Światowit Rocznik Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego

Transkrypt

1

2 Redaktor naczelny Wydawnictw Instytutu Archeologii UW: Kazimierz Lewartowski Światowit Rocznik Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego Redaktor: Franciszek M. Stępniowski Sekretarz redakcji: Andrzej Maciałowicz Rada redakcyjna: Wojciech Nowakowski (Przewodniczący) Elżbieta Jastrzębowska Kazimierz Lewartowski Tadeusz Sarnowski Tomasz Scholl Karol Szymczak All rights reserved 2011 Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego ISSN X ISBN Projekt okładki: Joanna Kalita Konsultacja językowa tekstów angielskich: Grzegorz Żabiński Przygotowanie do druku: Jan Żabko-Potopowicz Druk: Janusz Bieszczad, Warszawa, ul. Moszczenicka 2 Adres redakcji: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Krakowskie Przedmieście 26/28, Warszawa

3 Spis treści contents Fascyku B ARCHEOLOGIA PRADZIEJOWA I ÂREDNIOWIECZNA. ARCHEOLOGIA POLSKI Fascicle B PREHISTORIC AND MEDIEVAL ARCHAEOLOGY. ARCHAEOLOGY OF POLAND Karol Szymczak ZDZISłAW SochAcKI ( )...9 od REDAKcJI...11 Studia i materia y Maria Krajewska ERAZM MAJEWSKI I ARchEoLoGIA W ToWARZySTWIE opieki NAD ZAByTKAMI PRZESZłoścI (PL. 1 8)...13 Erazm Majewski and archaeology in the Society for the Protection of Monuments of the Past (TonZP)...25 Michał Przeździecki, Witold Migal, Katarzyna Pyżewicz BADANIA NAD osadnictwem PALEoLITycZNyM PółNocNEGo obrzeżenia WyŻyNy SANDoMIERSKIEJ (PL. 9 12)...27 Research on Palaeolithic settlement of the northern fringe of the Sandomierz Upland...34 Karol Szymczak, Mukhiddin Khudzhanazarov ThE MILKy WhITE chalcedonite/opal DISTRIBUTIoN IN ThE NEoLIThIc KELTEMINAR culture of ThE KyZyL-KUMS, UZBEKISTAN (PL )...35 Dystrybucja mlecznobiałego chalcedonitu/opalu w neolitycznej kulturze kelteminarskiej Kyzył-kumów, Uzbekistan...40 Dariusz Manasterski, Katarzyna Januszek TRADycJE KULTURoWE GRUPy LININ WE WcZESNEJ FAZIE KULTURy TRZcINIEcKIEJ NA MAZoWSZU W świetle MATERIAłóW ZE STANoWISK W RASZyNIE I W REGUłAch Koło WARSZAWy (PL )...41 cultural traditions of the Linin Group in Early Trzciniec culture in Masovia as represented by materials from sites in Raszyn and Reguły near Warsaw...48

4 Joanna Piątkowska-Małecka, Katarzyna Anc, Aneta Chormańska, Maciej Gągała, Joanna Kaczyńska, Artur Kur GoSPoDARoWANIE ZWIERZęTAMI NA osadzie otwartej KULTURy łużyckiej W GRZyBIANAch Koło LEGNIcy, STANoWISKo 1, WoJ. DoLNośLąSKIE...49 Animal economy in the Lusatian culture settlement in Grzybiany near Legnica, Site 1, the Dolnośląskie Voivodeship...66 Artur Grabarek GRóB JASToRFSKI Z MłoDSZEGo okresu PRZEDRZyMSKIEGo Z MIEJScoWoścI WILcZA WóLKA, PoW. PIASEcZyńSKI (PL )...69 A Jastorf culture grave from the Late Pre-Roman Period from the locality of Wilcza Wólka, the Piaseczno District...75 Jerzy Kolendo Kalisia I leukaristos DWA MIASTA W GeoGrafii PToLEMEUSZA I ZAGADNIENIE WSPółRZęDNych GEoGRAFIcZNych W WIELKIEJ GERMANII (PL )...77 Kalisia und leukaristos zwei Städte aus der Geographia des Ptolemäus und die Frage nach den geographischen Koordinaten der Germania Magna...87 Michał Grygiel, Jacek Pikulski, Marek Trojan PRZycZyNEK Do PoZNANIA PRZEMIAN osadniczo-kulturowych U SchyłKU STARoŻyTNoścI W REJoNIE WIELoKULTURoWEJ osady NA STANoWISKU 2 W JAKUSZoWIcAch (PL )...89 contribution to learning about settlement-cultural changes at the end of Antiquity in the area of the multi-cultural settlement at Site 2 in Jakuszowice...99 Wojciech Nowakowski DAS»DoPPELGRAB«AUS PłocIcZNo BEI SUWAłKI. EIN ERSTER ANALySEVERSUch (PL )...101»Podwójny grób«z Płociczna koło Suwałk. Pierwsza próba analizy Mirosław Rudnicki AŻURoWA TARcZKA Z KIELAR. PRZycZyNEK Do BADAń NAD DALEKoSIęŻNyMI PoWIąZANIAMI GRUPy olsztyńskiej (PL ) open-work badge pendant from Kielary. contribution to research on far-reaching connections of the olsztyn Group Waldemar Gliński, Nina Glińska średniowieczne KIELcE W świetle ostatnich BADAń ARchEoLoGIcZNych (PL ) Medieval Kielce in the light of recent archaeological excavations Michał Starski DZIEJE RyNKU W PUcKU (PL ) history of the Market Square in Puck...161

5 Kronika wykopalisk Artur Grabarek ADAMóW, WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W LATAch (PL ) Adamów, the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in Michał Dzik ALEKSANDRoWo, WoJ. PoDLASKIE. BADANIA W LATAch (PL. 86) Aleksandrowo, the Podlaskie Voivodeship. Excavations in Andrzej Szela BRUDNIcE, WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W LATAch (PL ) Brudnice, the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in Andrzej Buko chełm (GóRA KATEDRALNA), WoJ. LUBELSKIE. BADANIA W RoKU 2010 (PL ) chełm (cathedral hill), the Lubelskie Voivodeship. Excavations in Tomasz Nowakiewicz, Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz czaszkowo, WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W RoKU DEPoZyT JEZIoRNy czy MIEJScE KULTU? (PL ) czaszkowo, the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in War booty sacrifice or cult place? Paweł Szymański czerwony DWóR, ST. XXI, WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W LATAch (PL ) czerwony Dwór, Fst. XXI, Woiwodschaft Ermland-Masuren. Ausgrabungen in den Jahren Michał Starski człuchów (ZAMEK), WoJ. PoMoRSKIE. BADANIA W LATAch (PL ) człuchów (the castle), the Pomorskie Voivodeship. Excavations in Michał Przeździecki, Witold Migal, Maciej Krajcarz, Katarzyna Pyżewicz ĆMIELóW, ST. 95 ( MAły GAWRoNIEc ), WoJ. świętokrzyskie. BADANIA W RoKU 2009 (PL. 100) Ćmielów, Site 95 ( Mały Gawroniec ), the świętokrzyskie Voivodeship. Excavations in Artur Brzóska DąBRóWKA, WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W RoKU 2009 (PL ) Dąbrówka, the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in Artur Grabarek FALęcIN, WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W RoKU 2009 (PL ) Falęcin, the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in

6 Andrzej Maciałowicz GołęBIEWo (D. TAUBENDoRF), WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W RoKU 2010 (PL ) Gołębiewo (former Taubendorf ), the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in Michał Przeździecki GRZyBoWA GóRA ( RyDNo ), WoJ. świętokrzyskie. BADANIA W RoKU 2010 (PL. 107) Grzybowa Góra ( Rydno ), the świętokrzyskie Voivodeship. Excavations in Sylwia Domaradzka, Adam Waluś IZDEBNo KoścIELNE, ST. I, WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W LATAch (PL ) Izdebno Kościelne, Site I, the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in Agnieszka Jaremek JEZIoRKo, ST. I, WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W RoKU 2009 (PL. 111) Jeziorko, Site 1, the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in Artur Brzóska JęcZNIK (D. JohANNISThAL), ST. I, WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W RoKU 2010 (PL ) Jęcznik (former Johannisthal), Site I, the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in Jerzy M. Łapo, Janusz Janowski KAL, WySIEcZA, STULIchy, WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W LATAch DoLINA WęGoRAPy DZIAłALNośĆ WSPóLNEJ EKSPEDycJI INSTyTUTU ARchEoLoGII UNIWERSyTETU WARSZAWSKIEGo I MUZEUM KULTURy LUDoWEJ W WęGoRZEWIE (PL ) Kal, Wysiecza, Stulichy, the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in The Węgorapa Valley activities of the joint expedition of the Institute of Archaeology of the University of Warsaw and the Folk culture Museum in Węgorzewo Michał Dzik KoRZENIóWKA MAłA, WoJ. PoDLASKIE. BADANIA W LATAch (PL. 121) Korzeniówka Mała, the Podlaskie Voivodeship. Excavations in Roksana Chowaniec KRoSNo, ST. 1, WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W RoKU 2009 (PL. 122) Krosno, Site 1, the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in Tomasz Nowakiewicz, Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz LASoWIEc (D. STERNWALDE), WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W RoKU co ZoSTAło Z DUŻEJ NEKRoPoLI? (PL ) Lasowiec (former Sternwalde), the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in What remained of a large cemetery?...227

7 Adam Cieśliński, Andrzej Kasprzak, Zbigniew Stasiak NoWy łowicz, ST. 2, WoJ. ZAchoDNIoPoMoRSKIE. BADANIA W LATAch (PL ) Nowy łowicz, Fst. 2, Woiwodschaft Westpommern. Ausgrabungen in den Jahren Władysława Roszyk PETRyKoZy, WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W LATAch (PL ) Petrykozy, the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in Artur Grabarek PóLKo (PGR), WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W RoKU 2010 (PL ) Pólko (PGR State Agricultural Farm), the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in Michał Starski PUcK (KAMIENIcA PoD ZłoTyM LWEM), WoJ. PoMoRSKIE. BADANIA W RoKU 2009 (PL ) Puck (the Golden Lion house), the Pomorskie Voivodeship. Excavations in Michał Starski PUcK (RyNEK), WoJ. PoMoRSKIE. BADANIA W RoKU 2010 (PL ) Puck (the Market Square), the Pomorskie Voivodeship. Excavations in Martyna Milewska PUcK (ZAMEK), WoJ. PoMoRSKIE. BADANIA W RoKU 2010 (PL ) Puck (the castle), the Pomorskie Voivodeship. Excavations in Joanna Kalaga RADoM, WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W RoKU 2010 (PL. 139) Radom, the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in Agnieszka Jaremek, Magdalena Nowakowska SWADERKI, ST. I ( WySPA NA JEZ. świętym ), WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W RoKU 2010 (PL. 140) Swaderki, Site I ( Island on Lake święte ), the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in Witold Gumiński SZcZEPANKI, ST. 8, WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W LATAch STANoWISKo ToRFoWE łowców-zbieraczy Z EPoKI KAMIENIA (PL ) Szczepanki, Site 8, the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in The Stone Age peat-bog site of hunter-gatherers Ludwika Sawicka SZURPIły, ST. 8 ( MoSIęŻySKo ), WoJ. PoDLASKIE. BADANIA W LATAch (PL ) Szurpiły, Site 8 ( Mosiężysko ), the Podlaskie Voivodeship. Excavations in

8 Katarzyna Danys-Lasek, Przemysław Lasek, Tadeusz Morysiński, Adam Waluś TłUSTE, ST. II, WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W LATAch (PL ) Tłuste, Site II, the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in Ewa Marczak TRUSZKI ZALESIE, ST. 4 (osada NIKIENKI ), WoJ. PoDLASKIE. BADANIA W LATAch , (PL. 148) Truszki Zalesie, Site 4 (settlement of Nikienki ), the Podlaskie Voivodeship. Excavations in , Michał Dzik TWARoGI LAcKIE, WoJ. PoDLASKIE. BADANIA W LATAch (PL. 149) Twarogi Lackie, the Podlaskie Voivodeship. Excavations in Bartosz Kontny, Magdalena Natuniewicz-Sekuła WEKLIcE, ST. 7, WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W RoKU 2009 (PL. 150) Weklice, Site 7, the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in Adam Waluś ZąBIE, ST. X, WoJ. WARMIńSKo-MAZURSKIE. BADANIA W RoKU 2010 (PL ) Ząbie, Site X, the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship. Excavations in Artur Brzóska ŻUKóW, WoJ. MAZoWIEcKIE. BADANIA W LATAch (PL. 154) Żuków, the Mazowieckie Voivodeship. Excavations in PLANSZE...287

9 światowit VIII (XLIX)/B RoKSANA chowaniec KRoSNo, ST. 1, WoJ. WARMińSKo-MAZuRSKiE. BADANiA W RoKu 2009 (PL. 122) B adania archeologiczne na cmentarzysku kultury wielbarskiej w Krośnie, st. 1 (AZP 18-53/44), gm. i pow. Pasłęk, woj. mazursko-warmińskie, mają ponad stuletnią historię (BURSchE, chowaniec 2001; chowaniec 2005, tam wcześniejsza literatura). Pierwsze prace o charakterze badawczym prowadzone były na stanowisku w 1896 roku. Ponowne badania w tym miejscu podjął w 1980 roku prof. Jerzy okulicz-kozaryn z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Głównym celem wykopalisk było uratowanie stanowiska przed zniszczeniem przez funkcjonujące tutaj piaskownię i wysypisko śmieci oraz przebiegającą w pobliżu drogę. W latach badaniami kierował prof. Aleksander Bursche z IA UW (ANDRZEJoWSKI, BURSchE 1987; okulicz, BURSchE 1987). W 2002 roku prace wykopaliskowe na stanowisku wznowiła autorka. W latach w Krośnie i okolicach przeprowadzono również szereg badań powierzchniowych w ramach AZP, lokalizując wiele nowych stanowisk archeologicznych oraz weryfikując istnienie stanowisk zarejestrowanych wcześniej. W 2008 roku odkryte zostało drugie cmentarzysko kultury wielbarskiej w Krośnie. odkrycie zgłoszone zostało do delegatury Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Elblągu 1. W 2010 roku, podczas prac ratowniczych prowadzonych przy budowie drogi krajowej nr 7, przebadano część z odkrytego w 2008 roku cmentarzyska 2. W sierpniu 2009 roku przeprowadzono ostatnie już wykopaliska archeologiczne na pierwszym ze wspomnianych stanowisk w Krośnie. W pracach wzięli udział studenci IA UW. Badania finansowane były z grantu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W trakcie wszystkich sezonów badań odkryto i zadokumentowano w sumie blisko 505 obiektów: w 1896 roku około 179, w latach obiektów, z których wyeksplorowano 185, zaś w latach obiektów. Pośród obiektów starożytnych wyróżniono groby szkieletowe, groby ciałopalne popielnicowe oraz paleniska (zob. chowaniec 2004). celem prac wykopaliskowych w 2009 roku było uchwycenie zasięgu stanowiska, przede wszystkim w jego części wschodniej. odkryto, przebadano i zadokumentowano dwadzieścia jeden palenisk obiekty o numerach , (Ryc. 1, 2) oraz mocno zniszczony grób ciałopalny popielnicowy obiekt nr 502. obiekty eksplorowane były metodą stratygraficzną. Wszystkie paleniska można określić jako przynależne do typu 2, czyli grupy palenisk kamiennych ze skupiskiem kamieni w centralnej partii obiektu i pozostałościami pojedynczych bierwion drewnianych, a w planie zbliżonych do prostokąta o zaokrąglonych narożnikach, kolistych lub owalnych (chowaniec 2004: 38). Dziewiętnaście z dwudziestu jeden palenisk nosiło ślady zniszczeń, spowodowanych wrastającymi w nie korzeniami drzew, wkopami pod doły śmietniskowe itp. Ponadto badana w 2009 roku partia stanowiska zlokalizowana była najbliżej gospodarstw i domów w Krośnie-Młynie, a w związku z tym narażona 1 Zgłoszenie zostało zarejestrowane przez WKZ w Elblągu pod 2 Informacja udzielona przez WKZ w Elblągu. numerem 423-5/

10 RoKSANA chowaniec na ciągłą dewastację. Układ stratygraficzny wszystkich odkrytych w tym roku obiektów uległ naruszeniu (ich stropy znajdowały się już na głębokości ok. 20 centymetrów od powierzchni gruntu), a materiał zabytkowy z nich pochodzący wtórnemu przemieszczeniu. obecnie przygotowywana jest monografia cmentarzyska, w której uwzględnione zostaną zarówno materiały z badań w latach oraz , jak też wyniki studiów archiwalnych nad zabytkami i pozostałościami dokumentacji z badań w 1896 roku, odnalezionymi w Museum für Vor- und Frühgeschichte w Berlinie. Dr Roksana chowaniec Instytut Archeologii Uniwersytet Warszawski roksanac@yahoo.com Literatura ANDRZEJoWSKI, J., BURSchE, A archeologia biblioteczna. Cmentarzyska kultury wielbarskiej w Krośnie stanowisko 1 i w Wielbarku, woj. elbląskie, (w:) A. Pawłowski (red.), Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach , Malbork, BURSchE, A., chowaniec, R Puzderko brązowe z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Krośnie, powiat pasłęcki, (w:) W. Nowakowski, A. Szela (red.), officina archaeologica optima. studia ofiarowane Jerzemu okuliczowi-kozarynowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, światowit Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages VII, Warszawa, chowaniec, R., 2004 Badania wykopaliskowe w Krośnie, gm. Pasłęk, stanowisko 1 w sezonie 2002 i 2003, światowit V (XLVI)/B (2003), Kilka uwag na temat palenisk z birytualnego cmentarzyska w Krośnie, gm. Pasłęk, (w:) P. łuczkiewicz i in. (red.), europa Barbarica. Ćwierć wieku archeologii w Masłomęczu, Monumenta Studia Gothica IV, Lublin, okulicz, J., BURSchE, A Badania birytualnego cmentarzyska kultury wielbarskiej w Krośnie, na stanowisku 1 w województwie elbląskim, (w:) A. Pawłowski (red.), Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach , Malbork, RoKSANA chowaniec Krosno, site 1, the WarmińsKo-mazursKie VoiVodeship. excavations in 2009 I n August 2009 examinations in the cemetery of the Wielbark culture in Krosno, Site 1, the Pasłęk commune and District, the Warmińsko-Mazurskie Voivodeship, were completed. They were launched in 1896 and were carried out with long intervals. In the course of all excavation seasons 505 ancient features were discovered and examined, including inhumation graves, cremation urn graves and hearths. During the last seasons in Krosno another cemetery was localised. It was examined in 2010 in the framework of rescue excavations, based upon the permission of the regional office of the Voivodeship conservator of Monuments in Elbląg. translated by Grzegorz Żabiński 224

11 RoKSANA chowaniec PLANSZA 122 Ryc. 1. Krosno, st. 1. Plan paleniska kamiennego nr 489 (fot. R. chowaniec) Fig. 1. Krosno, Site 1. Plan of the stone hearth No Ryc. 2. Krosno, st. 1. Zdjęcie wykopu 1/2009 z zarysami obiektów na wschodnim krańcu stanowiska (fot. R. chowaniec) Fig. 2. Krosno, Site 1. Photo of the trench 1/2009, with contours of features in the eastern end of the site.