Kętrzyn gmina Kętrzyn gmina Barciany gmina Korsze gmina Reszel gmina Srokowo zimną wodę 100,0 100,0 99,0 98,9 94,5 85,0 instalację gazową 88,8 0,0 0,0 0,0 67,3 15,0 ogrzewanie piecowe 88,8 59,0 93,1 93,4 96,4 85,0 łazienki 73,3 84,6 b.d. 98,9 87,3 85,0 ubikacje 77,0 94,9 98,0 100,0 100,0 85,0 ubikacje na klatce schodowej 22,5 2,6 1,0 0,0 14,5 ubikacje suche 0,5 2,6 0,0 0,0 0,0 15,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Urzędy gmin Oświata i opieka nad dziećmi Żłobki i przedszkola Na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego funkcjonuje tylko jeden żłobek. Jest on zlokalizowany na terenie gminy miejskiej Kętrzyn i działa od marca 2012 r. Problemem jest brak żłobków w pozostałych gminach KOF. W gminie Korsze funkcjonują tylko przedszkola gminne, oferujące 176 miejsc, które zostały w 2014 roku w pełni wykorzystane. Gminne przedszkola w gminie Korsze oferują najwięcej miejsc spośród publicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych na terenie KOF 7. Oprócz 8 oddziałów Przedszkola Miejskiego w Korszach w 2014 r. w szkołach funkcjonowały jeszcze 3 oddziały realizujące roczne przygotowanie przedszkolne (przy Zespole Szkół w Garbnie - 2 oddziały i Zespole Szkół w Łankiejmach - 1 oddział). Łącznie w zerówkach zlokalizowanych w szkołach z zajęć dydaktycznych korzystało 49 wychowanków Szkoły podstawowe i gimnazjalne Łącznie na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego funkcjonuje 21 szkół podstawowych publicznych i niepublicznych, do których w roku 2013 uczęszczało uczniów. Najwięcej uczniów na 1 oddział przypada w mieście Kętrzynie 23,6. W gminie Korsze na 1 oddział przypada średnio 18,4 uczniów, natomiast wartość dla całego KOF jest wyższa i wynosi 20,0 osób. W gminie zlokalizowane są cztery zespoły szkół, w skład których wchodzą szkoły podstawowe i gimnazja, do szkół podstawowych uczęszczało łącznie 543 uczniów, którzy uczyli się w 30 oddziałach. 7 Na podstawie danych przekazanych przez urzędy gmin. 28

29 Liczba uczniów przypadających na jednego nauczyciela jest w gminie Korsze równa średniej KOF i wynosi 4,6. Najmniej uczniów (3,4) na jednego nauczyciela przypada w gminie Srokowo. Tabela 13. Liczba szkół podstawowych, uczniów, oddziałów i nauczycieli w gminie Korsze i jednostkach porównywanych w 2013 roku Jednostka liczba szkół liczba oddziałów liczba uczniów liczba nauczycieli (etaty) liczba uczniów/ 1 oddział liczba uczniów/ 1 nauczyciela miasto Kętrzyn ,4 23,6 5,3 gmina Kętrzyn ,7 19,4 4,2 gmina Barciany ,5 15,9 4,4 gmina Korsze ,0 18,4 4,6 gmina Reszel ,4 18,3 3,8 gmina Srokowo ,8 16,0 3,4 KOF ,8 20,0 4,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez urzędy gmin Biorąc pod uwagę liczbę uczniów szkół podstawowych przypadających na 1 szkołę w latach w gminach Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego, należy zauważyć, że jest ona względnie stała. W gminie Korsze obserwowany jest systematyczny spadek tego wskaźnika w latach Wykres 3. Liczba uczniów szkół podstawowych w latach ,0 400,0 376,3 372,8 382,0 384,0 350,0 300,0 308,6 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 209,0 200,0 190,0 182,0 173,5 163,3 155,5 145,8 143,5 135,8 106,8 105,5 111,5 111,0 111,5 109,5 102,8 99,5 102,5 96,0 102,3 86,3 78,7 75,7 95,5 0, Miasto Kętrzyn Barciany Kętrzyn Korsze Reszel Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 29

30 Liczba szkół gimnazjalnych zarówno publicznych jak i prywatnych działających na terenie KOF wynosiła w 2013 roku 18, w tym 4 na terenie gminy Korsze. Łącznie uczęszczało do nich uczniów, z czego 306 gimnazjalistów do placówek w gminie Korsze. Na 1 oddział w 2013 r. przypadało w KOF średnio 20 uczniów, natomiast w gminie ten wskaźnik niższy i wynosił 19,1. Ogólnie w szkołach Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego na 1 nauczyciela przypadało 3,7 uczniów. W gminie Korsze ten wskaźnik był mniej korzystny i wyniósł 4,0. Tabela 14. Liczba szkół gimnazjalnych, uczniów, oddziałów i nauczycieli w 2013 roku Jednostka liczba szkół liczba oddziałó w liczba uczniów liczba nauczycieli (etaty) liczba uczniów/ 1 oddział liczba uczniów/ 1 nauczyciela miasto Kętrzyn ,7 21,4 3,9 gmina Kętrzyn ,32 17,5 2,9 gmina Barciany ,28 16,1 3,5 gmina Korsze ,87 19,1 4,0 gmina Reszel ,56 23,4 3,1 gmina Srokowo ,51 20,2 4,1 KOF ,24 20,0 3,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Liczba uczniów szkół gimnazjalnych Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego w 2013 r. zmniejszyła się w porównaniu do roku 2009 o 22%. W gminie Korsze te spadek wyniósł blisko 25% (z 400 do 306 gimnazjalistów). Największy spadek liczby uczniów został odnotowany w gminie Reszel 35%, w trzech gminach wiejskich wchodzących w skład KOF: Kętrzyn, Srokowo i Barciany spadek liczby uczniów był na podobnym poziomie (27-28%). W mieście Kętrzyn liczba uczniów zmniejszyła się o 13%. 30

31 Wykres 4. Liczba uczniów szkół gimnazjalnych w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 31

32 Szkoły ponadgimnazjalne i inne placówki oświatowe W gminie Korsze nie ma placówek edukacyjnych na poziomie wyższym niż gimnazjalny, więc młodzież zmuszona jest kontynuować naukę poza gminą zamieszkania. Na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego działają następujące szkoły ponadgimnazjalne: Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie (organ prowadzący powiat kętrzyński), Zespół Szkół im. Marii Curie Skłodowskiej w Kętrzynie (organ prowadzący powiat kętrzyński), Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu (organ prowadzący powiat kętrzyński), Powiatowe Centrum Edukacyjne w Kętrzynie (organ prowadzący powiat kętrzyński), Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego (ZSCKR), Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Karolewie (organ prowadzący minister właściwy ds. rolnictwa), Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. św. Jana Pawła II w Kętrzynie. W skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie wchodzi gimnazjum oraz liceum ogólnokształcące. Zespół Szkół im. Marii Curie Skłodowskiej w Kętrzynie składa się z liceum ogólnokształcącego, technikum oraz liceum profilowanego (szkoła wygaszana zgodnie z ustawą o systemie oświaty). W liceum uczniowie mogą wybrać następujące profile klas: matematyczno-informatyczna (politechniczna), humanistyczno-prawnicza, matematyczno-geograficzna (biznesowo-menadżerska), językowo- medialna, biologiczno-chemiczna (medyczna). Techniku oferuje kształcenie w następujących zawodach : technik ekonomista, technik elektryk, technik informatyk, technik analityk. Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu oferuje kształcenie w następujących kierunkach: Technikum w zawodach: technik architektury krajobrazu, technik technologii drewna, 32

33 technik ekonomista, technik informatyk. Liceum Ogólnokształcące, Zasadnicza Szkoła Zawodowa szkoląca w zawodach: stolarz, sprzedawca, fryzjer, piekarz, mechanik samochodowy, kucharz, cukiernik, elektryk. Szkoła w Reszlu dysponuje miejscami w internacie, a także oferuje warsztaty szkolne do praktycznej nauki w zawodach stolarz i technik technologii drewna. Szkoła prowadzi także współpracę z olsztyńską firmą Festool - znanym producentem elektronarzędzi. Powiatowe Centrum Edukacyjne w Kętrzynie posiada ofertę edukacyjną zarówno dla młodzieży jak i osób dorosłych. Dorośli mogą skorzystać z oferty edukacyjnej Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (wieczorowe-zaoczne) bądź Szkoły Policealnej dla Dorosłych prowadzonej w następujących kierunkach: technik informatyk (wieczorowe - zaoczne), technik administracji, technik BHP, technik rachunkowości, technik geodeta, technik archiwista. Natomiast dla młodzieży oferta szkoły jest następująca: Technikum (4-letni cykl kształcenia): technikum budownictwa, technikum ekonomiczne, technikum mechaniczne, technikum logistyczne, technikum drogownictwa, technikum hotelarstwa, technikum handlowe. Zasadnicza szkoła zawodowa 3-letni cykl kształcenia (klasy wielozawodowe): mechanik pojazdów samochodowych, murarz-tynkarz, stolarz, sprzedawca, fryzjer, 33

34 piekarz, kucharz, dekarz, elektryk, tapicer. Zasadnicza szkoła zawodowa (3-letni cykl kształcenia): zawód kucharz, zawód mechanik pojazdów samochodowych, zawód mechanik - monter maszyn i urządzeń, zawód elektryk. Zgodnie z informacjami pozyskanymi podczas spotkań warsztatowo-konsultacyjnych na terenie KOF nie są prowadzone badania, które miałyby na celu sprawdzenie jakie zawody powinny być wspierane przez szkoły, tak, aby dostosować kierunku kształcenia do wymagań runku pracy. Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Karolewie wpisuje się w jedną z inteligentnych specjalizacji promowanych w woj. warmińsko-mazurskim, jaką jest produkcja żywności. W szkole możliwe jest kształcenie w następujących kierunkach: technik żywienia i usług gastronomicznych, technik mechanizacji rolnictwa, technik agrobiznesu, technik architektury krajobrazu, technik rolnik, mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, kucharz. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Kętrzynie, w którym odbywają się zajęcia dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego w szkołach: Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Nr 4, Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy. Na terenie KOF działają również szkoły prowadzone przez podmioty niepubliczne: Szkoła Policealna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Kętrzynie II Prywatne Liceum Ogólnokształcące w Kętrzynie Szkoła Policealna dla Dorosłych w Kętrzynie Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Kętrzynie Policealne Studium Farmaceutyczne w Kętrzynie 34

35 Na terenie KOF zlokalizowana jest również Powiatowa Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna w Kętrzynie 8, w ramach której prowadzone są: specjalistyczne badania związane z określeniem możliwości intelektualnych oraz potrzeb edukacyjnych i wychowawczych, specjalistyczne porady psychologiczne, pedagogiczne, logopedyczne dla dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli, działania profilaktyczne zaburzeń rozwojowych i trudności wychowawczych działania terapeutyczne. Liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych i policealnych systematycznie spada. Liczba uczniów szkół zlokalizowanych na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego spadła w 2013 r. w porównaniu do roku 2009 o 23%. Był to największy spadek spośród wszystkich porównywanych jednostek. Tabela 15. Liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych i policealnych Jednostka Polska woj. warmińsko-mazurskie woj. podlaskie KOF (powiat kętrzyński) powiat augustowski powiat olecki Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Na terenie Kętrzyna działa także jedna szkoła wyższa jest to Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie Wydział Zamiejscowy w Kętrzynie. Szkoła ta daje możliwość kontynuowania edukacji po zdanej maturze na następujących kierunkach studiów: administracja, pedagogika, ekonomia. Szkoła w swojej ofercie posiada studia pierwszego stopnia (licencjackie) w formie stacjonarnej bądź niestacjonarnej, jednak w chwili obecnej możliwe jest kształcenie w formie niestacjonarnej na studiach I stopnia. Liczba studentów na przestrzeni lat spadła o 49%. Zmieniły się również preferencje studentów odnośnie wyboru kierunku kształcenia. Obecnie najczęściej wybieranym przez studentów kierunkiem jest administracja, natomiast do roku akademickiego 2010/2011 zdecydowanie najwięcej osób wybierało pedagogikę

36 Wykres 5. Liczba studentów w Wydziale Zamiejscowym WSIiETWP w Kętrzynie / / / / / /2014 Administracja Ekonomia Pedagogika Źródło: dane UM Kętrzyn u WSIiETWP Wydział Zamiejscowy w Kętrzynie Ochrona zdrowia W latach na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego odnotowano wzrost liczby przychodni w przeliczeniu na mieszkańców o 50%. Jest to wzrost większy do średniej wojewódzkiej i krajowej. W gminie Korsze w latach funkcjonowały trzy przychodnie w przeliczeniu na mieszkańców, oraz dwa Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej i jeden gabinet dentystyczny. Stanowi to trzeci najniższy wynik spośród porównywanych jednostek. Tabela 16. Liczba przychodni 9 na mieszkańców w latach Liczba przychodni na mieszkańców Jednostka Dynamika (2009=100) Polska woj. warmińsko-mazurskie powiat kętrzyński miasto Kętrzyn gmina Kętrzyn Wg. Definicji GUS przychodnia to Przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego, w którym udziela się ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz świadczenia z zakresu rehabilitacji leczniczej. 36

37 Liczba przychodni na mieszkańców Jednostka Dynamika (2009=100) gmina Barciany gmina Korsze gmina Reszel gmina Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2013 r. liczba udzielonych porad na 1000 mieszkańców wyniosła w gminie Korsze 3103,5, co oznacza nieznaczny wzrost w porównaniu do roku W gminie w całym okresie odnotowano liczbę porad ogólnodostępnych na 1000 mieszkańców zbliżoną do średniej dla KOF. Tabela 17. Porady ogólnodostępne (porady lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i lekarza rodzinnego) na 1000 mieszkańców Jednostka powiat kętrzyński 3822,7 3691,2 3682,1 3636,8 3499,3 miasto Kętrzyn 4894,1 5002,4 4832,4 5264,5 5142,3 gmina Barciany 3279,8 2993,2 3077,2 2245,8 2454,4 gmina Korsze 3778,9 3648,0 3471,3 3272,3 3103,5 gmina Reszel 4336,5 3681,8 4367,5 3566,4 2986,1 gmina Srokowo 4041,9 3459,0 3509,5 3293,5 3152,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W okresie na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego nastąpił spadek śmiertelności niemowląt na 1000 urodzeń żywych. Wartość wskaźnika spadła z 5,6 w roku 2009 do 3,5 w roku W 2012 odnotowano rekordową śmiertelność niemowląt, wynoszącą blisko 9,8. Natomiast obecny wskaźnik jest niższy zarówno od średniej dla kraju jak i województwa. Lepszy wynik został osiągnięty w powiecie augustowskim, gdzie wskaźnik ten kształtuje się na zerowym poziomie. Tabela 18. Zgony niemowląt na 1000 urodzeń żywych w latach w KOF i jednostkach porównywanych 10 Jednostka Polska 5,6 5,0 4,7 4,6 4,6 woj. warmińsko-mazurskie 5,0 4,8 4,7 4,1 5,9 woj. podlaskie 4,7 4,5 4,8 4,1 4,6 powiat kętrzyński 5,6 4,5 4,3 9,8 3,5 powiat augustowski 3,2 5,5 7,7 5,2 0,0 powiat olecki 10,2 7,6 2,7 13,0 18,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Biorąc pod uwagę liczbę lekarzy przypadających na mieszkańców, Kętrzyński Obszar Funkcjonalny wypada lepiej niż porównywane powiaty. Liczba lekarzy jest wyższa o 7,6 w porównaniu do powiatu augustowskiego i 8,6 w przypadku powiatu oleckiego. Wartość dla KOF jest jednak niższa niż średnia wojewódzka czy krajowa. Należy zauważyć, 10 Dane w GUS tego typu dostępne są tylko na poziomie powiatów (dotyczy tabel 16-19) 37

38 że w latach nastąpił w KOF największy, wśród porównywanych jednostek wzrost liczby lekarzy na mieszkańców. Tabela 19. Liczba lekarzy na mieszkańców w latach Liczba lekarzy na mieszkańców Jednostka Dynamika (2009=100) Polska 20,7 20,6 20,9 22,1 22,1 107,0 woj. warmińsko-mazurskie 23,6 23,3 24,0 24,9 24,7 104,6 woj. podlaskie 13,8 14,1 13,3-11,8 85,3 powiat kętrzyński 16,5 17,1 18,2 19,6 20,5 124,3 powiat augustowski 12,9 12,5 11,7-12,9 100,0 powiat olecki 12,8 12,0 12,0-11,9 93,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Liczba pielęgniarek i położnych w przeliczeniu na mieszkańców w latach na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego była zbliżona do liczby w porównywanych powiatach. Niemniej jednak była to wartość o 20 niższa niż średnia dla kraju i 17 niższa niż średnia wojewódzka. Dodatkowo należy zauważyć, że w przypadku KOF nastąpił spadek liczby pielęgniarek i położnych w 2013 r. w porównaniu do roku 2009, w przeciwieństwie do sytuacji w kraju i woj. warmińsko-mazurskim, gdzie mamy do czynienia z 10% wzrostem. Tabela 20. Liczba pielęgniarek i położnych na mieszkańców w latach Liczba pielęgniarek i położnych na mieszkańców Jednostka Dynamika (2009=100) Polska woj. warmińsko-mazurskie woj. podlaskie powiat kętrzyński powiat augustowski powiat olecki Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Liczba łóżek szpitalnych ogólnych na mieszkańców w latach była na terenie KOF najniższa spośród wszystkich porównywanych jednostek. Wartość ta w porównaniu do innych powiatów była niższa o 16,7 w odniesieniu do powiatu augustowskiego i 7,8 w odniesieniu do powiatu oleckiego. Jednocześnie należy zauważyć, że wartość tak spadła w 2013 r. w porównaniu do roku 2009 o 10%, podczas gdy w kraju i województwie nastąpił wzrost tego wskaźnika. Tabela 21. Liczba łóżek szpitalnych ogólnych na mieszkańców w latach Liczba łóżek szpitalnych ogólnych na mieszkańców Jednostka Dynamika (2009=100) Polska 48,0 47,0 46,9 49,0 48,8 100 woj. warmińsko-mazurskie 42,4 41,2 43,2 46,2 46,

39 Liczba łóżek szpitalnych ogólnych na mieszkańców Jednostka Dynamika (2009=100) woj. podlaskie 52,4 49,6 47,5 48,8 49,0 90 powiat kętrzyński 28,4 24,9 28,0 18,3 26,6 90 powiat augustowski 33,2 31,4 31,5 40,4 43,3 130 powiat olecki 39,0 37,1 34,2 132,2 34,4 90 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Pomoc społeczna i rozwiązywanie problemów społecznych Zadania w zakresie pomocy społecznej i rozwiązywania problemów społecznych realizowane są na terenie gminy Korsze przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Korszach, który mieści się przy ul. Adama Mickiewicza Przy MOPS-ie funkcjonuje Klub Integracji Społecznej, oferujący mieszkańcom Miasta i gminy Korsze działalność związaną z aktywizacją zawodową oraz integracją społeczną. Klub Integracji Społecznej umożliwia wszystkim zainteresowanym: dostęp do aktualnych ofert pracy, możliwość skorzystania z komputera z dostępem do Internetu, drukarki, skanera, telefonu, w celu poszukiwania pracy, dostęp do informacji niezbędnych do samodzielnego przygotowania aplikacji zawodowych oraz pomoc w ich sporządzeniu, uzyskanie informacji na temat aktualnych ofert jednostek szkolących i edukacyjnych. 12 MOPS realizował również w latach projekt systemowy Daj Sobie Szansę Zacznij od Nowa, głównym celem edycji 2014 było zwiększenie umiejętności społecznych i kompetencji zawodowych. Beneficjentami programu mogli być mieszkańcy Miasta i gminy Korsze, które korzystały ze świadczeń pomocy społecznej (lub których rodziny korzystały z takiego wsparcia) 13. Odsetek osób pozostających w trwale złej sytuacji materialnej w latach w gminie nie odbiega od średniej dla KOF, nieznacznie przekracza ¼ (za wyjątkiem 2012 roku). Udział ludności pozostającej w trwale złej sytuacji materialnej w KOF wynosił od 10,3% w mieście Kętrzyn w 2011 roku do 41% w gminie Barciany w 2009 roku. Tabela 22. Szacunkowy % ludności pozostającej w trwale złej sytuacji materialnej Szacunkowy % ludności pozostającej w trwale złej sytuacji materialnej (odsetek osób z danej jednostki samorządowej, które otrzymały pomoc socjalną od Ośrodka Pomocy Społecznej w danym roku) Jednostka miasto Kętrzyn 11,7 11,6 10,5 10,3 10,8 gmina Kętrzyn 32,0 34,0 32,0 30,0 33, dostęp z dnia r dostęp z dnia r dostęp z dnia r. 39

40 Szacunkowy % ludności pozostającej w trwale złej sytuacji materialnej (odsetek osób z danej jednostki samorządowej, które otrzymały pomoc socjalną od Ośrodka Pomocy Społecznej w danym roku) Jednostka gmina Barciany 41,0 36,0 33,0 31,0 30,0 gmina Korsze 27,1 26,2 25,2 24,8 25,3 gmina Reszel 17,6 18,1 16,2 17,1 18,2 gmina Srokowo 28,0 24,0 27,0 26,2 25,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Urzędy gmin oraz Ocena zasobów pomocy społecznej, na rok 2013, Artur Romanowski i Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2011 dla gminy Korsze, Artur Romanowski Aktywność obywatelska i społeczeństwo informacyjne Z pojęciem aktywności społecznej wiąże się pojęcie kapitału społecznego, który wg Roberta Putnama definiuje się jako cechy organizacji społecznych, takich jak sieci (układy) jednostek lub gospodarstw domowych oraz powiązanych z nimi norm i wartości, które kreują efekty zewnętrzne dla całej wspólnoty. Jednym z mierników kapitału społecznego i aktywności obywatelskiej jest frekwencja wyborcza oraz liczba stowarzyszeń, organizacji społecznych i fundacji na ludności. Średnia frekwencja dla całego Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego wyniosła w wyborach samorządowych w 2014 r. 40,2%. Jest to wynik o 0,34 pkt. procentowego niższy niż średnia wojewódzka, ale jednocześnie nieco wyższy niż średnia krajowa. W gminie Korsze frekwencja wyniosła 43,36%, co jest trzecią najwyższą wartością spośród gmin KOF. Świadczy to o umiarkowanym zaangażowaniu mieszkańców w lokalną politykę. Tabela 23. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. [%] Jednostka terytorialna wybory samorządowe 2014 Polska 39,28 woj. warmińsko-mazurskie 40,54 powiat kętrzyński 40,20 miasto Kętrzyn 36,77 gmina Kętrzyn 40,48 gmina Barciany 47,81 gmina Korsze 43,36 gmina Reszel 39,89 gmina Srokowo 43,63 Źródło: Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców kształtowała się we wszystkich jednostkach KOF na podobnym poziomie. W latach w Kętrzyńskim Obszarze Funkcjonalnym notowano jedną organizację mniej niż w przypadku województwa czy w kraju. W gminie Korsze na 1000 mieszkańców przypadała w latach organizacja i był to najniższy wynik spośród gmin członkowskich. Na terenie gminy działa obecnie 17 organizacji pozarządowych: Uczniowski Klub Sportowy "Sokół" Garbno, 40

41 Uczniowski Klub Sportowy Lider Garbno, Uczniowski Klub Sportowy "Tytan" Łankiejmy, Stowarzyszenie Propagowania Trzeźwości "Krokus" w Korszach, Świetlica Opiekuńczo-Wychowawcza "Caritas" przy Parafii Podwyższenia Krzyża Św. w Korszach, Korszeńskie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Otwarte drzwi" w Korszach, Miejski Klub Sportowy w Korszach, Stowarzyszenie "Pomoc dzieciom w kraju, na Litwie, Białorusi i Ukrainie", Stowarzyszenie Na Rzecz Edukacji i Aktywizacji Wsi Warmińskiej "Animator" w Sątocznie, Stowarzyszenie Pomocy Rodzinie "Wszyscy powinni mieć równe szanse" w Warnikajmach, Stowarzyszenie Sportowe Mazurskie Centrum Sportów i Sztuk Walki WING CHUN w Korszach, Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich "Baby z Babieńca" w Babieńcu Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Regionu Dolina Gubra OSP w Korszach 14, Stowarzyszenie Użytkowników Kablowej Telewizji Satelitarnej "Kor-Sat" w Korszach 15, Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi Garbno "Rozwój Garbna" 16, Stowarzyszenie Przyjaciół Kraskowa "Pomost" 17 Na terenie funkcjonują również stowarzyszenia, które nie są zarejestrowane na terenie gminy Korsze. Realizują one działania związane z różnymi aspektami życia mieszkańców. Są to m.in. organizacje sportowe (UKS, MKS, WING HUN), kulturalne (KGW, Animator, Otwarte Drzwi) na rzecz zapobiegania patologiom społecznym (Krokus), działające na rzecz dzieci (parafia, Caritas, Wszyscy powinni mieć równe szanse) i inne. Tabela 24. Liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na 1000 mieszkańców Jednostka Polska woj. warmińsko-mazurskie powiat kętrzyński miasto Kętrzyn Dane przekazane przez gminę 15 dostęp z dnia r. 16 Ibidem. 17 Ibidem. 41

42 Jednostka gmina Kętrzyn gmina Barciany gmina Korsze * gmina Reszel gmina Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz *informacji z Urzędu Gminy Korsze oraz Krajowego Rejestru Sądowego W ostatnich latach w gminie Korsze obserwowana jest wysoka aktywność sektorze pozarządowego, przejawiająca się w tworzeniu nowych stowarzyszeń i organizacji społecznych. W 2009 i 2010 roku ich liczba się nie zmieniała, lecz w 2011 i 2013 roku przybyło po jednym takim podmiocie, a w 2012 roku 2. Ogółem na terenie KOF nowo powstałe stowarzyszenia i organizacje społeczne stanowiły w latach od 1,0% do 2,4% podmiotów gospodarki narodowej, natomiast w gminie Korsze w 2012 roku był to udział większy wynoszący 5,7%. W tymże roku 40% zarejestrowanych stowarzyszeń i organizacji w KOF miało siedzibę w gminie Korsze, pomimo że ogółem 8,7% podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w tym roku w KOF miało siedzibę w gminie Korsze. 42

43 Tabela 25. Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej z wyszczególnieniem stowarzyszeń i organizacji społecznych, wraz z ich udziałem w ogólnej liczbie i udziałem podmiotów zarejestrowanych w gminie Korsze w ogólnej liczbie podmiotów zarejestrowanych w KOF w latach Jednostka podmioty gospodarki narodowej ogółem stowarzyszenia i organizacje społeczne udział stowarzyszeń i organizacji społecznych w liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowe powiat kętrzyński ,0% 1,4% 1,5% 1,2% 2,4% miasto Kętrzyn ,1% 1,2% 1,3% 0,0% 1,6% gmina Kętrzyn ,0% 0,0% 4,5% 5,0% 9,1% gmina Barciany ,8% 0,0% 0,0% 0,0% 1,9% gmina Korsze ,0% 0,0% 1,2% 5,7% 1,9% gmina Reszel ,0% 1,9% 0,0% 0,0% 2,4% gmina Srokowo ,0% 13,6% 12,5% 5,9% 5,6% udział gminy Korsze w całym KOF 10,5% 10,1% 17,9% 8,7% 14,2% 0,0% 0,0% 14,3% 40,0% 11,1% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 43 ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy ramach miejskich obszarów funkcjonalnych

44 Z rozwojem społeczeństwa obywatelskiego wiąże się także budowanie społeczeństwa informacyjnego. W dzisiejszych czasach coraz większego znaczenia nabiera dostęp do nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych. Ważny jest również dostęp dla mieszkańców do Internetu szerokopasmowego. Teren Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego jest objęty projektem Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej województwo warmińsko-mazurskie, w ramach którego wybudowana zostanie sieć światłowodowa, zapewniająca szerokopasmowy dostęp do internetu mieszkańcom. Na terenie gminy realizowane są akcje mające na celu edukację dotyczącą korzystania z Internetu mieszkańców, w szczególności dzieci i osoby potencjalnie objęte wykluczeniem cyfrowym. W gminie Korsze działa oddolna inicjatywa Polska Cyfrowa Równych Szans, której celem jest wprowadzanie w świat komunikacji cyfrowej oraz usług i treści dostępnych w Internecie - dorosłych Polaków z pokolenia 50+, realizowana przez Stowarzyszenie Miasta w Internecie i Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji 18. Ponadto Miejsko-gminna Biblioteka Publiczna w Korszach zorganizowała serię wakacyjnych pikników dotyczących bezpieczeństwa w sieci pod hasłem Chronić czy edukować - Internet przyjazny dziecku Podsumowanie Liczba mieszkańców gminy Korsze w latach nieznacznie wzrosła (z do ), udział ludności w rocznikach w przedziale 0-19 oraz w gminie Korsze jest wyższy niż udział ten w KOF, w pozostałych grupach wiekowych struktura demograficzna gminy Korsze jest nieznacznie korzystniejsza niż KOF, przyrost naturalny w gminie Korsze w roku 2013 był ujemny i najniższy w całym KOF, lecz w 2011 roku przyjął wartość dodatnią, niskie saldo migracji w gminie Korsze, spowodowane jest największym w KOF odpływem osób poza gminę w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, problemem budownictwa mieszkaniowego, jest niedobór mieszkań w stosunku do liczby zakładanych rodzin, popyt zaspokajany jest na rynku wtórnym, na terenie gminy nie funkcjonuje żaden żłobek, ani prywatne przedszkole, usługi opiekuńczo-wychowawcze świadczą przedszkole publiczne oraz oddziały zerowe przy szkołach podstawowych, w szkołach podstawowych i gimnazjach gminy Korsze występuje najwyższy stosunek liczby uczniów do nauczycieli na terenie KOF, odsetek osób pozostających w trwale złej sytuacji materialnej w gminie Korsze ukształtował się na poziomie około 25%, co jest wynikiem podobnym do większości gmin KOF-u, 18 dostęp z dnia r dostęp z dnia r. 44

45 mieszkańcy gminy Korsze chętnie uczestniczą w wyborach. Odnotowano tu frekwencję przekraczającą średnią dla KOF, województwa i kraju, gmina Korsze odznacza się najniższą w KOF liczbą organizacji pozarządowych - na 1000 mieszkańców przypadają 2 organizacje pozarządowe, należy podkreślić, że przyrost liczby organizacji jest w gminie najwyższy zarówno w porównaniu do całego KOF, jak i do ogółu podmiotów gospodarki narodowej. 45

46 3.3. Rynek pracy Aktywność ekonomiczna ludności, w tym struktura zatrudnienia Wskaźnik liczby pracujących na 1000 mieszkańców jest użytecznym miernikiem pozwalającym diagnozować zarówno sytuację ekonomiczną ludności, jak i potencjał gospodarczy obszaru. Ponieważ ma on charakter stosunkowy (względny) możliwe jest dokonywanie porównań między jednostkami terytorialnymi zróżnicowanymi pod względem zaludnienia. Analizując dane GUS, można zauważyć, że wartość wskaźnika dla gminy Korsze pozostaje nieco niższa niż średnia dla całego KOF zaś w analizowanym okresie zmieniała się tylko nieznacznie. Tabela 26. Pracujący na 1000 mieszkańców Gmina Korsze i jednostki referencyjne Jednostka terytorialna Pracujący na 1000 mieszkańców Polska woj. warmińsko-mazurskie powiat kętrzyński miasto Kętrzyn gmina Kętrzyn gmina Barciany gmina Korsze gmina Reszel gmina Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 46

47 Wykres 6. Pracujący na 1000 mieszkańców Gmina Korsze i jednostki referencyjne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Analiza struktury zatrudnienia w podziale na grupy sekcji PKD jest ważnym narzędziem opisu lokalnego rynku pracy oraz potencjału gospodarczego danego regionu. Niestety, tego typu dane nie są zbierane na poziomie gminnym, w niniejszej diagnozie oparto się więc na danych powiatowych. W całym analizowanym okresie najwięcej osób zatrudnionych było w grupach przemysł i budownictwo oraz pozostałe usługi (odsetki te były do siebie zbliżone). Nieco mniej liczni byli pracownicy grupy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Wskazuje to na średni stopień społeczno-gospodarczego rozwoju regionu. Czynienie porównań z jednostkami terytorialnymi wyższego rzędu wydaje się nie być zasadne (min. ze względu na zróżnicowany udział terenów wiejskich), warto natomiast spojrzeć na sytuację w powiatach porównywanych. Obszar KOF odznacza się najmniejszym odsetkiem osób pracujących w grupie rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Wyższa niż w pozostałych powiatach jest natomiast liczba osób pracujących w grupie pozostałe usługi. 47

48 Tabela 27. Odsetki pracujących według grup sekcji PKD KOF i jednostki referencyjne Grupa sekcji rok Polska rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja woj. warmińsko -mazurskie woj. podlaskie pow. kętrzyński pow. augustowski pow. olecki ,97% 19,95% 40,08% 24,56% 52,18% 31,94% ,63% 20,39% 37,68% 25,63% 45,34% 31,10% ,54% 20,37% 37,55% 25,72% 44,50% 30,62% ,64% 20,67% 37,88% 26,35% 45,12% 30,82% ,43% 20,50% 37,51% 26,97% 46,14% 30,03% ,65% 30,36% 18,62% 32,46% 16,50% 32,94% ,92% 30,82% 19,69% 32,52% 18,12% 33,47% ,96% 31,01% 19,88% 31,23% 17,64% 35,86% ,50% 30,21% 19,27% 30,54% 16,76% 33,57% ,99% 29,49% 19,07% 28,74% 17,50% 32,60% ,77% 16,19% 14,28% 10,35% 10,79% 9,14% ,29% 15,63% 14,54% 10,84% 12,40% 9,78% ,43% 15,74% 14,71% 11,48% 12,30% 9,17% ,53% 15,54% 14,58% 11,83% 13,09% 9,97% ,78% 15,76% 14,73% 12,16% 13,14% 10,03% działalność finansowa i ubezpieczeniowa obsługa rynku nieruchomości ,94% 3,17% 2,46% 2,93% 1,72% 1,97% ,85% 2,98% 2,49% 2,45% 2,38% 1,85% ,94% 3,04% 2,52% 2,49% 1,99% 1,74% ,93% 2,97% 2,54% 2,24% 1,65% 1,68% ,90% 2,89% 2,49% 2,30% 1,63% 1,55% pozostałe usługi ,67% 30,33% 24,56% 29,70% 18,81% 24,01% ,31% 30,18% 25,61% 28,56% 21,76% 23,80% ,13% 29,84% 25,34% 29,08% 23,57% 22,61% ,40% 30,61% 25,73% 29,04% 23,38% 23,96% ,90% 31,36% 26,20% 29,83% 21,59% 25,79% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 48

49 Wykres 7. Odsetki pracujących według grup sekcji PKD KOF 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Pomiędzy rokiem 2009 a 2013 w powiecie kętrzyńskim najważniejszą zmianą był spadek zatrudnienia w przemyśle i budownictwie (znaczniejszy niż w jednostkach porównywanych) przy jednoczesnym wzroście zatrudnienia w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie oraz handlu (w obu przypadkach w stopniu wyższym niż w jednostkach referencyjnych, spośród których niektóre odnotowały nawet spadek jednej lub obu wartości). Tabela 28. Zmiana odsetków pracujących według grup sekcji PKD KOF (punkty procentowe) Grupa sekcji woj. woj. pow. pow. pow. Polska warmińsko podlaskie yński stowski ki kętrz augu- olec- -mazurskie rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo -1,46-0,55 2,57-2,41 6,04 1,91 przemysł i budownictwo -1,66-0,87 0,45-3,72 1,00-0,34 handel; naprawa pojazdów 0,01-0,43 0,45 1,81 2,35 0,89 samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; -0,04-0,28 0,03-0,63-0,09-0,42 obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi 0,23 1,03 1,64 0,13 2,78 1,78 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 49

50 Charakterystyka bezrobocia wraz z analizą sytuacji grup szczególnie zagrożonych bezrobociem Według najnowszych danych GUS, na koniec roku 2013 w gminie Korsze było 474 zarejestrowanych osób bezrobotnych. Od początku analizowanego liczba ta zmieniała się stosunkowo nieznacznie (największy wzrost miał miejsce między rokiem 2011 a 2012). Według danych Statystycznego Vademecum Samorządowca oznacza to, że osoby bezrobotne stanowiły 19% ludności w wieku produkcyjnym. 20 Tabela 29 Liczba osób bezrobotnych Gmina Korsze i jednostki referencyjne Jednostka terytorialna Rok Polska woj. warmińsko-mazurskie powiat kętrzyński miasto Kętrzyn gmina Kętrzyn gmina Barciany gmina Korsze gmina Reszel gmina Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Wykres 8. Liczba osób bezrobotnych - Gmina Korsze i jednostki referencyjne z KOF Miasto Kętrzyn Gmina Kętrzyn Gmina Barciany Gmina Korsze Gmina Reszel Gmina Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 20 Statystyczne Vademecum Samorządowca, dostęp on-line : 50

51 Odsetki kobiet i mężczyzn wśród bezrobotnych gminy Korsze są stosunkowo wyrównane, przy czym od 2011 nieznacznie przeważają kobiety. Warto zauważyć, że poza gminą Korsze taka sytuacja występuje tylko w jednej z gmin KOF (w Srokowie), w pozostałych zaś liczniejsi są bezrobotni mężczyźni. Tabela 30. Procent kobiet w ogóle bezrobotnych gmina Korsze i jednostki referencyjne (%) Jednostka terytorialna Rok Polska 51,06% 51,92% 53,47% 51,44% 50,95% woj. warmińsko-mazurskie 51,60% 52,98% 54,44% 52,08% 51,71% powiat kętrzyński 47,53% 47,99% 49,98% 47,86% 48,41% miasto Kętrzyn 44,44% 47,08% 49,62% 44,71% 47,00% gmina Kętrzyn 51,44% 49,41% 49,70% 50,00% 49,52% gmina Barciany 47,21% 49,20% 50,65% 49,32% 48,99% gmina Korsze 50,69% 48,16% 52,61% 50,61% 50,12% gmina Reszel 47,37% 46,61% 45,42% 45,06% 45,67% gmina Srokowo 48,41% 48,84% 51,41% 52,60% 52,11% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Wykres 9. Procent kobiet w ogóle bezrobotnych gmina Korsze i jednostki referencyjne (%) 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 51

52 W Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r., Nr 69, poz. 415) pojawia się pojęcie bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Są to osoby, znajdujące się w niekorzystnym położeniu z punktu widzenia szans na powodzenie w życiu zawodowym. Powiatowe urzędy pracy są zobowiązane do udzielania im (w okresie do 6 miesięcy od dnia rejestracji) wsparcia w postaci propozycji zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, stażu, odbycia przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. Odsetek bezrobotnych w szczególnej sytuacji zawodowej w gminie Korsze wynosił prawie 90% i był nieco wyższy od średniej dla KOF. Tabela 31. Bezrobotni w szczególnej sytuacji na rynku pracy wśród bezrobotnych KOF w 2014 roku (liczba i % ogółu bezrobotnych) Jednostka terytorialna liczba % KOF ,03% miasto Kętrzyn ,20% gmina Kętrzyn ,78% gmina Barciany ,74% gmina Korsze ,16% gmina Reszel ,03% gmina Srokowo ,65% Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie Wśród osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy bardzo istotną kategorią są bez wątpienia długotrwale bezrobotni. Według Głównego Urzędu Statystycznego są osoby pozostające w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych w miejscu pracy 21. Wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych wskazywać może na strukturalny charakter bezrobocia, który oznacza, że struktura popytu na pracę nie odpowiada podaży (np. w zakresie kompetencji i wykształcenia bezrobotnych). Bezrobocie strukturalne jest problemem trudnym do rozwiązania konieczne jest stworzenie miejsc pracy dopasowanych do potencjału osób bezrobotnych albo umożliwienie im zdobycia odpowiednich kwalifikacji. Należy podkreśli, że długotrwałe bezrobocie ma negatywny wpływ na dotknięte nim osoby, nie tylko w wymiarze ekonomicznym, ale również psychologicznym i społecznym. Często powoduje zniechęcenie, a w rezultacie wycofanie się z aktywności zawodowej. W gminie Korsze długotrwale bezrobotni stanowią 66,06% ogółu bezrobotnych, co jest najwyższym odsetkiem w KOF. Kolejnym istotnym zagadnieniem rynku pracy jest wiekowa struktura bezrobotnych. Za osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy uznawani są zarówno ludzie młodzi (wchodzący na rynek pracy) jak i osoby powyżej 50 roku życia (zagrożone różnymi przejawami dyskryminacji ze względu na wiek). Jak widać w poniżej tabeli, w gminie Korsze odsetki obu grup są wyższe niż średnia dla KOF, zaś liczniejsi są bezrobotni z najstarszej grupy wiekowej. 21 Pojęcie stosowane w badaniach statystycznych statystyki publicznej, 52

53 Tabela 32. Wybrane kategorie bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy wśród bezrobotnych KOF w 2014 roku (liczba i % ogółu bezrobotnych) Jednostka Długotrwale bezrobotni Osoby do 25 r.ż. Osoby powyżej 50 r.ż. liczba % liczba % liczba % KOF ,21% ,11% ,66% miasto Kętrzyn ,67% ,15% ,71% gmina Kętrzyn ,93% ,46% ,46% gmina Barciany ,06% ,69% ,22% gmina Korsze ,06% ,87% ,60% gmina Reszel ,48% ,44% ,01% gmina Srokowo ,11% ,47% ,47% Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie Jeśli chodzi o zawodową strukturę osób bezrobotnych, to pośród bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kętrzynie w 2013 roku, najwięcej było osób bez zawodu (1930 osób). Natomiast najliczniej reprezentowanymi zawodami były: sprzedawca (393 osoby, w tym 348 kobiet), robotnik gospodarczy (325 osób, w tym 139 kobiet), krawiec (181 osób, w tym 178 kobiet), technik ekonomista (162 osoby, w tym 132 kobiety) Działania na rzecz osób bezrobotnych Gmina Korsze objęta jest działalnością Powiatowego Urząd Pracy w Kętrzynie, który wykonuje zadania samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Gmina Korsze współpracuje z PUP przy organizacji robót publicznych oraz prac interwencyjnych i społecznie użytecznych. Na podstawie danych można stwierdzić, że zakres aktywnej pomocy udzielanej bezrobotnym z gminy Korsze zwiększył się na przestrzeni lat. Tabela 33. Aktywne formy pomocy bezrobotnym świadczone przez Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie w podziale na gminy Rok miasto gmina gmina gmina gmina gmina Kętrzyn Kętrzyn Barciany Korsze Reszel Srokowo Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie 22 Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Kętrzynie 53

54 Wykres 10. Aktywne formy pomocy bezrobotnym świadczone przez Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie w podziale na gminy Miasto Kętrzyn Gmina Kętrzyn Gmina Barciany Gmina Korsze Gmina Reszel Gmina Srokowo Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie Patrząc na poszczególne rodzaje świadczeń o charakterze aktywizacyjnym można zauważyć, że na przestrzeni analizowanego okresu kluczowe znaczenie miały prace społecznie użytecznych 23. Wzrosło również znaczenie robót publicznych 24. Tabela 34. Aktywne formy pomocy bezrobotnym świadczone przez Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie bezrobotnym z gminy Korsze część I Rok Prace społecznie użytecznie Prace interwencyjne Roboty publiczne Środki na rozpoczęcie działalności Dodatkowe miejsca pracy Refundacja dojazdów Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie 23 Zgodnie z informacją Centrum Informacyjnego Służb Zatrudnienia: Organizowane są one przez gminę w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, organizacjach lub instytucjach statutowo zajmujących się pomocą charytatywną lub działalnością na rzecz społeczności lokalnej. Wykonywanie prac społecznie użytecznych odbywa się na podstawie porozumienia zawartego między starostą a gminą, na rzecz której prace społecznie użyteczne będą wykonywane. Powiatowy urząd pracy refunduje gminie ze środków Funduszu Pracy do 60% minimalnej kwoty świadczenia przysługującego bezrobotnemu, źródło: dostęp on-line Zgodnie z informacją Centrum Informacyjnego Służb Zatrudnienia: Zatrudnienie bezrobotnego przy wykonywaniu prac organizowanych przez powiaty źródło: dostęp on-line

55 Część działań PUP ukierunkowanych jest na wspieranie osób bezrobotnych w zdobywaniu kwalifikacji i umiejętności, które mogą przyczynić się do zwiększenia ich atrakcyjności na rynku pracy. W analizowanym okresie liczba osób korzystających ze wszystkich tych form pomocy spadała. Obecnie można uznać, że największe znaczenie mają staże 25. Tabela 35. Aktywne formy pomocy bezrobotnym świadczone przez Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie bezrobotnym z gminy Korsze część II. Rok Staże Przygotowanie zawodowe Szkolenia Kluby pracy Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie Bezrobotni z gminy Korsze są również objęci wsparciem Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w ramach którego działa Klub Integracji Społecznej. Do oferty Klubu należy działalność informacyjna (ofert pracy, możliwości dokwalifikowania) jak również pomoc w przygotowaniu aplikacji zawodowych. Osoby bezrobotne mogą również korzystać z zaplecza biurowego. Od 2008 roku MOPS realizował również projekt systemowy PO KL Daj Sobie Szansę Zacznij od Nowa. W ramach projektu osoby bezrobotne mogły skorzystać z szeroko zakrojonego programu wsparcia obejmującego: trening interpersonalny z psychologiem, warsztaty aktywnego poszukiwania pracy, rozmowy indywidualne z doradcą zawodowym, warsztaty ABC zarządzania budżetem domowym, kurs pierwszej pomocy przedmedycznej, wizyta studyjna w spółdzielni socjalnej, realizacja kursów zawodowych, realizacja staży i praktyk jako instrument aktywizacji zawodowej, wyjazd aktywizacyjno-integracyjny. W 2014 roku, dzięki pomocy kętrzyńskiego Inkubatora Ekonomii Społecznej otwarto spółdzielnię socjalną w Korszach pod nazwą Opoka. Głównym profilem działalności są usługi opiekuńcze nad osobami starszymi, zależnymi i niepełnosprawnym 26. Są potencjalne możliwości na rozszerzenia tej działalności. 25 Zgodnie z informacją Centrum Informacyjnego Służb Zatrudnienia: Staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. źródło: dostęp on-line

56 Podsumowanie Wskaźnik liczby pracujących na 1000 mieszkańców w gminie Korsze, na tle jednostek referencyjnych można uznać za niski (znacznie niższy od średniej krajowej i wojewódzkiej, jednak zbliżony do powiatowej), W powiecie kętrzyńskim, do którego należą Korsze przeważa zatrudnienie w przemyśle i budownictwie oraz pozostałych usługach, liczba osób bezrobotnych w gminie w latach zmieniała się nieznacznie, w roku 2013 stanowiły one 19% ludności w wieku produkcyjnym, w gminie Korsze znacząca większość bezrobotnych to osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Istotnym problemem jest wysoki odsetek osób pozostających bez pracy długotrwale, co świadczy o strukturalnym charakterze bezrobocia, grupa bezrobotnych w gminie Korsze jest zrównoważona pod względem płci. Jeśli chodzi zaś o strukturę wiekową to osoby powyżej 50 roku życia są nieco liczniejsze od tych poniżej 25 roku życia, na przestrzeni analizowanego okresu wzrastała liczba bezrobotnych z gminy Korsze, którzy korzystali z aktywnych form pomocy świadczonych przez Powiatowy Urząd Pracy w Kętrzynie (wśród których największe znaczenie miały prace społecznie użyteczne). Bezrobotnym wsparcia udziela również Klub Integracji Społecznej działający w ramach Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. 56

57 3.4. Kultura (w tym ochrona dziedzictwa kulturowego), sport i rekreacja Oferta kulturalno-rozrywkowa gminy w badaniu ankietowym przeprowadzonym wśród mieszkańców gminy Korsze uzyskała ocenę 2,38 (w skali od 0 do 4). Był to jeden z aspektów życia w gminie, który został oceniony najwyżej (pierwsze miejsce zajął aspekt Opieka nad dziećmi (żłobki i przedszkola) ocena 2,39). Zaledwie 7,95% respondentów uznało, że stan oferty kulturalno-rozrywkowej wymaga podjęcia natychmiastowych działań dla poprawy sytuacji. Poniżej omówiono instytucje kultury i stowarzyszenia o profilu kulturalnym działające na terenie gminy Korsze, dziedzictwo kulturowe i jego ochronę oraz bazę sportoworekreacyjną Dom kultury Na terenie gminy Korsze działa Miejski Ośrodek Kultury (MOK). W Ośrodku prowadzone są zajęcia muzyczne, taneczne, plastyczne, teatralne czy fotograficzne. Ośrodek udostępnia także sprzęt do gry w tenisa stołowego oraz komputery z dostępem do Internetu 27. Ośrodek prowadzi zespoły instrumentalno-wokalne oraz taneczne i rekreacji ruchowej (m.in. tańca nowoczesnego, Zumby). Zespoły taneczne Step up, Aero czy działający obecnie Jump odnoszą sukcesy w skali wojewódzkiej. Dla przykładu, istniejący od 2012 roku zespół Jump zajął w 2014 roku III miejsce we współzawodnictwie podczas IV Wojewódzkiego Turnieju Tańca Nowoczesnego Warmia Power w Stawigudzie 28. Przy Ośrodku działa także Kabaret Zgrany oraz zespół Korszynianki. Ośrodek jest także organizatorem przedsięwzięcia pn. Kulturalną sobotę. Jest to cykl spotkań, odbywający się od kwietnia do września. Inicjatywa została zapoczątkowana w 2014 roku. W trakcie Kulturalnej soboty odbywają się m.in. zajęcia taneczne, ruchowe, plastyczno-techniczne, czynna jest kawiarenka internetowa, istnieje możliwość udziału w konkursach czy obejrzenia występów teatrzyku 29. Inicjatywa kierowana jest do dzieci i młodzieży. Aby zwiększyć dostępność wydarzeń dla wszystkich dzieci z gminy, organizowany jest zbiorowy transport dla uczestników. Ośrodek prowadzi również warsztaty i zajęcia poza swoją siedzibą w Korszach, tym samym starając się dotrzeć z ofertą do osób, które nie maja możliwości korzystania z propozycji ośrodka w jego siedzibie. Do takich inicjatyw zaliczyć można Artystyczny Bus animatorzy z MOK-u odwiedzają poszczególne sołectwa gminy, prowadząc m.in. zajęcia, gry, konkursy 30. Animatorzy prowadzą także raz w tygodniu zajęcia w świetlicach wiejskich w Garbnie i Wandajnach. W sezonie letnim pracownicy Ośrodka wspierają także sołectwa w organizacji festynów wiejskich dostęp r dostęp r dostęp r dostęp r. 57

58 MOK jest organizatorem imprez o charakterze wojewódzkim czy międzynarodowym. W Ośrodku odbywa się Przegląd Kolęd, Pastorałek i Piosenek Świątecznych pod patronatem wojewody warmińsko-mazurskiego, Wojewódzki Turniej Tańca Nowoczesnego, Wojewódzki Konkurs Wokalny Mazurski Słowik (współorganizatorem Konkursu jest Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Korszach oraz Stowarzyszenie Otwarte Drzwi ). Ośrodek organizuje także Międzynarodowy Plener Plastyczny Korszeńskie żywioły cykliczne wydarzenie, w którym udział biorą artyści z Polski, Ukrainy, Rosji czy Litwy. W 2014 roku odbyła się XIV edycja wydarzenia 31. Pracownicy MOK organizują także grupowe wyjazdy do teatrów i filharmonii, m. in. w Warszawie czy Olsztynie. Wyjazdy organizowane są cyklicznie i pozwalają mieszkańcom gminy na uczestniczenie zarówno w kulturze wysokiej, jak i popularnej Biblioteka W gminie Korsze funkcjonuje Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna. Prowadzi ona także 4 filie: Filia Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Sątocznie, Filia Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Garbnie, Filia Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Łankiejmach, Filia Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Kraskowie. Dzięki bibliotece i jej filiom można zapoznać się z prasą (dziennikami i tygodnikami), nowościami wydawniczymi oraz bezpłatnie skorzystać z Internetu. Istnieje możliwość zamówienia książki na telefon to usługa dla osób, które z różnych przyczyn nie mogą wypożyczyć książki samodzielnie. Biblioteka prowadzi także wypożyczalnię strojów karnawałowych. Oprócz udostępniania zbiorów, biblioteka i jej filie prowadzą także zajęcia dla dzieci, warsztaty dla dorosłych (np. z filcowania, wyrobu ozdób z osiki oraz bibuły), Dyskusyjny Klub Książki dla Dzieci oraz Dyskusyjny Klub Książki dla Dorosłych, Klub Seniora Pod Dębem 32. Biblioteka organizuje również konkursy, m.in. plastyczne, fotograficzne i czytelnicze oraz udostępnia swoją przestrzeń do organizacji wystaw, np. rękodzieła artystycznego, prac konkursowych, zbiorów historycznych. Warto odnotować, że dzięki swojej działalności Biblioteka w 2013 roku zajęła VIII miejsce, a w 2014 roku X miejsce w ogólnopolskim Rankingu Bibliotek organizowanym przez Rzeczpospolitą oraz Instytut Książki 33. Gmina Korsze wypada najkorzystniej spośród gmin powiatu kętrzyńskiego jeśli chodzi o dostępność bibliotek na jedną placówkę przypada osoby. Dostępność bibliotek w gminie nie tylko jest najwyższa w powiecie, ale także przewyższa dostępność w skali województwa czy kraju. Nieco gorzej przedstawia się sytuacja w zakresie księgozbioru w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Działalność bibliotek odzwierciedla się w wysokiej 31 dostęp r dostęp r dostęp r. 58

59 liczbie czytelników w przeliczeniu na 1000 osób oraz ilością wypożyczeń księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach. Tabela 36. Dane dotyczące bibliotek w regionie KOF i jednostkach porównywanych w 2013 r. Jednostka Ludność na 1 placówkę biblioteczną Księgozbiór bibliotek na 1000 ludności Czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 ludności Wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach Polska , ,5 województwo warmińskomazurskie , ,1 powiat kętrzyński , ,6 miasto Kętrzyn , ,1 gmina Kętrzyn , ,9 gmina Barciany , ,8 gmina Korsze , ,5 gmina Reszel , ,2 gmina Srokowo , ,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Stowarzyszenia o profilu kulturalnym Na terenie gminy Korsze działają następujące stowarzyszenia: Korszeńskie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Otwarte drzwi" w Korszach, Stowarzyszenie Na Rzecz Edukacji i Aktywizacji Wsi Warmińskiej Animator" w Sątocznie, Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich Baby z Babieńca" w Babieńcu, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Regionu Dolina Gubra. Korszeńskie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Otwarte drzwi" w Korszach działa od 2007 roku. Celem działalności organizacji jest kreowanie życia społecznego, artystycznego i kulturalnego, ze szczególnym uwzględnieniem gminy Korsze i powiatu kętrzyńskiego. Stowarzyszenie we współpracy z Miejsko-Gminną Biblioteką Publiczną w Korszach organizuje Wojewódzki Konkurs Wokalny Mazurski Słowik i Miejsko-gminny Konkurs Wokalny Młody Talent 34. Celem Stowarzyszenia Na Rzecz Edukacji i Aktywizacji Wsi Warmińskiej Animator" w Sątocznie jest inicjowanie i popieranie wszelkich kreatywnych działań w sferach edukacyjnej, wychowawczej, społecznej i kulturalnej, charytatywnej oraz na rzecz osób niepełnosprawnych, a także kreowanie życia społecznego, artystycznego i kulturalnego. Organizacja wspiera działalność Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w Sątocznie Kulturalne_%E2%80%9EOtwarte_Drzwi%E2%80%9D dostęp r dostęp r. 59

60 Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich Baby z Babieńca" w Babieńcu prowadzi działalność artystyczną zespół kultywuje lokalne tradycje poprzez śpiew, strój, potrawy, rękodzieło 36. Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Regionu Dolina Gubra prowadzi działania na rzecz ochrony dziedzictwa historyczno-przyrodniczego regionu. Stowarzyszenie przygotowało folder turystyczny o zabytkach miejscowości Sątoczno, Prosna, Kałwągi, Sątoczek i Studzieniec oraz odrestaurowało Pomnik Pamięci z I wojny światowej w Prośnie i Kałwągach Imprezy cykliczne W 2015 roku w gminie Korsze zaplanowano ponad 100 imprez i wydarzeń kulturalnych i sportowych. Są to występy i pokazy muzyczne, teatralne, taneczne czy seanse filmowe, imprezy okolicznościowe (jak np. Dzień Kobiet, Dzień Dziecka, Andrzejki czy Bal Sylwestrowy), wydarzenia związane z biblioteką i czytelnictwem (np. spotkania autorskie w ramach Dyskusyjnego Klubu Książkowego, Maraton Czytania), lokalne festyny. Zaplanowano także wyjazdy, m.in. do Filharmonii w Warmińsko-Mazurskiej w Olsztynie, Teatru Muzycznego Roma w Warszawie, Parku Wodnego Tropikana w Mikołajkach, wycieczki turystyczne do Wilna czy Torunia. Jak już wspomniano, część wydarzeń kulturalnych skierowana jest nie tylko do mieszkańców gminy, ale stanowią one imprezy na szczeblu wojewódzkim (np. Przegląd Kolęd, Pastorałek i Piosenek Świątecznych pod patronatem wojewody) czy międzynarodowym (Międzynarodowy Plener Plastyczny). Organizatorem imprez i wydarzeń kulturalnych, które mają miejsce w gminie Korsze, jest zarówno samorząd, jak i Biblioteka (oraz jej filie), Miejski Ośrodek Kultury, uczniowskie kluby sportowe oraz organizacje pozarządowe. Dzięki zaangażowaniu wielu instytucji i stowarzyszeń możliwe jest stworzenie ciekawej i różnorodnej oferty wydarzeń kulturalnych i sportowych. W poniższej tabeli przedstawiono organizatorów wydarzeń oraz liczbę imprez, za które odpowiadają. Tabela 37. Organizatorzy imprez kulturalnych w gminie Korsze w 2015 roku Organizator Liczba imprez EDP Renewables 1 Filia biblioteczna w Garbnie 2 Filia biblioteczna w Kraskowie 2 Filia biblioteczna w Łankiejmach 4 Filia biblioteczna w Sątocznie 3 Filia biblioteczna w Sątocznie 2 Korszeńskie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Otwarte Drzwi 4 Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Korszach 24 Miejski Ośrodek Kultury w Korszach dostęp r 37 dostęp r. 60

61 Organizator Liczba imprez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Regionu Dolina Gubra 1 Świetlica wiejska i Filia biblioteczna w Garbnie 3 Uczniowski Klub Sportowy Lider w Garbnie 2 Uczniowski Klub Sportowy Tytan w Łankiejmach 1 Urząd Miejski w Korszach 1 Zespół Szkół w Garbnie 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Urząd Miejski w Korszach Imprezy cykliczne, które corocznie organizowane są przez samorząd, instytucje kultury i stowarzyszenia o profilu kulturalnym zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 38. Główne wydarzenia odbywające się cyklicznie na terenie gminy Korsze Termin Miejsce Impreza Organizator 21 stycznia M-GBP, MOK Dzień Babci i Dziadka MOK Korsze, M-GBP Korsze 14 lutego sala widowiskowa MOK Korsze Walentynki MOK Korsze 8 marca sala widowiskowa MOK Korsze, M- GBP marzeckwiecień M-GBP, MOK Korsze Dzień Kobiet i Mężczyzn Miejsko-Gminny Konkurs Plastyczny Palmy, Pisanki i Stroiki Wielkanocne Wojewódzki Turniej Tańca Nowoczesnego MOK Korsze, M-GBP Korsze MOK Korsze, M-GBP Korsze marzec Sala widowiskowa MOK w Korszach MOK w Korszach 21 marca MOK Korsze Powitanie wiosny MOK Korsze 21 marca (od sala widowiskowa II Gminny Turniej Tenisa 2014 roku) MOK Korsze Stołowego maj Publiczne miejsce spotkań w Korszach Majówka z Grochówką Piknik Organizacji Pozarzadowych Korszeńskie Stowarzyszenie Społeczno- Kulturalne Otwarte Drzwi MOK i organizacje pozarządowe w Korszach maj (od 2013) MOK w Korszach Maraton czytania MOK i MGBP w Korszach maj (do 2013) Stadion Miejski w Korszach Turniej Służb Mundurowych Urząd Miejski w Korszach maj MOK, MGBP w Korszach Warmińsko-Mazurskie Dni Rodziny MGBP i MOK w Korszach 26 maja MOK i M- GBP w Korszach Dzień Matki MOK i M-GBP w Korszach maj od 2010 Rzeka Guber Sątoczno-Sępopol Majowy Spływ Kajakowy Doliną Gubra Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Regionu Dolina Gubra maj/czerwiec (do 2013) Stadion Miejski w Korszach Memoriał Piłkarski im. Ryszarda Chmielewskiego Urząd Miejski w Korszach 61

62 Termin Miejsce Impreza Organizator 1 czerwca MOK i M- GBP Dzień Dziecka MOK i M-GBP w Korszach czerwiec MOK, M- GBP i filie Cała Polska czyta dzieciom MOK, M-GBP, filie biblioteczne czerwiec (od 2010) Sala widowiskowa MOK Korsze Wojewódzki Konkurs Wokalny Mazurski Słowik MOK Korsze czerwiec/lipiec Publiczne miejsce spotkań, Orlik, Stadion Miejski Dni Korsz: 1 dzień: Dzień Sportu od 2012 wyścig rowerowy dla mieszkańców 2 dzień: Dzień Artystyczny Kino letnie i noc bajek MOK, Urząd Miejski w Korszach lipiec (od 2012) Publiczne miejsce spotkań MOK Korsze, M-GBP lipiec (od Publiczne miejsce Gala Disco Polo MOK Korsze 2013) spotkań lipiec Teren Gminy Międzynarodowy Plener MOK Korsze Korsze i Powiatu Plastyczny sierpień (od MOK i publiczne Maraton Zumby MOK Korsze 2014) miejsce spotkań sierpień MOK Zakończenie wakacji-piknik MOK Korsze rodzinny wrzesień Publiczne miejsce Dożynki Gminne MOK, szkoły i Urząd spotkań Miejski w Korszach wrzesień MOK Korsze Święto pieczonego ziemniaka MOK Korsze 1 października Sala widowiskowa Międzynarodowy Dzień Osób MOK Korsze (od 2012) MOK Starszych październik Sala widowiskowa Spotkanie Środowisk MOK Korsze (od 2013) MOK Artystycznych Gminy Korsze 11 listopada Sala widowiskowa Narodowe Święto Niepodległości MOK, Szkoły, Urząd MOK, szkoły Miejski w Korszach 30 listopada MOK, M- GBP i filie Andrzejki MOK, M- GBP, filie biblioteczne biblioteczne 6 grudnia MOK, MG-BP, filie Mikołajki w mieście MOK, M-GBP, filie biblioteczne, ulice miasta grudzień (od 2010) Sala widowiskowa MOK Wojewódzki Przegląd Kolęd, Pastorałek i Piosenek Świątecznych Koncert Świąteczny - kolędy MOK Korsze 23 grudnia Plac przed UM Korsze MOK Korsze 31 grudnia Sala widowiskowa Spotkanie Sylwestrowe i bal MOK Korsze MOK, publiczne miejsce spotkań Źródło: opracowanie na podstawie danych przekazanych przez Urząd Miejski w Korszach Ważnym miejscem spotkań jest także dyskoteka Arena Korsze. Arena organizuje imprezy muzyczno-taneczne w stylu disco-polo oraz koncerty i występy zespołów muzycznych czy 62

63 DJ-ów. W dyskotece bawią się nie tylko mieszkańcy gminy Korsze, ale także powiatu kętrzyńskiego oraz sąsiednich powiatów Wydatki na kulturę W latach wydatki na kulturę w gminie Korsze wzrosły. Budżet został podniesiony z zł w 2009 roku do ,5 zł w 2013 roku, odzwierciedla to także wysokość środków przeznaczona na ten cel w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Mimo to, budżet, jaki przeznaczają Korsze na działalność kulturalną i ochronę dziedzictwa nadal pozostają jednymi z niższych wśród gmin powiatu kętrzyńskiego. Wysokość środków przeznaczonych na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego na terenie KOF przedstawiają poniższe tabele. Tabela 39. Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego z budżetu samorządu Jednostka powiat kętrzyński , , , , ,0 miasto Kętrzyn , , , , ,3 gmina Kętrzyn , , , , ,1 gmina Barciany , , , , ,1 gmina Korsze , , , , ,5 gmina Reszel , , , , ,2 gmina Srokowo , , , , ,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Tabela 40. Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w przeliczeniu na 1 mieszkańca Jednostka Polska 122,8 144,7 136,2 139,5 142,2 województwo warmińsko-mazurskie 87,7 126,0 115,6 114,2 104,3 powiat kętrzyński 102,8 180,9 199,9 88,2 120,4 miasto Kętrzyn 134,0 295,4 346,9 76,4 94,6 gmina Kętrzyn 21,5 89,9 88,2 63,7 114,6 gmina Barciany 81,3 83,5 88,5 121,5 209,7 gmina Korsze 90,8 93,5 83,7 94,7 100,0 gmina Reszel 123,8 118,8 106,6 115,9 149,6 gmina Srokowo 72,6 83,1 82,6 94,9 158,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Należy pamiętać, że budżet gminy nie jest jedynym źródłem, z jakiego instytucje kultury i organizacje pozarządowe o profilu kulturalnym mogą pozyskiwać środki na swoje działania. Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna uczestniczyła w Programie Wieloletnim KULTURA+, priorytet Biblioteka+. Infrastruktura bibliotek oraz Programie Rozwoju Bibliotek, korzystała także ze wsparcia Fundacji Orange. Działalność Biblioteki świadczy o efektywnym pozyskiwaniu środków, które wspierają rozwój instytucji, dzięki czemu lepiej służą mieszkańcom dostęp r. 63

64 Dziedzictwo kulturowe i jego ochrona Dziedzictwo kulturowe jest pojęciem, które obejmuje coraz szerszy zakres. Przejawy dziedzictwa kulturowego można podzielić na dziedzictwo materialne, na które składają się zabytki nieruchome (np. architektura, układy urbanistyczne) i ruchome (np. działa sztuki, narzędzia) oraz dziedzictwo niematerialne (np. kulinaria, gwara). Dziedzictwo kulturowe jest zazwyczaj wysoko wartościowane, uznawane za godne ochrony oraz przekazania następnym pokoleniom 39. Za dziedzictwo materialne z pewnością uznać można układ urbanistyczny miast i wsi, w których nadal można dostrzec wpływy zakonu krzyżackiego (przykład stanowić może zamek w Sątocznie) i pruskie. Od 1871 roku miejscowość Korsze stanowiła główny węzeł kolejowy prowincji wschodniopruskiej. Ślady tego okresu stanowią m.in. kościół parafialny rzymskokatolicki p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1903 roku czy kolejowa wieża ciśnień. Więcej informacji dotyczących zabytków, które znajdują się na terenie gminy Korsze, znajduje się w rozdziale Turystyka Atrakcje turystyczne. Ważną grupę mieszkańców stanowią repatrianci z Kresów Wschodnich, którzy przybyli na tereny gminy Korsze po II wojnie światowej. Przedstawiciele kultury ukraińskiej pojawili się na terenie Korsz w wyniku akcji Wisła. Zostali oni przesiedleni w 1947 roku z terenów południowo-wschodniej Polski. To dla nich w 1966 roku powstała parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła zabytkowy kościół, służący wspólnocie, został wybudowany w 1905 roku, do lat 60. XX wieku służył ewangelikom. Jeśli chodzi o dziedzictwo niematerialne, wspomniane już Koło Gospodyń Wiejskich Baby z Babińca stawia sobie za cel podtrzymanie lokalnych tradycji w zakresie piosenek, rękodzieła czy kulinariów Rekreacja i sport Na terenie gminy Korsze funkcjonuje ogólnodostępne boisko Orlik 2012 zlokalizowane w Korszach. W mieście działa także Stadion Miejski, natomiast każda z działających w gminie szkół i każde sołectwo dysponuje własnym boiskiem. W gminie dostępne jest także ok. 30 placów zabaw (w każdym sołectwie istnieje co najmniej jeden plac). Z istniejącej infrastruktury korzystają kluby sportowe, umożliwiające trenowanie piłki nożnej oraz sztuki walki: Miejski Klub Sportowy w Korszach, Uczniowski Klub Sportowy "Sokół" Garbno, Uczniowski Klub Sportowy Lider Garbno, Uczniowski Klub Sportowy "Tytan" Łankiejmy, Stowarzyszenie Sportowe Mazurskie Centrum Sportów i Sztuk Walki WING CHUN w Korszach

65 Gmina Korsze posiada rozbudowaną sieć tras rowerowych, które umożliwiają turystom i mieszkańcom zwiedzenie miejsc ciekawych ze względów przyrodniczych oraz historycznych. Przez gminę przebiegają cztery trasy rowerowe: Trasa nr 1 - Zielona długość 22 km Korsze-Głowbity-Dłużec Wielki-Studzieniec- Kałwągi-Wetyn-Prosno-Sątoczno-Stawnica-Wiklewo-Parys-Glitajny-Korsze, Trasa nr 2 - Niebieska - długość 22 km Korsze-Glitajny-Parys-Pomnik-Równina Górna-Równina Dolna-Warnikajmy-Błogoszewo-Olszynka-Korsze, Trasa nr 3 Czerwona długość 32 km Korsze-Wandajny-Wygoda-Trzeciaki-Suśnik- Łankiejmy-Dzierżążnik-Sarkajmy-Głowbity-Korsze, Trasa nr 3 Żółta długość 27 km Korsze-Olszynka-Błogoszewo-Kraskowo-Tołkiny- Babieniec-Gudniki-Trzeciaki-Wygoda-Wandajny-Korsze 40. Przez Korsze przebiega także odnoga głównego szlaku Tras Rowerowych w Polsce Wschodniej GreenVelo, która łączy szlak z dworcem PKP w Korszach jako ważnym węzłem komunikacyjnym Podsumowanie Jak wynika z przeprowadzonego badania ankietowego, oferta kulturalno-rozrywkowa jest pozytywnie oceniana przez mieszkańców gminy Korsze, działalność Miejskiego Ośrodka Kultury jest stale rozszerzana. Zajęcia i warsztaty prowadzone są nie tylko w siedzibie Ośrodka, ale także w sołectwach (inicjatywa Artystyczny Bus ), dzięki czemu zwiększa się dostępność oferty dla osób zamieszkujących mniejsze miejscowości. Ośrodek aktywnie promuje swoje działania na portalu społecznościowym Facebook, na tablicach ogłoszeń oraz w lokalnych gazetach. Modernizacji wymaga strona internetowa Ośrodka, dostępność bibliotek w gminie Korsze jest wysoka, co znajduje odzwierciedlenie w liczbie czytelników korzystających z usług bibliotek publicznych i liczbie wypożyczonych woluminów. Także oferta zajęć prowadzonych przez Miejsko-Gminną Bibliotekę Publiczną spotyka się z zainteresowaniem ze strony mieszkańców. Działalność Biblioteki została doceniona przez organizatorów Rankingu Bibliotek Publicznych, stowarzyszenia o profilu kulturowym aktywnie działają w zakresie wzbogacania oferty kulturalnej gminy, mimo znacznego wzrostu środków przeznaczanych na działalność kulturalną w ochronę dziedzictwa narodowego, budżet gminy Korsze w tym zakresie pozostaje w przeliczeniu na 1 mieszkańca jednym z najniższych wśród gmin powiatu kętrzyńskiego. Należy także zintensyfikować działania mające na celu pozyskiwanie środków zewnętrznych (spoza budżetów gminy), np. z grantów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego czy fundacji na rzecz kultury. Infrastruktura sportowa wymaga rozbudowy obecnie brak hali sportowej, jednak jest ona w trakcie budowy. Na etapie projektowym są także dwie stanice wodne. Dokończenie 40 dostęp r. 65

66 tych inwestycji będzie korzystne zarówno dla mieszkańców, jak i pozwoli na podniesienie atrakcyjności turystycznej gminy Infrastruktura techniczna Sieć komunikacyjna Łączna długość dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych w KOF na koniec 2014 r. wynosiła prawie km. Drogi gminne stanowiły ponad 40%, z czego jedynie 19,20% miało nawierzchnię utwardzoną, drogi powiatowe ponad 43%, z czego 77,46% miało nawierzchnię utwardzoną oraz drogi wojewódzkie ponad 16%. Wszystkie drogi wojewódzkie w gminach KOF na koniec 2014 r. posiadały nawierzchnię utwardzoną. Analizując odsetek dróg powiatowych o nawierzchni utwardzonej w poszczególnych gminach należy stwierdzić, że wahał się on od 69% (gmina Barciany) do 96% (miasto Kętrzyn), w gminie Korsze wyniósł 82% Największym odsetkiem dróg gminnych o nawierzchni utwardzonej w ogólnej liczbie dróg gminnych odznaczało się miasto Kętrzyn (88%). W pozostałych gminach ww. wskaźnik wahał się od 13% (gminy: Barciany i Srokowo) do 18% (gmina Korsze). Najdłuższą siecią dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych na koniec 2014 r. charakteryzowała się gmina Barciany (271,93 km), najkrótszą natomiast miasto Kętrzyn (56 km), w gminie Korsze długość sieci drogowej wynosiła 214,9 km Odsetek dróg gminnych, na koniec 2014 r. w gminach KOF wahał się od 21,62% (gmina Korsze) do 48,63% (miasto Kętrzyn). Odsetek dróg powiatowych, na koniec 2014 r., w analizowanych gminach wahał się od 33,7% (gmina Reszel) do 56,4% (gmina Kętrzyn), w gminie Korsze wyniósł 42,3%. Odsetek dróg wojewódzkich natomiast w analizowanych gminach, na koniec 2014 r., od 9,14% (gmina Srokowo) do 22,9% (gmina Reszel), 16,2% w gminie Korsze. Tabela 41. Drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne w gminach KOF na koniec 2014 r. % dróg o nawierzchni w km Jednostka utwardzonej wojewódzkie powiatowe gminne wojewódzkie powiatowe gminne miasto Kętrzyn 8,02 20,75 27, gmina Kętrzyn 40,8 104,9 40, gmina Barciany 34,7 119,83 117, gmina Korsze 34,9 90,9 89, gmina Reszel 44,7 65, gmina Srokowo 15,66 73, Suma 178,78 475,94 440,91 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych dostarczonych przez urzędy gmin Układ drogowy gminy Korsze przedstawia poniższa mapa. 66

67 Wykres 11. Układ drogowy gminy Korsze Źródło: Podstawowy układ drogowy stanowią w gminie dwie drogi wojewódzkie, które przecinają się na terenie gminy: Nr 590 Barciany- Korsze Reszel Biskupiec, Nr 592 Bartoszyce - Kętrzyn Giżycko 41 Przez teren gminy Korsze przebiega również kilkanaście dróg powiatowych: 1398 N Sątoczno-Skandawa-dr. woj.(591) Kotki, 1567 N Szczurkowo-Wodukajmy-Sępopol-Glitajny, 1573 N DW 592-Grzęda-Sątopy Samulewo, 1580 N Studzieniec-Korsze-Równina Górna, 1582 N Tołkiny-Filipówka(dr.woj.nr 594), 1685 N Sątoczno-Dłużec Wlk., 41 dostęp z dnia r. 67

68 1687 N Łankiejmy-Gudniki-(dr.woj.nr 590), 1689 N Kraskowo-Babieniec, 1691 N Dzikowina-Reszel, 1981 N DW 592(Sporwiny)-Sątoczno, 1989 N Głowbity-Łankiejmy. Wszystkie drogi wojewódzkie w gminach KOF na koniec 2014 r. posiadały nawierzchnię utwardzoną. Odsetek dróg powiatowych o nawierzchni utwardzonej w analizowanych gminach wahał się od 69% (gmina Barciany) do 96% (miasto Kętrzyn). Największym odsetkiem dróg gminnych o nawierzchni utwardzonej w ogólnej liczbie dróg gminnych odznaczało się miasto Kętrzyn (88%). W gminie Korsze wyżej wymieniony wskaźnik wynosił 18%. Stan techniczny dróg o nawierzchni twardej różni się w zależności od ich rodzaju. Jedna z dróg wojewódzkich przechodzących przez teren gminy Korsze charakteryzuje się dobrym stanem technicznym, tak samo jak 40% dróg powiatowych i 45% gminnych. Druga z dróg wojewódzkich wymaga generalnego remontu (590 Biskupiec- Barciany), Odsetek dróg gminnych uznanych za będące w przeciętnym stanie wynosi 44,1% a powiatowych 50,9%. Tabela 42. Stan techniczny dróg w gminie Korsze na r. Długość W tym o nawierzchni twardej Drogi w tym w stanie technicznym km km % dobrym przeciętnym krajowe wojewódzkie 34,9 34, ,9 17 powiatowe 90,9 74, ,9 gminne 89,1 15, ,1 Źródło: dane pozyskane z Urzędu Miasta w Korszach Gmina Korsze to węzeł kolejowy o znaczeniu wojewódzkim, który obsługuje zarówno pociągi pasażerskie jak i towarowe. Gmina jest dobrze skomunikowana, dzięki umiejscowieniu w niej węzła kolejowego i sieci dróg wojewódzkich łączących ją z przejściem granicznym Na obszarze gminy, w miejscowościach Łankiejmy, Tołkiny oraz w samym mieście Korsze zlokalizowane są przystanki osobowe. Linie te to: Poznań-Olsztyn Korsze-Skandawa /nr 353/ - linia pierwszorzędna, dwutorowa, na odcinku Olsztyn-Korsze linia jest zelektryfikowana. Białystok-Korsze-Bartoszyce /nr 38/ - odcinek Białystok-Korsze należy do linii pierwszorzędnych, na którym odbywa się ruch pociągów osobowych i towarowych. Odcinek Ełk - Korsze jest niezelektryfikowany. Projekt elektryfikacji odcinka jest przygotowywany do realizacji w perspektywie unijnej dostęp z dnia

69 Zgodnie z wykazem linii kolejowych 43 linia Poznań-Skandawa, oraz Białystok- Bartoszyce należą do linii o znaczeniu państwowym. PKP PLK dokonało wyboru wykonawcy studium elektryfikacji odcinka Ełk Korsze, dzięki której czas podróży pociągiem w ciągu Białystok - Olsztyn Gdańsk ma się skrócić o pół godziny, ponieważ nie będzie potrzebna wymiana lokomotywy elektrycznej na spalinową. Odcinek z Ełku do Korsz, skąd prowadzi zelektryfikowana linia do Olsztyna, Iławy i Torunia ma olbrzymie znaczenie i znalazł się w planie Transeuropejskich Sieci Transportowych TEN-T 44. Realizacja projektu potrwa jednak kilka lat i finansowana będzie w 85% z dofinansowania unijnego dla PKP PLK, obecnie do obsługi między innymi tego odcinka PKP Intercity zamówiło dziesięć lokomotyw spalinowych Gama w bydgoskiej Pesie 45. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od Urzędu Gminy Korsze planowana jest budowa przejścia nad trasą kolejową kładka dla pieszych ułatwiająca skomunikowanie obu części miasta Sieć wodociągowa i kanalizacyjna Gmina Korsze charakteryzuje się stosunkowo długą, w stosunku do innych gmin KOF, siecią wodociągową. Jej długość zwiększyła się pomiędzy rokiem 2009 a 2010, zaś od tamtej pory utrzymywała się na poziomie bliskim 150 km. 43 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 kwietnia 2013 r. w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym (Dz. U. z dnia 16 maja 2013 r.) 44 dostęp z dnia r dostęp z dnia r. 69

70 Wykres 12. Długość czynnej sieci rozdzielczej wodociągowej w latach , w km Miasto Kętrzyn Gmina Kętrzyn Gmina Barciany Gmina Korsze Gmina Reszel Gmina Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W latach w gminie Korsze odnotowano nieznaczny spadek objętości wody dostarczanej gospodarstwom domowym (dynamika 96,7). Odzwierciedlało to ogólną tendencję w KOF (jedynie w gminie Barciany odnotowano wzrost zużycia, dynamika wynosiła 117,5). Niepodłączone do sieci kanalizacyjnej pozostały pojedyncze, kolonijne, punktowe domostwa, co spowodowane jest rozproszoną zabudową. Wprawdzie występuje popyt ze strony właścicieli niewłączonych do systemu kanalizacyjnego zabudowań, lecz kwestie ekonomiczne i techniczne uniemożliwiają jego zaspokojenie. Tabela 43. Woda dostarczana gospodarstwom domowym w latach , w dam 3 Jednostka Dynamika (2009=100) powiat kętrzyński 2300,0 2336,0 2352,0 2242,4 2214,6 96,3 miasto Kętrzyn 1135,9 1116,1 1126,3 1077,8 1071,7 94,3 gmina Kętrzyn 232,6 240,7 226,1 222,6 229,6 98,7 gmina Barciany 193,2 236,1 246,5 216,6 227,0 117,5 gmina Korsze 384,9 393,9 412,6 387,8 372,3 96,7 gmina Reszel 225,4 221,2 221,5 223,6 224,0 99,4 gmina Srokowo 128,0 128,0 119,0 114,0 90,0 70,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Jeśli chodzi o zużycie wody w m 3 ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca, w latach , Gmina Korsze przez cały analizowany okres charakteryzowała się drugim najwyższym wynikiem (za miastem Kętrzyn). Pomiędzy rokiem 2009 a 2013 nastąpił nieznaczny spadek zużycia (dynamika 96,2). Spadek odnotowano we wszystkich jednostkach referencyjnych poza powiatem augustowskim, gminą Barciany i gminą Reszel. 70

71 Tabela 44. Zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca w m 3 w latach Jednostka Dynamika (2009=100) powiat kętrzyński 35,3 34,9 35,3 33,8 33,7 95,5 miasto Kętrzyn 40,7 39,0 39,6 38,1 38,1 93,6 gmina Kętrzyn 29,0 28,7 26,8 26,2 27,2 93,8 gmina Barciany 29,1 34,6 36,4 32,2 33,8 116,2 gmina Korsze 37,1 37,0 38,9 36,8 35,7 96,2 gmina Reszel 27,9 26,8 27,0 27,5 27,9 100,0 gmina Srokowo 31,0 31,0 29,0 27,9 22,3 71,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2013 r. długość sieci kanalizacyjnej gminy Korsze wynosiła ok. 40 km. Na przestrzeni analizowanego okresu długość sieci zwiększyła się we wszystkich gminach, w gminie Korsze przyrost ten był jednaj stosunkowo najmniejszy - dynamika zjawiska wynosiła 108,17. Wykres 13. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w latach w km Miasto Kętrzyn Gmina Kętrzyn Gmina Barciany Gmina Korsze Gmina Reszel Gmina Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Liczba połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie gminy Korsze wynosiła w 2013 roku 303 i była tam samym najniższa spośród gmin KOF. Na przestrzeni analizowanego okresu liczba połączeń zwiększyła się dynamika zjawiska wynosiła 115,21. Większy przyrost, spośród gmin KOF odnotowały tylko Barciany. Na połowę 2015 roku planowane są dwie duże inwestycje kanalizacyjne sieć w mieście Korsze ma być wydłużona o 6 km, natomiast w wiejskiej części gminy o dodatkowe 8 km. 71

72 Tabela 45. Liczba połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania w latach w sztukach Jednostka Dynamika (2009=100) powiat kętrzyński ,16 miasto Kętrzyn ,29 gmina Kętrzyn ,09 gmina Barciany ,27 gmina Korsze ,21 gmina Reszel ,13 gmina Srokowo ,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2013 r. w powiecie kętrzyńskim odprowadzono znacznie więcej ścieków (1 752 dam 3 ) niż w powiatach porównywanych (w augustowskim dam 3, w oleckim 827 dam 3 ). Dynamika ww. zjawiska, w latach , we wszystkich ww. powiatach miała tendencję spadkową. Największy spadek objętości odprowadzanych ścieków odnotowano w powiecie augustowskim (dynamika 87,74), najmniejszy natomiast w powiecie kętrzyńskim (dynamika 96,74). Objętość odprowadzanych ścieków w gminie Korsze w 2013 roku wynosiła 180 dam 3, co było drugim najwyższym wynikiem na terenie KOF. Podobnie jak w innych gminach (poza gminą Kętrzyn i Srokowem), w okresie objętość odprowadzanych ścieków w gminie Korsze spadła (dynamika 97,24). Tabela 46. Objętość ścieków odprowadzanych w dam 3 w latach Jednostka Dynamika (2009=100) powiat kętrzyński ,74 miasto Kętrzyn ,97 gmina Kętrzyn ,17 gmina Barciany ,94 gmina Korsze ,24 gmina Reszel ,27 gmina Srokowo ,38 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W powiecie kętrzyńskim, w 2013 r., osób korzystało z sieci kanalizacyjnej. Wynik ten jest o blisko 25% wyższy niż w powiecie augustowskim ( korzystających) oraz ponad 50% wyższy niż w powiecie oleckim ( korzystających). Natomiast na przestrzeni lat , w powiecie kętrzyńskim przyrost liczby ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej (dynamika 103,05) był nieznacznie niższy w powiecie augustowskim (dynamika 106,42) oraz w powiecie oleckim (dynamika 105,94). Liczba osób korzystających z sieci kanalizacyjnej w 2013 r. w gminie Korsze wynosiła 4980, co oznaczało nieznaczny wzrost od roku 2009 (dynamika 105,06). W analizowanym okresie jedynie w dwóch gminach odnotowane nieznaczny spadek tego wskaźnika: w gminie Srokowo (dynamika 97,18) oraz w gminie Reszel (dynamika 99,12). 72

73 Tabela 47. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w latach Jednostka Dynamika (2009=100) powiat kętrzyński ,05 miasto Kętrzyn ,57 gmina Kętrzyn ,25 gmina Barciany ,06 gmina Korsze ,06 gmina Reszel ,12 gmina Srokowo ,18 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W gminie Korsze następuje ciągła poprawa dostępności sieci kanalizacyjnej, mierzona procentowym udziałem korzystających z instalacji kanalizacyjnej w ogólnej liczbie mieszkańców. W 2013 roku dynamika wyniosła 104,4 w stosunku do 2009 roku, a odsetek użytkowników kanalizacji wzrósł z 45,9% do 47,9%, nie przekraczając jednak średniej dla powiatu, wynoszącej w tym okresie 66,7-68,0%. Najszybszy rozwój sieci kanalizacyjnej występował w gminie wiejskiej Kętrzyn, natomiast najmniej skanalizowana gmina KOF Srokowo nie wykazywała na tym polu postępu, utrzymując w latach udział korzystających z kanalizacji na poziomie 30,2%. Wspomnieć należy o dwóch dużych inwestycjach kanalizacyjnych planowanych na połowę 2015 roku. Sieć w mieście Korsze ma zostać rozbudowana o 6 km, a w wiejskiej części gminy 8 km 46. Tabela 48. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w latach w % Jednostka Dynamika (2009=100) powiat kętrzyński 66,7 67,0 67,4 67,9 68,0 101,9 miasto Kętrzyn 96,0 96,0 96,1 96,1 96,1 100,1 gmina Kętrzyn 33,5 34,8 37,5 41,8 41,8 124,8 gmina Barciany 39,7 39,7 39,7 39,2 39,7 100,0 gmina Korsze 45,9 46,8 47,5 47,6 47,9 104,4 gmina Reszel 65,8 65,9 66,1 66,1 66,2 100,6 gmina Srokowo 30,2 30,2 30,2 30,2 30,2 100,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Sieć gazowa W 2013 r. w powiecie kętrzyńskim było znacznie więcej gospodarstw domowych, którym dostarczany był gaz niż w powiecie augustowskim i oleckim (9436 w porównaniu do 9 i 0). Na przestrzeni lat liczba gospodarstw domowych, którym dostarczany był gaz w powiecie kętrzyńskim spadła jednak o ponad 2000 (dynamika 80,16). Spośród gospodarstw domowych powiatu kętrzyńskiego, którym dostarczany jest gaz, na terenie gminy Korsze znajdowało się 86. Na przestrzeni lat ich liczba nieznacznie spadła (dynamika 114,67). 46 Zgodnie z informacją uzyskaną w Urzędzie Gminy Korsze. 73

74 Tabela 49. Odbiorcy gazu w latach (gospodarstwa domowe) Jednostka Dynamika (2009=100) Polska ,95 woj. warmińskomazurskie ,35 powiat kętrzyński ,16 miasto Kętrzyn ,63 gmina Kętrzyn ,00 gmina Barciany gmina Korsze ,67 gmina Reszel ,35 gmina Srokowo ,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2013 r. w powiecie kętrzyńskim było również znacznie więcej gospodarstw domowych ogrzewanych gazem niż w powiecie augustowskim i oleckim (2684 w porównaniu do 9 i 0). Na przestrzeni lat liczba gospodarstw domowych ogrzewanych gazem w powiecie kętrzyńskim wzrosła o ponad 250 (dynamika 110,59). W gminie Korsze znajdowało się w takich gospodarstw. Ich liczba wzrosła od 2009 roku dynamika 174,36. Tabela 50. Odbiorcy gazu w latach (gospodarstwa domowe) ogrzewający mieszkania gazem Jednostka Dynamika (2009=100) Polska ,93 woj. warmińskomazurskie ,28 powiat kętrzyński ,59 miasto Kętrzyn ,89 gmina Kętrzyn gmina Barciany gmina Korsze ,36 gmina Reszel ,74 gmina Srokowo ,63 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2013 r. w powiecie kętrzyńskim zużycie gazu (4544,5 tys. m 3 ) było znacznie wyższe niż w powiecie augustowskim (9) i oleckim (0). Na przestrzeni lat zużycie gazu w powiecie kętrzyńskim nieznacznie wzrosło (dynamika 101,10). Dynamika zużycia gazu, w latach , w powiecie kętrzyńskim była nieznacznie niższa niż w województwie podlaskim (109,69) i nieco wyższa niż w województwie warmińsko-mazurskim (99,17). W gminie Korsze zużycie gazu wahało się od 74,70 tys. m 3 w 2011 roku do 98,3 tys. m 3 w 2013 roku, natomiast dynamika zużycia w roku 2013 w stosunku do roku 2009 wyniosła 74

75 129,34. Poza gminą Korsze wzrost zużycia odnotowano również w mieście i gminie Kętrzyn. Tabela 51. Zużycie gazu w tys. m 3 w latach Jednostka Dynamika (2009=100) Polska , , , , ,1 105,03 woj. warmińskomazurskie 86469, , , , ,5 99,17 powiat kętrzyński 4495, , , ,0 4544,5 101,10 miasto Kętrzyn 3416, , , ,5 3557,0 104,10 gmina Kętrzyn 0,30 0,50 0,40 0,4 0,4 133,33 gmina Barciany 0,00 0,00 0,00 0,0 2,0 - gmina Korsze 76,00 80,90 74,70 87,1 98,3 129,34 gmina Reszel 687,60 732,70 676,40 588,7 584,5 85,01 gmina Srokowo 314,30 334,80 309,00 295,3 302,3 96,18 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2013 r. w powiecie kętrzyńskim zużycie gazu przeznaczonego na ogrzewanie mieszkań (2919 tys. m 3 ) było znacznie wyższe niż w powiecie augustowskim (9) i oleckim (0). Na przestrzeni lat zużycie gazu przeznaczonego na ogrzewanie mieszkań w powiecie kętrzyńskim wzrosło o ponad 500 tys. m 3 (dynamika 121,02). Dynamika zużycia gazu przeznaczonego na ogrzewanie mieszkań, w latach , w powiecie kętrzyńskim była nieznacznie niższa niż w województwie podlaskim (125,90) i nieco wyższa niż w województwie warmińsko-mazurskim (110,19). Zużycie gazu przeznaczonego na ogrzewanie mieszkań w gminie Korsze wynosiło w 2013 roku 82,6 m3. Podobnie jak w innych gminach KOF (poza gminą Srokowo) wzrosło ono na przestrzeni lat (dynamika 135,41). Tabela 52. Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m 3 w latach Jednostka Dynamika (2009=100) powiat kętrzyński 2412,0 2601,8 2445,6 2769,1 2919,0 121,02 miasto Kętrzyn 1725,2 1861,1 1749,3 2047,9 2196,2 127,30 gmina Kętrzyn 0,0 0,0 0,0 0,2 0,2 - gmina Barciany 0,0 0,0 0,0 0,0 2,0 - gmina Korsze 61,0 65,8 61,9 71,7 82,6 135,41 gmina Reszel 333,2 359,3 337,8 361,7 346,2 103,90 gmina Srokowo 292,6 315,6 296,6 287,6 291,8 99,73 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Gospodarka odpadami W 2013 r. w gminie Korsze odebrano 1 834,19 ton odpadów komunalnych, co oznacza nieznaczny spadek od roku 2009 (dynamika 97,97%). W pozostałych gminach KOF (poza miastem i gminą Kętrzyn) tonaż odpadów w analizowanym okresie uległ zwiększeniu. 75

76 Tabela 53. Odpady komunalne w tonach w latach Jednostka Dynamika (2009=100) Polska , , , , ,18 88,5 woj. warmińskomazurskie , , , , ,76 97,7 powiat kętrzyński 12915, , , , ,40 94,42 miasto Kętrzyn 5161, , , , ,72 91,35 gmina Kętrzyn 2468, , , , ,16 59,23 gmina Barciany 1567, , , , ,27 125,5 gmina Korsze 1872, , , , ,19 97,97 gmina Reszel 1554, , , , ,56 108,1 gmina Srokowo 292,50 320,34 305,50 361,38 537,50 183,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2013 r. w powiecie kętrzyńskim waga odpadów komunalnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca (185,5 kg) była niższa niż w powiatach porównywanych: w powiecie augustowskim wynosiła 255,4 kg, a w powiecie oleckim 196,1 kg. Na przestrzeni lat w powiecie kętrzyńskim i augustowskim odnotowano spadek wagi odpadów komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca, dynamika wynosiła odpowiednio: 93,59 i 96,38. Jedynie w powiecie oleckim odnotowano wzrost wagi odpadów komunalnych przypadających na 1 mieszkańca w ww. okresie (dynamika 108,4). W porównaniu do województwa warmińsko-mazurskiego i podlaskiego, na przestrzeni lat , w powiecie kętrzyńskim spadek wagi odpadów komunalnych przypadających na 1 mieszkańca był na bardzo zbliżonym poziomie. Dynamika dla ww. województw wynosiła odpowiednio: 96,34 i 98,44. Dynamika dla kraju (87,69) była nieznacznie niższa niż dla powiatu kętrzyńskiego. Waga odpadów komunalnych na jednego mieszkańca wynosił w gminie Korsze w 2013 roku wynosiła 176 kg, była więc nieco niższa od średniej dla powiatu kętrzyńskiego. Na przestrzeni lat wartość tego wskaźnika ulegała wahaniom, lecz porównując rok bazowy 2009 z wynikiem z roku 2013 można odnotować spadek. Tabela 54. Odpady komunalne w kg w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach Jednostka Dynamika (2009=100) Polska 242,8 238,3 229,5 222,5 212,9 87,69 woj. warmińsko-mazurskie 213,2 211,0 205,8 203,8 205,4 96,34 powiat kętrzyński 198,2 207,4 222,3 218,3 185,5 93,59 miasto Kętrzyn 184,7 181,7 248,4 244,1 167,7 90,8 gmina Kętrzyn 308,3 303,5 299,6 284,7 173,3 56,21 gmina Barciany 236,3 315,7 224,1 206,2 293,1 124 gmina Korsze 180,5 193,6 182,1 181,4 176,0 97,51 gmina Reszel 192,3 191,7 176,9 182,4 209,5 108,9 76

77 Jednostka Dynamika (2009=100) gmina Srokowo 70,9 77,6 74,3 88,4 133,0 187,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Podsumowanie Układ drogowy gminy Korsze wyróżnia się na tle Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego dużym udziałem dróg wojewódzkich i mniejszym niż w innych gminach odsetkiem dróg gminnych, w gminie Korsze wzrósł udział osób korzystających z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Zjawisku temu towarzyszył spadek zużycia wody. Świadczy to o rosnącej świadomości ekologicznej, rosnącej liczbie gospodarstw domowych podłączonych do sieci gazowej oraz korzystającej z gazu do ogrzewania mieszkań towarzyszy wzrost zużycia gazu sieciowego, co świadczy o zwiększającej się popularności form ogrzewania zmniejszających niską emisję, w gminie Korsze produkcja odpadów komunalnych nieznacznie spadła w okresie , co wiązać można z rosnącą świadomością ekologiczną mieszkańców, którzy produkują mniej odpadów Potencjał gospodarczy i struktura gospodarki Na przestrzeni lat przyrost liczby podmiotów w gminie Korsze był proporcjonalnie drugi co do wielkości na terenie KOF - z 622,9 podmiotu na mieszkańców w 2009 roku do 660,8 podmiotu na mieszkańców w 2013 roku. Pomimo tego wzrostu, w 2013 liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 10 tysięcy mieszkańców w gminie Korsze była najniższa w KOF. Tabela 55. Podmioty gospodarcze w przeliczeniu na mieszkańców w wieku produkcyjnym Jednostka terytorialna Ogółem Dynamika =100 Polska 1519,9 1574,6 1564,3 1615,6 1666,6 109,7 woj. warmińsko-mazurskie 1234,8 1252,0 1236,1 1271,8 1306,2 105,8 powiat kętrzyński 1018,6 1018,4 1022,4 1046,3 1062,2 104,3 miasto Kętrzyn 1347,6 1334,1 1338,6 1382,8 1402,7 104,1 gmina Kętrzyn 875,6 906,0 881,3 879,0 916,7 104,7 gmina Barciany 620,7 665,4 653,4 654,4 680,6 109,7 gmina Korsze 622,9 603,1 643,6 657,2 660,8 106,1 gmina Reszel 1049,1 1037,6 1045,0 1066,9 1068,4 101,8 gmina Srokowo 616,5 633,9 639,5 675,8 680,3 110,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL Analiza liczby podmiotów gospodarczych według klas wielkości w latach 2009 i 2013 pokazuje, że zarówno w gminie Korsze jak i w innych porównywanych jednostkach 77

78 dominowały mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób. W analizowanym okresie ich udział w ogólnej liczbie przedsiębiorstwa na 10 tysięcy mieszkańców wzrósł z 93,8% do 96,2%. Jednocześnie odsetek przedsiębiorstw małych (10-49 osób) spadł z 5,6% do 3,1%. Odsetek przedsiębiorstw średnich ( osób) nie przekraczał 1%, na terenie gminy nie było natomiast ani jednego przedsiębiorstwa dużego (powyżej 250 osób). Tabela 56. Podmioty gospodarcze wg klas wielkości zatrudnienia na mieszkańców w wieku produkcyjnym Jednostka terytorialna i więcej Polska 1441,0 1593,1 64,9 59,5 12,1 12,1 2,0 1,8 woj. warmińsko-mazurskie 1162,8 1245,4 58,7 48,7 11,8 10,9 1,4 1,2 powiat kętrzyński 963,2 1017,6 44,5 33,6 9,7 9,7 1,2 1,2 miasto Kętrzyn 1268,0 1336,0 61,5 48,5 15,9 15,9 2,2 2,2 gmina Kętrzyn 842,6 896,7 27,2 14,5 5,8 5,8 0,0 0,0 gmina Barciany 594,6 659,7 19,0 13,9 7,1 7,1 0,0 0,0 gmina Korsze 584,1 636,0 34,4 20,5 4,5 4,5 0,0 0,0 gmina Reszel 1005,2 1027,3 40,1 35,2 3,8 3,8 0,0 0,0 gmina Srokowo 572,2 638,7 36,9 34,0 3,7 3,7 3,7 3,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL Wykres 14. Podmioty gospodarcze wg klas wielkości zatrudnienia na mieszkańców w 2013 roku Polska woj. warmińsko-mazurskie woj. podlaskie powiat kętrzyński powiat augustowski powiat olecki Miasto Kętrzyn Gmina Kętrzyn Gmina Barciany Gmina Korsze Gmina Reszel Gmina Srokowo 1593,1 1245,4 1219,6 1017,6 1092,6 1301,9 1336,0 896,7 659,7 13,9 636,0 20,5 1027,3 638,7 34,0 14,5 48,7 39,9 33,6 35,5 49,4 48,5 35,2 59, i więcej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL Liczba podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w gminie Korsze w latach nie ulegała znaczącym wahaniom. Największa była w 2013 roku tj. 452, 78

79 a najmniejsza w Najwięcej zarejestrowanych podmiotów prowadzi działalność inną niż przemysłowa, budowlana, rolnicza, leśna, łowiecka czy też rybacka, czyli na przykład działalność handlową, transportową, gastronomiczną itp. Spadła liczba podmiotów zajmujących się rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem, których w roku 2009 było 21, a w roku W pozostałych sektorach zarysowuje się delikatny trend wzrostowy w latach liczba podmiotów zajmujących się przemysłem i budownictwem wzrosła z 82 do 86, a pozostałą działalnością z 314 do 353. Wykres 15. Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych w gminie Korsze według rodzajów działalności w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS pozostała działalność przemysł i budownictwo rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Na przestrzeni lat łączna liczba podmiotów gospodarczych w Korszach spadła z 549 do 547. W roku 2013 w gminie Korsze były 3 podmioty gospodarcze zatrudniające osób (czyli o 1 więcej niż w roku 2009), nie było natomiast dużych przedsiębiorstw o zatrudnieniu przekraczającym 250 osób. W przedsiębiorstwach zatrudniających 0-9 osób nastąpił wzrost liczby podmiotów gospodarczych w latach , lecz w roku 2013 było ich ponownie 526. Miał natomiast miejsce spadek liczby małych przedsiębiorstw (zatrudniających osób) - z 21 w roku 2009 do 18 w roku Tabela 57. Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych w gminie Korsze według klas wielkości zatrudnienia w latach Podmioty wg klas wielkości Rok dynamika =100 Ogółem ,6 0 9 zatrudnionych , zatrudnionych , zatrudnionych ,0 250 i więcej zatrudnionych brak 79

80 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS BDL We wszystkich gminach członkowskich KOF oraz w całym kraju wzrosła liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON przypadająca na mieszkańców, co może świadczyć o wzroście przedsiębiorczości. W gminie Korsze w 2013 roku na mieszkańców przypadało 435 podmiotów, co było najniższą liczbą podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON spośród gmin członkowskich KOF. Wykres 16. Podmioty wpisane do rejestru REGON w roku 2004 i 2013 na mieszkańców Polska Powiat kętrzyński Miasto Kętrzyn Gmina Barciany Gmina Kętrzyn Gmina Korsze Gmina Reszel Gmina Srokowo Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS BDL Nakłady inwestycyjne w przeliczeniu na mieszkańców są w powiecie kętrzyńskim niższe niż w którejkolwiek z analizowanych jednostek. Świadczy to o relatywnie mniejszych nakładach inwestycyjnych - nakładach finansowych lub rzeczowych, których celem jest stworzenie nowych środków trwałych, rozbudowa lub modernizacja istniejących obiektów majątku trwałego dokonywanych przez kętrzyńskich przedsiębiorców. W latach oscylowały one wokół 900 zł. Są to wartości znacząco niższe niż dla województwa warmińskiego, gdzie w ostatnich latach obserwujemy trend wzrostowy i przekroczenie kwoty zł. W porównywalnym powiecie augustowskim nakłady inwestycyjne nie spadały w okresie poniżej zł, a w rekordowym roku 2011 zbliżyły się do 80

81 3 600 zł. Również w powiecie oleckim wartości te są wyższe, a w roku 2011 przekraczają zł. Wykres 17. Nakłady inwestycyjne na jednego mieszkańca w złotych w latach ,0 2900,0 3518,0 3015,0 3122,0 2961,7 3579,0 3392,0 3324,0 2400,0 1900,0 1400,0 900,0 400,0 2462,0 2387,0 2156,0 2163,0 2039,0 2043,0 1916,0 1895,1 1782,0 2001,0 1975,0 1620,9 1378,0 1407,0 1581,1 1180,0 1146,2 943,0 863,9 927,0 745,0 537, Polska Powiat augustowski Powiat olecki woj. podlaskie woj. warmińsko-mazurskie Powiat kętrzyński Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL Również wartość brutto środków trwałych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w okresie negatywnie odbiegała od średniej wojewódzkiej i krajowej. Wprawdzie w powiecie oleckim w 2008 roku na jednego mieszkańca przypadały środki trwałe o wartości około zł, lecz dzięki tendencji wzrostowej w 2011 roku powiat ten zrównał się pod tym względem w powiatem kętrzyńskim, a w 2012 roku przekroczył barierę zł, wyprzedzając go. Wartości te nadal jednak były dużo niższe niż przeciętnie w województwie warmińsko-mazurskim i podlaskim oraz powiecie augustowskim. Średnia wartość środków trwałych przypadająca na jednego mieszkańca w Polsce jest blisko trzykrotnie wyższa od tej dla powiatu kętrzyńskiego. We wszystkich analizowanych jednostkach, poza powiatem kętrzyńskim, wartość brutto środków trwałych w przeliczeniu na jednego mieszkańca wzrastała w analizowanym okresie tj. od 2008 do

82 Wykres 18. Wartość brutto środków trwałych na jednego mieszkańca w złotych w latach , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Polska Powiat augustowski Powiat olecki woj. podlaskie woj. warmińsko-mazurskie Powiat kętrzyński Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL Gmina Korsze rozwija alternatywne źródła energii - na jej terenie zlokalizowano jedną z większych farm wiatrowych w Polsce. Inwestor, firma EDP Renewables, postawiła na terenie gminy 35 wiatraków o łącznej mocy 70 MW 47. Planowana jest również rozbudowa farmy wiatrowej. W 2013 roku przygotowywany był już plan miejscowy na budowę 7 szt. elektrowni, a w trakcie opracowywania były plany na następne 2 szt. oraz jeden większy obszarowo, na lokalizację 19 szt. turbin wiatrowych 48. Energia wiatrowa nie jest jedynym rodzajem energii rozwijanym na terenie gminy Korsze. Do roku 2015 wydano 4 decyzje lokalizacyjne na budowę elektrowni wodnych (w trakcie oceny jest jeszcze jedna) na rzekach Sajna i Guber, co pozwoli na uzyskanie energii wodnej. Uzyskano również uzgodnienia środowiskowe dla budowy farmy fotowoltaicznej, czyli tzw. paneli słonecznych, o mocy nominalnej 1000 kw i powierzchni 2,5 ha dostęp z dnia dostęp z dnia dostęp z dnia

83 Trwa również budowa elektrociepłowni biogazowej, w miejscowości Bykowo, o mocy elektrycznej 0,888 MW. Celem inwestycji jest zagospodarowanie rolniczych odpadów organicznych tak, by możliwa była produkcja z nich energii elektrycznej, cieplnej i ekologicznego nawozu organicznego 50. Gmina Korsze należy do Stowarzyszenia Gmin Przyjaznych Energii Odnawialnej, które powstało w 2008 roku. Do Stowarzyszenia należą gminy z 11 województw, w tym 2 z województwa warmińsko- mazurskiego. Poprzez swoją działalność Stowarzyszenia ma wspierać inicjatywy promujące wytwarzanie i wykorzystywanie energii ze źródeł odnawialnych 51. W gminie Korsze, której charakter jest typowo rolniczy, dominują wielkoobszarowe gospodarstwa prywatne. Wśród producentów działających w branży rolnej należy wymienić: Przedsiębiorstwo Rolne Romanowscy, Ferma Agriplus, Smithfield oraz Agro- Fundusz Mazury (działa na gminie Korsze siedziba w Barcianach) oraz spółki Rolnyvik i Wahopol. Na początku lat 90-tych Polskie Koleje Państwowe były największym pracodawcą w gminie Korsze, obecnie wśród najważniejszych należy wymienić: Maspex Wadowice, którego oddział zlokalizowany jest na terenie gminy (branża spożywcza) oraz zakład elektroenergetyczny PKP Energetyka. Oprócz tego wcześniej wymienione przedsiębiorstwa działające w branży rolnej. Do niedawna jednym z największych pracodawców był istniejący od ponad 50 lat Zakład Sieci Rybackich, który jako jedyny w kraju produkował sieci rybackie, obecnie jest on w likwidacji 52. Pozostała jednak po nim duża masa upadłościowa, która może stać się impulsem do powstania nowych podmiotów, jeżeli zostanie wykupiona Instytucje otoczenia biznesu Na terenie gminy Korsze nie funkcjonują żadne instytucje otoczenia biznesu, dlatego też w kryterium za funkcjonujące izby gospodarcze/instytucje otoczenia biznesu/agencje wspierające rozwój przedsiębiorczości w danej gminie w Rankingu gmin miejskich i miejsko-wiejskich, edycja 2014 Związku Powiatów Polskich gmina Korsze otrzymała 0/3000 punktów 53. Działa natomiast Rada Gospodarcza przy Burmistrzu, powołana roku na podstawie Zarządzenia Nr 73/2011 Burmistrza Korsz. Rada jest organem opiniodawczo-doradczym reprezentującym przedsiębiorców i lokalne środowiska gospodarcze, w jej skład wchodzi 7 członków wybieranych na czteroletnią kadencję 54. Gmina Korsze nie ma przewidzianych żadnych zwolnień/ulg w podatkach lokalnych (od nieruchomości, od środków transportowych) 55, jednakże są niskie stawki podatków 50 dostęp z dnia dostęp z dnia dostęp z dnia dostęp z dnia r dostęp z dnia r. 55 Ulgi i zwolnienia dla inwestorów w województwie warmińsko-mazurskim w podziale na gminy i specjalne strefy ekonomiczne, Olsztyn, wrzesień 2011, s

84 lokalnych oraz ustawowe ulgi dla rolników. Gmina została uhonorowana w 2009 roku tytułem gmina Fair Play przyznawanym przez Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym Rolnictwo Rolnictwo stanowi jedną z ważnych dziedzin gospodarki gminy Korsze. W 2010 na terenie gminy było 442 gospodarstw rolnych, których łączna powierzchnią wynosiła ,12 ha. Obie te wartości były niższe niż w przypadku pozostałych gmin powiatu kętrzyńskiego (poza miastem Kętrzyn) i stanowiły odpowiednio 16,0% i 12,8% wartości dla całego KOF. Tabela 58. Liczba i powierzchnia gospodarstw rolnych na terenie KOF w 2010 roku Jednostka terytorialna liczba gospodarstw rolnych powierzchnia (ha) powiat kętrzyński ,00 miasto Kętrzyn ,39 gmina Kętrzyn ,10 gmina Barciany ,10 gmina Korsze ,12 gmina Reszel ,53 gmina Srokowo ,33 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS BDL Aż 88,30% powierzchni użytków rolnych w gminie Korsze stanowią gospodarstwa powyżej 15 ha. Oznacza to, że struktura własności jest stosunkowo mało rozdrobniona, co jest pozytywne z punktu widzenia rozwoju rolnictwa. Tabela 59. Powierzchnia gospodarstw rolnych w podziale na klasy wielkości Jednostka terytorialna ogółem do 1 ha włącznie 1-5 ha 5-10 ha ha 15 ha i więcej powiat kętrzyński 82631,57 505, , , , ,04 miasto Kętrzyn 793,39 54,37 151,07 114,20 64,96 408,79 gmina Kętrzyn 16062,10 40,71 398,07 450,32 676, ,77 gmina Barciany 29032,10 103,30 286,83 318,49 820, ,35 gmina Korsze 10555,12 80,47 187,13 287,26 679, ,38 gmina Reszel 12642,53 64,78 290,55 506,56 685, ,58 gmina Srokowo 13546,33 161,53 291,21 301,35 605, ,17 Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego dostęp z dnia r. 84

85 Turystyka O atrakcyjności turystycznej gminy Korsze, podobnie jak w przypadku Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego stanowi kilka czynników atrakcyjne położenie, warunki naturalne oraz potencjał historyczny i dziedzictwo kulturowe. Poniżej przedstawione zostały dane dotyczące bazy turystycznej oraz atuty, które sprowadzają turystów na te tereny Atrakcje turystyczne Ze względu na swoje położenie oraz historię gmina Korsze może pochwalić się licznymi atrakcjami turystycznymi, które zaspokoją rozmaite potrzeby turystów odpoczynku, uprawiania sportu, rekreacji, zwiedzania. Do najciekawszych atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie miasta z pewnością można zaliczyć: kościół ewangelicki wzniesiony w 1905 roku, obecnie użytkowany jako cerkiew prawosławna Świętych Apostołów Piotra i Pawła 57, kościół katolicki zbudowany w 1903 roku, a rozbudowany w roku 1958, kamieniczki z XIX w. (ul. Mickiewicza 6 i 7), willę z XIX w. (przy ul. Wojska Polskiego 32), dworzec kolejowy z 1867 roku, który do tej pory jest sercem miasta. Stoją tam aż trzy zabytkowe wieże wodne różnych typów oraz parowóz typu Ol49 polskiej powojennej produkcji. Wieża z kulistym zbiornikiem na wodę wzniesiona w 1915 roku 58 jest jedną z dwóch w Europie 59, pomnik Papieża Jana Pawła II przy kościele Podwyższenia Krzyża w Korszach, odsłonięty w 2003 roku, z okazji 25. rocznicy pontyfikatu 60, figurę św. Floriana przy tym samym kościele ustawioną 1 maja 2012 roku z okazji pierwszej rocznicy beatyfikacji Jana Pawła II 61, kościół gotycki pw. Chrystusa Króla w Sątocznie, kościół gotycki w Gudnikach, kościół w Tołkinach, kościół w Łankiejmach, 57 dostęp z dnia r dostęp z dnia r dostęp z dnia r dostęp z dnia r dostęp z dnia r. 85

86 kościół w Parysie, grodziska pomiędzy Równina Górną a Dolną, w Dolinie Gubra, stanowiska archeologiczne, groby grzebalne koni w Pomniku. Na terenie gminy na uwagę turystów zasługują: gotycki kościół (XIV / XV w.) w Sątocznie, ruiny XIX-wiecznego pałacu (neogotyk angielski) w Prośnie, zabytkowy zespół folwarczny w Warnikajmach, nazywany też Małym Malborkiem 62, liczne parki zabytkowe np.: aleja 16 dębów w Głowbitach czy 60 dębów w Błuskajmach 63, rzeki spławne Sajna i Guber, obszar Natura 2000 w północnej części gminy Ostoja Warmińska, obszar chroniony Doliny Rzeki Guber, miejsce gniazdowania orła bielika. Atrakcjami dla wybierających aktywny wypoczynek są trasy turystyczne. W gminie znajdują się dwie trasy kajakowe i cztery rowerowe 64. Łączna długość tras rowerowych wynosi 108 km 65. Trasy kajakowe tworzą system o długości 20 km, różną się stopniem trudności. Jedna rozpoczyna się w Łankiejmach, druga w Prośnie, a z kajaka można podziwiać ciekawą roślinność oraz ślady działalności bobrów (powalone drzewa, miejsca ich żerowania) Baza noclegowa W gminie Korsze nie ma obiektów skategoryzowanych i raportujących do GUS, a oferta noclegowa jest uboga. Składają się na nią: 16 pokoi gościnnych z 22 miejscami noclegowymi, Danuta Michalak ul. Wolności 3, Korsze, 5 pokoi gościnnych z 15 miejscami noclegowymi w Miejskim Ośrodku Kultury w Korszach, ul. Wolności 5, Korsze 66, Ponadto na terenie gminy działają niewielkie gospodarstwa agroturystyczne Podsumowanie Gmina Korsze nie wyróżnia się na tle Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego, przeważają w niej mikroprzedsiębiorstwa, a podmioty duże, zatrudniające ponad 250 osób nie występują, 62 dostęp z dnia r dostęp z dnia r dostęp z dnia r dostęp z dnia r dostęp z dnia r. 86

87 brak jest w gminie instytucji otoczenia biznesu, lecz o atrakcyjności inwestycyjnej świadczy zdobyty tytuł Gmina Fair Play, niskie nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw prywatnych, połączone z niedużą wartością środków trwałych wskazują na malejące znaczenie przemysłu ciężkiego w strukturze gospodarki KOF. Wskazane jest pozyskiwanie inwestorów spoza tej branży, którzy pozwolą w pełni wykorzystać potencjał regionu, w tym wynikającą z nadgranicznego położenia możliwość produkcji na rynki światowe, w ostatnich latach obserwowane są wysokie inwestycje i liczne plany jeszcze szerszego wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii, zarówno w zakresie produkcji prądu elektrycznego z wykorzystaniem siły wiatry, jak i spadku wody, na atrakcyjność turystyczną gminy Korsze wpływa bogata oferta zabytków, oraz atrakcyjne trasy rowerowe i kajakowe dla preferujących aktywny wypoczynek. Rozbudowania wymaga baza noclegowa, która nie obejmuje obiektów skategoryzowanych Potencjał przyrodniczy i jego ochrona W ogólnej powierzchni gminy Korsze 3343,2 ha stanowią obszary prawnie chronione. Wartość ta nie zmieniła się od roku 2009 i stanowi 12,64% obszarów chronionych KOF. Tabela 60. Powierzchnia obszarów prawnie chronionych w gminach KOF w latach Jednostka terytorialna KOF 26456, , , , ,4 miasto Kętrzyn 3,5 3,5 3,5 3,5 3,50 gmina Kętrzyn 6930,4 6930,4 6930,4 6930,4 6930,40 gmina Barciany 1522,0 1522,0 1522,0 1522,0 1522,00 gmina Korsze 3343,2 3343,2 3343,2 3343,2 3343,20 gmina Reszel 5897,6 5897,6 5897,6 5897,6 5897,60 gmina Srokowo 8759,7 8759,7 8759,7 8759,7 8759,70 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL/GUS Obszary chronione stanowią 13,38% powierzchni gminy Korsze, co stanowi trzecią najniższą wartość spośród gmin KOF. Tabela 61. Udział obszarów prawnie chronionych w gminach KOF w latach Jednostka terytorialna KOF 21,81% 21,81% 21,81% 21,81% 21,81% miasto Kętrzyn 0,34% 0,34% 0,34% 0,34% 0,34% gmina Kętrzyn 24,29% 24,29% 24,29% 24,29% 24,29% gmina Barciany 5,18% 5,18% 5,18% 5,18% 5,18% gmina Korsze 13,38% 13,38% 13,38% 13,38% 13,38% gmina Reszel 32,91% 32,91% 32,91% 32,91% 32,91% gmina Srokowo 45,12% 45,12% 45,12% 45,12% 45,12% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 87

88 Na terenie KOF występuje 5 spośród 10 ustanowionych prawnie form ochrony przyrody. Można przy tym zauważyć, że zakres ochrony zmieniał się w analizowanym okresie tylko nieznacznie. Tabela 62. Powierzchnia formy ochrony przyrody występującej w gminie Korsze w latach w hektarach oraz liczba pomników przyrody w sztukach Obszary chronionego krajobrazu 3343,2 3343,2 3343,2 3343,2 3343,20 Pomniki przyrody (szt.) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL/GUS Na terenie gminy Korsze znajduje się jedna powierzchniowa forma ochrony przyrody, to jest: Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber - powstały w 2008 roku, w większości (11000 ha) znajduje się w zasięgu Nadleśnictwa Srokowo 67. Liczba pomników przyrody, wynosząca w 2009 roku 40 sztuk, spadła o 4 i utrzymywała się w latach na poziomie 36. Poniższa tabela prezentuje tę formę ochrony środowiska naturalnego na tle potencjału przyrodniczego całego KOF. Tabela 63. Formy ochrony przyrody, stan na r. Lp. Nazwa Powierzchnia [ha] Rezerwaty 1. Kałeckie Błota 186,5 2. Bajory 216,4 3. Jezioro Siedmiu Wysp 1 618,3 Obszary chronionego krajobrazu 4. Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Oświn ,9 5. Obszar Chronionego Krajobrazu Bagien Mażańskich 1 180,0 6. Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber ,8 7. Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Legińsko-Mrągowskich ,9 Obszary Natura Ostoja Warmińska PLB ,0 9. Jezioro Oświn i okolice PLB ,1 10. Ostoja nad Oświnem PLH ,7 11. Jezioro Dobskie PLB ,3 12. Gierłoż PLH ,0 Użytki ekologiczne 13. Jezioro Salpik 228,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z gmin i dostęp z dnia r. Poniższa mapa ukazuje obszary chronione w podziale na poszczególne formy ochrony przyrody. Warto zauważyć, że niektóre z opisanych obszarów nie leżą w całości na terenie 67 /asset_publisher/1m8a/content/obszary-chronionegokrajobrazu/pop_up?_101_instance_1m8a_viewmode=print#.vns_vpmg-so, dostęp on-line

89 KOF, w szczególności największy z obszarów Natura 2000 Ostoja Warmińska, która rozciąga się na północy województwa warmińsko-mazurskiego od powiatu braniewskiego na zachodzie poprzez powiat bartoszycki i kętrzyński, po powiat węgorzewski na wschodzie. Mapa 3. Obszary chronione, stan na Źródło: opracowanie własne na podstawie dostęp z dnia r. Na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego występuje 10 złóż surowców mineralnych, spośród czego 8 jest eksploatowanych. Żadne z nich nie znajduje się jednak w gminie Korsze Podsumowanie Gmina Korsze nie wyróżnia się na tle Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego pod względem potencjału ekologicznego, 89