Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Bochnia do 2012 roku GMINA BOCHNIA

Transkrypt

1

2 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Bochnia do 2012 roku GMINA BOCHNIA 1

3 WPROWADZENIE Polityka społeczna w Polsce na przestrzeni ostatnich kilku lat uległa znacznemu przekształceniu pod wpływem przeobraŝeń społecznych i gospodarczych. ZauwaŜa się zmiany jakie zachodzą na szczeblu państwowym, a takŝe lokalnym w podejściu do polityki społecznej. Następuje więc odchodzenie od nastawienia opiekuńczego, czyli przejmowania odpowiedzialności socjalnej za obywateli. Takie podejście umacniało poczucie bezradności, powodowało rozbudowę postaw roszczeniowych. Społeczeństwo nadal jednak nie jest w pełni przygotowane do ponoszenia konsekwencji przemian dokonywanych w naszym kraju. Mimo wieloletnich juŝ zmagań ludności ze zmianami zachodzącymi w kaŝdej sferze Ŝycia, część społeczeństwa nadal oczekuje, Ŝe w sytuacji zagroŝenia państwo, gmina będzie pełniło rolę parasola ochronnego. Jednak w chwili obecnej preferowane jest podejście nakierowane na zasadę pomocniczości. Ma ona za zadanie pobudzać w osobach poczucie odpowiedzialności za los swój i swojej rodziny, ukazywać moŝliwości wykorzystania własnej aktywności zmierzającej do usamodzielnienia. Szczególny nacisk naleŝy połoŝyć na współudział jednostki i rodziny w rozwiązywaniu trudnych sytuacji. Osoby wymagające pomocy winny zatem zmienić swoje nastawienie biorcy na aktywne, właściwe wykorzystanie własnych moŝliwości, uprawnień i środków. W obecnych warunkach społeczeństwo musi wspierać jednostki i rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji Ŝyciowej, które własnym staraniem nie są w stanie ich przezwycięŝyć. Zatem współodpowiedzialność spoczywa równieŝ na samorządzie lokalnym. Realizacji tych załoŝeń słuŝyć będzie opracowana strategia rozwiązywania problemów społecznych. Strategia rozwiązywania problemów społecznych Gminy Bochnia do 2012 roku jest dokumentem wyznaczającym główne kierunki działań mających na celu zapewnienie mieszkańcom miasta odpowiedniej jakości Ŝycia. Jakość Ŝycia oznacza wszystko to, co składa się na zdolność prowadzenia normalnego Ŝycia, osiągania poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości oraz moŝliwość wykorzystania zdolności intelektualnych i psychofizycznych w dąŝeniu do realizacji celów osobistych. Jest to wreszcie produkt wzajemnego oddziaływania warunków społecznych, zdrowotnych, ekonomicznych i środowiskowych, które wpływają na rozwój indywidualny i społeczny. Spełnienie oczekiwań w tym zakresie wymaga podejmowania wielorakich działań strategicznych, w tym zwłaszcza: interwencyjnych celem jest likwidacja niedoborów, których źródłem jest niedostatek, ubóstwo, niedostosowanie, patologie społeczne; 2

4 asekuracyjnych uprzedzających pojawienie się sytuacji zagraŝających bezpieczeństwu socjalnemu; kompensacyjnych niwelujących luki i deficyty; partycypacyjnych poszerzających uczestnictwo społeczne w Ŝyciu publicznym i zapobiegających wszelkim przejawom dyskryminacji, wykluczeniu społecznemu i marginalizacji. Strategia jest instrumentem umoŝliwiającym podejmowanie decyzji zarówno w najbliŝszym okresie, jak i odległej perspektywie. Zawiera ona cele i ich rozwinięcia, w stopniu stanowiącym podstawę do formułowania programów działania, w których określa się terminy realizacji i zasady finansowania poszczególnych zadań. Naczelnym zadaniem strategii jest formułowanie wizji, której urzeczywistnienie stanowi o realizacji misji. Strategia jest planem, który określa jakie decyzje będą podjęte w kaŝdej moŝliwej sytuacji. Jest ciągiem decyzji określających zachowanie w pewnych przedziałach czasowych. Istotne jest by strategia była wyraŝona w sposób zrozumiały i jasny aby moŝna ją było łatwo ocenić i wprowadzić w Ŝycie. KaŜda strategia powinna posiadać walor wykonalności, nie moŝe być zbiorem nierealnych Ŝyczeń. Upraszczając moŝna przyjąć stwierdzenie, Ŝe strategia powinna odpowiadać na trzy kluczowe pytania: Jaka jest obecnie sytuacja? Jak powinno być po zrealizowaniu planu? i Jak to osiągnąć? Rolą samorządu w przygotowaniu i realizacji wyzwań strategii powinno być przede wszystkim organizowanie współpracy i stwarzanie warunków dla wspólnego realizowania projektów. Prace nad budowaniem strategii rozpoczęto w 10 maja 2006r. Wójt Gminy Bochnia Zarządzeniem nr 28/06 z dnia 10 maja 2006 r. powołał zespół ds. opracowania projektu strategii rozwiązywania problemów społecznych. Skład grupy pozwolił kompleksowo spojrzeć na analizowane problemy, wskazał najbardziej istotne problemy społeczne występujące w naszej gminie oraz obszary jakie powinna objąć strategia rozwiązywania problemów społecznych. Uzyskane wyniki posiedzeń skłoniły nas do określenia następujących obszarów, wokół których będzie oscylowała niniejsza strategia: bezrobocie ubóstwo bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych niepełnosprawność i starość przemoc w rodzinie 3

5 Początkowym etapem kaŝdej strategii jest diagnoza sytuacji i czynników wewnętrznych. Stanowi ona swoisty bilans otwarcia dla rozwoju danej dziedziny i podstawę do formułowania strategicznego planu rozwoju. W związku z powyŝszym diagnoza problemów społecznych występujących na terenie naszej gminy otwiera niniejsze opracowanie. Zidentyfikowane na podstawie diagnozy problemy społeczne, wymagają wprowadzenia skutecznych metod aktywnego przeciwdziałania. W oparciu o diagnozę została opracowana strategia rozwiązywania problemów społecznych na najbliŝsze lata, która jest rozwinięciem działań oraz załoŝeń programowych realizowanych w sferze polityki społecznej w Gminie Bochnia od 1990 r. Dzięki sprecyzowaniu w strategii najwaŝniejszych problemów społecznych naszej gminy, wybrane cele i ich hierarchia powinny przyczynić się do poprawy sytuacji osób wykluczonych lub zagroŝonych wykluczeniem społecznym. Systematyzacja ich doprowadzi do integracji społecznej a jednocześnie ukierunkuje działania władz gminy. PrzedłoŜona strategia rozwiązywania problemów społecznych określa cele oraz przyjmuje takie kierunki działania, które pozostają w zgodzie z przyjętymi kierunkami rozwoju gminy zawartymi w Strategii Rozwoju Gminy Bochnia. W opracowaniu uwzględniono opinie szerokiego grona reprezentantów róŝnego typu instytucji oraz organizacji społecznych między innymi: 1) Rady Gminy; 2) Urzędu Gminy; 3) Pełnomocnika Wójta Gminy ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 4) Ośrodka Pomocy Społecznej; 5) Powiatowego Urzędu Pracy w Bochni; 6) Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Bochni; 7) Komendy Powiatowej Policji w Bochni; 8) Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego Nr 1 w Bochni; 9) Warsztaty Terapii Zajęciowej przy Spółdzielni Inwalidów w Bochni 10)Pedagogów szkolnych; 11)Kuratorów sądowych; 12)Dyrektorów szkół i przedszkoli. 4

6 Część I. DIAGNOZA Rozdział I. Charakterystyka Gminy. Gmina Bochnia połoŝona jest na granicy dwóch krain geograficznych Pogórza Wielickiego i Kotliny Sandomierskiej. W skład gminy wchodzi 31 miejscowości, które zajmują obszar 131 km 2. Mieszka w nich osób. Gmina rozciąga się wzdłuŝ rzeki Raby na przestrzeni około 50 km. Prawie w połowie przecina ją międzynarodowa droga E 40 Drezno Kraków Lwów, linia kolejowa, a w niedalekiej przyszłości autostrada A-4. Historycznie, geograficznie i kulturowo Gmina Bochnia naleŝy do najciekawszych w Małopolsce. Wszystkie miejscowości posiadają siec gazową, wodociągową i telefoniczną. Dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna a takŝe korzystne połoŝenie geograficzne czynią z bocheńskiej gminy interesującego i wiarygodnego partnera gospodarczego. Dodatkowym walorem są bogate złoŝa solanek geometralnych występujących w Cikowicach, Siedlcu, Łapczycy oraz Brzeźnicy. W gminie funkcjonuje 16 przedszkoli do których uczęszcza następująca ilość dzieci: Siedlec 40 Stanisławice 33 Gawłów 36 Majkowice 21 Baczków 25 Moszczenica 13 Łapczyca 54 Gierczyce 14 Cerekiew 13 Bogucice 38 Cikowice 16 Nieszkowice Wielkie 31 Proszówki 53 Brzeźnica 23 Gorzków 15 Ostrów Szlachecki 11 Łącznie wszystkich dzieci jest 425. Do Szkół Podstawowych uczęszcza dzieci i tak: 5

7 Baczków 49 Bogucice 108 Brzeźnica 74 Cikowice 15 Damienice 76 Dąbrowica 47 Łapczyca 195 Nieszkowice Małe 99 Siedlec 85 Stanisławice 113 Proszówki 169 Nieszkowice Wielkie 141 Pogwizdów 67 Gawłów 126 Do Gimnazjów uczęszcza dzieci 870 w tym: Pogwizdów 40 Łapczyca 106 Siedlec 30 Stanisławice 66 Damienice 58 Brzeźnica 59 Dąbrowica 34 Bogucice 69 Proszówki 132 Nieszkowice Wielkie 85 Gawłów 134 Nieszkowice Małe 57 Natomiast do klasy 0 uczęszcza 67 dzieci i tak: Damienice 16 Proszówki 23 Nieszkowice Małe 13 Pogwizdów 15 Łącznie nauką szkolną objętych jest dzieci 6

8 Rozdział II. Diagnoza problemów społecznych gminy. Sytuacja gospodarcza, globalizacja kultury, spadek aktywności społecznej, narastanie problemów dewiacyjnych wśród dzieci i młodzieŝy oraz problemy wychowawcze rodziny wywołane trudnościami adaptacyjnymi młodego pokolenia nakazywałyby przyjęcie następującej hierarchii problemów społecznych jakie występują na terenie gminy 1. bezrobocie 2. ubóstwo 3. bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych 4. niepełnosprawność, starość 5. przemoc w rodzinie 1. Bezrobocie. Bezrobocie w ujęciu podmiotowym rozpatrywane jest od strony osób dotkniętych tą klęską i oznacza stan bezczynności zawodowej osób zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość do jej podjęcia, dla których podstawą egzystencji są dochody z pracy. To określenie zawiera odniesienie do społecznych aspektów bezrobocia i wskazuje, Ŝe jest ono istotnym problemem społecznym. Skutki ekonomiczne i społeczne bezrobocia (zwłaszcza długoterminowego) to: pogorszenie sytuacji materialnej aŝ do ubóstwa włącznie; pogorszenie stanu zdrowia; pogorszenie relacji między członkami rodziny aŝ do jej rozkładu włącznie; wzrost zachowań patologicznych (przestępczość, agresja, alkoholizm). Z danych pozyskanych z Powiatowego Urzędu Pracy w Bochni wynika Ŝe stan bezrobocia w porównaniu do grudnia 2004 r. zmniejszył się o 145 osób. 7

9 Struktura bezrobocia na terenie Gminy przedstawia się następująco: Bezrobotni na terenie Powiatowego Urzędu Pracy i Gminy Bochnia(stan na 31 grudnia 2005) Wyszczególnienie Ogółem w powiecie stan na koniec IV kwartału '05 W gminie Bochni według stanu na koniec III kw.'05 koniec IV kw.'05 wzrost/ spadek % do ogółu w powiecie Bezrobotni ogółem ,9 w tym: > kobiety ,0 % do ogółu 61,6 63,8 61,8-2,0 > męŝczyźni ,9 % do ogółu 38,4 36,2 38,2 2,0 > bez prawa do zasiłku ,0 % do ogółu 86,8 89,6 87,2-2,4 > z prawem do zasiłku ,4 % do ogółu 13,2 10,4 12,8 2,4 > poprzednio pracujący ,4 % do ogółu 76,2 72,1 73,7 1,6 > zw.z przyczyn z-du pracy ,0 % do ogółu 5,6 5,4 4,9-0,5 > dotychczas niepracujący ,7 % do ogółu 23,8 27,9 26,3-1,6 W zaleŝności od wielkości strumieni odpływu i napływu bezrobotnych, na koniec grudnia 2005 roku do najliczniejszych populacji bezrobotnych z terenu gminy Bochni naleŝą między innymi osoby: bez prawa do zasiłku 689, które stanowiły 87,2% bezrobotnych z omawianego terenu pracujące przed zarejestrowaniem 582 tj. 73,7 % kobiety 582 tj. 73,7 % Struktura bezrobocia ze względu na wiek (stan na 31 grudnia 2005 r.) Wyszczególnienie Ogółem w powiecie stan na koniec IV kwartału 2005 r. W gminie Bochni według stanu na koniec III kw.'05 koniec IV kw.'05 wzrost/ spadek % do ogółu danej populacji Bezrobotni ogółem ,9 w tym: < wieku do 24 lat ,3 < wieku ,1 8

10 < wieku ,0 < wieku ,8 < wieku 55 i więcej ,1 Największą grupę bezrobotnych stanowią osoby w wieku do 24 lat ( 18,3%). W zestawieniu z drugą co do wielkości grupą osób bezrobotnych w wieku (17,1%) moŝna przyjąć stwierdzenie, Ŝe problem bezrobocia na terenie gminy dotyka osób młodych, w duŝej mierze absolwentów szkół. Choć zarówno w jednym jak i drugim przypadku moŝna zauwaŝyć na przestrzeni trzech ostatnich lat znaczny spadek pozostających bez pracy w wymienionych grupach wiekowych. Trudności ze znalezieniem pracy mają takŝe osoby w wieku lata (16%). Niepokojąco wygląda takŝe zjawisko pozostawania bez pracy osób w przedziale wiekowym lata (14,8%). W tym przypadku na przestrzeni trzech lat zauwaŝa się tendencję wzrostową. Bezrobocie w tym przedziale wiekowym dotyka ludzi mających problem z przekwalifikowaniem się, uzupełnieniem wykształcenia oraz strukturą ofert pracy. Struktura bezrobocia ze względu na wykształcenie (stan na 31 grudnia 2005 r.): Wyszczególnienie Ogółem w powiecie stan na koniec IV kwartału 2005 r. W gminie Bochni według stanu na koniec III kw.'05 koniec IV kw.'05 wzrost/ spadek % do ogółu danej populacji > z wykształceniem wyŝszym ,8 > policealnym i średnie zawodowe ,8 > średnim ogólnokształcącym ,9 > zasadniczym zawodowym ,2 > gimnazjalne i poniŝej ,6 Na podstawie danych ujętych w tabeli moŝna przyjąć załoŝenie, Ŝe problem bezrobocia dotyka w większym stopniu ludzi niewykształconych. DuŜe problemy na rynku pracy mają osoby, które ukończyły tylko szkoły gimnazjalne i poniŝej (15,6%), jak równieŝ absolwenci zasadniczych szkół zawodowych (19,2%). W mniejszym stopniu problem bezrobocia dotyka absolwentów szkół licealnych (14,9%) ZauwaŜa się równieŝ stosunkowo niewielki odsetek pozostających bez pracy osób z wykształceniem wyŝszym (11,8%). OSOBY BĘDĄCE W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY Obowiązująca od 1 czerwca 2004 roku ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zdefiniowała 6 grup osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, do których naleŝą osoby: 9

11 do 25 roku Ŝycia, które do dnia zastosowania wobec nich usług lub instrumentów rynku pracy nie ukończyły 25 roku Ŝycia. Na koniec grudnia 2005 roku w urzędzie było zarejestrowanych 1634 osoby z tej grupy, w tym 299 osób z gminy Bochnia tj. 18,3 % ogółu tej populacji. długotrwale bezrobotni tj. pozostające w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania staŝu i przygotowania zawodowego w miejscu pracy. W końcu grudnia w rejestrze było 2684 osoby spełniające ten warunek, a z terenu gminy 452 (16,8 %), powyŝej 50 roku Ŝycia które w dniu zastosowania wobec nich usług lub instrumentów rynku pracy ukończyły co najmniej 50 rok Ŝycia. WyŜej opisane warunki spełniało 437 osób, z tego 65 to osoby z gminy (14,9 %), bez kwalifikacji zawodowych - to grupa osób bezrobotnych nie posiadających kwalifikacji do wykonywania jakiegokolwiek zawodu poświadczonych dyplomem, świadectwem, zaświadczeniem instytucji szkoleniowej lub innym dokumentem uprawniającym do wykonywania zawodu. Grupa ta na koniec grudnia liczyła 851 osoby, z której 121 były zameldowane na terenie gminy Bochnia (14,2%), niepełnosprawne - według stanu na roku w ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy zarejestrowanych było 177 osób bezrobotnych niepełnosprawnych, w tym 28 z terenu gminy Bochnia (15,8 %). samotnie wychowujący, co najmniej jedno dziecko do 7 roku Ŝycia - w ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy na koniec grudnia grupa ta liczyła 65 osób, z tego 8 to osoby z terenu gminy Bochnia (12,3%). 10

12 Osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy: Wyszczególnienie Ogółem w powiecie stan na koniec IV kwartału '05 W gminie Bochnia według stanu na koniec III kw.'05 koniec IV kw.'05 wzrost/ spadek % do ogółu danej populacji Bezrobotni ogółem, w tym: ,9 > w wieku do 25 lat ,3 > długotrwale bezrobotni ,8 > powyŝej 50 roku Ŝycia ,9 > bez kwalifikacji ,2 > niepełnosprawne ,8 > samotnie wychowujący dziecko ,3 Struktura bezrobocia ze względu na okres pozostawania bez pracy (stan na 31 grudnia2005 r.): Wyszczególnienie Ogółem w powiecie stan na koniec IV kwartału 2005 r. W gminie Bochni według stanu na koniec III kw.'05 koniec IV kw.'05 wzrost/ spadek % do ogółu danej populacji < pozostający bez pracy do 3m-cy ,3 < od 3 6 miesięcy ,2 < od 6 12 miesięcy ,5 < powyŝej 12 miesięcy ,1 PowyŜsza tabela obrazuje zaleŝność pomiędzy okresem pozostawania bez pracy a stopniem bezrobocia. Porównując lata widać, Ŝe w gminie wzrasta udział bezrobotnych długoterminowo czyli powyŝej 24 miesięcy. Na koniec 2005 r. stanowili 29% ogółu bezrobotnych. Okres bezrobocia członka rodziny jest dla wielu gospodarstw domowych szczególnie trudny. W szybkim tempie pojawiają się problemy finansowe, rodzi się konieczność szukania doraźnych metod poprawy sytuacji ekonomicznej rodziny. Wniosek nasuwa się tylko jeden : osoby młode mają największe szanse na znalezienie pracy zwłaszcza poza granicami kraju. 11

13 Liczbę rodzin korzystających z pomocy finansowej Ośrodka Pomocy Społecznej z powodu bezrobocia w latach obrazuje poniŝsza tabela: Liczba rodzin korzystających z Pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej na skutek braku pracy. Rok Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Brak zatrudnienia negatywnie wpływa nie tylko na ekonomiczną kondycję rodzin, ale takŝe na pozamaterialne kwestie Ŝycia rodzinnego. Przymusowe pozostawanie bez pracy oraz niemoŝność znalezienia ponownego zatrudnienia powoli i systematycznie pozbawiają człowieka poczucia własnej wartości. Stres i utrata stabilizacji powodują często niemoŝność podejmowania racjonalnych, a bardzo często jakichkolwiek decyzji. Pojawia się apatia i zniechęcenie. Okres bezrobocia oznacza radykalną zmianę rozkładu czasu w ciągu dnia. Istnieje jeszcze jeden aspekt bezrobocia, który ma wpływ na funkcjonowanie rodziny. Bezrobocie rodziców dla dzieci i młodzieŝy kończącej pewien etap edukacji niejednokrotnie oznacza zmianę i ograniczenie planów dalszego kształcenia, a co za tym idzie obniŝanie aspiracji edukacyjnych, zahamowanie rozwijania ich uzdolnień w drodze do dalszej nauki czy dodatkowych zajęć. Skutkiem bezrobocia moŝe być teŝ osłabienie autorytetu rodziców. W opinii dzieci, a zwłaszcza nastolatków, taka sytuacja jest przejawem braku zaradności czy wręcz Ŝyciowego nieudacznictwa. Taka sytuacja powoduje zachwianie systemu wartości młodego pokolenia oraz obniŝenie w hierarchii takich wartości jak: wykształcenie, uczciwa praca, szacunek dla drugiego człowieka. Gmina od kilku lat realizuje program zatrudniania w ramach robót publicznych i interwencyjnych osób bezrobotnych znajdujących się w trudnej sytuacji Ŝyciowej (oraz rodziny wielodzietne) czy długotrwale pozostających bez pracy. Podobnie w porozumieniu z Urzędem Pracy są zatrudniani absolwenci odbywający staŝe w Urzędzie Gminy 12

14 Poradnictwo zawodowe W 2005 roku róŝnymi formami działań poradnictwa zawodowego przez Powiatowy Urząd Pracy objętych zostało z terenu Gminy Bochnia: porady indywidualne: rozmowy doradcze osób porady zawodowe - 14 osób, informacje zawodowe osób zajęcia aktywizujące dla osób nowo zarejestrowanych osób spotkania dla nowo zarejestrowanymi "Samodzielność w poszukiwaniu pierwszej pracy" osób warsztaty aktywnego poszukiwania pracy - 24 osób porady grupowe - 20 osób Sala informacji zawodowej i poradnictwa grupowego - 80 osób zajęcia w Klubie Pracy - 18 osób porady grupowej w ramach programu: 50 PLUS - 3 osoby - Promyk - 6 osób Programy rynku pracy W 2005 roku w powiecie bocheńskim objętych subsydiowanymi formami zatrudnienia, w tym refundowanymi: 1338 osób, (223 z gminy Bochnia) zostało - ze środków Funduszu Pracy bezrobotnych (216 osoby z gminy Bochnia) - ze środków PFRON 13 osób (7 osób z gminy) Szczegółowa realizacja programów oraz ilość objętych nimi osób: Wyszczególnienie Od stycznia do grudnia 2005 roku Ogółem w powiecie W gminie Bochnia % do ogółu Ze środków Fuduszu Pracy Prace interwencyjne ,0 Roboty publiczne ,8 Środki na uruchominie działalności gospodarczej ,9 Zatrudnienie w ramach refundacji kosztów zatrud. bezrob ,4 StaŜe ,6 Przygotowanie zawodowe ,4 Ze środków PFRON Zatrudnienie osób niepełnosprawnych ,8 Ogółem ,7 13

15 Ponadto na stanowiskach subsydiowanych ze środków PFRON podjęło pracę w 2005 roku, 7 osób poszukujących pracy. Szkolenia W 2005 roku szkolenie zorganizowane przez Powiatowy Urząd Pracy rozpoczęło 282 osoby bezrobotne, w tym 54 z terenu gminy Bochnia (19,1%). Tematyka szkoleń obejmowała: Operator HDS (2 osoby), Operator koparko ładowarki (2 osoby), Operator koparki jednonaczyniowej (12 osób), Operator obrabiarek skrawających (15 osób), Kurs kwalifikacyjny szeregowych państwowej straŝy poŝarnej (2 osoby), Napełnianie i opróŝnianie zbiorników transportowych do materiałów niebezpiecznych w ruchu kolejowym i drogowym (1 osoba), Prawo jazdy kat. B (3 osoby), Prawo jazdy kat. C (28 osób), Prawo jazdy kat. C do E (13 osób), Prawo jazdy kat. D (10 osób), Spawanie w osłonie CO 2 (11 osób), Spawanie w osłonie argonu (2 osoby), Spawanie metodą TIG (1 osoba), Spawanie metodą MAG stali zwykłej i nierdzewnej (15 osób), Kurs dokształcający kierowców w zakresie części dodatkowej dla przewozu osób (1 osoba), Zastosowanie komputera w handlu i usługach z obsługą kasy fiskalnej (10 osób), Kurs języka angielskiego (10 osób), Kurs podstawowy przyuczający do zawodu fryzjer (1 osoba), Obsługa stacji paliw gazowych LPG (1 osoba), Świadectwo kwalifikacyjne dla przewozu rzeczy (3 osoby), Nowoczesny sprzedawca (10 osób), Nowoczesne techniki wykończeniowe wraz z uprawnieniami montaŝysty rusztowań (9 osób), Nowoczesne techniki wykończeniowe wraz z uprawnieniami operatora agregatu tynkarskiego (6 osób), Księgowość komputerowa (15 osób), 14

16 Nowoczesne systemy komputerowe wykorzystywane w handlu i usługach z obsługą kasy fiskalne i językiem angielskim (20 osób) Specjalista ds. sprzedaŝy i marketingu (10 osób), Pracownik małej gastronomii (15 osób), ABC przedsiębiorczości (16 osób), Przygotowanie do zawodu stolarz (9 osób), Projektowanie i wykonywanie mebli oraz elementów wykończeniowych (9 osób), Kurs dokształcający kierowców w zakresie części ogólnej i dodatkowej dla przewozu rzeczy (20 osób). Ubóstwo Ubóstwem określa się stan, w którym jednostce bądź grupie społecznej brakuje środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb, uznawanych w danej społeczności za niezbędne. Pod pojęciem podstawowa potrzeba, poza wyŝywieniem, kryją się takie potrzeby jak: ubranie, mieszkanie, zachowanie zdrowia, uzyskanie wykształcenia, udział w Ŝyciu kulturalnym. Przyczyny ubóstwa bywają róŝne obserwując osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej moŝna wyodrębnić następujące grupy: zdrowotne (długotrwała choroba, upośledzenie fizyczne lub umysłowe, choroby psychiczne, inwalidztwo, alkoholizm,), rodzinne (sieroctwo, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, niepełność rodziny, wielodzietność, samotność, trudności w przystosowaniu po opuszczeniu zakładu karnego), bezrobocie (z prawem i bez prawa do zasiłków). Liczbę osób i rodzin korzystających z róŝnych form pomocy społecznej Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej na przestrzeni ostatnich trzech lat obrazuje poniŝsza tabela: liczba osób liczba rodzin liczba osób w rodzinach Wyszczególnienie świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych i własnych

17 świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych świadczenia przyznane w ramach zadań własnych pomoc w postaci pracy socjalnej ogółem w tym wyłącznie w postaci pracy socjalnej Po przeprowadzonej analizie danych dotyczących ilości osób korzystających z róŝnych form pomocy społecznej moŝna stwierdzić, iŝ w roku 2004 nastąpił ich spadek. Nie wynika to ze znacznej poprawy sytuacji materialnej i Ŝyciowej podopiecznych, ale ze zmiany przepisów ustawy o pomocy społecznej. W wyniku tych zmian część świadczeń jest realizowana przez Ośrodek, ale na mocy ustawy o świadczeniach rodzinnych obowiązującej od 1 maja 2004 r. Wprowadzona ustawa zwiększyła ilość uprawnionych do świadczeń jak i zakres róŝnych form pomocy. Osoby uprawnione do zasiłku rodzinnego mogą korzystać z róŝnego rodzaju dodatków. Są to dodatki z tytułu: urodzenia dziecka, opieki nad dzieckiem w okresie urlopu wychowawczego, samotnego wychowywania dziecka, kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, rozpoczęcia roku szkolnego, podjęcia przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania. NiezaleŜnie od zasiłków rodzinnych i dodatków, osoby wychowujące dziecko niepełnosprawne mają uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego wraz z ubezpieczeniem emerytalno rentowym. PoniŜej prezentujemy dane Ośrodka Pomocy Społecznej obrazujące liczbę osób i rodzin objętych świadczeniami z powodu ubóstwa: 16

18 Liczba osób i rodzin, którym przyznano pomoc z powodu ubóstwa: Rok Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje pomoc w formie doŝywiania dzieci w szkołach podstawowych, gimnazjalnych oraz przedszkolach. W roku 2002 z tej formy pomocy skorzystało 760 dzieci; w roku 2003 z tej formy pomocy skorzystało 760 dzieci; w roku 2004 z tej formy pomocy skorzystało 682 dzieci. w roku 2005 z tej formy pomocy skorzystało 700 dzieci W roku 2005 realizowana równieŝ była pomoc pod tytułem,, Posiłek dla potrzebujących na zakup posiłków dla osób dorosłych i dzieci. z tej formy skorzystało 131 rodzin 475 osób. 3. Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych Najczęściej niezaradność rodziny w opiece i wychowaniu własnych dzieci łączy się z innymi dysfunkcjami takimi jak: przemoc domowa, zaburzenia równowagi systemu rodzinnego w sytuacjach kryzysowych, problemy w pełnieniu ról rodzicielskich, małŝeńskich, zawodowych wyraŝające się m.in. niedojrzałością emocjonalną, niezaradność w prowadzeniu gospodarstwa domowego, upośledzenie umysłowe jednego lub obojga rodziców, śmierć jednego z rodziców, problemy wychowawcze w środowisku rodzinnym, szkolnym ujawniające się w postaci zachowań buntowniczych, agresywnych, konfliktowych, łamania przez dzieci i młodzieŝ panujących obyczajów, wartości i norm. Czynnikiem sprzyjającym pogłębianiu się niewydolności opiekuńczo-wychowawczej rodzin jest w wielu przypadkach długotrwałe bezrobocie i wynikające z niego ubóstwo. Liczbę rodzin korzystających z pomocy OPS z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo wychowawczych obrazuje poniŝsza tabela: 17

19 Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego: Rok Liczba rodzin Liczba osób w Rodziny Liczba osób rodzinach niepełne w rodzinach Rodziny wielodzietne Liczba osób w rodzinach Pomocy osobom dotkniętym omawianą problematyką ofiarnie udziela Ośrodek Pomocy Społecznej. Problematyką bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych zajmuje się teŝ m.in. Punkt Konsultacyjny przy Parafii św. Pawła. Udziela on dzieciom i młodzieŝy pomocy psychologiczno- pedagogicznej, pomocy w wyborze zawodu; wsparcia psychologicznopedagogicznego rodzicom i nauczycielom; wspomaga rozwój dziecka, wychowawczą funkcję rodziny; prowadzi edukację prorodzinną, profilaktykę uzaleŝnień, pracę z grupami ryzyka, terapię zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych. Pomocą w sprawach opiekuńczo-wychowawczych zajmuje się takŝe Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, do którego zadań naleŝy m.in. opieka nad dzieckiem i rodziną. DuŜą aktywność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych wykazują szkoły, zwłaszcza gimnazja zatrudniające wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną/ pedagogów /. DuŜą rolę w pokonywaniu trudności opiekuńczo-wychowawczych pełni takŝe Wydział III Rodzinny i Nieletnich Sądu Rejonowego w Bochni w tym zespół kuratorów zawodowych i społecznych. 4. Warsztaty Terapii Zajęciowej Warsztat Terapii Zajęciowej w Proszówkach przy Bocheńskiej Spółdzielni Inwalidów w Bochni swoją opieką obejmuje 38 osób niepełnosprawnych z umiarkowanym i głębokim stopniem upośledzenia umysłowego. Koszty działalności warsztatu są finansowane ze środków PEFRON. 18

20 Celem działalności warsztatu jest maksymalny rozwój psychofizyczny uczestników, ich przystosowanie społeczne oraz kształtowanie umiejętności i postaw niezbędnych do podjęcia pracy zawodowej. Zadania te realizowane są zarówno poprzez indywidualne zajęcia psychokorekcyjne i usprawniające, jak i w czasie zajęć grupowych oraz zespołowych. Uczestnicy zgodnie ze swoimi zainteresowaniami oraz predyspozycjami przydzielani są do jednej z siedmiu pracowni terapeutycznych: plastycznej, krawieckiej, gospodarstwa domowego, ceramicznej, rehabilitacyjnej, technik róŝnych, ślusarskiej, elektrotechnicznej. Tu najczęściej w toku indywidualnej pracy pod opieką instruktorów terapii, uczestnicy nabywają podstawowe i specjalistyczne umiejętności zawodowe. W czasie zajęć dydaktycznych poszerzają zakres swoich doświadczeń i wiedzy o otaczającym świecie, kształtują osobowość, rozwijają uzdolnienia artystyczne. Warsztat jest równieŝ miejscem zaspokajania wielu istotnych potrzeb psychicznych wychowanków. Poprzez moŝliwość uczestniczenia w zajęciach grupowych uczestnicy realizują silną potrzebę kontaktu z rówieśnikami, wpływa to znacząco na poziom ich funkcjonowania społecznego. Tu bowiem uczą się prawidłowych reakcji interpersonalnych, poznają zasady współŝycia i współdziałania oraz normy postępowania. Poprzez udział w zajęciach terapeutycznych uczestnicy zaspokajają potrzebę własnej wartości. Decyduje o tym moŝliwość przeŝycia sukcesu w toku własnej aktywności. Dlatego teŝ prowadzona terapia zajęciowa bazuje na mocnych stronach osobowości podopiecznych, by poprzez nie, usprawniać zaburzone dyspozycje. WaŜnym aspektem codziennej pracy w warsztatach terapii zajęciowej jest wyzwalanie u uczestników samorzutnej aktywności twórczej. UmoŜliwia ona uczestnikom spontaniczne wyraŝenie własnych przeŝyć i doznań, staje się źródłem ich radości, inspiracji twórczej i zaspokaja potrzebę samo urzeczywistnienia. Efekty aktywności twórczej naszych podopiecznych prezentowanych podczas organizowanych aukcji. Aukcje te odgrywają bardzo waŝną rolę w procesie dowartościowania samych uczestników, ale teŝ okazją do oddziaływania na środowisko lokalne. Niepełnosprawność nie znaczy,, inność: WaŜnym elementem rewalidacji jest udział podopiecznych w działalności kółka artystycznego. Od kilku lat osoby niepełnosprawna biorą udział w prestiŝowych przeglądach artystycznych odnosząc wiele sukcesów ( III miejsca i nagrody publiczności w 2004 roku na 19

21 Krakowskich Spotkaniach Artystycznych,, Gauduim z programem pt.,, Wiosna, I miejsca w 2005 roku na Spotkaniach Artystycznych,, Gaudium z programem Genesis. Uczestnicy warsztatów odnoszą równieŝ wiele sukcesów sportowych. Kilkakrotnie w ciągu kaŝdego roku są organizowane zawody sportowe. Podopieczni zrzeszeni są w sekcji Olimpiad Specjalnych w ramach których startują w rozmaitych konkurencjach sportowych np. lekkoatletyce i koszykówce. Istotnym elementem działalności warsztatu jest udział uczestników w turystyce i rekreacji poprzez te formy podopieczni poszerzają ogólną wiedzę o świecie mają okazję do samostanowienia, co wpływa korzystnie na ich usamodzielnienie i doskonalenie kultury osobistej. NajwaŜniejszym jednak zadaniem Warsztatów Terapii Zajęciowej jako placówki rewalidacyjnej jest rehabilitacja zawodowa. W warunkach warsztatu większość uczestników po raz pierwszy spotkała się z moŝliwością podjęcia pracy zawodowej. Terapia zajęciowa pomoŝe im w przyszłości na usamodzielnienie zawodowe. Przede wszystkim jednak moŝe ona dać pewne wytyczne oraz ułatwić ocenę przydatności uczestnika do usamodzielnia się w przyszłości. Dla osób głębiej poszkodowanych, które w przyszłości nigdy nie podejmą pracy ani nie usamodzielnią się całkowicie, sam fakt uczestnictwa w warsztatach wpływa pozytywnie na ich zachowanie i czyni ich Ŝycie bardziej znośnym dla ni8ch samych oraz ich opiekunów. 5. Niepełnosprawność, długotrwała choroba, starość Niepełnosprawność w rozumieniu przepisów Ustawy o pomocy społecznej z dnia ( Dz U z 2004 r. Nr 64 poz. 593 z póź. zm. ) definiowana jest jako stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy, powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie bądź uniemoŝliwienie samodzielnej egzystencji. Za osobę niepełnosprawną w krajach Unii Europejskiej uznaje się osobę, która z powodu urazu, choroby lub wady wrodzonej ma powaŝne trudności albo nie jest w stanie wykonywać czynności, jakie osoba w tym samym wieku zdolna jest wykonywać. Osoby niepełnosprawne róŝnią się między sobą rodzajem i stopniem niepełnosprawności. Powiatowy Zespół ds. Orzekania orzeka o niepełnosprawności w stopniu lekkim. umiarkowanym lub znacznym. 20

22 Wśród osób niepełnosprawnych rozróŝnia się : a) osoby niepełnosprawne psychicznie b) osoby niepełnosprawne fizycznie c) osoby z niepełnosprawnością sensoryczną z uszkodzeniami narządów zmysłów w tym niesłyszący oraz niewidomi. d) osoby z niepełnosprawnością złoŝoną osoby z więcej niŝ jednym rodzajem niepełnosprawności Ta róŝnorodność rodzi pewne trudności w ustalaniu dokładnych danych na temat skali niepełnosprawności czy liczby osób niepełnosprawnych. Główny Urząd Statystyczny do potrzeb Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku przyjął, iŝ osoba niepełnosprawna to taka, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony i taką osobę nazywa się niepełnosprawną prawnie. Osoba która takiego orzeczenia nie posiada lecz odczuwa ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku to osoba niepełnosprawna biologicznie. System opieki nad osobą niepełnosprawną umoŝliwić powinien rozpoznanie przyczyn niepełnosprawności, diagnozowanie wszystkich potrzeb, a następnie prowadzenie długofalowej i wielopłaszczyznowej terapii zmniejszającej skutki zaistniałej dysfunkcji zdrowotnej, w celu poprawy sprawności potrzebnej do w miarę samodzielnego i aktywnego Ŝycia. Osoby niepełnosprawne stanowią w Polsce bardzo liczną społeczność, która liczy ok. 4,5 mln osób (ponad 14% ogółu ludności). Problemy osób niepełnosprawnych są złoŝone i koncentrują się głównie wokół czterech płaszczyzn: - dostęp do powszechnych świadczeń zdrowotnych i rehabilitacji; - dostosowanie dla ich potrzeb infrastruktury; - dostępu do szkolnictwa; - dostępu do rynku pracy. W świetle statystyki prowadzonej przez Ośrodek Pomocy Społecznej problem niepełnosprawności oraz długotrwałej choroby plasuje się na drugiej po bezrobociu pozycji pod względem ilości rodzin korzystających ze świadczeń. Problem osób niepełnosprawnych korzystających z pomocy społecznej na przestrzeni czterech ostatnich lat obrazuje poniŝsza tabela: 21

23 Przyznawana pomoc z powodu niepełnosprawności i długotrwałej choroby Powód trudnej sytuacji liczba rodzin liczba osób w rodzinach Ŝyciowej Niepełnosprawność Długotrwała choroba Instytucjami samorządowymi na terenie gminy działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych są: 1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 2. Gminne Zakłady Opieki Zdrowotnej które znajdują się w następujących miejscowościach: - Bogucice - Cikowice - Łapczyca - Pogwizdów - Proszówki - Siedlec - Stradomka Rozwiązywanie problemu osób niepełnosprawnych naleŝy do zadań Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Z dofinansowania ze środków PEFRON, będących w dyspozycji PCPR korzystają niepełnosprawni mieszkańcy naszej gminy.. Wśród nich 1/3 stanowią dzieci i młodzieŝ do lat 18. Dofinansowanie obejmuje równieŝ turnusy rehabilitacyjne, zakup środków ortopedycznych, pomocniczych oraz sprzętu rehabilitacyjnego, likwidacja barier architektonicznych, technicznych oraz w komunikowaniu się. W ramach struktur starostwa - a z których to placówek korzystają równieŝ osoby starsze, chore długotrwale, niepełnosprawne z terenu naszej gminy - funkcjonuje Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności, Dom Pomocy Społecznej dla osób w podeszłym wieku, Środowiskowy Dom Samopomocy, oraz Dom Pomocy Społecznej dla psychicznie chorych. Celem działalności ŚDS jest rozwijanie i podtrzymywanie umiejętności niezbędnych do jak najbardziej samodzielnego funkcjonowania osób upośledzonych umysłowo, nauka porozumiewania się w formie werbalnej i pozawerbalnej, rehabilitacja i ogólne usprawnienie ruchowe, wspieranie rodzin osób niepełnosprawnych poprzez odciąŝenie od całodobowej opieki 22

24 co sprzyja utrzymaniu ich we własnym środowisku, ułatwianie uczestniczenia w Ŝyciu społecznym, rozbudzanie zainteresowań, integracja ze społecznością lokalną. Działania na rzecz osób niepełnoprawnych prowadzą na naszym terenie przede wszystkim Gabinety Rehabilitacyjne w Bogucicach, Łapczycy, Pogwizdowie, Proszówkach, Siedlcu. Liczbę wykonywanych zabiegów przedstawia poniŝsza tabela: Rok Dorośli Dzieci w tym: Rok Zabiegi stomatologiczne Porady rehabilitacyjne Zabiegi rehabilitacyjne Zabiegi pielęgniarskie Świadczenia profilaktyczne Osobną kwestię stanowi opieka nad seniorami. Jednym z głównych problemów społecznych współczesnego świata jest starzenie się społeczeństwa. O procesie starzenia się moŝna mówić wówczas, gdy udział ludności powyŝej 65 roku Ŝycia przekracza 7% populacji. PoniŜsze zestawienie obrazuje populację osób w wieku poprodukcyjnym zameldowanych na terenie gminy na pobyt stały: L.p Miejscowość Liczba kobiet w wieku Liczba męŝczyzn w wieku poprodukcyjnym poprodukcyjnym 1 Baczków Bessów Bogucice Brzeźnica Buczyna Cerekiew Chełm Cikowice Damienice

25 10 Dąbrowica Gawłów Gierczyce Gorzków Grabina KrzyŜanowice Łapczyca Majkowice Moszczenica Nieprześnia Nieszkowice Małe Nieszkowice Wielkie Ostrów Szlachecki Pogwizdów Proszówki Siedlec Słomka Stanisławice Stradomka Wola Nieszkowska Zatoka Zawada X RAZEM: Procesu demograficznego, starzenia się nie moŝna zahamować ale moŝna rozpocząć edukację mającą na celu uświadomienie nieodwracalności procesu starzenia się oraz wypełnić Ŝycie satysfakcjonującą aktywnością społeczną. NaleŜy mieć na uwadze, Ŝe aktywność jest czynnikiem najskuteczniej hamującym starcze zniedołęŝnienie i zapewnia długo samodzielność. Starzenie społeczeństwa ma tendencje wzrostowe, a zatem obliguje do ustawicznego modyfikowania i wzmacniania instrumentów polityki społecznej na szczeblu samorządowym. Na terenie gminy pomocy osobom starszym udziela Ośrodek Pomocy Społecznej, który zapewnia świadczenie usług opiekuńczych. Z tej formy pomocy korzystało na przestrzeni ostatnich trzech lat: 2003r 4 osoby 2004r 4 osoby 2005r 3 osoby 24

26 Z kolei osoby ubiegające się o umieszczenie w domach pomocy społecznej kierowane są do placówek zgodnie z zakwalifikowaniem przez lekarza. Skierowanie do domów pomocy społecznej wydaje Ośrodek Pomocy Społecznej po uprzednim skompletowaniu dokumentów. Do domów pomocy mogą być kierowane osoby w podeszłym wieku lub z ustalonym stopniem niepełnosprawności, które nie mogą samodzielnie funkcjonować w środowisku. Od marca 2004 r. weszły w Ŝycie nowe przepisy dotyczące odpłatności za pobyt w DPS. Obecnie naleŝy pokrywać pełny koszt utrzymania (ok zł.), z czego część pokrywa pensjonariusz ze świadczeń emerytalno - rentowych, róŝnicę pokrywa rodzina, a w razie trudnej sytuacji rodziny gmina. Działania na rzecz osób starszych są oprócz OPS realizowane przez organizacje charytatywne Caritas przy parafiach, który oprócz cyklicznych spotkań, organizuje spotkania, wycieczki. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej jest takŝe organizatorem wielu spotkań okolicznościowych. np. Wigilie dla osób starszych i samotnych organizowane są od roku Przemoc w rodzinie. Przemoc domowa przez wiele lat nie była w Polsce nazywana po imieniu. UŜywaliśmy róŝnorakich określeń: awantury domowe, kłótnie rodzinne, nieporozumienia małŝeńskie itd. Do dnia dzisiejszego funkcjonuje stereotyp nie wtrącania się w czyjeś sprawy rodzinne. Tymczasem tuŝ za ścianą moŝe latami dochodzić do rodzinnych tragedii. Przemoc domowa, zwana teŝ przemocą w rodzinie, to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie skierowane przeciw członkowi rodziny, które narusza prawa i dobra osobiste powodujące cierpienia i szkody. Przemoc w rodzinie moŝe mieć miejsce we wszystkich warunkach społecznych. Nie zaleŝy ani od statusu społecznego, ani od poziomu wykształcenia, ani od kondycji materialnej domowników. Obserwuje się jednak, Ŝe w środowiskach o niŝszym statusie społecznym częściej spotykamy się z tzw. przemocą gorącą, przepełnioną wybuchami agresji, wściekłością, brutalnością, mającą bardzo gwałtowny przebieg. Policja interweniuje najczęściej w takich właśnie przypadkach. Natomiast w środowiskach o wysokim statusie społecznym częściej moŝna spotkać się z tzw. przemocą chłodną, bardziej wyrafinowaną, nie pozostawiającą Ŝadnych widocznych śladów. Przyjrzyjmy się zatem w jaki sposób zagadnienie przemocy domowej wygląda na terenie gminy. Ze statystyk prowadzonych przez Komendę Powiatową Policji w Bochni wynika, iŝ w roku 2005 odnotowano łącznie 170 interwencji domowych, w tym: 25

27 - 72 dotyczyło przemocy w rodzinie. - liczba małoletnich dzieci obecnych podczas interwencji 31 - liczba sprawców przemocy 42 - liczba sprawców przemocy pod wpływem alkoholu 39 - liczba wniosków skierowanych do gminnej komisji przeciwdziałania alkoholizmowi 19 Swoją statystykę prowadzi takŝe Ośrodek Pomocy Społecznej, dla którego przeciwdziałanie przemocy w rodzinie jest jednym z zadań obowiązkowych. W roku 2005 GOPS udzielił pomocy w przypadku dwóch rodzin dotkniętych problemem przemocy domowej. Czy istnieją okoliczności usprawiedliwiające przemoc w rodzinie? Z analizy danych statystycznych za poprzednie lata wynika, Ŝe część osób u których występuje przemoc w rodzinie gotowa byłaby zaakceptować takie zachowania, zwłaszcza dzieci im młodsze dzieci tym większa akceptacja. Najczęstsze formy przemocy w przeciętnej rodzinie to: wyzwiska, groźby, poniŝanie, policzkowanie, popychanie i szarpanie, bicie i szantaŝowanie pieniędzmi. Jak widać, dzieci w domach naraŝone są ze strony rodziców na róŝnego rodzaju akty przemocy, głównie przemocy psychicznej: wyzwiska, poniŝanie. Zdarza się takŝe przemoc fizyczna: popychanie, szarpanie, bicie. Od roku 2005 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej współpracuje z nowo powstałym Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej którego siedziba jest na terenie miasta Bochnia. Placówka ta oferuje pomoc psychologiczną, prawną, pracę socjalną oraz schronienie. Z wyników róŝnych badań przeprowadzanych przez Ośrodki Pomocy Społecznej w miastach moŝna wysnuć kilka spostrzeŝeń: - po pierwsze, zachowania przemocowe są nadal traktowane przez niemałą grupę rodziców jako waŝna metoda wychowawcza, - po drugie, wśród tego typu zachowań dominuje przemoc psychiczna, choć elementy przemocy fizycznej teŝ nie naleŝą do rzadkości, - po trzecie część rodzin akceptuje takie zachowania w niektórych sytuacjach. W ramach udzielania pomocy ofiarom przemocy w rodzinie z terenu gminy pracują: Policja, GOPS, Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, pedagodzy szkolni, psycholog, prawnik. 26

28 Osoby oraz rodziny kierowane są do Poradni Specjalistycznej,, Arka działającej na terenie miasta gdzie moŝna uzyskać pomoc od takich specjalistów jak: pedagog, psycholog, prawnik, doradca, logopeda, ksiądz, lekarz. 7. Alkoholizm i narkomania. UzaleŜnienie od alkoholu alkoholizm to choroba polegająca na utracie kontroli nad spoŝywaniem alkoholu, zmianie tolerancji na alkohol, występowaniu przymusu picia, obecności objawów abstynencyjnych i podporządkowaniu całego swojego Ŝycia alkoholowi. Choroba ta doprowadza do destrukcji Ŝycia alkoholika i jego rodziny. Alkoholizm jest negatywnym zjawiskiem, chorobą społeczną, która powoduje: - szkody występujące u osób pijących, - szkody występujące u członków rodzin alkoholowych, - alkoholową dezorganizację środowiska pracy, - naruszenia prawa i porządku przez osoby nietrzeźwe, - wypadkowość i liczne urazy spowodowane naduŝywaniem alkoholu, Koszty alkoholizmu ponosi całe społeczeństwo. Składają się na to usługi świadczone na rzecz osób pijących alkohol, koszty związane z działaniami organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości podejmowanymi w celu ochrony innych osób przed szkodami spowodowanymi przez pijących, koszty ponoszone przez system ubezpieczeń społecznych, koszty ponoszone przez pracodawców w związku absencją bądź spadkiem wydajności pracy osób pijących. Z alkoholizmem wiąŝe się wiele tragedii rodzinnych, których nie moŝna przeliczyć na złotówki. Do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w roku 2005 wpłynęło 50 wniosków o podjęcie odpowiedniego działania, w tym: 13 - z Komendy Rejonowej Policji 25 - z Prokuratury Rejonowej z wnioskiem do Gminnej Komisji zwróciło się równieŝ 12 rodzin, co świadczy o tym, Ŝe rodziny coraz rzadziej ukrywają fakt występowania problemu alkoholizmu. W opracowanej strategii rozwiązywania problemów społecznych temat alkoholizm i narkomania nie jest dokładnie omawiany, z uwagi na to, Ŝe corocznie Rada Gminy przyjmuje Uchwałę dotyczącą Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Narkomanii. 27

29 Część II. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH. WPROWADZENIE Wszystkie działania podejmowane w ramach lokalnej strategii rozwiązywania problemów społecznych powinny spełniać następujące przesłanki: 1. Zapewnienie warunków do partnerskiej współpracy instytucji samorządowych z organizacjami pozarządowymi. 2. Preferowanie rozwiązań systemowych i interdyscyplinarnych, pozwalających na kompleksowe działania. 3. Preferowanie działań opartych o realizację konstytucyjnej zasady pomocniczości. 4. Preferowanie programów zmierzających do aktywizacji społecznej mieszkańców i sprzyjających ich samoorganizowaniu się. 5. Organizowanie działań w oparciu o profesjonalnie wykształconych pracowników słuŝb społecznych. 6. Preferowanie rozwiązań środowiskowych przed instytucjonalnymi. 7. Preferowanie długofalowych działań opartych na pracy socjalnej przed doraźnymi rozwiązaniami finansowymi. 8. Organizowanie działań w formie projektów nakierowanych na zaspokajanie potrzeby lub potrzeb konkretnej grupy mieszkańców. Realizacja strategii powinna przebiegać poprzez tworzenie i wdraŝanie programów działania i projektów socjalnych zgodnie z przyjętymi celami i kierunkami działań. 28

30 Rozdział I. Wizja przyszłości i cel nadrzędny (misja) Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. 1. Wizja Wizja nie jest terminem jednoznacznym. W teorii i praktyce kierowania wizja definiowana jest jako pozytywne wyobraŝenie przyszłości organizacji lub osoby, wyprowadzone na podstawie uznawanych wartości i idei, z którego wywodzą się cele i plany działania. Wizja powinna być sformułowana w sposób jasny i czytelny dla przeciętnego mieszkańca. NaleŜy mieć na uwadze, Ŝe treść wizji nie powinna być zbiorem nierealnych Ŝyczeń. Wizja rozwoju jest określeniem takiego obrazu gminy, jaki chcielibyśmy osiągnąć za pięć lat. Wizja określa bardzo ogólnie dlaczego działamy, dokąd zmierzamy, jakie chcemy osiągnąć cele. W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy, wizję sformułowano w następujący sposób: Bochnia jest gminą przyjazną dla mieszkańców, w której funkcjonuje sprawny system umoŝliwiający poszczególnym osobom i rodzinom przezwycięŝanie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, moŝliwości, uprawnienia i umiejętności. 2. Cel nadrzędny (misja). Misja to nadrzędny cel przedsięwzięcia cel, który motywuje ludzi zaangaŝowanych w przedsięwzięcie i jednoczy grupy. NiezaleŜnie od momentu, w którym nastąpi sformułowanie misji, proces jej określania sprowadza się w zasadzie do odpowiedzi na kilka fundamentalnych pytań: po co istnieje gmina, dla kogo istnieje, co chcemy zrobić, kto jest naszym klientem, jakie są jego potrzeby, co chcemy mu zaoferować, dokąd zmierzamy? W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy misję sformułowano w następujący sposób: Polityka społeczna prowadzona przez samorząd lokalny gminy zapewnia naszym mieszkańcom poczucie bezpieczeństwa, wspomaga najsłabszych, słuŝy rozwiązywaniu problemów uzaleŝnień oraz umoŝliwia pełne uczestnictwo w Ŝyciu społeczności lokalnej. 29

31 Rozdział II. Pozycja strategiczna gminy. Analiza SWOT. Analiza SWOT pozwala ocenić wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozwoju. Pozwala na wyznaczenie priorytetów i dostarcza drogowskazów do działania. Opiera się na diagnozie i grupuje problemy na słabe i mocne strony oraz szanse i zagroŝenia. Jej schemat klasyfikacyjny wygląda następująco: 1. wewnętrzne pozytywne mocne strony 2. wewnętrzne negatywne słabe strony 3. zewnętrzne pozytywne szanse 4. zewnętrzne negatywne zagroŝenia Mocne strony to obszary, gdzie obecne działania i stosowane metody oceniamy jako skuteczne wobec aktualnych i przyszłych potrzeb. To zjawiska pozytywne z punktu widzenia moŝliwości kształtowania rozwoju gminy, na które bezpośredni wpływ ma sama gmina. Słabe strony to obszary występowania słabości w odniesieniu do obecnych i przyszłych potrzeb oraz przeszkód w wykorzystywaniu szans. To zjawisko ograniczające moŝliwości rozwoju, na które bezpośredni wpływ ma sama gmina. Szanse to obszary, które mogą wspierać nasze przewidywane działania i mają korzystny wpływ na rozwój gminy. To zjawisko pozytywne z punktu widzenia moŝliwości kształtowania rozwoju gminy, występowanie którego jest uwarunkowane czynnikami leŝącymi poza moŝliwościami bezpośredniego wpływu gminy. ZagroŜenia to obszary, które będą miały niekorzystny wpływ na rozwój gminy i na przewidywane działania. To zjawisko negatywne z punktu widzenia moŝliwości kształtowania rozwoju gminy, występowanie którego jest uwarunkowane czynnikami leŝącymi poza moŝliwościami bezpośredniego wpływu gminy. Ocena potencjału w aspekcie słabych i mocnych stron pozwala na określenie siły i słabości gminy w zakresie analizowanych sfer społecznych. Silny potencjał to baza umoŝliwiająca budowanie strategii, słabości to problemy i ograniczenia, które naleŝy pokonać. ZagroŜenia to ostrzeŝenie przed niepoŝądanym rozwojem warunków zewnętrznych, szanse to wsparcie i inspiracje dla lokalnej polityki społecznej. W toku dyskusji zespołu zadaniowego opracowującego niniejszą strategię dokonano analizy SWOT zamieszczonych poniŝej obszarów. 30