ĆWICZENIE BILANS JONOWY NATURALNYCH WÓD MINERALNYCH
|
|
- Henryk Ostrowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ĆWICZENIE BILANS JONOWY NATURALNYCH WÓD MINERALNYCH 1. WPROWADZENIE Pojęcie wody mineralnej po raz pierwszy zdefiniowano w roku 1911 na Międzynarodowym Kongresie Balneologicznym w Nauheim w Niemczech i postanowiono, że za wody mineralne będzie się uważać te wody, które mają co najmniej w jednym litrze 1000 mg składników mineralnych. Wody podziemne dzieli się na grupy wymienione w Tabeli 1. Tabela 1. Klasyfikacja wód podziemnych według zawartości składników mineralnych. Wody słodkie o mineralizacji poniżej 1000 mg/l Ultrasłodkie poniżej 100 mg/l Słodkie mg/l Akratopegi mg/l Wody mineralne o mineralizacji powyżej 1000 mg/l Słabo zmineralizowane 1 3 g/l Słonawe 3 10 g/l Słone g/l Solanki powyżej 35 g/l (do 400 g/l) Wydajność źródeł i skład chemiczny wód mineralnych zależy od głębokości i rodzaju podłoża geologicznego, warunków atmosferycznych i ukształtowania terenu. Składniki chemiczne zawarte w skałach są wypłukiwane przez wodę i powodują jej nasycanie minerałami. Zawartość dwutlenku węgla, który ma w wodzie właściwości słabego kwasu, sprzyja rozpuszczaniu niektórych składników skał. Zatem w wodach mineralnych mogą występować wszystkie pierwiastki występujące w przyrodzie. W zależności od ich właściwości i powszechności występowania klasyfikuje się je na kilka grup: pierwiastki główne, czyli makroelementy (wodór, tlen, węgiel, sód, siarka, magnez, potas, wapń, chlor, brom, mangan, jod, żelazo), pierwiastki rzadkie czyli mikroelementy (bor, lit, cynk, miedź, fosfor, arsen, kobalt, chrom, srebro, ołów, bar, nikiel), pierwiastki promieniotwórcze (radon, rad, uran, tor), pierwiastki śladowe (złoto, rtęć, rubid). Najczęściej stosowane w przemyśle wód butelkowanych są naturalne wody podziemne o pożądanych właściwościach biologiczno-chemicznych, wydobywane na powierzchnię z podziemnego odwiertu przy pomocy ujęć zaopatrzonych w odpowiedni zespół urządzeń służących do eksploatacji i zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem. W Polsce wody 1
2 przeznaczone do picia, sprzedawane w opakowaniu jako wody naturalne, powinny spełniać wymagania Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 kwietnia 2004 roku. Zgodnie z tym Rozporządzeniem rozróżnia się wśród wód naturalnych wody mineralne, wody źródlane i wody stołowe, które definiowane są w następujący sposób: naturalna woda mineralna- woda pochodząca z udokumentowanych zasobów wody podziemnej, wydobywana jednym lub kilkoma otworami naturalnymi lub wierconymi, pierwotnie czysta pod względem chemicznym i mikrobiologicznym, charakteryzująca się stabilnym składem mineralnym oraz właściwościami mającymi znaczenie fizjologiczne, powodujące korzystne oddziaływanie na zdrowie ludzi, naturalna woda źródlana - woda pochodzącą z udokumentowanych zasobów podziemnych, wydobywana jednym lub kilkoma otworami naturalnymi lub wierconymi, pierwotnie czysta pod względem chemicznym i mikrobiologicznym, nieróżniąca się właściwościami i składem mineralnym od wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, określonej w przepisach o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę; woda stołowa - woda otrzymana po dodaniu do wody źródlanej, naturalnej wody mineralnej lub soli mineralnych, zawierających jeden lub więcej składników mających znaczenie fizjologiczne, jak: sód, magnez, wapń, chlorki, siarczany, wodorowęglany. Zgodnie z omawianym Rozporządzeniem przy znakowaniu wód naturalnych producent ma obowiązek umieszczać informacje na etykietach butelek według kryteriów opisanych w Tabeli 2. Tabela 2. Kryteria stosowane przy znakowaniu naturalnych wód mineralnych. Oznaczenia Bardzo niskozmineralizowana Niskozmineralizowana Średniozmineralizowana Wysokozmineralizowana Zawiera wodorowęglany Kryteria Ogólna zawartość soli mineralnych nie jest większa od 50 mg/l Ogólna zawartość soli mineralnych nie jest większa od 500 mg/l Ogólna zawartość soli mineralnych nie jest większa od mg/l Ogólna zawartość soli mineralnych jest większa od mg/l Zawartość wodorowęglanów jest wyższa od 600 mg/l 2
3 Zawiera siarczany Zawiera chlorki Zawiera wapń Zawiera magnez Zawiera fluorki Zawiera żelazo Kwaśna Zawiera sód Odpowiednia dla przygotowania żywności dla niemowląt Odpowiednia dla diety ubogiej w sód Może być przeczyszczająca Może działać moczopędnie Zawartość siarczanów jest wyższa od 200 mg/l Zawartość chlorków jest wyższa od 200 mg/l Zawartość wapnia jest wyższa od 150 mg/l Zawartość magnezu jest wyższa od 50 mg/l Zawartość fluorków jest wyższa od 1 mg/l Zawartość żelaza dwuwartościowego jest wyższa od 1 mg/l Zawartość dwutlenku węgla jest wyższa od 250 mg/l Zawartość sodu jest wyższa od 200 mg/l Zawartość sodu lub siarczanów nie jest większa od 20 mg/l Zawartość sodu jest niższa od 20 mg/l Dla wód ocenionych klinicznie Dla wód ocenionych klinicznie Dopuszczalne odchylenia od deklarowanej przez producenta na etykiecie stężenia poszczególnych składników mogą wynosić nie więcej niż ± 20%. Związki wapnia znajdujące się w wodach naturalnych mają na ogół największy udział w zawartości soli mineralnych w przeliczeniu na kationy. Jest to spowodowane obfitością związków wapnia w przyrodzie, gdzie ten pierwiastek zajmuje piąte miejsce pod względem ilości. Związki wapnia występujące w postaci kamienia wapiennego, dolomitów i gipsu, ulegają rozpuszczaniu w warstwach wodonośnych i glebie, przechodząc do wody najczęściej w postaci wodorowęglanów i siarczanów. Związki magnezu występują prawie zawsze w naturalnych wodach powierzchniowych i podziemnych. Zawartość magnezu w wodach jest zależna od warunków geologicznych warstw wodonośnych oraz zlewni rzek. Stężenie związków magnezu jest na ogół mniejsze niż stężenie związków wapnia (średnio stosunek 1:4) i przeciętnie nie przekracza stężenia 100 mg/l. Podobnie jak związki wapnia, związki magnezu występujące w wodzie powodują twardość wody. Chlorki stanowią jeden z anionów najczęściej występujących w wodach naturalnych, mogą pochodzić z gleby oraz z pokładów naturalnych soli. Ich zawartość może się wahać od śladowych ilości do kilkuset mg/l. Słony smak wody wywoływany przez chlorki jest zmienny i zależy od składu wody, jest łatwo wykrywalny wraz z obecnością jonu sodowego, natomiast może nie być wyczuwalny w wodach zawierających nawet 1000 mg/l chlorków, 3
4 gdy przeważają jony wapnia i magnezu. Wysokie stężenie chlorków zwiększa korozyjność wody i wpływa ujemnie na rośliny. Zasadowość jest wskaźnikiem jakości wód, informującym o zawartości jonów wodorowęglanowych, węglanowych i wodorotlenowych. W wodach naturalnych obecne są przeważnie wodorowęglany i węglany wapnia, magnezu, żelaza i manganu, rzadziej wodorowęglany i węglany sodu i potasu. Obecność jonów wodorotlenowych cechuje wody silnie alkaliczne. W Polsce jest kilkaset rodzajów wód butelkowanych, ale tylko około trzydzieści z nich należy do wód mineralnych o zawartości w jednym litrze ponad 1000 mg składników mineralnych. Pozostałe to wody średniozmineralizowane o różnej mineralizacji i wody źródlane, które praktycznie nie posiadają znaczącej ilości składników mineralnych. W produkcji naturalnych wód mineralnych dozwolone jest stosowanie następujących procesów technologicznych: proces filtracji, poprzedzony ewentualnie dodatkowo napowietrzaniem i sedymentacją osadów (do usuwania składników nietrwałych takich jak np. związki żelaza, manganu, siarki); proces napowietrzania przy pomocy powietrza wzbogaconego w ozon (do usuwania np. związków żelaza, manganu, siarki, arsenu), przy czym stężenie pozostałego w wodzie ozonu rozpuszczonego nie może być wyższe od 50 µg/l; proces częściowego lub całkowitego usuwania z wody dwutlenku węgla, przy czym nie dopuszcza się odgazowywania wody podziemnej, która została zakwalifikowana, jako naturalna woda mineralna wyłącznie ze względu na naturalną zawartość CO 2 ; proces nasycania wody dwutlenkiem węgla. Wprowadzono również zakaz stosowania jakichkolwiek środków bakteriostatycznych i jakichkolwiek zabiegów, które mogłyby zmienić naturalną mikroflorę wody mineralnej. A zatem nie dopuszczalne jest stosowanie przy produkcji wód mineralnych chemicznych środków dezynfekujących, zalecanych w przypadku uzdatniania wód wodociągowych, jak np. chlor, dwutlenek chloru, chloraminy czy ozon. Nie wolno również stosować takich technologii, jak np. nanofiltracji, czy fotochemicznych procesów z wykorzystaniem 4
5 promieniowania UV, które również wpływają na zmianę mikroflory. Zakłada się, że wody naturalne mają zachowywać swoje charakterystyczne dla danego źródła cechy, w tym uwzględniać nie tylko właściwości fizyko-chemiczne, ale również mikrobiologiczne. Każde ujęcie wody zawiera charakterystyczne dla siebie drobnoustroje autochtoniczne. Bilans jonowy Stężenie substancji rozpuszczonych w próbce wody jest na ogół przedstawiane w różnych jednostkach. W Tabeli 3 wymieniono kilka najczęściej używanych jednostek w hydrochemii: Tabela 3. Stężenie substancji w różnych jednostkach l.p. jednostka stężenia opis 1 mg/l miligramy na litr próbki 2 ppm części na milion=mg/kg próbki 3 ppb części na miliard=µg/kg próbki 4 mmol/l milimol na litr próbki 5 mval/l miligramorównoważnik na litr 6 N normalność=gramorównoważnik na litr W obliczeniach hydrochemicznych powszechnie przyjęto wyrażać zawartości jonów w formie równoważnikowej, a więc w miligramorównoważnikach (mval/l). Substancje chemiczne i jony reagują ze sobą nie w równych proporcjach wagowych, lecz w proporcjach równoważnikowych zależnych od masy atomowej lub jonowej i od wartościowości. Oprócz bilansu w miligramorównoważnikach oblicza się także udział procentowy poszczególnych anionów i kationów (%mval), co umożliwia klasyfikację wód. Poniżej podano dwa przykłady przeliczenia stężenia jonów wyrażonych w mg/l na zawartość równoważnikową jonu wyrażoną w jednostce mval/l. Zawartość równoważnikową oblicza się dzieląc stężenie analityczne wyrażone w mg/l przez masę molową jonu i mnożąc przez jego wartościowość. Przykład 1 Podać zawartość równoważnikową jonu Ca +2, którego stężenie w wodzie naturalnej wynosi mg/l. Obliczenia: 5
6 rca = 2 = mval/l masa molowa jonu (można odczytać z dowolnych tablic chemicznych) 2 - wartościowość Przykład 2 Podać zawartość równoważnikową jonu SO -2 4, którego stężenie w wodzie naturalnej wynosi mg/l. Obliczenia: masa molowa jonu 2 - wartościowość rso 4 = 2 = mval/l W dobrze wykonanej analizie suma kationów wyrażona w formie równoważnikowej powinna być równa sumie anionów wyrażonej w tej samej formie, a więc powinna zachodzić poniższa zależność: rk = ra Najczęściej jednak zdarza się, że między tymi sumami występują różnice. Oceny poprawności wykonanej analizy chemicznej wody można dokonać na podstawie wielkości błędu obliczonego przez porównanie zawartości anionów i kationów wyrażonej w mval/l: = rk ra B 100% rk + ra B wielkość błędu, % rk - suma zawartości kationów, mval/l ra - suma zawartości anionów, mval/l W Tabeli 4 przedstawiono dopuszczalny błąd analizy w zależności od sumy jonów (wg PN- 89/C 04638/02) 6
7 Tabela 4. Dopuszczalny błąd analizy wody naturalnej w zależności od sumy jonów Suma jonów w wodzie [mval/l] Dopuszczalny błąd analizy [%] powyżej W Tabeli 5 przedstawiono przykład bilansu jonowego wykonanego dla typowej wody naturalnej ze źródła z utworów czwartorzędowych. Tabela 5. Bilans jonowy typowej wody naturalnej z utworów czwartorzędowych Polski Składnik mg/l mval/l %mval K + Na + Mg +2 Ca +2 Fe Razem kationy Cl - -2 SO 4 - HCO Razem aniony CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest oznaczenie zawartości wybranych jonów w naturalnych wodach mineralnych, porównanie z wartościami umieszczonymi na etykiecie butelki, podanymi przez producenta oraz sprawdzenia dla nich bilansu jonów i obliczenie wielkości błędu. 3. ZAKRES MATERIAŁU WYMAGANY PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO WYKONYWANIA ĆWICZENIA. Wykonujący ćwiczenie powinien wykazać się znajomością procedury analitycznej pozwalającej wyznaczyć zawartość wybranych jonów w badanych próbkach wody oraz sporządzić dla nich bilans jonowy. Niezbędna jest umiejętność przeliczania stężeń w różnych jednostkach. W uzyskaniu niezbędnych wiadomości może dopomóc następująca literatura: J. Nawrocki, S. Biłozor, Uzdatnianie Wody, Procesy chemiczne i biologiczne, PWN, Warszawa-Poznań
8 A. L. Kowal, M. Świderska-Bróż, Oczyszczanie wody, PWN, Warszawa-Wrocław W. Hermanowicz, J. Dojlido, W. Dożańska, B. Koziorowski, J. Zerbe, Fizyczno-chemiczne badanie wody i ścieków, Arkady, H. Elbanowska, J. Zerbe, J. Siepak, Fizyczno chemiczne badania wód, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, SPRZĘT I ODCZYNNIKI Studenci przynoszą ze sobą: trzy niegazowane wody mineralne butelkowane (butelki o pojemności 1.5L), z podaną na etykiecie zawartością co najmniej czterech kationów i czterech anionów, układ okresowy pierwiastków, kalkulatory. Aparatura i przyrządy. kolby stożkowe 300 ml, stanowisko do miareczkowania Odczynniki. Do oznaczenia wapnia: 0.02 mol/l roztwór wersenianu disodowego (sól disodowa kwasu etylenodiaminotetraoctowego EDTA) kalces: sól sodowa kwasu 2-hydroksy-1(2-hydroksy-4sulfo-1-naftylazo)3- naftoesowego). roztwór alakalizujący KOH: w zlewce 500 ml rozpuścić w 300mL wody 120 g wodorotlenku potasu, po ostudzeniu roztwór uzupełnić do 500 ml i wymieszać. Przechowywać w szczelnie zamkniętej butelce. Do oznaczenia sumarycznej zawartości jonów wapnia i magnezu: Czerń eriochromowa T Chlorowodorek hydroksylaminy (NH 2 OH. HCl) 1% 0.02 mol/l roztwór wersenianu disodowego roztwór buforowy o ph=10 (chlorek amonowy w wodzie amoniakalnej) Do oznaczenia jonów chlorkowych: 8
9 azotan (V) srebra AgNO 3, w kolbie pomiarowej o pojemności 1 L rozpuścić w wodzie g azotanu(v) srebra, uzupełnić do kreski i wymieszać, 1 ml tak przygotowanego roztworu odpowiada około 0.5 mg chlorków chromian (VI) potasu [K 2 CrO 4 ] roztwór 10% Do oznaczenia zawartości jonów wodorowęglanowych: kwas solny HCl 0.1m wskaźniki: fenoloftaleina i oranż metylowy 5. SPOSÓB WYKONANIA ĆWICZENIA Dla kilku wybranych wód mineralnych studenci wykonują analizę chemiczną czterech jonów: wapniowego (Ca +2 ); magnezowego (Mg +2 ); chlorkowego Cl - oraz wodorowęglanowego HCO Oznaczenie jonu wapniowego Ca +2 Metoda wersenianowa Jony wapnia w roztworze wodnym o ph około 12.5 tworzą z kalcesem związek kompleksowy o kolorze czerwonym. Przy miareczkowaniu, po związaniu wszystkich jonów wapnia przez wersenian disodowy, wskaźnik zostaje uwolniony i barwa roztworu zmienia się na niebieską. Do kolby stożkowej odmierzyć 100 ml próbki, następnie dodać 3 ml roztworu alkalizującego i 0.1 g kalcesu. Próbkę miareczkować roztworem wersenianu disodowym do zmiany barwy z czerwonej na niebieską. Zawartość wapnia w mmol Ca/L obliczyć wg wzoru: c V c V = 1 1 c 1 zawartość wapnia w badanej próbce [mmol/l] V 1 objętość wersenianu disodowego zużytego do miareczkowania [ml] V 0 objętość badanej próbki [ml] c w stężenie wersenianu disodowego w mmol/l o w 9
10 5.2. Oznaczenie jonu magnezowego Mg +2 Metoda polega na oznaczeniu sumarycznej zawartości wapnia i magnezu oraz wapnia metodą miareczkowania kompleksometrycznego. Z różnicy wyników tych oznaczeń oblicza się zawartość magnezu. Wykonać oznaczenie zawartości wapnia wg metody podanej w punkcie 5.1. Oznaczenie sumarycznej zawartości wapnia i magnezu wykonać w sposób opisany poniżej. Do kolby stożkowej odmierzyć 100 ml badanej wody. Dodać 5 ml roztworu buforowego, a następnie jeśli potrzeba dodać 1 ml roztworu chlorowodorku hydroksylaminy (eliminuje przeszkadzający wpływ Cu, Fe i Al.) oraz 0.1 g czerni eriochromowej T. Próbkę miareczkować wersenianem disodowym energicznie mieszając aż do zmiany zabarwienia z czerwonego na niebieskie. Sumaryczną zawartość wapnia i magnezu w wodzie c 2 obliczyć ze wzoru: c V c V = 2 2 c 2 sumaryczna zawartość wapnia i magnezu w badanej próbce [mmol/l] V 2 objętość wersenianu disodowego zużytego do miareczkowania [ml] V 0 objętość badanej próbki [ml] c w - stężenie wersenianu disodowego w mmol/l o w Zawartość magnezu c 3 w badanej wodzie obliczyć wg wzoru: c = 3 c2 c1 c 1 zawartość wapnia w badanej próbce [mmol/l] c 2 sumaryczna zawartość wapnia i magnezu w badanej próbce [mmol/l] c 3 zawartość magnezu [mmol/l], (przeliczenie na mg/l c 3 x24.3) 5.3. Oznaczenie jonu chlorkowego Cl - Oznaczenie polega na miareczkowaniu chlorków za pomocą roztworu azotanu (V) srebra wobec chromianu (VI) potasu w środowisku o ph od 6.5 do 10. Jony srebra strącają najpierw biały osad chlorku srebra, a po całkowitym strąceniu jonów chlorkowych zaczyna strącać się 10
11 brunatny chromian (VI) srebra. Zmiana zabarwienia świadczy o całkowitym zmiareczkowaniu jonów chlorkowych. Do kolby stożkowej odmierzyć 50 ml badanej próbki. Sprawdzić ph wody i w razie potrzeby odpowiednio skorygować (przy pomocy kwasu siarkowego(vi) lub wodorotlenku sodu). Dodać 0.5 ml roztworu chromianu(vi)potasu i miareczkować roztworem azotanu(v) srebra do zmiany zabarwienia z żółtomlecznego na żółtobrunatne. Zawartość chlorków w próbce wody obliczyć w mg/l wg wzoru: c 4 = V1 c 4 stężenie chlorków [mg/l] V 1 objętość roztworu azotanu(v) srebra zużyta do miareczkowania próbki [ml] 10 współczynnik przeliczeniowy na litr wody, uwzględniając objętość próbki 50 ml Oznaczenie jonu wodorowęglanowego HCO 3 Zasadowość oznacza się przez miareczkowanie próbki roztworem silnego kwasu mineralnego do kolejnych punktów równoważnikowych, odpowiadających zobojętnieniu jonów wodorotlenowych i przeprowadzeniu węglanów w wodorowęglany, a następnie przejściu ich w kwas węglowy. Jako punkty równoważnikowe przyjmuje się wartości ph wynoszące 8.3 i 4.5 określane potencjometrycznie lub za pomocą wskaźników: fenoloftaleiny i oranżu metylowego. Miareczkując kwasem wodę zawierającą węglany obok wodorowęglanów do ph 8,3 (końcowy punkt dla miareczkowania wobec fenoloftaleiny) otrzymuje się wartość tzw. zasadowości fenoloftaleinowej ( równaniem: Z f ), przy czym zobojętnianie przebiega zgodnie z H CO 3 HCO3 Miareczkowanie do ph 4,5 ( wobec oranżu metylowego jako wskaźnika) przebiega następująco: H + CO H CO H + + HCO H 2CO3 i daje wartość tzw. zasadowości ogólnej oznaczane wobec oranżu metylowego ( ). Z m 11
12 Na podstawie tak przeprowadzonego miareczkowania można obliczyć zawartość jonów 2 OH,CO 3 i HCO 3 w wodzie w oparciu o następujące rozumowanie: - jeżeli zasadowość wobec oranżu metylowego ( ) równa jest zasadowości wobec fenoloftaleiny ( ), to zasadowość powodowana jest jonami OH ; Z f - jeżeli zasadowość wobec fenoloftaleiny ( ) równa jest połowie zasadowości wobec 2 oranżu metylowego ( Z m ), to zasadowość wody tworzą jony CO 3 ; - jeżeli zasadowość wobec fenoloftaleiny ( ) jest równa zero, w wodzie dominują jony HCO 3. Wzajemne relacje między jonami tworzącymi zasadowość wody przedstawiono w Tabeli 6. Z f Z f Z m Tabela 6. Zależność współistnienia jonów wodorotlenowych, wodorowęglanowych i węglanowych w wodzie o ph < 9,0 w zależności od jej zasadowości. Wyniki oznaczeń zasadowości OH Zasadowość [mmol/l] 2 CO 3 Z f = Z m HCO 3 2Z f < Z m 0 Z f Z m 2Z f 2Z f = Z m 0 Z m 0 2Z f > Z m 2Z f Z m ( Z m Z f ) 0 Z f = Z m Z m 0 0 Do kolby stożkowej odmierzyć 100 ml badanej wody, dodać 3 krople fenoloftaleiny i mieszając, miareczkować roztworem kwasu chlorowodorowego do zaniku różowego zabarwienia, zapisać objętość zużytego HCl. Następnie dodać 3 krople oranżu metylowego i dalej miareczkować do zmiany zabarwienia na żółtoróżowe. Zasadowość wody wobec fenoloftaleiny Z f obliczyć zgodnie ze wzorem: Z f a = V Z f - zasadowość wobec fenoloftaleiny [mval/l] a 1 - ilość 0,1M HCl użyta do miareczkowania próbki wody [ml] V 0 - objętość próbki wody użytej do oznaczenia [ml]. 0 12
13 Zasadowość wody wobec oranżu metylowego Z m obliczyć zgodnie ze wzorem: Z m a = V Z m - zasadowość wobec oranżu metylowego [mval/l] a 2 - ilość 0,1M HCl użyta do miareczkowania próbki wody [ml] V 0 - objętość próbki wody użytej do oznaczenia [ml] OPRACOWANIE WYNIKÓW Na podstawie uzyskanych wyników określić bilans jonowy badanych próbek wody. Porównać stężenie jonów zawartych w wodach mineralnych podany przez producenta z wynikami własnymi. Obliczyć błąd analizy. Zwrócić uwagę na odpowiedni zapis jednostek. 13
Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 6 OZNACZANIE ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W WODACH BUTELKOWANYCH
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD
OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH WPROWADZENIE Właściwości chemiczne wód występujących w przyrodzie odznaczają się dużym zróżnicowaniem. Zależą one między innymi od budowy geologicznej
Bardziej szczegółowoOBLICZANIE WYNIKÓW ANALIZ I
OBLICZANIE WYNIKÓW ANALIZ I 1. Ile gramów zasady sodowej zawiera próbka roztworu, jeżeli na jej zmiareczkowanie zużywa się średnio 53,24ml roztworu HCl o stężeniu 0,1015mol/l? M (NaOH) - 40,00 2. Ile gramów
Bardziej szczegółowoBADANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH WODY
ĆWICZENIE NR 1 BADANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH WODY Cel ćwiczenia Poznanie wybranych metod oznaczania własności wody. Zakres wymaganych wiadomości 1. Własności fizykochemiczne wody. 2. Równanie Nernsta,
Bardziej szczegółowoObliczanie stężeń roztworów
Obliczanie stężeń roztworów 1. Ile mililitrów stężonego, ok. 2,2mol/l (M) roztworu NaOH należy pobrać, aby przygotować 800ml roztworu o stężeniu ok. 0,2 mol/l [ M ]? {ok. 72,7ml 73ml } 2. Oblicz, jaką
Bardziej szczegółowoInżynieria Środowiska S1. Chemia zajęcia laboratoryjne. Badanie fizykochemiczne wody
Zasadowość wody Właściwością wody, którą określa się jako zasadowość, jest zdolność do zobojętniania kwasów mineralnych w określonych warunkach. Właściwość tę nadają wodzie obecne w niej wodorowęglany
Bardziej szczegółowoPracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Wyznaczanie parametrów kolektywnych układu
Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Wyznaczanie parametrów kolektywnych układu Oznaczanie twardości wody metodą kompleksometryczną Wstęp
Bardziej szczegółowoObliczanie stężeń roztworów
Obliczanie stężeń roztworów 1. Ile mililitrów stężonego, ok. 2,2mol/l (M) roztworu NaOH należy pobrać, aby przygotować 800ml roztworu o stężeniu ok. 0,20 mol/l [ M ]? {ok. 72,7ml 73ml } 2. Oblicz, jaką
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA
OZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA WSTĘP RODZAJE TWARDOŚCI WODY Twardość wody jest jej właściwością wynikającą z obecności rozpuszczonych w niej związków, głównie wapnia i magnezu. Pierwotnie
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 4. Oczyszczanie ścieków ze związków fosforu
ĆWICZENIE 4 Oczyszczanie ścieków ze związków fosforu 1. Wprowadzenie Zbyt wysokie stężenia fosforu w wodach powierzchniowych stojących, spiętrzonych lub wolno płynących prowadzą do zwiększonego przyrostu
Bardziej szczegółowoZwiązki nieorganiczne
strona 1/8 Związki nieorganiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Typy związków nieorganicznych: kwasy, zasady, wodorotlenki, dysocjacja jonowa, odczyn roztworu,
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko studenta:...
Imię i nazwisko studenta:..... Grupa:.. SPOSÓB WYKONANIA ANALIZY WYNIKI POMIARÓW ph - przygotować ph-metr i elektrodę do pomiaru - przelać do małej zlewki badaną próbę wody - zlewkę z próbą umieścić na
Bardziej szczegółowoPODSTAWY STECHIOMETRII
PODSTAWY STECHIOMETRII 1. Obliczyć bezwzględne masy atomów, których względne masy atomowe wynoszą: a) 7, b) 35. 2. Obliczyć masę próbki wody zawierającej 3,01 10 24 cząsteczek. 3. Która z wymienionych
Bardziej szczegółowoPrecypitometria przykłady zadań
Precypitometria przykłady zadań 1. Moneta srebrna o masie 05000 g i zawartości 9000% srebra jest analizowana metodą Volharda. Jakie powinno być graniczne stężenie molowe roztworu KSCN aby w miareczkowaniu
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp. Twardość wody
Spis treści 1 Wstęp 1.1 Twardość wody 1.2 Oznaczanie twardości wody 1.3 Oznaczanie utlenialności 1.4 Oznaczanie jonów metali 2 Część doświadczalna 2.1 Cel ćwiczenia 2.2 Zagadnienia do przygotowania 2.3
Bardziej szczegółowoII. ODŻELAZIANIE LITERATURA. Zakres wiadomości obowiązujących do zaliczenia przed przystąpieniem do wykonania. ćwiczenia:
II. ODŻELAZIANIE LITERATURA 1. Akty prawne: Aktualne rozporządzenie dotyczące jakości wody do picia i na potrzeby gospodarcze. 2. Chojnacki A.: Technologia wody i ścieków. PWN, Warszawa 1972. 3. Hermanowicz
Bardziej szczegółowoChemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy
Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Nazwisko i imię) Punkty Razem pkt % Chemia nieorganiczna Zadanie 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Poziom: podstawowy Punkty Zadanie 1. (1 pkt.) W podanym
Bardziej szczegółowoVI. ZMIĘKCZANIE WODY METODĄ JONOWYMIENNĄ
I. ZMIĘKCZANIE WODY METODĄ JONOWYMIENNĄ LITERATURA 1. Akty prawne: Aktualne rozporządzenie dotyczące jakości wody do picia i na potrzeby gospodarcze. 2. Chojnacki A.: Technologia wody i ścieków. PWN, Warszawa
Bardziej szczegółowoĆwiczenia nr 2: Stężenia
Ćwiczenia nr 2: Stężenia wersja z 5 listopada 2007 1. Ile gramów fosforanu(v) sodu należy zużyć w celu otrzymania 2,6kg 6,5% roztworu tego związku? 2. Ile należy odważyć KOH i ile zużyć wody do sporządzenia
Bardziej szczegółowoTWARDOŚĆ WODY. Ca(HCO 3 ) HCl = CaCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2. Mg(HCO 3 ) 2 + 2HCl = MgCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2
TWARDOŚĆ WODY Ćwiczenie 1. Oznaczanie twardości przemijającej wody wodociągowej Oznaczenie twardości przemijającej wody polega na miareczkowaniu określonej ilości badanej wody roztworem kwasu solnego o
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA. DZIAŁ: Alkacymetria
ĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA DZIAŁ: Alkacymetria ZAGADNIENIA Prawo zachowania masy i prawo działania mas. Stała równowagi reakcji. Stała dysocjacji, stopień dysocjacji
Bardziej szczegółowoCHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 5
CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 5 Kompleksometryczne oznaczanie twardości wody w próbce rzeczywistej oraz mleczanu wapnia w preparacie farmaceutycznym Ćwiczenie
Bardziej szczegółowoANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody
ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody Bilans jonów Zasady ogólne Kontroli jakości danych dokonuje się wykonując bilans jonów. Bilans jonów jest podstawowym testem poprawności wyników analiz chemicznych
Bardziej szczegółowoĆWICZENIA LABORATORYJNE WYKRYWANIE WYBRANYCH ANIONÓW I KATIONÓW.
ĆWICZENIA LABORATORYJNE WYKRYWANIE WYBRANYCH ANIONÓW I KATIONÓW. Chemia analityczna jest działem chemii zajmującym się ustalaniem składu jakościowego i ilościowego badanych substancji chemicznych. Analiza
Bardziej szczegółowoChemia środowiska laboratorium. Ćwiczenie laboratoryjne: Korozyjność i agresywność wód modyfikacja wykonania i opracowania wyników
Chemia środowiska laboratorium. Ćwiczenie laboratoryjne: Korozyjność i agresywność wód modyfikacja wykonania i opracowania wyników Część praktyczna ćwiczenia polega na wykonaniu oznaczeń pozwalających
Bardziej szczegółowoZadania i struktura WSSE. Twardość wody a zdrowie człowieka
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie Zadania i struktura WSSE Oferta badań Twardość wody a zdrowie człowieka Opracowanie: mgr Tomasz Łaciak Uniwersytet Pedagogiczny Instytut Biologii
Bardziej szczegółowoX Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12 Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty Zadanie 1. (10
Bardziej szczegółowoSTĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI
Ćwiczenie 8 Semestr 2 STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI Obowiązujące zagadnienia: Stężenie jonów wodorowych: ph, poh, iloczyn jonowy wody, obliczenia rachunkowe, wskaźniki
Bardziej szczegółowoINŻYNIERIA PROCESÓW CHEMICZNYCH
INŻYNIERIA PROCESÓW CHEMICZNYCH PLAN ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH z CHEMII ANALITYCZNEJ 1. Alkacymetria Oznaczanie kwasowości ogólnej wody 2. Redoksymetria Redoksymetryczne oznaczania miedzi. 3. Kompleksometria
Bardziej szczegółowoSZCZEGŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA NATURALNA WODA MINERALNA BUTELKOWANA GAZOWANA (0,5 L)
Załącznik nr 1 do SIWZ SZCZEGŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA NATURALNA WODA MINERALNA BUTELKOWANA GAZOWANA (0,5 L) opis wg słownika CPV kod CPV 15981200-0 indeks materiałowy JIM 8960PL0003585 1 Wstęp 1.1
Bardziej szczegółowoXIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016
XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
Bardziej szczegółowoWYKAZ METOD STOSOWANYCH W LABORATORIUM WODY I ŚCIEKÓW ZWIK SKAWINA
WYKAZ METOD TOOWANYCH W LABOATOIUM WODY I ŚCIEKÓW ZWIK KAWINA BADANA CECHA, ZAKE OZNACZENIA, NOMA, INNY DOKUMENT NOMATYWNY LUB WŁANA TATU Ścieki Powietrze, ścieki Pobieranie próbek wód do badań fizycznych
Bardziej szczegółowoZMIĘKCZANIE WODY NA KATIONICIE SODOWYM.
ZMIĘKCZANIE WODY NA KATIONICIE SODOWYM. 1. WPROWADZENIE Jonity są to ciała stałe, nierozpuszczalne w wodzie, które wykazują zdolność wymiany jonów wchodzących w ich skład na jony zawarte w roztworze wodnym.
Bardziej szczegółowoĆwiczenie. Oznaczanie podstawowych parametrów fizykochemicznych różnych rodzajów wód naturalnych.
Ćwiczenie Oznaczanie podstawowych parametrów fizykochemicznych różnych rodzajów wód naturalnych. Wody naturalne występujące w przyrodzie dzielimy na wody: morskie, rzeczne (wody powierzchniowe), podziemne,
Bardziej szczegółowoCHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 8. Argentometryczne oznaczanie chlorków metodą Fajansa
CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 8 Argentometryczne oznaczanie chlorków metodą Fajansa Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie miana roztworu AgNO 3 2. Oznaczenie
Bardziej szczegółowoa) Sole kwasu chlorowodorowego (solnego) to... b) Sole kwasu siarkowego (VI) to... c) Sole kwasu azotowego (V) to... d) Sole kwasu węglowego to...
Karta pracy nr 73 Budowa i nazwy soli. 1. Porównaj wzory sumaryczne soli. FeCl 2 Al(NO 3 ) 3 K 2 CO 3 Cu 3 (PO 4 ) 2 K 2 SO 4 Ca(NO 3 ) 2 CaCO 3 KNO 3 PbSO 4 AlCl 3 Fe 2 (CO 3 ) 3 Fe 2 (SO 4 ) 3 AlPO 4
Bardziej szczegółowoPRZYKŁADOWE ROZWIĄZANIA ZADAŃ
PRZYKŁADOWE ROZWIĄZANIA ZADAŃ 1. Odważono 1.0 g mieszaniny zawierającej NaOH, Na 2 CO 3 oraz substancje obojętną i rozpuszczono w kolbie miarowej o pojemności 250 ml. Na zmiareczkowanie próbki o objętości
Bardziej szczegółowoCHLOROWANIE WODY DO PUNKTU PRZEŁAMANIA
CHLOROWANIE WODY DO PUNKTU PRZEŁAMANIA WYKREŚLANIE KRZYWYCH PRZEBIEGU CHLOROWANIA DLA WODY ZAWIERAJĄCEJ AZOT AMONOWY. 1. WPROWADZENIE Chlor i niektóre jego związki po wprowadzeniu do wody działają silnie
Bardziej szczegółowoMałopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów
... kod ucznia Małopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów Etap I (szkolny) 16 października 2009 roku Wypełnia szkolna komisja konkursowa Zadanie 1. 2. 3. 4. 5. Suma Liczba punktów PoniŜej podano treść
Bardziej szczegółowoOpracowały: Pod kierunkiem
PROGRAM ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH Z CHEMII Opracowały: Monika Górska - PG 31 Marzanna Rutkowska - PG 7 Barbara Wawrusiewicz - PG 20 Pod kierunkiem P. Izabeli Popławskiej Białystok, maj 2007 r. Program zajęć
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE
Ćwiczenie 9 semestr 2 HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE Obowiązujące zagadnienia: Hydroliza soli-anionowa, kationowa, teoria jonowa Arrheniusa, moc kwasów i zasad, równania hydrolizy soli, hydroliza wieloetapowa,
Bardziej szczegółowo2011-04-21 Ministerstwo Zdrowia
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód
Bardziej szczegółowoPracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana. Argentometryczne oznaczanie chlorków w mydłach
Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Argentometryczne oznaczanie chlorków w mydłach Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie miana roztworu AgNO
Bardziej szczegółowoNazwy pierwiastków: ...
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Na podstawie podanych informacji ustal nazwy pierwiastków X, Y, Z i zapisz je we wskazanych miejscach. I. Atom pierwiastka X w reakcjach chemicznych może tworzyć jon zawierający 20
Bardziej szczegółowoOpracowanie składu pożywek nawozowych w oparciu o jakość wody
INSTYTUT OGRODNICTWA SKIERNIEWICE Opracowanie składu pożywek nawozowych w oparciu o jakość wody Autorzy: dr Jacek Dyśko, dr Waldemar Kowalczyk Opracowanie przygotowane w ramach zadania 4.5: Monitorowanie
Bardziej szczegółowoWykaz badań prowadzonych przez laboratorium - woda
1 Temperatura 0 50 0 C (pomiar bezpośredni) 2 Chlor wolny 0,03 2,00 mg/l 0,02 2,00 mg/l 3 Mętność 0,10-1000 NTU (metoda nefelometryczna) 4 Barwa 5-70 mg/l Pt (metoda wizualna) 5 Zapach (metoda organoleptyczna)
Bardziej szczegółowoCHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 9
CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 9 Zastosowanie metod miareczkowania strąceniowego do oznaczania chlorków w mydłach metodą Volharda. Ćwiczenie obejmuje:
Bardziej szczegółowoMiędzyszkolny konkurs chemiczny KWAS Etap I szkolny
Warszawa 10 marca 2008r. Międzyszkolny konkurs chemiczny KWAS Etap I szkolny Kod ucznia: Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Maksymalna ilość 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Liczba uzyskana
Bardziej szczegółowoArkusz zadań dla I roku Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Chemia II (semestr II)
Arkusz zadań dla I roku Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Chemia II (semestr II) Reakcje w roztworach 1. Jaką objętość 20% roztworu kwasu solnego (o gęstości ρ = 1,10 g/cm 3 ) należy dodać do
Bardziej szczegółowog % ,3%
PODSTAWOWE PRAWA I POJĘCIA CHEMICZNE. STECHIOMETRIA 1. Obliczyć ile moli stanowi: a) 2,5 g Na; b) 54 g Cl 2 ; c) 16,5 g N 2 O 5 ; d) 160 g CuSO 4 5H 2 O? 2. Jaka jest masa: a) 2,4 mola Na; b) 0,25 mola
Bardziej szczegółowoPODSTAWOWE POJĘCIA I PRAWA CHEMICZNE
PODSTAWOWE POJĘCIA I PRAWA CHEMICZNE Zadania dla studentów ze skryptu,,obliczenia z chemii ogólnej Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego 1. Jaka jest średnia masa atomowa miedzi stanowiącej mieszaninę izotopów,
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe Zadanie
Bardziej szczegółowoObliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny
Obliczenia chemiczne Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny 1 STĘŻENIA ROZTWORÓW Stężenia procentowe Procent masowo-masowy (wagowo-wagowy) (% m/m) (% w/w) liczba gramów substancji rozpuszczonej
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1)
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych 2) (Dz. U. z dnia 22 kwietnia 2011 r.) Na podstawie art. 39 ustawy z dnia
Bardziej szczegółowoGłówne zagadnienia: - mol, stechiometria reakcji, pisanie równań reakcji w sposób jonowy - stężenia, przygotowywanie roztworów - ph - reakcje redoks
Główne zagadnienia: - mol, stechiometria reakcji, pisanie równań reakcji w sposób jonowy - stężenia, przygotowywanie roztworów - ph - reakcje redoks 1. Która z próbek o takich samych masach zawiera najwięcej
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA. z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i wód stołowych
Dz.U.04.120.1256 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i wód stołowych (Dz. U. z dnia 28 maja 2004 r.) Na podstawie
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych 2)
Dziennik Ustaw Nr 85 5239 Poz. 466 466 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych 2) Na podstawie art. 39 ustawy z
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W SIECI KRAJOWEJ W 2005 ROKU
KLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W SIECI KRAJOWEJ W 2005 ROKU Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną Unii Europejskiej 2000/60/WE, Państwa Członkowskie zobowiązane są do ustanowienia i prowadzenia stałego
Bardziej szczegółowoWyrażanie stężeń. Materiały pomocnicze do zajęć wspomagających z chemii. opracował: dr Błażej Gierczyk Wydział Chemii UAM
Wyrażanie stężeń Materiały pomocnicze do zajęć wspomagających z chemii opracował: dr Błażej Gierczyk Wydział Chemii UAM Stężenie procentowe Stężenie procentowe (procent wagowy, procent masowy) wyraża stosunek
Bardziej szczegółowoCzęść I. TEST WYBORU 18 punktów
Część I TEST WYBORU 18 punktów Test zawiera zadania, w których podano propozycje czterech odpowiedzi: A), B), C), D). Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa. Prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X. W razie
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1)
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 24 stycznia 2018 r. zawody II stopnia (rejonowe)
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 24 stycznia 2018 r. zawody II stopnia (rejonowe) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na drugim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 3. I. Analiza miareczkowa mocnych i słabych elektrolitów
ĆWICZENIE 3 I. Analiza miareczkowa mocnych i słabych elektrolitów Alkacymetria jest metodą opartą na reakcji zobojętniania jonów hydroniowych jonami wodorotlenowymi lub odwrotnie. H 3 O+ _ + OH 2 O Metody
Bardziej szczegółowoCHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 7
CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 7 Wykorzystanie metod jodometrycznych do miedzi (II) oraz substancji biologicznie aktywnych kwas askorbinowy, woda utleniona.
Bardziej szczegółowoAnaliza ilościowa. Kompleksometria Opracowanie: mgr inż. Przemysław Krawczyk
Analiza ilościowa. Kompleksometria Opracowanie: mgr inż. Przemysław Krawczyk Kompleksometria to dział objętościowej analizy ilościowej, w którym wykorzystuje się reakcje tworzenia związków kompleksowych.
Bardziej szczegółowoWodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)
Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ
UZDATNIANIE WODY DO CELÓW PRZEMYSŁOWYCH WSTĘP Woda w czystej postaci (jako H 2 O) nie występuje w przyrodzie. Jest ona zawsze roztworem soli, kwasów i zasad oraz gazów. W pewnych przypadkach ilość substancji
Bardziej szczegółowoPRACOWNIA ANALIZY ILOŚCIOWEJ. Analiza substancji biologicznie aktywnej w preparacie farmaceutycznym kwas acetylosalicylowy
PRACOWNIA ANALIZY ILOŚCIOWEJ Analiza substancji biologicznie aktywnej w preparacie farmaceutycznym kwas acetylosalicylowy Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie jakościowe kwasu acetylosalicylowego 2. Przygotowanie
Bardziej szczegółowo2.4. ZADANIA STECHIOMETRIA. 1. Ile moli stanowi:
2.4. ZADANIA 1. Ile moli stanowi: STECHIOMETRIA a/ 52 g CaCO 3 b/ 2,5 tony Fe(OH) 3 2. Ile g stanowi: a/ 4,5 mmol ZnSO 4 b/ 10 kmol wody 3. Obl. % skład Fe 2 (SO 4 ) 3 6H 2 O 4. Obl. % zawartość tlenu
Bardziej szczegółowoDysocjacja elektrolityczna, przewodność elektryczna roztworów
tester woda destylowana tester Ćwiczenie 1a woda wodociągowa tester 5% roztwór cukru tester 0,1 M HCl tester 0,1 M CH 3 COOH tester 0,1 M tester 0,1 M NH 4 OH tester 0,1 M NaCl Dysocjacja elektrolityczna,
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY
Pieczątka szkoły Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 15.11.2017 R. 1. Test konkursowy zawiera 26 zadań. Są to zadania zamknięte i otwarte.
Bardziej szczegółowoPiotr Chojnacki 1. Cel: Celem ćwiczenia jest wykrycie jonu Cl -- za pomocą reakcji charakterystycznych.
SPRAWOZDANIE: REAKCJE CHARAKTERYSTYCZNE WYBRANYCH ANIONÓW. Imię Nazwisko Klasa Data Uwagi prowadzącego 1.Wykrywanie obecności jonu chlorkowego Cl - : Cel: Celem ćwiczenia jest wykrycie jonu Cl -- za pomocą
Bardziej szczegółowoBadania laboratoryjne składu chemicznego wód podziemnych
Katowice 27.11.2015r. Odpowiedź na list Towarzystwa na rzecz Ziemi W związku ze zgłaszanymi przez Towarzystwo na rzecz Ziemi (pismo z dnia 05.11.2015r.) pytaniami dotyczącymi pierwiastków występujących
Bardziej szczegółowoW-wa, 03.III.2011r 1. Woda udostępniana systemem wodociągów lub ze studni przeznaczona do różnych celów. gospodarcze).
dr Teresa Latour Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny Zakład Tworzyw Uzdrowiskowych WODA SUBSTANCJA NIEZBĘDNA. Jaka woda? Rodzaje wody niezbędnej Woda udostępniana systemem wodociągów
Bardziej szczegółowoWody mineralne i lecznicze Polski, wody jako źródło energii. Akademia Górniczo-Hutnicza Katedra Hydrogeologii i Geologii InŜynierskiej
Wody mineralne i lecznicze Polski, wody jako źródło energii Akademia Górniczo-Hutnicza Katedra Hydrogeologii i Geologii InŜynierskiej PODZIAŁ WÓD PODZIEMNYCH ZWYKŁE WODY PODZIEMNE (SŁODKIE WODY PODZIEMNE)
Bardziej szczegółowo1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru
1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków
Bardziej szczegółowoINSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA KATALOG WYBRANYCH FIZYCZNYCH I CHEMICZNYCH WSKAŹNIKÓW ZANIECZYSZCZEŃ WÓD PODZIEMNYCH I METOD ICH OZNACZANIA
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA KATALOG WYBRANYCH FIZYCZNYCH I CHEMICZNYCH WSKAŹNIKÓW ZANIECZYSZCZEŃ WÓD PODZIEMNYCH I METOD ICH OZNACZANIA Biblioteka Monitoringu Środowiska Warszawa 2013 Niniejsze opracowanie
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 9
Spis treści Wstęp... 9 1. Szkło i sprzęt laboratoryjny 1.1. Szkła laboratoryjne własności, skład chemiczny, podział, zastosowanie.. 11 1.2. Wybrane szkło laboratoryjne... 13 1.3. Szkło miarowe... 14 1.4.
Bardziej szczegółowo2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu z 4 objętościami H 2 otrzymano 1 objętość N 2 i 4 objętości H 2O. Jaki gaz uległ spalaniu?
1. Oblicz, ilu moli HCl należy użyć, aby poniższe związki przeprowadzić w sole: a) 0,2 mola KOH b) 3 mole NH 3 H 2O c) 0,2 mola Ca(OH) 2 d) 0,5 mola Al(OH) 3 2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowoCzy kranówka może godnie zastąpić wodę butelkowaną?
Kołobrzeg, dn. 01.08.2011 r. W dniach 21-27 sierpnia 2011 r. będziemy obchodzić Światowy Tydzień Wody. W tym roku uroczystości odbywać się będą pod hasłem W reakcji na globalne zmiany: woda w urbanizującym
Bardziej szczegółowoKOMPLEKSOMETRIA OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI WODY
KOMPLEKSOMETRIA OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI WODY Cel ćwiczenia Poznanie wybranych metod oznaczania właściwości fizykochemicznych wody. Zakres wymaganych wiadomości 1. Własności fizykochemiczne wody. 2. Równanie
Bardziej szczegółowoOznaczanie SO 2 w powietrzu atmosferycznym
Ćwiczenie 6 Oznaczanie SO w powietrzu atmosferycznym Dwutlenek siarki bezwodnik kwasu siarkowego jest najbardziej rozpowszechnionym zanieczyszczeniem gazowym, występującym w powietrzu atmosferycznym. Głównym
Bardziej szczegółowoI edycja. Instrukcja dla uczestnika. II etap Konkursu
I edycja rok szkolny 2015/2016 Instrukcja dla uczestnika II etap Konkursu 1. Sprawdź, czy arkusz konkursowy, który otrzymałeś zawiera 12 stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 13 stycznia 2017 r. zawody II stopnia (rejonowe)
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 13 stycznia 2017 r. zawody II stopnia (rejonowe) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na drugim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu możesz korzystać
Bardziej szczegółowo6. ph i ELEKTROLITY. 6. ph i elektrolity
6. ph i ELEKTROLITY 31 6. ph i elektrolity 6.1. Oblicz ph roztworu zawierającego 0,365 g HCl w 1,0 dm 3 roztworu. Odp 2,00 6.2. Oblicz ph 0,0050 molowego roztworu wodorotlenku baru (α = 1,00). Odp. 12,00
Bardziej szczegółowoJak obliczyć skład pożywki w oparciu o analizę wody - zalecenia
Samodzielna Pracownia Analiz Chemicznych Laboratorium Analiz Gleby i Roślin Jak obliczyć skład pożywki w oparciu o analizę wody zalecenia Autorzy: dr Waldemar Kowalczyk, mgr Anna Felczyńska Opracowanie
Bardziej szczegółowoPrzeliczanie zadań, jednostek, rozcieńczanie roztworów, zaokrąglanie wyników.
Przeliczanie zadań, jednostek, rozcieńczanie roztworów, zaokrąglanie wyników. Stężenie procentowe wyrażone w jednostkach wagowych określa liczbę gramów substancji rozpuszczonej znajdującej się w 0 gramach
Bardziej szczegółowoKod ucznia Liczba punktów A X B C X
Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 18 STYCZNIA 2016 R. 1. Test konkursowy zawiera 19 zadań. Są to zadania zamknięte i otwarte. Na ich
Bardziej szczegółowoPieczątka szkoły Kod ucznia Liczba punktów
Pieczątka szkoły Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 18 LISTOPADA 2016R. 1. Test konkursowy zawiera 27 zadań. Są to zadania zamknięte
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAŻNIKI W REAKCJACH UTLENIAJĄCO- REDUKCYJNYCH
8 RÓWNOWAŻNIKI W REAKCJACH UTLENIAJĄCO- REDUKCYJNYCH CEL ĆWICZENIA Wyznaczenie gramorównoważników chemicznych w procesach redoks na przykładzie KMnO 4 w środowisku kwaśnym, obojętnym i zasadowym z zastosowaniem
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW.
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW. Zagadnienia: Zjawisko dysocjacji: stała i stopień dysocjacji Elektrolity słabe i mocne Efekt wspólnego jonu Reakcje strącania osadów Iloczyn rozpuszczalności Odczynnik
Bardziej szczegółowoSEMINARIUM Z ZADAŃ ALKACYMETRIA
Zagadnienia, których znajomość umożliwi rozwiązanie zadań: Znajomość pisania reakcji w oznaczeniach alkacymetrycznych, stopień i stała dysocjacji, wzory na obliczanie ph buforów SEMINARIUM Z ZADAŃ ALKACYMETRIA
Bardziej szczegółowoDEZYNFEKCJA WODY CHLOROWANIE DO PUNKTU
DEZYNFEKCJA WODY CHLOROWANIE DO PUNKTU PRZEŁAMANIA WPROWADZENIE Ostatnim etapem uzdatniania wody w procesie technologicznym dla potrzeb ludności i przemysłu jest dezynfekcja. Proces ten jest niezbędny
Bardziej szczegółowoZapisz równanie zachodzącej reakcji. Wskaż pierwiastki, związki chemiczne, substraty i produkty reakcji.
test nr 2 Termin zaliczenia zadań: IIIa - 29 października 2015 III b - 28 października 2015 zad.1 Reakcja rozkładu tlenku rtęci(ii) 1. Narysuj schemat doświadczenia, sporządź spis użytych odczynników,
Bardziej szczegółowoSTAłA I STOPIEŃ DYSOCJACJI; ph MIX ZADAŃ Czytaj uważnie polecenia. Powodzenia!
STAłA I STOPIEŃ DYSOCJACJI; ph MIX ZADAŃ Czytaj uważnie polecenia. Powodzenia! 001 Obliczyć stężenie molowe jonów Ca 2+ w roztworze zawierającym 2,22g CaCl2 w 100 ml roztworu, przyjmując a = 100%. 002
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE WPŁYW STĘŻENIA TLENU ROZPUSZCZONEGO W WODZIE NA SPECJACJĘ I STĘŻENIE ŻELAZA I MANGANU
ĆWICZENIE WPŁYW STĘŻENIA TLENU ROZPUSZCZONEGO W WODZIE NA SPECJACJĘ I STĘŻENIE ŻELAZA I MANGANU 1. WPROWADZENIE Wody naturalne to wieloskładnikowy roztwór wodny związków organicznych, nieorganicznych oraz
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 7 WSPÓŁOZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU I OBLICZANIE TWARDOŚCI WODY. DZIAŁ: Kompleksometria
ĆWICZENIE 7 WSPÓŁOZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU I OBLICZANIE TWARDOŚCI WODY DZIAŁ: Kompleksometria ZAGADNIENIA Stała trwałości i nietrwałości kompleksów. Rodzaje kompleksów i przykłady EDTA Wskaźniki w kompleksometrii
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe Zadanie
Bardziej szczegółowo10. ALKACYMETRIA. 10. Alkacymetria
10. ALKACYMETRIA 53 10. Alkacymetria 10.1. Ile cm 3 40 % roztworu NaOH o gęstości 1,44 g cm 3 należy zużyć w celu przygotowania 1,50 dm 3 roztworu o stężeniu 0,20 mol dm 3? Odp. 20,8 cm 3 10.2. 20,0 cm
Bardziej szczegółowo