Leszek Trząski Główny Instytut Górnictwa. Katowice, dn. 15 lutego 2013 r. Sfinansowano ze środków

Transkrypt

1 Ochrona przyrody a rozwój gospodarczy - konflikty i zbieżności. Obszar Natura sprzymierzeniec czy ograniczenie w prowadzeniu polityki rozwojowej (case studies) Katowice, dn. 15 lutego 2013 r. Leszek Trząski Główny Instytut Górnictwa Sfinansowano ze środków Narodowego Sfinansowano ze Funduszu środków Ochrony Narodowego Środowiska Funduszu Ochrony i Gospodarki Środowiska Wodnej i Gospodarki Wodnej

2 Ostoje siedliskowe NATURA 2000 (SOO)

5 Ostoje siedliskowe NATURA 2000 (SOO) w woj. śląskim Lp. Kod Nazwa Powierzchnia [ha] 1 PLH Bagno Bruch koło Pyrzowic 38,9 2 PLH Bagno w Korzonku 12,2 3 PLH Beskid Mały PLH Beskid Śląski PLH Beskid Żywiecki PLH Białka Lelowska 7,2 7 PLH Buczyny w Szypowicach i Las Niwiski 256,1 8 PLH Cieszyoskie Źródła Tufowe PLB Dolina Górnej Wisły PLH Graniczny Meander Odry PLH Hubert 33,7 12 PLH Kościół w Górkach Wielkich PLH Kościół w Radziechowach PLH Lipienniki w Dąbrowie Górniczej 296,5 15 PLH Łęgi w lasach nad Liswartą 234,7 16 PLH Ostoja Kroczycka 1391,2 17 PLH Sfinansowano ze środków Narodowego Ostoja Olsztyosko-Mirowska Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

6 Ostoje siedliskowe NATURA 2000 (SOO) w woj. śląskim Lp. Kod Nazwa Powierzchnia [ha] 18 PLH Ostoja Środkowojurajska PLH Ostoja Złotopotocka PLH Pierściec PLH Poczesna koło Częstochowy 39,2 22 PLH Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie PLH Przełom Warty koło Mstowa 100,6 24 PLH Pustynia Błędowska PLH Stawy Łężczok PLH Stawiska 6,6 27 PLH Szachownica PLH Torfowisko przy Dolinie Kocinki 5,6 29 PLH Torfowisko Sosnowiec-Bory 2,0 30 PLH Walaszczyki w Częstochowie 23,5 31 PLH Zbiornik Goczałkowski - Ujście Wisły i Bajerki 115,1 32 PLH Źródła Rajecznicy 194,3

7 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO)

8 Obszary specjalnej ochrony ptaków w woj. śląskim Nazwa obszaru Kod obszaru Powierzchnia Województwo [w ha] Dolina Dolnej Soły PLB ,6 małopolskie, śląskie Stawy w Brzeszczach PLB ,9 małopolskie, śląskie Dolina Górnej Wisły PLB ,2 śląskie Stawy Wielokąt i Ligota Tworkowska PLB ,5 śląskie Beskid Żywiecki PLB ,8 śląskie

9

10 NATURA 2000 stereotypy

11 NATURA 2000 stereotypy

12 Szanse dla regionu wynikające z obecności w sieci Natura 2000 wyższe o 20% dopłaty z funduszy unijnych do działalności rolniczej w ramach Programu Rolnośrodowiskowego na obszarze NATURA 2000 łatwiejszy dostęp do środków z różnych funduszy, m.in. do Funduszu Ochrony Środowiska (zapisany priorytet projektów realizowanych na obszarach NATURA 2000) możliwość pozyskania środków finansowych z funduszu Unii Europejskiej LIFE-Natura na ochronę przyrody, promocję turystyczną obszaru i rozwój turystyki przyjaznej dla środowiska, zachowanie cennych walorów przyrodniczych, które odpowiednio reklamowane mogą stanowić główny czynnik przyciągający turystów do regionu

13 NATURA 2000 a rolnictwo Natura 2000 to nie są obszary chronione, tylko obszary ochrony. Ochronie podlegają zatem tylko konkretne gatunki i siedliska, a nie cały obszar. Na obszarach Natura 2000 trzeba łączyć potrzeby ochrony środowiska z potrzebami rozwoju gospodarczego i poprawą warunków życia mieszkańców. Na wielu obszarach Natura 2000 ochrona zasobów przyrodniczych jest wręcz niemożliwa bez działalności rolniczej. Dotyczy to np. wykaszania terenów łąkowych czy wypasania pastwisk, które bez tego uległyby bardzo szybko naturalnej sukcesji i zamieniły się w tereny zakrzaczone czy zadrzewione, a bytujące w biocenozach łąkowych czy pastwiskowych organizmy chronione straciłyby swoje środowisko Program rolnośrodowiskowy (i jego pakiety/warianty) może być realizowany na gruntach rolnych użytkowanych jako grunty orne, łąki, pastwiska oraz sady.

14 Pakiety i warianty rolnośrodowiskowe i płatności w ramach programu rolnośrodowiskowego dla gospodarujących na obszarach cennych przyrodniczo i na obszarach Natura 2000

15 Wsparcie finansowe dla rozwoju gospodarczego obszarów NATURA 2000 Oprócz programów rolno-środowiskowych dostępnych jest wiele mechanizmów finansowych, z których mogą korzystać m.in. gminy, mieszkańcy oraz przedsiębiorcy gospodarujący na obszarach Natura Najważniejsze źródła finansowania: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Działanie V Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych Instrument finansowy LIFE+ Szwąjcarsko-Polski Program Współpracy Regionalne Programy Operacyjne Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Obecnie przygotowywane są założenia finansowania sieci Natura 2000 w przyszłej perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata

16 Preferencje dla gmin i przedsiębiorstw działających na obszarach NATURA 2000 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko III oś priorytetowa - działanie dotyczące monitorowania środowiska, IV oś priorytetowa - działania: 4.2: Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami w przedsiębiorstwach, 4.3: Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik 4.5: Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza w ramach kryterium merytorycznego I stopnia badany jest stosunek powierzchni obszaru chronionego Natura 2000 do ogólnej powierzchni gminy, na terenie której realizowana będzie inwestycja.

17 Preferencje dla gmin i przedsiębiorstw działających na obszarach NATURA 2000 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko V oś priorytetowa - w ramach kryterium Status ochronny obszaru preferowane są projekty realizowane - na specjalnych obszarach ochrony siedlisk, - na terenach na których występują siedliska/gatunki priorytetowe, lub - na obszarach specjalnej ochrony ptaków. To kryterium obowiązuje również w działaniach: 5.1.1: Ochrona gatunków i siedlisk in-situ 5.1.3: Budowa lub modernizacja małej infrastruktury służącej ochronie obszarów chronionych przed nadmierną presją turystów. Działanie 5.4.1: Działania edukacyjne skierowane do społeczności lokalnych na obszarach chronionych preferowane są projekty skierowane do społeczności lokalnych zamieszkujących obszary Natura 2000 lub tereny znajdujące się w ich bezpośrednim sąsiedztwie.

18 Preferencje dla gmin i przedsiębiorstw działających na obszarach NATURA 2000 Program LIFE+, w znacznej części poświęcony działaniom na obszarach Natura Komponent I Przyroda i różnorodność biologiczna preferuje wnioski dotyczące gatunków priorytetowych oraz zarządzania i polepszania stanu obszarów Natura 2000 zarówno na etapie oceny wniosku (wyższa punktacja w zakresie odpowiednich kryteriów) jak i pod względem finansowym (projekty te mogą się ubiegać o wyższe, 75% dofinansowanie ze środków UE, w porównaniu do 50% w przypadku innych przedsięwzięć). Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera na specjalnych zasadach gminy, w granicach których ustanowione zostały obszary szczególnej ochrony przyrody. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej mogą stosować preferencyjne kryteria i wskaźniki dla dofinansowania przedsięwzięć służących ochronie środowiska realizowanych na terenie gmin, których znaczne obszary objęte są szczególnymi formami ochrony przyrody, w tym w ramach sieci Natura 2000.

19 NATURA 2000 jako dźwignia rozwoju. Przykład sukcesu: Beskidzka Piątka Obszary NATURA 2000 i obszary chronione: Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego PLH24005 Beskid Śląski - pasma Stożka i Czantorii Lider: Beskidzka Piątka - stowarzyszenie gmin: Brenna, Szczyrk, Ustroń, Wisła, Istebna. Partnerzy zewnętrzni: Cieszyńskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner, Śląska Organizacja Turystyczna, Polska Organizacja Turystyczna, podmioty gospodarcze Produkt pod nazwą Siła płynie z gór : - turystyka piesza górska - turystyka narciarska - turystyka rowerowa górska - turystyka wypoczynkowa - turystyka przyrodnicza - turystyka krajoznawcza (folklor) - propozycje transgraniczne. Znak Beskidzki produkt na 5 przyznawany produktom i usługom w kategoriach: Sztuka i rzemiosło; Produkt spożywczy; Produkt usługowy; Zespół regionalny

20 NATURA 2000 jako dźwignia rozwoju. Przykład sukcesu: Beskidzka Piątka Zakres działań Stowarzyszenia: Przedsięwzięcia informacyjne i szkoleniowe Imprezy kulturalne i sportowe służące promocji regionu i jego dorobku kulturowego, Promocja i informacja - tworzenie i upowszechnianie materiałów audiowizualnych, stron internetowych, innych materiałów reklamowych i promocyjnych, Badania rynkowe i analizy - monitorowanie rynku turystycznego, badanie potencjałów rozwoju Budowa systemu informacji turystycznej, włączanie go w systemy lokalne, regionalne i ogólnopolskie Tworzenie i wdrażanie nowych produktów i usług turystycznych, w tym całorocznych Inicjowanie i wspomaganie realizacji planów rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej. Współpraca z administracją rządową, samorządową, podmiotami gospodarczymi, stowarzyszeniami turystycznymi i innymi podmiotami zajmującymi się promocją i rozwojem turystyki. Współpraca z innymi strukturami krajowymi i międzynarodowymi o podobnej działalności

21 NATURA 2000 jako dźwignia rozwoju. Przykład sukcesu: Beskidzka Piątka Przykłady promocji Beskidzkiej Piątki: liczne billboardy lokowane w wielkich aglomeracjach, promujące walory Beskidu Śląskiego, prezentacje w ogólnopolskich programach, reklama w Internecie, w prasie, w tym w magazynach pokładowych linii lotniczych; kampania prowadzona etapowo - przed letnim i zimowym sezonem turystycznym. Folder promocyjny zawierający informacje o potencjale przyrodniczym i turystycznym Beskidzkiej Piątki finansowany z Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG. Własne informatory i foldery wydawane przez poszczególne gminy członkowskie

22 NATURA 2000 jako dźwignia rozwoju. Przykład sukcesu: Dolina Baryczy Obszary NATURA 2000 i obszary chronione: PLB020001, w tym kompleks stawów rybnych najcenniejszy element przyrodniczy nie tylko obszaru sieci Natura 2000, ale również Parku Krajobrazowego i Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Baryczy PLH dolina Baryczy i jej dopływów z 14 typami siedlisk o randze europejskiej PLH dolna rzeki Łachy, ponad połowa powierzchni to łąki i pastwiska a pozostała część lasy PLH Chłodnia w Cieszkowie, zimowisko mopka, ważne także dla nietoperzy migrujących Rezerwat Stawy Milickie (objęty także ochroną w ramach konwencji ramsarskiej) Zgodnie z wizją rozwoju regionalnego, od 2001 roku Dolina Baryczy jest regionem o zintegrowanym zarządzaniu ekosystemami z dobrze chronioną przyrodą, zachowanymi tradycjami kulturowymi i gospodarką czerpiącą swe siły z natury. Od 2006 roku kierunkami rozwoju Doliny Baryczy, opartymi o walory przyrodniczo-krajobrazowe obszaru Natura 2000, są: - turystyka, - produkty lokalne, - promocja obszaru w oparciu o walory przyrodnicze i kulturowe - mobilizacja ludności do aktywnego udziału w rozwoju obszarów wiejskich.

23 NATURA 2000 jako dźwignia rozwoju. Przykład sukcesu: Dolina Baryczy Oferta turystyczna regionu rozwija się w oparciu o 4 segmenty: Turystyka rodzinna: rowerowa, kajakowa, konna, piesza, oparta o oferty tematyczne wiosek; Turystyka edukacyjna: przyrodnicza birdwatching obserwacja ptaków, zielone szkoły czyli uczenie o przyrodzie podczas przebywania na jej łonie (np. ścieżki dydaktyczne w parku milickim), tradycje wsi regionu; Turystyka biznesowa: jednodniowe wycieczki z atrakcjami, w miarę rozbudowy bazy; Turystyka bez barier: szlaki dostosowane dla wózków, dostęp do atrakcji, także przyrodniczych. Dolina Baryczy funkcjonuje jako marka, której składowymi są lokalni producenci i rzemieślnicy oraz związani z lokalnymi walorami przyrodniczo-kulturowymi usługodawcy. Największy cykl imprez kulturalnych DNI Karpia odbywa się pod patronatem regionalnej TV i wydawnictw. Funkcjonuje profesjonalny system identyfikacji wizualnej Doliny Baryczy oraz logo.

24 Gdzie szukad informacji o obszarach Natura 2000 i innych obiektach ochrony przyrody? Ostoje NATURA 2000 cała Polska: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 HERBICH red., Poradnik ochrony typów siedlisk przyrodniczych WERBLAN-JAKUBIEC, SUDNIK-WÓJCIKOWSKA red., Poradnik ochrony gatunków roślin WITKOWSKI red., Poradnik ochrony gatunków zwierząt bezkręgowce BARTEL red., Poradnik ochrony gatunków zwierząt ryby KEPEL red., Poradnik ochrony gatunków zwierząt płazy i gady BERESZYŃSKI., KEPEL. red., Poradnik ochrony gatunków zwierząt ssaki Przyroda i jej ochrona w Polsce: Przyroda województwa śląskiego i jej ochrona:

25 Dziękuję za uwagę Sfinansowano ze środków Narodowego Sfinansowano ze Funduszu środków Ochrony Narodowego Środowiska Funduszu Ochrony i Gospodarki Środowiska Wodnej i Gospodarki Wodnej