Prognoza Oddziaływania na Środowisko dla Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów na lata z perspektywą na lata

Transkrypt

1 Prognoza Oddziaływania na Środowisko dla Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów na lata z perspektywą na lata GMINA BOLIMÓW POWIAT SKIERNIEWICKI WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE ZAMAWIAJĄCY WYKONAWCA GMINA BOLIMÓW WESTMOR CONSULTING BOLIMÓW 2018

2 Spis treści 1. Wprowadzenie STAN FORMALNO-PRAWNY I CEL SPORZĄDZENIA PROGNOZY ZAKRES MERYTORYCZNY PROGNOZY Zastosowane metody i wykorzystane materiały Informacje o zawartości, głównych celach Programu i powiązaniu go z innymi dokumentami PRZEDMIOT I GŁÓWNE CELE PROGRAMU POWIĄZANIE PROGRAMU Z DOKUMENTAMI SZCZEBLA MIĘDZYNARODOWEGO, WSPÓLNOTOWEGO I KRAJOWEGO Charakterystyka ogólna Gminy POŁOŻENIA ADMINISTRACYJNE I GEOGRAFICZNE BUDOWA GEOLOGICZNA WARUNKI KLIMATYCZNE Stan środowiska na obszarach objętych potencjalnym znaczącym oddziaływaniem WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE POWIETRZE HAŁAS PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU GLEBY I SUROWCE MINERALNE Potencjalne zmiany środowiska w przypadku braku realizacji Programu Przewidywane znaczące oddziaływania Programu na poszczególne komponenty środowiska WPROWADZENIE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO POSZCZEGÓLNYCH ZADAŃ PRZEWIDZIANYCH DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU GOSPODAROWANIE WODAMI I GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ZAGROŻENIA HAŁASEM POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI ZASOBY PRZYRODNICZE GLEBY ORAZ GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII EDUKACJA EKOLOGICZNA WESTMOR CONSULTING 2

3 7.3. ODDZIAŁYWANIA BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKOTERMINOWE, ŚREDNIOTERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ORAZ POZYTYWNE I NEGATYWNE PRZEDSIĘWZIĘĆ PROGRAMU NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ODDZIAŁYWANIA NA ETAPIE REALIZACJI INWESTYCJI ETAP BUDOWY WODY PODZIEMNE WODY POWIERZCHNIOWE POWIETRZE ATMOSFERYCZNE I KLIMAT KLIMAT AKUSTYCZNY POWIERZCHNIA ZIEMI I GLEBA GOSPODARKA ODPADAMI DZIEDZICTWO KULTUROWE ZDROWIE ODDZIAŁYWANIA NA OBSZARY CHRONIONE I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ ODDZIAŁYWANIE NA RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ ORAZ STAN FLORY I FAUNY ODDZIAŁYWANIE NA OBSZARY CHRONIONE RELACJE MIĘDZY ODDZIAŁYWANIAMI ODDZIAŁYWANIA WTÓRNE I SKUMULOWANE DECYZJE ŚRODOWISKOWE DLA POSZCZEGÓLNYCH INWESTYCJI Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji Programu Ochrony Środowiska Analiza rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zaproponowanych w Programie Ochrony Środowiska Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko Napotkane trudności i luki w wiedzy Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego Programu Ochrony Środowiska oraz częstotliwości jej przeprowadzania - monitoring Konsultacje społeczne Streszczenie w języku niespecjalistycznym Spis tabel Spis rysunków WESTMOR CONSULTING 3

4 1. Wprowadzenie 1.1. Stan formalno-prawny i cel sporządzenia Prognozy Prognozę Oddziaływania na Środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów sporządza się w celu określenia wpływu na środowisko założonych w nim celów oraz zadań krótko- i długoterminowych. Dokument ten przedstawia możliwe negatywne skutki realizacji Programu Ochrony Środowiska, wskazując jednocześnie zalecenia dotyczące przeciwdziałania ewentualnym negatywnym skutkom oraz w przypadku ich wystąpienia, sposoby ich minimalizacji. Przedmiotowa Prognoza stanowi dokument wspierający proces decyzyjny i procedurę konsultacji organów zarządzających ze znaczącym naciskiem na udział lokalnego społeczeństwa. Cele wskazane w dokumencie zgodne są z następującymi dokumentami: 1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L 197 z ); 2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidująca udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE (Dz. Urz. UE L 156 z ); 3. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z , str. 7, z późn. zm.); 4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG (Dz. Urz. WE L 41 z ); 5. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U poz z późn. zm.); 6. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U poz. 799 z późn. zm.); 7. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz.U poz z późn. zm.). Przepisy art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U poz z późn. zm.) zobowiązują organy WESTMOR CONSULTING 4

5 zarządzające do przeprowadzenia procedury postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dokumentów wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Jednym z dokumentów, dla których wymagane jest sporządzenie dokumentacji prognozy oddziaływania na środowisko oraz przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko z udziałem społecznym jest Program Ochrony Środowiska. Niniejsza Prognoza w myśl wyżej przywołanego art. 46 stanowi element strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Niniejsza Prognoza oddziaływania Programu na środowisko podlega opiniowaniu przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi. Przedmiotowe dokumenty, tj. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów oraz Prognoza Oddziaływania na Środowisko dla Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów zostały także udostępnione społeczeństwu lokalnemu w celu zapewnienia jego udziału w procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Zakres merytoryczny Prognozy Prognoza została wykonana zgodnie z zakresem określonym art. 51 ust. 2 i art. 52 ust. 1 i 2 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U poz ze zm.) oraz ustaleniami otrzymanymi od Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi określającymi zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w niniejszej Prognozie. W związku z powyższym Prognoza powinna: 1) zawierać: a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, d) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym. 2) określać, analizować i oceniać: a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, WESTMOR CONSULTING 5

6 c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów chronionych z uwzględnieniem oddziaływania na zdrowie i życie ludzi, d) przewidywane znaczące oddziaływania na zdrowie i życie ludzi, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne). 3) przedstawiać: a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie negatywnych oddziaływań na zdrowie ludzi, b) rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w dokumencie ze wskazaniem i uzasadnieniem ich wyboru. W Prognozie zidentyfikowano potencjalne oddziaływania na środowisko naturalne będące skutkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów wraz z oceną ich natężenia. W Prognozie określono również, czy w należyty sposób uwzględniono w Programie Ochrony Środowiska dla Bolimów interes środowiska przyrodniczego i kulturowego. 2. Zastosowane metody i wykorzystane materiały Przy sporządzaniu Prognozy oparto się głównie na: ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U poz z późn. zm.), która określa sposób postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów, ustawie z dnia 3 października 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 201, poz ze zm.), która uszczegóławia przepisy odnośnie obszarów podlegających ochronie, w szczególności obszarów Natura 2000, dokumentach strategicznych, szczebla regionalnego i krajowego, odnoszących się bezpośrednio jak i pośrednio do ochrony środowiska, przyrody oraz zdrowia i życia ludzi. Celem przeprowadzonej analizy jest ocena czy i w jaki sposób zadania przyjęte do realizacji w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów mogą oddziaływać na środowisko naturalne. W pierwszej kolejności tworzenia Prognozy przeprowadzono analizę, czy i w jakim zakresie zapisy ujęte w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów będą wspierały realizację celów umieszczonych w dokumentach strategicznych odnoszących się do problematyki środowiska i zrównoważonego rozwoju zarówno na WESTMOR CONSULTING 6

7 szczeblu międzynarodowym, jak i krajowym. Następnie określono i oceniono istniejący stan środowiska naturalnego analizowanej jednostki samorządu terytorialnego oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu. Następnie dokonano identyfikacji potencjalnych oddziaływań poszczególnych zadań Programu na środowisko naturalne. W tym celu posłużono się macierzą skutków środowiskowych elementów środowiska, zadań inwestycyjnych i nie-inwestycyjnych przewidzianych do realizacji w Programie, która przedstawiają w skondensowanej postaci możliwe oddziaływanie tych zadań na środowisko. Przyjęta w Prognozie macierz stanowi wykres siatki, w której w wierszach wpisano uruchamiane przez realizację Programu zamierzenia (cele strategiczne), a w kolumnach wpisano wskaźniki charakteryzujące i opisujące środowisko. Występowanie wzajemnego oddziaływania pomiędzy składnikami przeciwstawnych osi zaznaczono symbolem: (+) realizacja celu spowoduje pozytywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia, (-) realizacja celu spowoduje negatywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia, (+/-) realizacja celu może spowodować zarówno pozytywne jak i negatywne oddziaływania i skutki w zakresie różnych aspektów analizowanego zagadnienia, (0) realizacja celu nie wpływa w sposób zauważalny na analizowane zagadnienie, (N) brak możliwości jednoznacznego określenia spodziewanego oddziaływania i skutków, są one zależne od wyboru szczegółowych rozwiązań lub innych niemożliwych obecnie do przewidzenia i uwzględnienia w symulacji, uwarunkowań. Za pomocą niniejszej macierzy skutków środowiskowych przeanalizowano skutki środowiskowe planowanych zadań dla następujących elementów: obszary Natura 2000, różnorodność biologiczna, zdrowie ludzi, zwierzęta, rośliny, wody powierzchniowe i podziemne, jakość powietrza, powierzchnia ziemi i gleba, krajobraz, WESTMOR CONSULTING 7

8 klimat akustyczny, dobra kultury. Pod uwagę wzięto nie tylko bezpośredni wpływ założeń Programu na środowisko, ale również oddziaływania pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko, średnio i długoterminowe, chwilowe, ciągłe, pozytywne i negatywne. Brano także pod uwagę minimalizację lub odwracalność skutków podjętych działań, skalę czasową oddziaływań oraz zasięg przestrzenny. 3. Informacje o zawartości, głównych celach Programu i powiązaniu go z innymi dokumentami 3.1 Przedmiot i główne cele Programu Przedmiotem Prognozy jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów, który porusza szeroko rozumianą problematykę ochrony środowiska na terenie przedmiotowej jednostki samorządu terytorialnego, opisuje jego stan oraz presję, jakiej podlegają poszczególne komponenty środowiska. Na podstawie diagnozy stanu środowiska w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów, wyznaczono cel nadrzędny, który otrzymał następujące brzmienie: ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ GMINY BOLIMÓW WPŁYWAJĄCY NA WYSOKĄ JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW ORAZ ZACHOWANIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH NA TERENIE GMINY W celu realizacji celu nadrzędnego określono poszczególne obszary i kierunki interwencji, cele, rodzaj i harmonogram zadań proekologicznych oraz środki i mechanizmy niezbędne do osiągnięcia wyznaczonych celów. Należy zauważyć, że Program Ochrony Środowiska określa strategię długoterminową dla najbliższych 8 lat. Obszary interwencji określone w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów są następujące: Ochrona klimatu i jakości powietrza; Zagrożenia hałasem; Pola elektromagnetyczne; Gospodarowanie wodami; Gospodarka wodno-ściekowa; Zasoby geologiczne; Gleby; Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów; Zasoby przyrodnicze; WESTMOR CONSULTING 8

9 Zagrożenia poważnymi awariami. Przedstawione powyżej obszary interwencji i podporządkowane im cele dążą konsekwentnie do poprawy środowiska naturalnego, zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego, ochrony dziedzictwa przyrodniczego, racjonalnego użytkowania zasobów przyrody oraz równoważonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii analizowanej jednostki samorządu terytorialnego. Cele towarzyszące obszarom interwencji: Ochrona klimatu i jakości powietrza: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł niskiej emisji, Modernizacja energetyczna budynków, Edukacja ekologiczna. Zagrożenia hałasem: Ograniczenie natężenia hałasu wzdłuż ciągów komunikacyjnych; Poprawa stanu technicznego infrastruktury drogowej. Pola elektromagnetyczne: Ograniczenie zagrożenia polami elektromagnetycznymi. Gospodarowanie wodami: Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych, Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi. Gospodarka wodno-ściekowa: Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych, Rozbudowa infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Zasoby geologiczne: Zabezpieczenie przestrzenne obszarów pod kątem ochrony zasobów geologicznych złóż Gleby: kopalin. Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją rolniczą. Gospodarowanie odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów: Ograniczenie ilości odpadów trafiających bezpośrednio na składowisko oraz zmniejszenie uciążliwości odpadów, Promowanie wśród mieszkańców Gminy segregacji odpadów. WESTMOR CONSULTING 9

10 Zasoby przyrodnicze: Promocja i utrzymanie walorów przyrodniczych. Zagrożenia poważnymi awariami: Minimalizacja możliwości wystąpienia poważnych awarii, Zwiększenie wsparcia dla jednostek straży pożarnych. Analizując cele sformułowane w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów oprócz analizy ich pozytywnego wpływu na środowisko, należy dokonać odniesienia tych celów do kierunków działań określonych w dokumentach nadrzędnych (krajowym, wojewódzkim i powiatowym) oraz równoległych, określonych na szczeblu regionalnym, w tym dokumentów na szczeblu lokalnym. Od komplementarności i zharmonizowania tych celów w znacznym stopniu zależy bowiem możliwość osiągnięcia sukcesu polityki ekologicznej Gminy Powiązanie Programu z dokumentami szczebla międzynarodowego, wspólnotowego i krajowego STRATEGIA NA RZECZ INTELIGENTNEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU SPRZYJAJĄCEGO WŁĄCZENIU SPOŁECZNEMU EUROPA 2020 Strategia UE została przyjęta przez Radę Europejską dnia 17 czerwca 2010 r. Dokument wskazuje trzy priorytety, których realizacja odbywa się na szczeblu unijnym oraz krajowym: wzrost inteligentny (wiedza, innowacja, edukacja, społeczeństwo cyfrowe); wzrost zrównoważony (efektywne wykorzystywanie zasobów w produkcji przy jednoczesnym zwiększeniu konkurencyjności); wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (zwiększenie aktywności zawodowej, podnoszenie kwalifikacji). W dokumencie zostały określone projekty przewodnie tzw. inicjatywy flagowe oraz zostało wskazanych 10 Zintegrowanych Wytycznych dla polityki gospodarczej i zatrudnienia państw członkowskich. W związku z powyższym cele krajowe w znacznym stopniu wpisują się we wskazane w Strategii Europa 2020 cele zawarte w projektach. PAKIET ENERGETYCZNO-KLIMATYCZNY DO 2020 R. Pakiet ten został przyjęty przez Parlament Europejski 17 grudnia 2008 roku i ma na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych na terenie Unii Europejskiej. Dokument zawiera szereg rozwiązań legislacyjnych. WESTMOR CONSULTING 10

11 Głównym celem jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do 2020 r. o 20% w stosunku do roku 1990 oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a także wzrost efektywności energetycznej do 2020 r. Dokumenty na szczeblu krajowym oraz wojewódzkim uwzględniają szereg zobowiązań międzynarodowych związanych z wdrażaniem Dyrektyw UE, a także są spójne ze wspólnotowymi dokumentami programowymi. W związku z tym, dokumenty szczebla lokalnego, takie jak programy ochrony środowiska dla gmin są zgodne z poniższymi dokumentami wyższego rzędu. KRAJOWY PLAN GOSPODARKI ODPADAMI 2022 Dokument przyjęty został Uchwałą nr 88 Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2016 r. w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2022 i stanowi kontynuację wcześniejszych planów gospodarki odpadami (aktualizacja Kpgo 2014). Dokument o charakterze strategicznym wyznacza kierunki działań niezbędnych dla zapewnienia zintegrowanej gospodarki odpadami w kraju na najbliższe lata (cele i kierunki działań na lata oraz perspektywicznie do 2030 roku). Głównym celem dokumentu jest określenie polityki gospodarki odpadami zgodnej z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, wpisującej się w działania gospodarki o obiegu zamkniętym. Zgodnie z założeniami Kpgo, należy przede wszystkim zapewnić realizację działań znajdujących się najwyżej w hierarchii sposobów postępowania z odpadami, a więc zapobiegać ich wytwarzaniu oraz stworzyć niezbędną infrastrukturę do selektywnego zbierania odpadów u źródła tak, aby zapewnić ich efektywny recykling i osiągnąć założone cele. Znaczna część dokumentu poświęcona jest gospodarce odpadami komunalnymi, która bezpośrednio dotyczy działalności jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego. Efektem wdrożenia Kpgo 2022 będzie zapewnienie racjonalnej gospodarki odpadami i ograniczenie negatywnego wpływu odpadów na środowisko. Celami wskazanymi w dokumencie są między innymi: ZPO (zapobieganie powstawaniu odpadów), zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby w 2020 r. nie było składowanych więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., dążenie do zmniejszania ilości składowanych odpadów, osiągnięcie wymaganego poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła pochodzących ze strumienia odpadów WESTMOR CONSULTING 11

12 komunalnych; zapewnienie osiągnięcia odpowiedniego poziomu zbierania zużytego sprzętu oraz zużytych baterii i akumulatorów, osiągnięcie odpowiedniego poziomu odzysku i recyklingu odpadów powstających z produktów, między innymi odpadów opakowaniowych, zużytych opon, olejów odpadowych, dokończenie likwidacji mogilników, zawierających przeterminowane ŚOR i inne odpady niebezpieczne, zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku. Dla osiągnięcia założonych celów określone zostały kierunki działań dotyczące m.in. edukacji ekologicznej, rozwoju selektywnego zbierania odpadów, a także zostały wskazane działania takie, jak np. prowadzenie kontroli przez inspekcję ochrony środowiska, prowadzenie kampanii informacyjno edukacyjnych mających na celu podniesienie świadomości ekologicznej w zakresie gospodarki odpadami, wspieranie budowy sieci napraw i ponownego użycia produktów. Uwarunkowania płynące z Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2022 zostały uwzględnione w przedmiotowym Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów. W dokumencie sformułowany został cel strategiczny w zakresie funkcjonowania systemu gospodarki odpadami zgodny z wymaganiami KPGO STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE I ŚRODOWISKO PERSPEKTYWA DO 2020 R. Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (BEiŚ) została przyjęta uchwałą nr 58 Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 r. obejmuje dwa niezwykle istotne obszary: energetykę i środowisko, wskazując m.in. kluczowe reformy i niezbędne działania, które powinny zostać podjęte w perspektywie do 2020 r. Celem dokumentu jest ułatwianie zielonego (sprzyjającego środowisku) wzrostu gospodarczego w Polsce przez zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dostępu do nowoczesnych, innowacyjnych technologii, a także wyeliminowanie barier administracyjnych utrudniających zielony wzrost. WESTMOR CONSULTING 12

13 Rysunek 1. Obszary synergii w BEiŚ Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko- perspektywa do 2020 r. Mimo, że obszary energetyki i środowiska mają szereg punktów stycznych, to jednak część zagadnień jest charakterystyczna tylko dla jednego z nich. Podstawowe zadanie Strategii BEiŚ polega na zintegrowaniu polityki środowiskowej z polityką energetyczną tam, gdzie aspekty te przenikają się w dostrzegalny sposób, jak również wytyczenie kierunków, w jakich powinna rozwijać się branża energetyczna oraz wskazanie priorytetów w ochronie środowiska. Celem głównym Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko jest zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną gospodarkę. Cel główny BEiŚ realizowany będzie przez następujące cele szczegółowe i kierunki interwencji: Cel 1: Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska 1.1 Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin. 1.2 Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody. 1.3 Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna. 1.4 Uporządkowanie zarządzania przestrzenią. WESTMOR CONSULTING 13

14 Cel 2: Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię 2.1 Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii. 2.2 Poprawa efektywności energetycznej. 2.3 Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw importowanych surowców energetycznych. 2.4 Modernizacja sektora elektroenergetyki zawodowej, w tym przygotowanie do wprowadzenia energetyki jądrowej. 2.5 Rozwój konkurencji na rynkach paliw i energii oraz umacnianie pozycji odbiorcy. 2.6 Wzrost znaczenia rozproszonych odnawialnych źródeł energii. 2.7 Rozwój energetyki na obszarach podmiejskich i wiejskich. Cel 3: Poprawa stanu środowiska 3.1 Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki. 3.2 Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne. 3.3 Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki. 3.4 Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych. 3.5 Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy. Cele zawarte w BEiŚ są spójne z celami zawartymi w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów. Niniejszy Program uwzględnia dobro środowiska przyrodniczego przy jednoczesnym rozwoju gospodarczym Gminy. DŁUGOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU. POLSKA TRZECIA FALA NOWOCZESNOŚCI Dokument przyjęty Uchwałą Nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie przyjęcia Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesności (M.P poz. 121). Strategia określa główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, a także kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju. Stanowi opis nowego projektu cywilizacyjnego, zorientowanego na przyszłość, w perspektywie do 2030 roku. W dokumencie, w obszarze konkurencyjności i innowacyjności gospodarki wyznaczone zostały następujące cele strategiczne: Cel strategiczny 1. Wspieranie prorozwojowej alokacji zasobów w gospodarce, stworzenie warunków dla wzrostu oszczędności oraz podaży pracy i innowacji; WESTMOR CONSULTING 14

15 Cel strategiczny 2. Zmniejszenie długu publicznego i kontrola deficytu w cyklu koniunkturalnym; Cel strategiczny 3. Poprawa dostępności i jakości edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjności i nauki; Cel strategiczny 4. Wzrost wydajności i konkurencyjności gospodarki; Cel strategiczny 5. Stworzenie Polski Cyfrowej; Cel strategiczny 6. Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie workfare state ; Cel strategiczny 7. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska. W ramach celu Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska w obszarze konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, kierunkiem interwencji jest zwiększenie poziomu ochrony środowiska. Przedmiotowy Program Ochrony Środowiska wpisuje się zatem w Cel strategiczny 7 Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju, gdyż przyczyni się do poprawy stanu środowiska na terenie Gminy Bolimów. ŚREDNIOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2020 Dokument został przyjęty uchwałą nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r. Jako wizję Polski 2020 przyjęto: Polska w roku 2020 to: aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka i sprawne państwo. Celem głównym strategii średniookresowej staje się wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. W dokumencie wyznaczono trzy obszary strategiczne, dla których określono poszczególne cele. Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne Państwo: Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem; Cel I.2 Zapewnienie środków na działania rozwojowe; Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb. Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka: Cel II.1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej; Cel II.2 Wzrost wydajności gospodarki; Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki; WESTMOR CONSULTING 15

16 Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego; Cel II.5 Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych; Cel II.6 Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko; Cel II.7 Zwiększenie efektywności transportu. Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna: Cel III.1. Integracja społeczna; Cel III.2 Zapewnienie dostępu do określonych usług publicznych; Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów jest spójny ze średniookresową Strategią Rozwoju Kraju Jego realizacja wpłynie na osiągnięcie wyznaczonych w poszczególnych obszarach celów, tj. I.1., 1.3., II.1., II.5., II.6., II.7., III.2., III.3, a co za tym idzie głównego celu Strategii i przyczyni się do osiągnięcia założonej Wizji. STRATEGICZNY PLAN ADAPTACJI DLA SEKTORÓW I OBSZARÓW WRAŻLIWYCH NA ZMIANY KLIMATU DO ROKU 2020 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2030 (SPA 2020) Dokument został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 29 października 2013 r. Głównym celem Planu jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmieniającego się klimatu. W dokumencie wskazano priorytetowe kierunki działań adaptacyjnych, które należy podjąć do 2020 roku w najbardziej wrażliwych na zmiany klimatu obszarach, takich jak: gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo, różnorodność biologiczna, zdrowie, energetyka, budownictwo i gospodarka przestrzenna, obszary zurbanizowane, transport, obszary górskie i strefy wybrzeża. Cel 1. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska. Kierunek działań 1.4 ochrona różnorodności biologicznej i gospodarka leśna w kontekście zmian klimatu. Działanie priorytetowe: Przygotowanie strategii, planów ochrony, programów ochrony lub planów zadań ochronnych w zakresie ochrony przyrody z uwzględnieniem zmian warunków klimatycznych. Cel 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. Cel 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu. WESTMOR CONSULTING 16

17 Cel 4. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu. Cel 5. Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. Cel 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. Cele, kierunki działań i działania priorytetowe zawarte w Strategicznym Planie Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 są spójne i wpisują się w cele i założenia zawarte w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów. Przede wszystkim, przedmiotowy dokument przyczynia się do realizacji Celu 1 Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska, a w szczególności jest spójny z kierunkiem działań 1.4 ochrona różnorodności biologicznej i gospodarka leśna w kontekście zmian klimatu. Działaniem priorytetowym jest przygotowanie strategii, planów ochrony, programów ochrony lub planów zadań ochronnych w zakresie ochrony przyrody z uwzględnieniem zmian warunków klimatycznych. STRATEGIA NA RZECZ ODPOWIEDZIALNEGO ROZWOJU DO ROKU 2020 (Z PERSPEKTYWĄ DO 2030 R.) Dokument został przyjęty uchwałą nr 8 Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie przyjęcia Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.). Dokument zawiera następujące cele szczegółowe oraz kierunki interwencji: Cel szczegółowy I - Trwały wzrost gospodarczy oparty coraz silniej o wiedzę, dane i doskonałość organizacyjną. Cel szczegółowy II - Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony. Kierunki interwencji: aktywne gospodarczo i przyjazne mieszkańcom miasta, rozwój obszarów wiejskich, wzmocnienie sprawności administracyjnej samorządów terytorialnych oraz ich zdolności do współpracy z partnerami na rzecz rozwoju, Cel szczegółowy III - Skuteczne państwo i instytucje służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu. Kierunki interwencji: zwiększenie efektywności programowania rozwoju poprzez zintegrowanie planowania przestrzennego i społeczno-gospodarczego oraz zapewnienie realnej partycypacji społecznej. WESTMOR CONSULTING 17

18 Cele zawarte w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów wpisują się w cele i kierunki działań zawarte w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), a w szczególności w Cel szczegółowy III - Skuteczne państwo i instytucje służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu, kierunek interwencji - zwiększenie efektywności programowania rozwoju poprzez zintegrowanie planowania przestrzennego i społeczno-gospodarczego oraz zapewnienie realnej partycypacji społecznej, a także Cel szczegółowy II - Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony, kierunki interwencji - aktywne gospodarczo i przyjazne mieszkańcom miasta, rozwój obszarów wiejskich i wzmocnienie sprawności administracyjnej samorządów terytorialnych oraz ich zdolności do współpracy z partnerami na rzecz rozwoju. STRATEGIA INNOWACYJNOŚCI I EFEKTYWNOŚCI GOSPODARKI DYNAMICZNA POLSKA 2020 Dokument stanowi załącznik do uchwały nr 7 Rady Ministrów z dnia 15 stycznia 2013 r. Wyznaczona w ww. Strategii wizja brzmi: Otwarta i ekspansywna gospodarka, oferująca nowe miejsca pracy, oparta na wzajemnym zaufaniu i kooperacji uczestników życia gospodarczego, stabilnie rosnąca dzięki innowacjom i wysokiej efektywności wykorzystania zasobów, która zapewni wzrost standardów życia społeczeństwa oraz konkurencyjność przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej do 2020 r. Celem głównym jest wysoce konkurencyjna gospodarka (innowacyjna i efektywna) oparta na wiedzy i współpracy. Celami szczegółowymi są: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki; Stymulowanie innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy i pracy; Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców; Wzrost umiędzynarodowienia polskiej gospodarki. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów jest spójny ze Strategią innowacyjności i efektywności gospodarki. Wpływa na realizację celów szczegółowych z zakresu dostosowania otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki oraz wzrostu efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców, czym przyczynia się do osiągnięcia celu głównego Strategii oraz założonej wizji. STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU DO 2020 ROKU (Z PESPEKTYWĄ DO 2030 ROKU) Strategia została przyjęta przez Radę Ministrów uchwała nr 6 z dnia 22 stycznia 2013 r. WESTMOR CONSULTING 18

19 Misją wyznaczoną w dokumencie jest: tworzenie w Polsce, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, optymalnych warunków dla przewozu osób i rzeczy, sprzyjających podniesieniu konkurencyjności gospodarczej kraju i poprawie jakości życia obywateli. Cele Strategii Rozwoju Transportu zostały wyznaczone w oparciu o przeprowadzoną diagnozę aktualnego stanu. Główny cel to: zwiększenie dostępności transportowej, oraz poprawa bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności sektora transportowego, poprzez tworzenie spójnego, zrównoważonego i przyjaznego użytkownikowi systemu transportowego w wymiarze krajowym, europejskim i globalnym. Cel główny realizowany będzie przez dwa cele strategiczne: 1. Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego; 2. Stworzenie warunków dla sprawnego funkcjonowania rynków transportowych i rozwoju efektywnych systemów przewozowych. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów jest zgodny ze Strategią Rozwoju Transportu do 2020 roku. Część zaplanowanych zadań w Programie wpływa na realizację wyznaczonego celu strategicznego 1 i jego celów szczegółowych: 1. Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej oraz 4. Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko. STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA NA LATA Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata została przyjęta uchwałą nr 163 Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2012 r. Wizja obszarów wiejskich brzmi następująco: Obszary wiejskie w 2020 r. będą atrakcyjnym miejscem pracy, zamieszkania, wypoczynku i prowadzenia działalności rolniczej lub pozarolniczej, które w sposób komplementarny przyczyniają się do wzrostu gospodarczego. Tereny te będą dostarczały dóbr publicznych i rynkowych z zachowaniem unikalnych walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych dla przyszłych pokoleń. Mieszkańcy obszarów wiejskich będą posiadać szeroki dostęp do wysokiej jakości edukacji, zatrudnienia, ochrony zdrowia, dóbr kultury i nauki, narzędzi społeczeństwa informacyjnego i niezbędnej infrastruktury technicznej. Obszary wiejskie zachowają swój unikalny charakter dzięki zrównoważonemu rozwojowi konkurencyjnego rolnictwa i rybactwa. Celem ogólnym jest: Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju. W strategii wyznaczono również cele szczegółowe: WESTMOR CONSULTING 19

20 1. Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej 3. Bezpieczeństwo żywnościowe 4. Wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno spożywczego 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów wpisuje się w cele szczegółowe 2, 3 i 5. Zgodnie z tym, dokument jest spójny ze Strategią zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata PROGRAM OCHRONY I ZRÓWNOWAŻONEGO UŻYTKOWANIA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ PLAN DZIAŁAŃ NA LATA Głównym celem Programu jest poprawa stanu różnorodności biologicznej i pełniejsze powiązanie jej ochrony z rozwojem społeczno-gospodarczym kraju. Cele strategiczne: Cel strategiczny A: Podniesienie poziomu wiedzy oraz kształtowanie postaw społeczeństwa związanych z włączaniem się do działań na rzecz różnorodności biologicznej; Cel strategiczny B: Włączenie wybranych sektorów gospodarki w działania na rzecz różnorodności biologicznej; Cel strategiczny C: Zachowanie i przywracanie populacji zagrożonych gatunków i siedlisk; Cel strategiczny D: Efektywne zarządzanie zasobami przyrodniczymi; Cel strategiczny E: Utrzymanie i odbudowa ekosystemów oraz ich usług; Cel strategiczny F: Ograniczenie presji gatunków inwazyjnych i konfliktowych; Cel strategiczny G: Ograniczenie i łagodzenie skutków zmian klimatycznych; Cel strategiczny H: Ochrona różnorodności biologicznej poprzez rozwój współpracy międzynarodowej. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów przyczynia się do realizacji celów Programu Ochrony i Zrównoważonego Użytkowania Różnorodności Biologicznej oraz Planu Działań na lata POLITYKA ENERGETYCZNA POLSKI DO 2030 ROKU Dokument ten został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r. uchwałą nr 202/2009. W ramach wskazanego dokumentu przewidziano: WESTMOR CONSULTING 20

21 w zakresie poprawy efektywności energetycznej: dążenie do utrzymania zero energetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną; konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15; w zakresie wzrostu bezpieczeństwa dostaw paliw i energii: racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla znajdującymi się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego; zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw ropy naftowej, rozumianej jako uzyskiwanie ropy naftowej z różnych regionów świata, od różnych dostawców z wykorzystaniem alternatywnych szlaków transportowych; budowę magazynów ropy naftowej i paliw płynnych o pojemnościach zapewniających utrzymanie ciągłości dostaw, w szczególności w sytuacjach kryzysowych; zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii; w zakresie dywersyfikacji struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej: przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach, z poparciem społecznym i z zapewnieniem wysokiej kultury bezpieczeństwa jądrowego na wszystkich etapach: lokalizacji, projektowania, budowy, uruchomienia, eksploatacji i likwidacji elektrowni jądrowych; w zakresie rozwoju wykorzystania OZE: wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 r. oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych; osiągnięcie w 2020 r. 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji; ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw tak, aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną; wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa; WESTMOR CONSULTING 21

22 zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach; w zakresie rozwoju konkurencyjnych rynków: zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen; w zakresie ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko: ograniczenie emisji CO 2 do 2020 r. przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego; ograniczenie emisji SO 2 i NO x oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych; ograniczenie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych; minimalizację składowania odpadów przez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce; zmianę struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych. Wobec powyższego Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów jest zgodny z Polityką energetyczną Polski do 2030, gdyż realizuje zaplanowane kierunki działań. KRAJOWY PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DO ROKU 2020 Celem Krajowego Programu Ochrony Powietrza (KPOP) jest poprawa jakości powietrza na terenie całej Polski, w szczególności obszarów o najwyższych stężeniach zanieczyszczeń powietrza oraz obszarów, na których występują duże skupiska ludności. Celem głównym jest poprawa jakości życia mieszkańców Rzeczypospolitej Polskiej, szczególnie ochrona ich zdrowia i warunków życia, z uwzględnieniem ochrony środowiska, z jednoczesnym zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju. Program Ochrony Środowiska wpływa na poprawę jakości powietrza, a co za tym idzie poprawę jakości życia mieszkańców. Jest więc spójny z Krajowym Programem Ochrony Powietrza do roku 2020 i wypełnia jego założenia. AKTUALIZACJA KRAJOWEGO PROGRAMU OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW KOMUNALNYCH Celem Programu jest zminimalizowanie zrzutów niewystarczająco oczyszczanych ścieków i jednocześnie ochrona środowiska wodnego przed ich negatywnymi skutkami. Program Ochrony Środowiska jest zgodny z wymienionym wyżej celem, gdyż uwzględnia w swoich działaniach zadania dotyczące gospodarki wodno-ściekowej, wpływające na realizację założeń AKPOŚK. WESTMOR CONSULTING 22

23 KRAJOWY PLAN GOSPODARKI ODPADAMI 2022 Dokument został przyjęty dnia 11 sierpnia 2016 r. przez Radę Ministrów uchwałą nr 88 i określa charakter czynności koniecznych dla zapewnienia spójnej gospodarki odpadami w kraju. Uwzględniono w nim kontynuację aktualnych działań, jak i nowe cele oraz zadania obejmujące 6 następnych lat, w perspektywie do 2030 r. Celem głównym jest zdefiniowanie polityki gospodarki odpadami spójnej z klasyfikacją sposobów postępowania z odpadami, która należy do czynności gospodarki o obiegu zamkniętym. Zgodnie z koncepcją Krajowego Programu Gospodarki Odpadami działania będące na szczycie hierarchii sposobów postępowania z odpadami należy przeprowadzić w pierwszej kolejności. Cele wyznaczone w dokumencie: wspieranie wprowadzania niskoodpadowych technologii produkcji oraz zapewniających wykorzystanie możliwie wszystkich składników stosowanych surowców, promowanie zarządzania środowiskowego, intensywna edukacja ekologiczna promująca zapobieganie powstawaniu odpadów, podniesienie stawek opłat za składowanie odpadów, w szczególności zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów wcześniej nieprzetworzonych, objęcie 100% mieszkańców systemem selektywnego odbierania odpadów komunalnych, rozwój czystych technologii. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów jest spójny z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami 2022, ponieważ przedmiotowy dokument zakłada interwencje w tym obszarze, przyczyniając się do realizacji założeń zawartych w KPGO KRAJOWY PROGRAM ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADÓW Celem Krajowego Programu Zapobiegania Powstawaniu Odpadów jest zaprzestanie relacji pomiędzy wzrostem gospodarczym a produkcją odpadów, które oddziałują na środowisko. Kwestie związane z przeciwdziałaniem powstawania odpadów zawarte w dokumencie są mocno powiązane ze zrealizowaniem najważniejszej Strategii rozwojowej Unii Europejskiej Europa Głównym celem jest postęp stabilnej gospodarki opartej na skuteczniejszym zastosowaniu zasobów, respektowaniu środowiska i zdobyciu większej konkurencyjności za pomocą użycia technologii o niższym zapotrzebowaniu na surowce oraz energię a także takiej, która pozwoli zużytkować surówce wtórne i odnawialne źródła energii. WESTMOR CONSULTING 23

24 Pozostałe cele: Rozwój zrównoważonej gospodarki opartej na efektywniejszym wykorzystaniu zasobów, poszanowaniu środowiska i osiągnięciu wyższej konkurencyjności, dzięki wykorzystaniu technologii o niższym zapotrzebowaniu na surowce i energię oraz umożliwiającej wykorzystanie surowców wtórnych i odnawialnych źródeł energii, Budowa świadomego i odpowiedzialnego społeczeństwa na rzecz zrównoważonego rozwoju poprzez edukację ekologiczną opartą na propagowaniu działań, o charakterze niematerialnym np. propagowanie inwestycji w rozwój kompetencji, naukę, rozpowszechnianie kultury, turystyki zamiast dóbr materialnych, ograniczenia zbędnej konsumpcji, uczenia podejmowania świadomych wyborów i wsparciu dobrych praktyk oraz inicjatyw społecznych, Zmniejszenie ilości zbieranych zmieszanych odpadów komunalnych. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów jest zgodny z Krajowym Programem Zapobiegania Powstawania Odpadów, a cele przedmiotowego dokumentu wpisują się w jego założenia. PROGRAM WODNO ŚRODOWISKOWY KRAJU Program zmierza do poprawy i utrzymania stabilnego stanu wód w określonych obszarach dorzeczy poprzez wyznaczone w dokumencie cele. Cele Programu: Niepogarszanie stanu części wód, Osiągnięcie dobrego stan wód: dobry stan ekologiczny i chemiczny dla wód powierzchniowych, dobry stan chemiczny i ilościowy dla wód podziemnych, Spełnienie wymagań specjalnych, zawartych w innych unijnych aktach prawnych i polski prawie, w odniesieniu do obszarów chronionych (w tym wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych, przeznaczonych do celów rekreacyjnych, do poboru wody dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym, do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie), Zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska lub ograniczone zrzuty tych substancji. Działania wskazane w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów przyczyniają się do realizacji założeń wyznaczonych w Programie Wodno-Środowiskowym Kraju. WESTMOR CONSULTING 24

25 PLANY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM Plany maja na celu powstrzymanie powodzi i ochronę przed powodzią oraz zawierają informacje dotyczące odpowiedniej organizacji w razie wystąpienia powodzi. Wobec powyższego głównym celem PZRP jest ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, poprzez realizację działań służących minimalizacji zidentyfikowanych zagrożeń. Działania te prowadzić będą m.in. do obniżenia strat powodziowych. Cele zawarte w dokumencie: Wyeliminowanie/unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, Określenie warunków możliwego zagospodarowywania obszarów chronionych obwałowaniami, Ograniczanie istniejącego zagrożenia powodziowego, Ograniczanie wrażliwości obiektów i społeczności; Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe; Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego. Program Ochrony Środowiska uwzględnia następujące założenia wskazane w Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym: ograniczenie istniejącego zagrożenia powodziowego oraz budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego, w związku z tym oba dokumenty są ze sobą spójne. PLANY GOSPODAROWANIA WODAMI Celami Planów Gospodarowania Wodami jest: Określenie dobrego stanu jednolitych części wód powierzchniowych, Zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych, Zapobieganie pogarszaniu się stanu wszystkich części wód podziemnych (z zastrzeżeniami wymienionymi w RDW), Zapewnienie równowagi pomiędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych, WESTMOR CONSULTING 25

26 Wdrożenie działań niezbędnych dla odwrócenia znaczącego i utrzymującego się rosnącego trendu stężenia każdego zanieczyszczenia powstałego w skutek działalności człowieka. Cele zawarte w Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów uwzględniają założenia Planu Gospodarowania Wodami na obszarze dorzecza Wisły. PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO Program ma na celu upowszechnianie i inicjowanie inteligentnych systemów dystrybucji, które funkcjonują na małych i średnich poziomach napięcia, a także wspomożenie w utworzeniu inteligentnych sieci elektroenergetycznych w formie kontrolnej oraz demonstracyjnej. Program wpisuje się w priorytet poprawa efektywności i bezpieczeństwa dystrybucji energii elektrycznej poprzez zmniejszenie przerw w dostawie energii elektrycznej w sytuacjach planowanego lub awaryjnego wyłączenia zasilania na sieci SN. Pozostałe priorytety wyznaczone w dokumencie: Zmniejszenie emisyjności gospodarki Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu Poprawa bezpieczeństwa energetycznego Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów oraz Programu Operacyjnego Infrastruktury i Środowiska są ze sobą zgodne. REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów na lata z perspektywą na lata jest spójny z osiami priorytetowymi zawartymi w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego , które przedstawiono poniżej: Oś priorytetowa III Transport w ramach której wdrażane będą inwestycje umożliwiające stworzenie w województwie łódzkim sprawnego, bezpiecznego i niskoemisyjnego systemu publicznego transportu zbiorowego oraz zapewniające zwiększenie dostępności transportowej województwa w ruchu drogowym i kolejowym, a także rozwój sektora usług logistycznych i transportu multimodalnego; Oś priorytetowa IV Gospodarka niskoemisyjna umożliwi zwiększenie produkcji energii ze źródeł odnawialnych i wspieranie rozwoju gospodarki niskoemisyjnej, co przyczyni się do poprawy efektywności wykorzystanie i oszczędzania zasobów surowców WESTMOR CONSULTING 26

27 energetycznych, obniżenia zużycia energii oraz poprawy stanu środowiska poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń do atmosfery; Oś priorytetowa V Ochrona środowiska której wsparcie służyć będzie zapobieganiu zagrożeniom związanym ze zmianami klimatu i minimalizowaniu ich skutków, ograniczeniu składowania odpadów, poprawie jakości wód powierzchniowych i zapobieganiu odprowadzania zanieczyszczeń do wody i gruntów, ochronie różnorodności biologicznej w regionie; Oś priorytetowa VI Rewitalizacja i potencjał endogeniczny regionu zakłada wspieranie działań na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i zwiększenia partycypacji w kulturze na terenie województwa łódzkiego, a także wykorzystania walorów przyrodniczych i kulturowych regionu dla rozwoju gospodarki turystycznej i kompleksowej rewitalizacji obszarów zdegradowanych. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów realizuje wyznaczone cele w ramach wyżej wymienionych osi priorytetowych. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO DO 2020 ROKU Dokument został przyjęty Uchwałą Nr XXXIII/644/13 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 26 lutego 2013 r. Nadrzędnym celem Strategii jest trwały i zrównoważony rozwój województwa oparty na optymalnym i efektywnym wykorzystaniu wewnętrznych potencjałów rozwojowych regionu w zgodzie z uwarunkowaniami zewnętrznymi. Osiągnięcie tego celu będzie możliwe poprzez przyspieszenie wzrostu gospodarczego, generowanego przez rozwój produkcji i przemysłu, wdrożenie nowoczesnych technologii, dzięki którym sektor badawczo-rozwojowy będzie odpowiadał na potrzeby gospodarki. W układzie celów Strategii rozwoju województwa łódzkiego do 2020 roku zastosowano wielowymiarowe podejście, które uwzględnia złożoność wszystkich sfer działalności człowieka. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 przyjmuje następującą wizję rozwoju regionu: Region spójny terytorialnie i wizerunkowo, kreatywny i konkurencyjny w skali kraju i Europy, o najlepszej dostępności komunikacyjnej, wyróżniający się atrakcyjnością inwestycyjną i wysoką jakością życia. WESTMOR CONSULTING 27

28 Rysunek 2. Istota strategii rozwoju województwa łódzkiego 2020 Źródło: Strategia rozwoju województwa łódzkiego do 2020 roku W Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego uwzględniony został ramowy filar polityki horyzontalnej: Spójność przestrzenna, którego cel strategiczny, cele operacyjne i kierunki działań są następujące: Rysunek 3. Cel strategiczny filaru 3: Spójność przestrzenna WESTMOR CONSULTING 28

29 Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego do 2020 roku Filar 3 Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego zakłada zrównoważony rozwój przestrzenny regionu przy odpowiednim gospodarowaniu zasobami środowiska. Program Ochrony Środowiska przyczynia się do realizacji założonych celów dla filaru 3. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2016 NA LATA Z PERSPEKTYWĄ DO 2024 Określone w dokumencie cele i zadania odpowiadają na wynikające z przeprowadzonych analiz i ocen najważniejsze problemy oraz mają zapobiegać głównym zagrożeniom w poszczególnych obszarach tematycznych. Zaplanowano łącznie 12 celów dotyczących realizacji działań w zakresie ochrony środowiska: poprawa jakości powietrza przy zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego w kontekście zmian klimatu, poprawa klimatu akustycznego w województwie łódzkim, ochrona przed polami elektromagnetycznymi, osiągnięcie dobrego stanu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi związanymi z wodą, prowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej, racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi, ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych, gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, uwzględniając zrównoważony rozwój województwa łódzkiego, ochrona różnorodności biologicznej oraz krajobrazowej, prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, zmniejszenie zagrożenia wystąpienia poważnej awarii oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii. Wyżej wymienione cele na szczeblu wojewódzkim są spójne z celami ekologicznymi określonymi przez Gminę Bolimów. Dodatkowo, Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów uwzględnia kierunki działań zawarte w dokumencie wojewódzkim, co ma na celu osiągnięcie zakładanych efektów na terenie Gminy, Powiatu Skierniewickiego i Województwa Łódzkiego. WESTMOR CONSULTING 29

30 PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA Z UWZGLĘDNIENIEM LAT Plan gospodarki odpadami dla województwa łódzkiego na lata z uwzględnieniem lat wraz z załącznikami opracowany został zgodnie z polityką unijnych, krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych i planistycznych, a celem jego opracowania jest wskazanie kierunków rozwoju polityki zarządzania gospodarką odpadami oraz osiągnięcie celów i wymagań założonych w polityce ochrony środowiska, w tym wynikających z prawa Unii Europejskiej. W Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów zostały uwzględnione założenia Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego. Wspólnie, dokumenty te przyczynią się do realizacji założeń Krajowego Planu Gospodarki Odpadami PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego został przyjęty przez Sejmik Województwa Łódzkiego Uchwałą nr LX/1648/10 z 21 września 2010 r. Dokument określa kierunki rozwoju regionu, wskazuje szczegółowe zasady organizacji przestrzennej województwa, formułuje kierunki polityki przestrzennej, przenosząc zapisy Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na układ przestrzenny w formie polityk przestrzennych. Główne założenia dokumentu: równoważenie systemu osadniczego i poprawa spójności terytorialnej regionu, zwiększenie dostępności województwa poprzez rozwój ponadlokalnych systemów infrastruktury, kształtowanie tożsamości regionalnej z wykorzystaniem walorów przyrodniczych, kulturowych i turystycznych regionu, ochrona i poprawa stanu środowiska, zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, minimalizacja zagrożeń i obszarów problemowych. Zapisy zawarte w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego zostały uwzględnione przy opracowywaniu Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów. WESTMOR CONSULTING 30

31 STRATEGIA ROZWOJU POWIATU SKIERNIEWICKIEGO NA LATA Głównym celem Powiatu Skierniewickiego jest Zapewnienie wszystkim mieszkańcom powiatu wysokiego poziomu życia poprzez wpływ na rozwój przedsiębiorstw, zapobieganie bezrobociu, tworzenie przyjaznych warunków zamieszkania. Celami strategicznymi tego dokumentu są: I. Rozwój przedsiębiorczości i wspieranie inteligentnych specjalizacji powiatu II. III. IV. i poszczególnych gmin; Poprawa warunków życia mieszkańców poprzez ochronę zdrowia, zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, socjalnego, edukację, sport; Ochrona środowiska przyrodniczego i przeciwdziałanie zagrożeniom; Pielęgnacja kultury i dziedzictwa historycznego powiatu. Założenia zawarte w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów są zgodne z założeniami Strategii Rozwoju Powiatu Skierniewickiego na lata Wpisują się one w misję, wyżej wymienione cele oraz kierunki działań. Niniejsza Strategia uwzględnia dobro środowiska przyrodniczego przy jednoczesnym rozwoju Gminy oraz poprawie jakości życia mieszkańców. STRATEGIA ROZWOJU GMINY BOLIMÓW NA LATA Strategia Rozwoju Gminy Bolimów na lata została zatwierdzona Uchwałą Nr XLVI/253/2014 Rady Gminy Bolimów z dnia 5 września 2014 roku. Głównym celem rozwoju Gminy Bolimów jest: Zapewnienie wszystkim mieszkańcom wysokiego poziomu życia, tworzenie dobrych warunków do zamieszkania oraz zwiększenie dostępu do infrastruktury publicznej na wysokim poziomie. Celami strategicznymi tego dokumentu są: 1. Wspieranie i rozwój przedsiębiorczości w szczególności poprzez aktywizację lokalnych zasobów oraz wykorzystanie lokalnych i regionalnych specjalizacji; 2. Poprawa warunków życia mieszkańców Gminy Bolimów; 3. Ochrona środowiska przyrodniczego i kształtowanie ładu przestrzennego; 4. Odnowa wsi pielęgnacja kultury i dziedzictwa historycznego. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów jest spójny ze Strategią Rozwoju Gminy Bolimów na lata Wpisuje się on w jej cel główny, a także w wyżej wymienione cele strategiczne. Obszary interwencji, które zostaną zrealizowane przyczynią się do poprawy stanu środowiska na terenie Gminy Bolimów, co będzie miało wpływ na zwiększenie atrakcyjności Gminy pod względem mieszkaniowym, komunalnym i turystycznym. WESTMOR CONSULTING 31

32 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ GMINY BOLIMÓW Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Bolimów został zatwierdzony Uchwałą Nr XX/107/2016 Rady Gminy Bolimów z dnia 10 czerwca 2016 roku. Celem głównym powyższego dokumentu jest realizacja Pakietu Klimatyczno- Energetycznego do roku Wyróżniono cztery cele strategiczne przyczyniające się do realizacji celu głównego: 1. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych pochodzących ze źródeł niskiej emisji w Gminie Bolimów; 2. Zwiększenie udziału energii odnawialnej w całkowitym bilansie energetycznym Gminy; 3. Zwiększenie efektywności energetycznej budynków z terenu Gminy Bolimów; 4. Ochrona środowiska, promocja odnawialnych źródeł energii oraz efektywności energetycznej w budynkach prywatnych i przedsiębiorstwach. Założenia zawarte w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów są zgodne z założeniami Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Bolimów. Wpisują się one w cele strategiczne tego dokumentu. Wdrożenie postanowień Programu Ochrony Środowiska przyczyni się do poprawy jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Bolimów. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BOLIMÓW Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bolimów przyjęto Uchwałą Nr V/21/2011 Rady Gminy Bolimów z dnia 11 lutego 2011 roku. Studium określa następujące cele rozwoju Gminy: 1. Podnoszenie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej Gminy w regionie; 2. Wielofunkcyjny, przyjazny środowisku rozwój obszaru Gminy; 3. Tworzenie bezpiecznego i atrakcyjnego środowiska pracy, zamieszkania i rekreacji; 4. Zachowanie i ochrona walorów przyrodniczych (stanowiących ważny element regionalnego i krajowego systemu obszarów chronionych) i kulturowych Gminy i ich zrównoważone zagospodarowanie. W Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów zostały wzięte pod uwagę ustalenia zawarte w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bolimów, dotyczące kierunków ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego. MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BOLIMÓW Na terenie Gminy Bolimów obowiązują następujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: WESTMOR CONSULTING 32

33 Uchwała nr XXXI41/97 Rady Gminy w Bolimowie z dnia 30 grudnia 1997 r. w sprawie zmiany miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment wsi Bolimowska Wieś, Bolimów, Humin, Humin Dobra Ziemskie, Jasionna, Joachimów-Mogiły, Kęszyce-Wieś, Kol. Bolimowska Wieś, Nowe Kęszyce, Podsokołów, Ziąbki, Uchwała Nr XXX/42/97 Rady Gminy Bolimów z dnia 30 grudnia 1997 r. w sprawie zmiany miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment wsi Jasionna, Kol.Bolimowska-Wieś, Uchwała Nr VIII/23/99 Rady Gminy w Bolimowie z dnia 29 czerwca 1999 r. w sprawie zmiany miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Bolimów, fragment wsi Joachimów-Mogiły, Uchwała Nr XVII/23/2000 Rady Gminy Bolimów z dnia 9 czerwca 2000 r. w sprawie miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Bolimów, fragment wsi Bolimów, Podsokołów Uchwała Nr XXV/20/2001 Rady Gminy Bolimów z dnia 21 czerwca 2001 r. w miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Bolimów fragment wsi Jasionna, Kęszyce-Wieś, ko. Bolimowska-Wieś Uchwała Nr V/13/03 Rady Gminy w Bolimowie z dnia 21 marca 2003 r. w sprawie zmiany miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, Uchwała Nr XII/77/07 Rady Gminy Bolimów z dnia 29 listopada 2007 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów dla fragmentu obszaru miejscowości Bolimów, Uchwała Nr XXXII/189/09 Rady Gminy Bolimów z dnia 21 września 2009 r. w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment obszaru wsi Bolimów, Uchwała nr XXXIII/208/09 Rady Gminy Bolimów z dnia 30 października 2009 r. w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment obszaru wsi Humin, Uchwała Nr XI/63/2011 Rady Gminy Bolimów z dnia 2 września 2011 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment obszaru wsi Kolonia Bolimowska Wieś, Uchwała nr IX/44/2011 Rady Gminy Bolimów z dnia 28 czerwca 2011 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment obszaru wsi Humin, WESTMOR CONSULTING 33

34 Uchwała Nr IX/45/2011 Rady Gminy Bolimów z dnia 28 czerwca 2011 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment obszaru wsi Wólka Łasiecka, Uchwała Nr XVII/92/2012 Rady Gminy Bolimów z dnia 27 stycznia 2012 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru wsi Joachimów Mogiły i Kolonia Bolimowska-Wieś Uchwała Nr XXV/131/2012 Rady Gminy Bolimów z dnia 26 października 2012 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment obszaru wsi Humin, Uchwała Nr XVII/92/2012 Rady Gminy Bolimów z dnia 27 stycznia 2012 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego fragmentu obszaru wsi Joachimów Mogiły i Kolonia Bolimowska-Wieś, Uchwała Nr XXXV/192/2013 Rady Gminy Bolimów z dnia 25 lipca 2013 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment obszaru wsi Humin, Uchwała Nr XXXIII/181/2013 Rady Gminy Bolimów z dnia 4 czerwca 2013 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów, fragment obszaru wsi Bolimów i Ziemiary, Uchwała Nr XXXVI/197/2017 Rady Gminy Bolimów z dnia 1 grudnia 2017 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru obejmującego fragment obrębu wsi Joachimów-Mogiły w granicach A-K. Ustalenia zawarte w ww. miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zostały wzięte pod uwagę podczas opracowywania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów. 4. Charakterystyka ogólna Gminy 4.1. Położenia administracyjne i geograficzne Gmina Bolimów jest gminą wiejską, położoną w województwie łódzkim w powiecie skierniewickim. Obszar ten charakteryzuje się dogodnym położeniem pod względem geograficznym i tranzytowym. Gmina sąsiaduje i graniczy z gminami: Gmina Skierniewice, powiat skierniewicki, woj. łódzkie, Gmina Nieborów, powiat łowicki, woj. łódzkie, Gmina Nowa Sucha, powiat sochaczewski, woj. łódzkie, Gmina Puszcza Mariańska, powiat żyrardowski, woj. mazowieckie, Gmina Wiskitki, powiat żyrardowski, woj. mazowieckie. WESTMOR CONSULTING 34

35 Rysunek 4. Gmina Bolimów na tle województwa łódzkiego i powiatu skierniewickiego Źródło: Według podziału fizycznogeograficznego Polski wg Kondrackiego (2002), Gmina Bolimów położona jest w obrębie makroregionu Nizina Środkowomazowiecka, w granicach mezoregionu Równina Łowicko-Błońska. Tabela 1. Położenie Gminy Bolimów wg regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Gmina Bolimów Prowincja Podprowincja Makroregion Mezoregion Niż Środkowoeuropejski Niziny Środkowopolskie Nizina Środkowomazowiecka Równina Łowicko-Błońska Źródło: Kondracki J. (2002), Geografia regionalna Polski WESTMOR CONSULTING 35

36 Rysunek 5. Położenie Gminy Bolimów na tle regionów fizyczo - geograficznych Gmina Bolimów Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny, Centralna Baza Danych Geologicznych, Równina Łowicko-Błońska jest to równina będąca południowo-zachodnią częścią Niziny Środkowomazowieckiej, położona na południe od dolin Wisły i Bzury. Głównymi miastami leżącymi na obszarze równiny są Błonie, Grodzisk Mazowiecki, Łowicz, Pruszków, Skierniewice, Sochaczew oraz Żyrardów. Obszar ten jest morenową równiną denudacyjną i tworzy jeden z najbardziej płaskich krajobrazów na Mazowszu. Przez równinę przepływają z południa na północ liczne dopływy Bzury, spośród których najważniejsze to: Moszczenica, Mroga, Skierniewka, Rawka, Sucha, Pisia i Utrata. Na terenie równiny istnieją korzystne warunki do rozwoju rolnictwa, zwłaszcza sadownictwa i warzywnictwa, a to dzięki obecności gleb pyłowych i czarnych ziem Budowa geologiczna Źródło: Kondracki J. (2002), Geografia regionalna Polski Według Centralnej Bazy Danych Geologicznych na terenie Gminy dominują piaski i mułki kemów, piaski, żwirki i mułki rzeczne, piaski, żwirki i mułki ozów oraz gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry lodowcowe. Ich rozmieszczenie zaprezentowane zostało na poniższym rysunku. WESTMOR CONSULTING 36

37 Rysunek 6. Położenie geologiczne Gminy Bolimów Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny, Centralna Baza Danych Geologicznych, Warunki klimatyczne Gmina Bolimów, zgodnie z regionalizacją rolniczo klimatyczną wg W. Okołowicza i D. Martyn, znajduje się w obrębie zaliczanym do mazowiecko-podlaskiej dzielnicy rolniczoklimatycznej. Obszar ten charakteryzuje się najniższymi opadami atmosferycznymi w Polsce. Średnioroczna suma opadów nie przekracza 550 mm. Długość okresu wegetacyjnego wynosi od dni. Około dni w roku charakteryzuje się temperaturą ujemną. Pokrywa śnieżna utrzymuje się na obszarze przez około dni w roku. Średnia roczna temperatura kształtuje się w okolicach 7,7 C. Zachmurzenie ogólne nieba wynosi 65%. WESTMOR CONSULTING 37

38 Rysunek 7. Dzielnice rolniczo-klimatyczne Polski wg W. Okołowicza i D. Martyn Źródło: 5. Stan środowiska na obszarach objętych potencjalnym znaczącym oddziaływaniem 5.1. Wody powierzchniowe i podziemne WODY POWIERZCHNIOWE Na terenie Gminy zlokalizowane są następujące jednolite części wód powierzchniowych (JCWP) i podziemnych (JCWPd): JCWP: RW Dopływ z Sypniewa, RW Dopływ spod Skierniewic, RW Dopływ z Humina, WESTMOR CONSULTING 38

39 RW Sucha (Nazwa: Chełmna) RW Rawka od Korabiewki do ujścia. Tabela 2. Charakterystyka jednolitych części wód powierzchniowych Ocena ryzyka Kod JCWP Nazwa JCWP Typ JCWP Status Ocena stanu nieosiągnięcia celów Cel środowiskowy środowiskowych RW Dopływ z Sypniewa 17 Potok nizinny piaszczysty naturalna zły zagrożona dobry stan ekologiczny RW Dopływ spod Skierniewic 17 Potok nizinny piaszczysty naturalna zły zagrożona dobry stan ekologiczny trofotwórczych RW Dopływ z Humina 17 Potok nizinny naturalna zły zagrożona dobry stan ekologiczny piaszczysty RW Sucha 17 Potok nizinny piaszczysty naturalna zły zagrożona dobry stan ekologiczny RW Rawka od Korabiewki do ujścia 19 Rzeka nizinna żwirowa naturalna zły zagrożona dobry stan ekologiczny Źródło: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły BADANIA MONITORINGOWE WÓD POWIERZCHNIOWYCH Na terenie Gminy Bolimów WIOŚ w Łodzi prowadził badania jakości wód powierzchniowych w latach Badaniom zostały poddane JCW Dopływ spod Skierniewic oraz Rawka od Korabiewki do ujścia. Wyniki badań zostały przedstawione w poniższych tabelach. WESTMOR CONSULTING 39

40 Tabela 3. Badania jakości wód powierzchniowych Dopływ spod Skierniewic 4. Warunki 1. Elementy biologiczne 2. Elementy hydromorfologiczne. 3. Stan fizyczny tlenowe i zanieczyszczenia 5. Zasolenie 6. Zakwaszenie 7. Substancje biogenne organiczne Data poboru Chlorofil a (µg/l) Fitobentos (wskaźnik okrzemkowy IO) Makrobezkręgowce bentosowe (MMI / MZB) 1) Temperatura ( o C) Tlen rozpuszczony (mg O2/l) BZT5 (mg O2/l) OWO (mg C/l) Przewodność w 20 o C (us/cm) Substancje rozpuszczone (mg/l) Twardość ogólna (mg CaCO3/l) Odczyn ph Azot amonowy (mg N- NH4/l) Azot Kjeldahla (mg N/l) Azot azotanowy (mg N- NO3/l) Azot ogólny (mg N/l) Fosforany (mg PO4/l) Fosfor ogólny (mg P/l) Azotany (mg NO3/l) ,6 <0,19 <0,5 15,0 15,0 0,20 0,082 66, ,0 1,5 11,8 3,6 8, ,3 <0,19 0,87 17,0 18,0 0,10 0,17 74, ,8 3,1 13,5 4,5 9, ,8 <0,19 0,79 12,2 13,0 0,066 0,050 54, ,3 8,0 12,8 4,5 10, ,9 8,0 <0,20 1,2 13,0 14,0 0,059 0,086 58, ,3 16,8 11,8 3,5 12, ,8 <0,19 0,82 11,3 12,0 0,07 0,083 50, , ,3 18,0 9,1 1,8 11, ,8 7,8 <0,20 0,60 1,2 1,9 0,07 0,15 5, ,4 19,8 7,9 3,2 11, ,8 <0,19 0,79 <0,38 0,79 0,09 0,12 <1, ,0 <0,19 0,82 <0,38 0,82 0,16 0,37 <1, ,4 0,412 4,2 <0,19 0,76 2,5 3,3 0,079 0,082 11, ,0 11,1 10,1 2,8 13, ,6 <0,19 1,5 2,1 3,6 0,102 0,103 9,2 WESTMOR CONSULTING 40

41 4. Warunki 1. Elementy biologiczne 2. Elementy hydromorfologiczne. 3. Stan fizyczny tlenowe i zanieczyszczenia 5. Zasolenie 6. Zakwaszenie 7. Substancje biogenne organiczne Data poboru Chlorofil a (µg/l) Fitobentos (wskaźnik okrzemkowy IO) Makrobezkręgowce bentosowe (MMI / MZB) 1) Temperatura ( o C) Tlen rozpuszczony (mg O2/l) BZT5 (mg O2/l) OWO (mg C/l) Przewodność w 20 o C (us/cm) Substancje rozpuszczone (mg/l) Twardość ogólna (mg CaCO3/l) Odczyn ph Azot amonowy (mg N- NH4/l) Azot Kjeldahla (mg N/l) Azot azotanowy (mg N- NO3/l) Azot ogólny (mg N/l) Fosforany (mg PO4/l) Fosfor ogólny (mg P/l) Azotany (mg NO3/l) ,0 <0,19 1,8 10,2 12,1 0,08 0,065 45, ,2 13,1 4,8 11, ,5 <0,19 1,2 8,5 9,7 0,073 0,052 37,7 1,92 Źródło: Dane WIOŚ w Łodzi W wyniku klasyfikacji monitorowanych wskaźników określono stan ekologiczny wód Dopływ spod Skierniewic jako umiarkowany. Stanu chemicznego wód nie określono, a ich stan oceniono jako zły. WESTMOR CONSULTING 41

42 Tabela 4. Badania jakości wód powierzchniowych Rawka od Korabiewki do ujścia w 2015 roku 1. Elementy biologiczne 2. Elementy hydromorfologiczn e 2. Stan fizyczn y 3. Warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne 4. Zasolenie 5. Zakwaszeni e 6. Substancje biogenne 7. Substancje priorytetowe Data poboru Fitobentos (wskaźnik okrzemkowy IO) Makrofity (makrofitowy indeks rzeczny MIR) Temperatura ( o C) Tlen rozpuszczony (mg O2/l) BZT5 (mg O2/l) OWO (mg C/l) Przewodność w 20 o C (us/cm) Substancje rozpuszczone (mg/l) Twardość ogólna (mg CaCO3/l) Odczyn ph Azot amonowy (mg N-NH4/l) Azot Kjeldahla (mg N/l) Azot azotanowy (mg N-NO3/l) Azot ogólny (mg N/l) Fosforany (mg PO4/l) Fosfor ogólny (mg P/l) Benzo(g,h,i)perylen (µg/l) Indeno(1,2,3-cd)piren (µg/l) Azotany (mg NO3/l) ,0026 0,0079 0,9 12,2 3,9 5, ,1 <0,19 0,69 1,9 2,6 0,15 0,17 0,0021 0,0045 8,4 3,8 12,1 4,2 4, ,0 <0,19 <0,5 1,6 1,6 0,17 0,16 0,0019 0,0025 7,1 10,0 10,6 3,2 6, ,7 8,1 <0,20 0,79 1,5 2,3 0,14 0,16 <0,0012 0,0011 6,8 15,8 10,3 3,5 8, ,9 <0,19 <0,5 0,99 1,0 0,14 0,18 0,0015 0,0017 4,4 19,4 7,9 1,1 5, ,2 8,0 <0,20 <0,5 0,84 0,86 0,22 0,21 0,0013 0,0017 3,7 38,2 22,7 7,5 2,7 7, ,7 <0,19 <0,5 0,86 0,88 0,42 0,15 <0,0012 0,0032 3,8 WESTMOR CONSULTING 42

43 1. Elementy biologiczne 2. Elementy hydromorfologiczn e 2. Stan fizyczn y 3. Warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne 4. Zasolenie 5. Zakwaszeni e 6. Substancje biogenne 7. Substancje priorytetowe Data poboru Fitobentos (wskaźnik okrzemkowy IO) Makrofity (makrofitowy indeks rzeczny MIR) Temperatura ( o C) Tlen rozpuszczony (mg O2/l) BZT5 (mg O2/l) OWO (mg C/l) Przewodność w 20 o C (us/cm) Substancje rozpuszczone (mg/l) Twardość ogólna (mg CaCO3/l) Odczyn ph Azot amonowy (mg N-NH4/l) Azot Kjeldahla (mg N/l) Azot azotanowy (mg N-NO3/l) Azot ogólny (mg N/l) Fosforany (mg PO4/l) Fosfor ogólny (mg P/l) Benzo(g,h,i)perylen (µg/l) Indeno(1,2,3-cd)piren (µg/l) Azotany (mg NO3/l) <0,0012 <0, ,6 8,7 2,8 8, ,7 <0,19 2,1 0,70 2,8 0,28 0,14 <0,0012 <0,0011 3,1 12,1 9,5 1,5 6, ,0 <0,19 0,56 0,77 1,3 0,24 0,12 <0,0012 0,0011 3, , <0,0012 <0,0011 <0,0012 <0,0011 1,58 Źródło: Dane WIOŚ w Łodzi W wyniku klasyfikacji monitorowanych i dziedziczonych wskaźników określono stan ekologiczny wód Rawka od Korabiewki do ujścia jako słaby. WESTMOR CONSULTING 43

44 Tabela 5. Badania jakości wód powierzchniowych Rawka od Korabiewki do ujścia w 2016 roku 1. Substancje priorytetowe Data poboru Benzo(a)piren (µg/l) Benzo(b)fluoranten (µg/l) Benzo(k)fluoranten (µg/l) Benzo(g,h,i)perylen (µg/l) Indeno(1,2,3-cd)piren (µg/l) , ,0020 <0,0013 0,0017 0, , ,0076 0,0036 0,0070 0, , ,0027 <0,0013 0,0027 0, , ,0034 0,0016 0,0035 0, ,00059 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, , ,0015 <0,0013 0,0014 0, ,00020 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, ,00014 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, , ,0013 <0,0013 0,0012 0, ,00058 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, ,00140 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, , ,0038 0,0018 0,0041 0,0040 Źródło: Dane WIOŚ w Łodzi W 2016 dziedziczono klasyfikację stanu ekologicznego z poprzedniego roku (słaby stan ekologiczny). Stan powyższej JCPW określono jako zły. WESTMOR CONSULTING 44

45 Tabela 6. Badania jakości wód powierzchniowych Rawka od Korabiewki do ujścia w 2017 roku. 1. Substancje priorytetowe Data poboru Difenyloetery bromowane - biota (µg/kg mokrej masy) Fluoranten- biota (µg/kg mokrej masy) Heksachlorobenzen (HCB)- biota (µg/kg mokrej masy) (HCBD) - biota (µg/kg mokrej masy) Rtęć i jej związki - biota (µg/kg mokrej masy) Benzo(a)piren- biota (µg/kg mokrej masy) Benzo(a)piren woda (µg/l) Benzo(b)fluoranten woda (µg/l) Benzo(k)fluoranten woda (µg/l) Benzo(g,h,i)perylen woda (µg/l) Indeno(1,2,3-cd)piren woda (µg/l) Dikofol - biota (µg/kg mokrej masy) (PFOS) - biota (µg/kg mokrej masy) Dioksyny - biota (µg/kg mokrej masy) Heksabromocyklododekan - biota (µg/kg mokrej masy) Heptachlor - biota (µg/kg mokrej masy) ,00070 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, ,00153 <0,0013 <0,0013 0,0012 <0, , ,0013 <0,0013 0,0015 0, ,00061 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, ,00113 <0,0013 <0,0013 0,0012 0, ,00064 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, ,00082 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, ,00023 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, , ,0016 <0,0013 0,0016 0,0012 WESTMOR CONSULTING 45

46 1. Substancje priorytetowe Data poboru Difenyloetery bromowane - biota (µg/kg mokrej masy) Fluoranten- biota (µg/kg mokrej masy) Heksachlorobenzen (HCB)- biota (µg/kg mokrej masy) (HCBD) - biota (µg/kg mokrej masy) Rtęć i jej związki - biota (µg/kg mokrej masy) Benzo(a)piren- biota (µg/kg mokrej masy) Benzo(a)piren woda (µg/l) Benzo(b)fluoranten woda (µg/l) Benzo(k)fluoranten woda (µg/l) Benzo(g,h,i)perylen woda (µg/l) Indeno(1,2,3-cd)piren woda (µg/l) Dikofol - biota (µg/kg mokrej masy) (PFOS) - biota (µg/kg mokrej masy) Dioksyny - biota (µg/kg mokrej masy) Heksabromocyklododekan - biota (µg/kg mokrej masy) Heptachlor - biota (µg/kg mokrej masy) ,00041 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, , ,0083 0,0040 0,0086 0, <0,00012 <0,0013 <0,0013 <0,0012 <0, ,068 22,7 <3,0 <3,0 25,1 2,7 <10,0 1,18 0, ,77 0,0064 Źródło: Dane WIOŚ w Łodzi WESTMOR CONSULTING 46

47 W wyniku klasyfikacji wskaźników monitorowanych w 2017 roku określono stan chemiczny JCWP Rawka od Korabiewki do ujścia jako poniżej stanu dobrego. Stan wód JCWP określono jako zły. ZAGROŻENIE POWODZIOWE Według Map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, dostępnych na stronie internetowej Informatycznego Systemu Osłony Kraju, na terenie Gminy Bolimów występują obszary zagrożone występowaniem powodzi. Rysunek 8. Obszary w Gminie Bolimów narażone na niebezpieczeństwo powodzi Źródło: Wstępna ocena ryzyka powodziowego WODY PODZIEMNE Zgodnie z definicją zawartą w Ramowej Dyrektywie Wodnej (2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r., jednolite części wód podziemnych (JCWPd) obejmują wody podziemne, które występują w warstwach wodonośnych o porowatości i przepuszczalności, umożliwiających pobór znaczący w zaopatrzeniu ludności w wodę lub przepływ o natężeniu znaczącym dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych. JCWPd: PLGW200063, PLGW WESTMOR CONSULTING 47

48 Na poniższych rysunkach przedstawiono położenie jednolitych części wód podziemnych, które swym zasięgiem obejmują teren Gminy Bolimów. Rysunek 9. Jednolita część wód podziemnych - PLGW Źródło: Struktura JCWPd 63 jest złożona z siedmiu poziomów wodonośnych rozdzielonych utworami słabo przepuszczalnymi lub lokalnie pozostającymi w więzi hydraulicznej. Cztery poziomy wydzielone w dwu piętrach mezozoicznych wchodzących w skład trzech niezależnych struktur geologicznych (dwa poziomy kredowe występują niezależnie w dwu odrębnych strukturach: niecce mazowieckiej i niecce łódzkiej) nie nakładają się na siebie, w danym punkcie występują co najwyżej dwa poziomy danego piętra mezozoicznego, stąd w pionie w danym punkcie występuje od trzech do pięciu poziomów wodonośnych (2 do 5 kenozoicznych i 1 2 mezozoiczne). Każdy z poziomów kenozoicznych charakteryzuje się nieco innym układem stref zasilania i drenażu. Źródło: WESTMOR CONSULTING 48

49 Rysunek 10. Jednolita część wód podziemnych PLGW Źródło: W północnej części JCWPd, na północ od Sochaczewa, w wyniku eksploatacji ujęcia w Wólce Smolnej następuje infiltracja wód rzeki Bzury do piętra wodonośnego czwartorzędu. W wyniku eksploatacji ujęcia wytworzył się rozległy lej depresji. W skali regionalnej przyjmuje się że istnieje intensywna wymiana wód między tymi poziomami i traktowane są one łącznie. Lokalnie może istnieć izolacja tych dwóch poziomów. W obrębie JCWPd 65 miąższość warstwy rozdzielającej te dwa poziomy zmienia się od poniżej 5 m (rejon Sochaczewa i na południe od miasta) do dwudziestu kilku metrów(wschodnia część JCWPd) lub warstwy tej brak. Najlepsza izolacja obu poziomów występuje w okolicach Warszawy. Źródło: Gmina Bolimów znajduje się na terenie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 215 Subniecka Warszawska (część centralna 2151 traktowana jako oddzielny zbiornik). Zbiornik ten znajduje się w dorzeczu Wisły. GZWP nr 215 jest przykładem zbiornika paleogeńsko-neogeńskiego. WESTMOR CONSULTING 49

50 Gmina Bolimów Rysunek 11. GZWP na terenie Gminy Bolimów Strategiczne znaczenie gospodarcze wód podziemnych i powszechność presji ograniczająca szybkość regeneracji tych zasobów, wymuszają potrzebę ich stałej kontroli. Jest ona realizowana w ramach monitoringu wód podziemnych, który jako element Państwowego Monitoringu Środowiska dostarcza informacji o stanie chemicznym wód, określa trendy zmian i sygnalizuje zagrożenia. W procedurze przeprowadzania tych działań jednostką bilansowania jest jednolita część wód podziemnych (JCWPd), definiowana jako objętość wód w warstwach wodonośnych, które są lub mogą być źródłem wody do spożycia znaczącym w zaopatrzeniu ludności lub istotnym dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych. Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych związanych z osiągnięciem dobrego stanu ekologicznego, określonego przez Ramową Dyrektywę Wodną (RDW). ZAGROŻENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH Zanieczyszczenia wód powierzchniowych powodowane jest głównie przez wzmożoną działalność antropogeniczną na terenie zlewni, tj. urbanizacja, rolnictwo czy uprzemysłowienie. Do głównych zagrożeń zasobów i jakości wód na terenie Gminy Bolimów należy zaliczyć: WESTMOR CONSULTING 50

51 emisję ścieków komunalnych; odprowadzanie ścieków nieoczyszczonych lub niedostatecznie oczyszczonych; spływ powierzchniowy biogenów z pól i niewłaściwe składowanie nawozów naturalnych. Istotnym źródłem presji na środowisko wodne jest niedostateczna sanitacja obszarów wiejskich. Na ternie Gminy znajduję się oczyszczalnia ścieków. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych z gminnej oczyszczalni jest rzeka Rawka, w obszarze rezerwatu przyrody Rawka. Obecnie oczyszczalnia spełnia normy określone pozwoleniem wodnoprawnym. Ścieki doprowadzane są ze skanalizowanych gospodarstw domowych oraz dowożone taborem asenizacyjnym. Mieszkańcy obszarów nieskanalizowanych korzystają ze zbiorników bezodpływowych (szamba), opróżnianych przez wyspecjalizowane firmy. Korzystanie z nieszczelnego szamba grozi skażeniem bakteriologicznym gleby oraz wody wokół posesji, a zanieczyszczenia chemiczne są wchłaniane przez rośliny, w tym warzywa i zboża. Szkodliwe związki chemiczne rozprzestrzeniają się także na większe odległości, skażając wody podziemne. Kolejnym zagrożeniem czystości wód w gminach wiejskich są spływy powierzchniowe zanieczyszczeń, obciążone głównie związkami biogennymi (azotem i fosforem) pochodzenia rolniczego. Zjawisko to jest potęgowane przez niewłaściwe przechowywanie i stosowanie nawozów mineralnych i organicznych, nadmierne stosowanie chemicznych środków ochrony roślin oraz niewłaściwe wykonywanie zabiegów agrotechnicznych. W przypadku nadmiernego, długotrwałego spływu składników biogennych do wód, dochodzi do ich przeżyźnienia. Proces ten, zwany eutrofizacją prowadzi do szeregu konsekwencji tj. zakwity (gwałtowny rozwój makrofitów i toksycznego fitoplanktonu glony, sinice), zakwaszenie wód, pogłębienie strefy beztlenowej, spadek przezroczystości wody, wymieranie ichtiofauny, znaczne pogorszenie walorów użytkowych, przyrodniczych i rekreacyjnych wód. W efekcie, zbiornik wodny ulega postępującej degradacji, która może doprowadzić do jego całkowitego zaniku na skutek zarastania. Eutrofizacja stanowi obecnie ogromne zagrożenie dla wszystkich wód powierzchniowych na terenie Polski ze względu na nadużywanie nawozów i środków ochrony roślin, które dostają się do wód na skutek spływu powierzchniowego. Rolnictwo zanieczyszcza wodę poprzez niewykorzystane składniki środków ochrony roślin, czy nawozów, nieodpowiednie miejsca składowania i przechowywania odchodów zwierzęcych (stałych i płynnych), które znajdują się w pobliżu obór, chlewików, czy kurników. Powodem zanieczyszczeń wód są także wybiegi dla zwierząt i drobiu oraz miejsca spływu wód z terenu zagród, jak również miejsca składowania kiszonki. Wszystko to może powodować, że jakość wód powierzchniowych i podziemnych nie będzie odpowiadać wymaganym standardom. WESTMOR CONSULTING 51

52 Na czystość wód powierzchniowych ma również sposób użytkowania melioracji wodnych szczegółowych. Celem melioracji jest regulacja stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz ochrona użytków rolnych przed powodziami. W sytuacji kiedy surowe ścieki (bytowo-gospodarcze, rolnicze) są odprowadzane bezpośrednio do rowów melioracyjnych, mogą przedostawać się one wód powierzchniowych oraz gruntowych i znacznie pogarszać ich jakość Powietrze Powietrze atmosferyczne należy do najważniejszych chronionych komponentów środowiska przyrodniczego. Obowiązujące regulacje prawne odnoszą się przede wszystkim do jego jakości oraz kontroli emisji w postaci pozwoleń na emisję gazów i pyłów. Ze względu na porozumienia międzynarodowe, ochrona powietrza atmosferycznego obejmuje również warstwę ozonową i klimat. W polskim prawie środowiskowym zakres i sposoby ochrony powietrza atmosferycznego są określone głównie w ustawie Prawo ochrony środowiska. Przepisy te dotyczą ochrony zasobów środowiska przyrodniczego, przeciwdziałania zanieczyszczeniom, wydawania pozwoleń, opłat i kar administracyjnych za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Potrzeba prawnej ochrony powietrza jest skutkiem jego zanieczyszczenia, które w ustawie Prawo ochrony środowiska zostało zdefiniowane jako emisja, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska (art. 3 pkt 29 u.p.o.ś.). Postępująca urbanizacja przyczynia się do wzrostu liczby źródeł emisji zanieczyszczeń. Najczęściej stosowaną klasyfikacją źródeł emisji jest następujący podział: źródła punktowe (emisja punktowa) związane z energetycznym spalaniem paliw i procesami technologicznymi w zakładach przemysłowych; źródła liniowe (emisja liniowa) związane z komunikacją; źródła powierzchniowe (emisja powierzchniowa) niskiej emisji rozproszonej komunalnobytowej i technologicznej. EMISJA PUNKTOWA Punktowe źródła mają istotny wpływ na wielkość i zasięg stężeń zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym. Emisja punktowa pochodzi głównie z dużych zakładów przemysłowych emitujących pyły, dwutlenek siarki, tlenek azotu, tlenek węgla oraz metale ciężkie. WESTMOR CONSULTING 52

53 Zgodnie z ustawą z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U poz z poz. zm.), podmioty gospodarcze zobowiązane są do sporządzania rocznych raportów o wielkościach emisji gazów cieplarnianych i innych substancji, wprowadzanych do powietrza. Ustawowy obowiązek raportowania danych o emisji gazów cieplarnianych do powietrza dotyczy wszystkich korzystających ze środowiska. EMISJA LINIOWA Emisja zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych to tzw. emisja liniowa. System komunikacyjny ma istotny wpływ na stan jakości powietrza głównie z tytułu transportu drogowego. Pomimo działań w zakresie modernizacji i przebudowy dróg, ciągły wzrost ruchu samochodowego pociąga za sobą degradację stanu technicznego nawierzchni, a co za tym idzie zwiększenie hałasu komunikacyjnego i wzrost ilości zanieczyszczeń uwalnianych do atmosfery. W im gorszym stanie technicznym znajduje się nawierzchnia drogi, tym mniejsza prędkość poruszania się pojazdem. Powoduje to dłuższy czas pokonania danego odcinka trasy, a co za tym idzie, większe spalanie i większą emisję spalin do powietrza. Poziom zanieczyszczenia powietrza jest zależny od natężenia ruchu na poszczególnych trasach komunikacyjnych. Wielkość emisji za źródeł komunikacyjnych zależna jest od ilości i rodzaju samochodów oraz rodzaju stosowanego paliwa jak również od procesów związanych ze zużyciem opon, hamulców, a także ścierania nawierzchni dróg. Emisję związaną z ww. procesami zalicza się do tzw. emisji pozaspalinowej. Dodatkowy wpływ na wielkość emisji pyłu PM10 ma tzw. emisja wtórna (z unoszenia) pyłu PM10 z nawierzchni dróg. Na terenie Gminy Bolimów, największa emisja liniowa występuje w obrębie drogi wojewódzkiej. Jest to główna przyczyna zanieczyszczenia powietrza w wyniku emisji liniowej. Na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia powietrza oraz hałas komunikacyjny ważne jest prowadzenie działań naprawczych, w tym mających na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych (w tym pyłu zawieszonego i hałasu), poprzez przywrócenie wymaganych standardów dróg lokalnych i regionalnych oraz wykorzystanie mniej uciążliwych dla środowiska form ruchu, tj. ruch pieszy i rowerowy. W celu redukcji emisji zanieczyszczeń ze źródeł liniowych warto kontynuować działania polegające na poprawie stanu technicznego dróg już istniejących (w tym również likwidacja nieutwardzonych poboczy). Dodatkowym istotnym elementem przyczyniającym się do zmniejszenia unosu pyłu z dróg również w okresie bezopadowym. Do ograniczenia emisji ze źródeł liniowych na terenie Gminy przyczynią się głównie inwestycje w zakresie przebudowy/modernizacji szlaków komunikacyjnych. Korzystny wpływ WESTMOR CONSULTING 53

54 na ograniczenie tego rodzaju emisji wywierają również kampanie społeczne o tematyce proekologicznej (zachęcanie do korzystania ze środków transportu publicznego), ekonomicznego podróżowania samochodem (zorganizowanie dojazdów przy maksymalnym wykorzystaniu liczby miejsc w pojeździe, co zmniejsza koszty podróży i jednocześnie ogranicza emisję zanieczyszczeń na skutek mniejszej ilości spalonego paliwa) lub jeśli to tylko możliwe, zastępowanie samochodu rowerem. EMISJA POWIERZCHNIOWA Źródłem emisji powierzchniowej, pochodzącej z sektora bytowego, są lokalne kotłownie i paleniska domowe. Na terenie Gminy Bolimów duża część mieszkańców ogrzewa swoje domy węglem, co przyczynia się do wysokiej emisji dwutlenku siarki, tlenku azotu, pyłów, sadzy oraz tlenku węgla i węglowodorów aromatycznych. Coraz wyższe ceny paliw opałowych przyczyniają się z kolei do poszukiwania różnego rodzaju oszczędności. Z tego powodu istnieje ryzyko spalania w piecach różnego rodzaju odpadów, emitujących duże ilości toksycznych zanieczyszczeń do atmosfery. Praktyki te są w dalszym ciągu powszechne na obszarach wiejskich. W konsekwencji zaobserwować można zjawisko tzw. niskiej emisji, czyli emisji pochodzącej ze źródeł o wysokości nieprzekraczającej kilkunastu metrów wysokości. Zjawisko to jest obserwowalne na terenach zwartej zabudowy, charakteryzującej się brakiem możliwości przewietrzania. Elementem składowym niskiej emisji są zanieczyszczenia emitowane podczas ogrzewania budynków mieszkalnych. Do źródeł niskiej emisji należy zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje, w których występuje opalanie węglowe, a także mniejsze zakłady produkcyjne, punkty usługowe i handlowe. Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Sposobem ograniczenia niskiej emisji na terenie jest termomodernizacja budynków mieszkalnych oraz budynków użyteczności publicznej, których przegrody zewnętrzne nie spełniają warunków technicznych w zakresie wartości współczynnika przenikania ciepła. Docieplenie ścian zewnętrznych, stropów lub stropodachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz usprawnienia w zakresie instalacji c.o. i c.w.u. wiążą się z istotnym ograniczeniem zapotrzebowania budynku na ciepło, co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w ilości spalanego paliwa, a w rezultacie emisji zanieczyszczeń. W wyniku spalania paliw naturalnych, oprócz ciepła, powstają również gazy spalinowe oraz w przypadku paliw stałych popioły i żużle. Skład spalin jest różny w zależności od rodzaju paliwa oraz samego procesu spalania, który wbrew pozorom jest procesem WESTMOR CONSULTING 54

55 skomplikowanym, zależnym od temperatury, ilości paliwa, rodzaju palnika lub paleniska i wielu innych czynników. Głównym składnikiem spalin powstających przy spalaniu paliw stałych jest dwutlenek węgla (CO 2), w mniejszych ilościach dwutlenek siarki (SO 2), tlenek węgla (CO), tlenki azotu (NO 2), para wodna (HO), sadza i pył. W przypadku paliw ciekłych i gazowych udział pary wodnej w spalinach jest większy i porównywalny z ilością CO 2, natomiast nie ma w nich pyłów, a w przypadku gazu ziemnego SO 2. Niektóre gatunki ropy naftowej także nie posiadają związków siarki. W spalinach pochodzących z paliw ciekłych i gazowych również występują, choć w mniejszych ilościach, tlenki azotu i sadza, gdyż ich obecność jest związana raczej z samym procesem spalania niż z rodzajem paliwa. Tlenki węgla Z punktu widzenia ochrony środowiska rozróżnia się dwa rodzaje dwutlenków węgla: przyjazny dla środowiska o krótkim (trwającym od 1 roku kilkudziesięciu lat) obiegu w przyrodzie, który powstaje w procesach utleniania biomasy (drewna, słomy, biopaliw i biomasy) i nieprzyjazny, który jest produktem spalania paliw nieodnawialnych (węgla, ropy, gazu), a cykl jego obiegu określa się w milionach lat. Tlenki siarki Głównym źródłem emisji SO 2 jest energetyka 90%, natomiast za pozostałe 10% emisji odpowiada przemysł i komunikacja. Dwutlenek siarki, jako taki nie szkodzi środowisku, jednak w obecności ozonu O 3, który powstaje podczas wyładowań atmosferycznych, przekształca się w bardzo niebezpieczny dla środowiska SO 3, który łączy się w chmurach z parą wodną i spada na ziemię w postaci kwaśnego deszczu. Związki organiczne Związki organiczne w spalinach to głównie węglowodory alifatyczne (parafiny), które są praktycznie obojętne dla środowiska, oraz policykliczne węglowodory aromatyczne (wielopierścieniowe), które alergizują, podrażniają błony śluzowe, a nawet mogą wywoływać nowotwory. Najbardziej znany z tych związków to benzo(a)piren (BaP), który jest związkiem silnie rakotwórczym. Przyczyną powstawania tych węglowodorów jest niepełne spalanie paliw przy zbyt małej ilości powietrza, termiczny rozkład paliwa (piroliza) również wobec braku tlenu, a także gwałtowne schładzanie płomienia na skutek nierównomiernego spalania, rozruchu urządzenia lub spalania paliw w nieodpowiednich kotłach, palnikach lub silnikach. Sadza Głównym składnikiem sadzy, która tworzy ze spalinami lub powietrzem aerozol nazywany dymem, jest węgiel bezpostaciowy. Sadza zawiera także węglowodory. Ponieważ z węglowodorów aromatycznych sadza powstaje łatwiej niż z alifatycznych, więc to one są WESTMOR CONSULTING 55

56 drugim składnikiem sadzy. Należy zatem przypuszczać, że sadza może mieć, podobnie jak i węglowodory aromatyczne, działanie rakotwórcze. Pyły Pyły i popioły to stałe składniki mineralne, które pozostają po spaleniu paliw. Popiół i sadza stanowią główne składniki dymu, którego cząsteczki o rozmiarach nieprzekraczających 0,1 μm mają bardzo dobrze rozwiniętą powierzchnię, dzięki której adsorbują lotne toksyczne składniki spalin i dlatego są bardzo niebezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt, a także roślin. Najważniejsze negatywne skutki oddziaływania produktów spalania paliw nieodnawialnych, głównie węgla kamiennego i brunatnego, to pogłębienie się efektu cieplarnianego oraz powiększanie się stref występowania smogu. Kwaśny smog, zwany londyńskim, na skutek inwersji aerozolu, składającego się z tlenków siarki i pyłu ze spalonego węgla oraz mgły, zamiast unosić się jako cieplejszy od powietrza, opada na miasto i zatruwa jego mieszkańców. Wraz z rozwojem motoryzacji i komunikacji miejskiej, oprócz smogu londyńskiego, pojawił się nowy rodzaj smogu, zwany fotochemicznym, który atakuje w upalne lata. Smog ten zawiera, oprócz tlenków siarki i pyłów, także: tlenki azotu, związki organiczne, np. aldehydy, ketony, azotany i nadtlenki organiczne oraz ozon. W efekcie zamkniętego cyklu ponad 200 reakcji chemicznych, efekt smogu fotochemicznego pogłębia się, a jego produkty nie są obojętne dla środowiska. Wolne rodniki działają rakotwórczo, a ozon, który w stratosferze chroni nas przed promieniowaniem ultrafioletowym, w dolnych warstwach atmosfery jest równie niebezpieczny dla organizmów żywych jak związki rakotwórcze. Negatywne oddziaływanie energetyki konwencjonalnej na środowisko obejmuje ponadto: zakwaszenie atmosfery tlenkami siarki i azotu wskutek czego giną lasy, zamiera życie w rzekach i jeziorach; brak tlenu w środowisku morskim, co jest następstwem emisji tlenków azotu, zaburza równowagę pokarmową w morzu ze szkodą dla żyjących w nim organizmów roślinnych i zwierzęcych; zanieczyszczenie wód zaskórnych metalami ciężkimi wymywanymi z nieprawidłowo składowanych popiołów i żużli, a także produktami ubocznymi powstającymi podczas oczyszczania spalin metodami mokrymi i suchymi. Zagrożenia wynikające z zanieczyszczeń powietrza są groźniejsze od zanieczyszczeń wód czy gleb, ze względu na nie dającą nie kontrolować łatwość rozprzestrzeniania. WESTMOR CONSULTING 56

57 STAN POWIETRZA Stan jakości powietrza w województwie łódzkim jest co roku oceniany na podstawie pomiarów prowadzonych na stacjach automatycznych i manualnych oraz wyników modelowania matematycznego. Stacje pomiarowe zlokalizowane są w taki sposób, aby pomiary poziomów stężeń zanieczyszczeń prowadzone na nich zapewniały informacje o wielkościach stężeń na dużym obszarze. Zgodnie z art ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2018 r. poz. 799) Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, w terminie do dnia 30 kwietnia każdego roku, dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni, a następnie na podstawie tej oceny sporządza opracowanie: Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Łódzkim, które niezwłocznie umieszcza na stronie internetowej W wyniku klasyfikacji, w zależności od analizy stężeń w danej strefie, można wydzielić następujące klasy stref: 1. Dla substancji, dla których określone są poziomy dopuszczalne lub docelowe: klasa A stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych, klasa C stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne i poziomy docelowe. 2. Dla substancji, dla których określone są poziomy celu długoterminowego: klasa D1 stężenie ozonu i współczynnik AOT40 nie przekraczają poziomu celu długoterminowego, klasa D2 stężenia ozonu i współczynnik AOT40 przekraczają poziom celu długoterminowego. 3. Dla PM2,5 dla którego określono poziom dopuszczalny dla fazy II: klasa A1 stężenia PM2,5 na terenie strefy nie przekraczają poziomu dopuszczalnego dla fazy II, klasa C1 stężenia PM2,5 przekraczają poziom dopuszczalny dla fazy II. Poziom dopuszczalny faza I - poziom dopuszczalny określony dla fazy I jest to wartość która powinna być osiągnięta w 2015 roku. Poziom dopuszczalny faza II - poziom dopuszczalny określony dla fazy II jest to orientacyjna wartość dopuszczalna, która zostanie zweryfikowana przez Komisję Europejską w świetle dalszych informacji, w tym na temat skutków dla zdrowia i środowiska oraz wykonywalności technicznej. WESTMOR CONSULTING 57

58 W poniższej tabeli zestawiono wyniki klasyfikacji poszczególnych zanieczyszczeń w powietrzu dla strefy łódzkiej, do której należy Gmina Bolimów. Tabela 7. Wynikowa klasyfikacja dla strefy łódzkiej w 2017 r. ze względu na poszczególne zanieczyszczenia pod kątem ochrony zdrowia Nazwa strefy Kod strefy Klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń w obszarze strefy SO 2 NO 2 CO PM10 PM2,5 C 6H 6 Pb As Cd Ni B(a)P O 3 Strefa łódzka PL1002 A A A C C A A A A A C C 1) wg poziomu dopuszczalnego (faza I), 2) wg poziomu dopuszczalnego (faza II), 3) wg poziomu docelowego, 4) wg poziomu celu długoterminowego, Roczna ocena jakości powietrza za 2017 r. w strefie łódzkiej wykazała przekroczenia następujących standardów imisyjnych: dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne, dla których istnieje obowiązek wykonania POP (kryterium ochrona zdrowia) pył PM10 (24-h, rok), pył PM2,5 (rok); dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne dla fazy II, dla których nie istnieje obowiązek wykonania POP (kryterium ochrona zdrowia) pył PM2,5 (rok); dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe, dla których istnieje obowiązek wykonania POP (kryterium ochrona zdrowia) - benzo(a)piren B(a)P (rok); dla zanieczyszczeń mających określone poziomy celu długoterminowego oraz docelowego, dla których nie ma obowiązku wykonania POP (kryterium ochrona zdrowia) - ozon O 3 (max 8-h). dla zanieczyszczeń mających określone poziomy celu długoterminowego oraz docelowego, dla których nie ma obowiązku wykonania POP (kryterium ochrona roślin) ozon O 3- AOT40. Dla pozostałych zanieczyszczeń: dwutlenek siarki SO 2, tlenek węgla CO, benzen C 6H 6, ołów- Pb, arsen-as, kadm-cd, nikiel-ni standardy imisyjne na terenie wszystkich stref (cały obszar województwa) były dotrzymane. Na terenie Gminy Bolimów w 2017 roku wystąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu B(a)P i ozonu. Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport za rok 2017, WIOŚ Łódź Na terenie Gminy Bolimów WIOŚ nie prowadzi badań monitoringu powietrza. WESTMOR CONSULTING 58

59 Wartości stężeń poszczególnych substancji w rejonie Gminy Bolimów zostały podane na podstawie wyników ze stacji automatycznych, manualnych, znajdujących się w pobliżu Gminy. Zostały one podane poniżej. 1. SO 2 - S a = 4,0 µg/m 3 2. NO 2 - S a = 17,0 µg/m 3 3. CO - S a = 425,0 µg/m 3 4. Pył zawieszony PM10 - S a = 25,0 µg/m 3 5. Pył zawieszony PM2,5 - S a = 18,0 6. Benzen - S a = 1,0 g/m 3 7. Ołów w pyle zawieszonym PM10 - S a = 0,02 g/m Hałas Źródło: Dane WIOŚ w Łodzi Hałas w środowisku to wszelkiego rodzaju niepożądane, nieprzyjemne i uciążliwe dźwięki w danym miejscu i czasie o częstotliwościach w zakresie Hz. Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego charakteryzującym się różnorodnością źródeł i powszechnością występowania. Dopuszczalne poziomy hałasu dla wskaźników długookresowych i krótkookresowych określa rozporządzenie Ministra w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Hałas pochodzenia antropogenicznego, dzieli się w zależności od sposobu powstawania, na hałas komunikacyjny i przemysłowy: Hałas przemysłowy jest to hałas stworzony przez źródła zlokalizowane wewnątrz i na zewnątrz obiektów budowlanych różnego typu. Bywa on najczęstszą przyczyną skarg ludności. Wynika to między innymi z faktu, że hałasy tego typu mają najczęściej charakter ciągły, często o bardzo dokuczliwym brzmieniu. Największymi źródłami są zakłady przemysłowe, wytwórcze i rzemieślnicze. Hałas komunikacyjny pochodzi od środków transportu lotniczego, kolejowego i drogowego. Szczególnie narażone są tereny znajdujące się w pobliżu większych tras komunikacyjnych. Wynika to z dużej dynamiki wzrostu ilości środków transportu, zwłaszcza pojazdów samochodowych notowanego w ostatnich latach oraz wzmożonego ruchu tranzytowego (towarowego i osobowego) w komunikacji międzynarodowej. Podstawowym źródłem uciążliwości akustycznych dla środowiska na terenie Gminy Bolimów jest hałas komunikacyjny, głównie w obrębie autostrady A-2, drogi wojewódzkiej przebiegającej przez Gminę oraz linii kolejowej. WESTMOR CONSULTING 59

60 HAŁAS PRZEMYSŁOWY Dominującymi źródłami hałasu przemysłowego są: instalacje wentylacji ogólnej, odpylania i odwiórowania, sprężarki, chłodnie, maszyny tartaczne, maszyny stolarskie, maszyny do plastycznej obróbki metalu, maszyny budowlane, węzły betoniarskie, sieczkarnie, specjalistyczne linie technologiczne, transport wewnątrzzakładowy oraz urządzenia nagłaśniające. Na terenie Gminy Bolimów funkcjonuje zakład produkcyjny, którego działalność stwarza zagrożenie hałasem: Zakład BI-MET Sp. z o.o. w Kolonii Bolimowska Wieś, prowadzi działalność w zakresie skupu i segregacji metali. Pomiary hałasu na terenie tego zakładu były wykonywane w 2016 i 2017 roku. Źródłami hałasu w zakładzie BI-MET Sp. z o.o. były samochody ciężarowe dowożące i wywożące złom, wózki widłowe, rozdrabniarka złomu, koparka z chwytakiem do przeładunku złomu, nożyce do cięcia, ładowarka czołowa, agregat prądotwórczy i przesiewarka. Przeprowadzone pomiary hałasu emitowanego do środowiska z zakładu BI-MET Sp. z o.o. wykazały, że praca maszyn i urządzeń używanych na terenie magazynu powoduje przekroczenie dopuszczalnych norm. W 2016 roku przekroczenie w punkcie pomiarowym nr 1 położonym 0,5m od budynku mieszkalnego wyniosło 0,4 db oraz 3,3 db w punkcie pomiarowym nr 2 usytuowanym przy północnej granicy działki. Natomiast pomiary hałasu emitowanego do środowiska w 2017 roku nie wykazały przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu. HAŁAS KOMUNIKACYJNY Źródło: Dane WIOŚ w Łodzi Największa uciążliwość hałasu obserwowana jest na obszarach położonych wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Należy się spodziewać, że w najbliższych latach natężenie ruchu kołowego (w tym maszyn rolniczych) będzie wzrastać, co przyczyni się do zwiększenia natężenia hałasu w sąsiedztwie tych szlaków. Hałas dokuczliwy jest też dla wszelkich zabudowań usytuowanych przy szlakach komunikacyjnych i osób w nich mieszkających. Uciążliwość hałasu może być pośrednio zmniejszana poprzez realizację inwestycji z zakresu przebudowy czy modernizacji dróg, a także poprzez tworzenie wzdłuż tras o wysokim natężeniu ruchu pasów zieleni izolacyjnej. Przez teren Gminy Bolimów przebiega także autostrada A-2. Emisja hałasu została ograniczona dzięki zaprojektowaniu ekranów akustycznych na terenach podlegających ochronie akustycznej. Źródłem hałasu jest także WESTMOR CONSULTING 60

61 kolej E20. W ocenie hałasu szynowego należy uwzględnić takie czynniki jak m.in. rodzaj taboru kolejowego, jednostki napędowej czy rodzaj podłoża i warunki otoczenia linii kolejowych. W planach jest także budowa kolei dużych prędkości przez teren Gminy co niewątpliwie spowoduje wzrost hałasu kompilacyjnego. BADANIA NATĘŻENIA HAŁASU Teren Gminy Bolimów nie jest objęty systematycznymi badaniami klimatu akustycznego środowiska. Obowiązek przeprowadzenia takich badań i sporządzania odpowiednich map zagrożenia obejmuje aglomeracje powyżej 100 tys. Mieszkańców i tereny położone w zasięgu podstawowych źródeł hałasu: komunikacyjnych, przemysłowych i komunalnych. WIOŚ nie prowadziło badań hałasu komunikacyjnego na terenie Gminy Bolimów Promieniowanie elektromagnetyczne W aktualnym stanie prawnym można wyróżnić promieniowanie: jonizujące, powstające w wyniku użytkowania substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, przed którym ochrona unormowana jest w ustawie z 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe, niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne, związane ze zmianami pola elektromagnetycznego wytwarzanego przez źródła energetyczne i radiokomunikacyjne, przed którym ochronę reguluje ustawa Prawo ochrony środowiska, w dziale VI pod nazwą Ochrona przed polami elektromagnetycznymi. Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne w postaci pól elektromagnetycznych (PEM) zawsze występowało w środowisku naturalnym. Pochodzi ono od naturalnych źródeł, jakimi są np.: Słońce, Ziemia, zjawiska atmosferyczne. Natomiast sztuczne pola elektromagnetyczne zaczęły pojawiać się w środowisku ponad sto lat temu i były związane z techniczną działalnością człowieka. Promieniowanie elektromagnetyczne występuje wszędzie. Do najważniejszych źródeł promieniowania należą: stacje i linie energetyczne, nadajniki radiowe i telewizyjne oraz CB-radio i radiostacje amatorskie, stacje bazowe telefonii komórkowej, wojskowe i cywilne urządzenia radionawigacji i radiolokacji, urządzenia powszechnego użytku: kuchenki mikrofalowe, monitory, aparaty komórkowe itp. Zgodnie z art. 3 pkt 18 u.p.o.ś przez pola elektromagnetyczne rozumie się pole elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. WESTMOR CONSULTING 61

62 Promieniowanie niejonizujące uważa się obecnie za jedno z poważniejszych zanieczyszczeń środowiska. Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez silne źródło niekorzystnie zmienia warunki bytowania człowieka, wpływa na przebieg procesów życiowych. Może powodować wystąpienie zaburzeń funkcji ośrodkowego układu nerwowego, układów: rozrodczego, hormonalnego, krwionośnego oraz narządów słuchu i wzroku. Obecnie prowadzone są także badania nad wpływem promieniowania elektromagnetycznego na powstawanie nowotworów u człowieka. SIECI I URZĄDZENIA WYSOKIEGO, ŚREDNIEGO I NISKIEGO NAPIĘCIA Przez obszar Gminy przebiegają 3 linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia. linia 400 kv Rogowiec - Miłosna, o długości 90 m; linia 220 kv Janów - Mory, o długości 70 m; linia 110 kv Skierniewice - Sochaczew, o długości 36,5 m. Obszar Gminy zasilany jest z istniejącej napowietrznej sieci średniego napięcia 15 kv z głównych punktów zasilania (GPZ 110/15 kv) znajdujących się poza jej terenem. Zaopatrzenie w energię poszczególnych odbiorców następuje z wykorzystaniem istniejących sieci energetycznych NN i SN oraz stacji trafo, z bieżącą rozbudową sieci w miarę wzrostu zapotrzebowania na moc. Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Bolimów INSTALACJE RADIOKOMUNIKACYJNE Na obszarze Gminy Bolimów zlokalizowane są pojedyncze stacje bazowe telefonii komórkowej. Są to nadajniki o standardach GSM i UMTS, w których transmisja mowy i danych może odbywać się w różnych pasmach częstotliwości. Poniższy rysunek przedstawia zlokalizowane na terenie Gminy i w jej okolicy stacje telefonii komórkowej: Plus (kolor zielony), T-mobile (kolor różowy), Orange (kolor pomarańczowy), Play (kolor fioletowy) i pozostali - Aero2, Sferia (kolor błękitny). WESTMOR CONSULTING 62

63 Rysunek 12. Operatorzy sieci GSM na terenie Gminy Bolimów BADANIA PEM Źródło: Mapa nadajników GSM, UMTS, CDMA w Polsce, Pomiary monitoringowe pół elektromagnetycznych prowadzone są w cyklu trzyletnim, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U Nr 221, poz. 1645). Na terenie Gminy Bolimów nie były prowadzone badania pól elektromagnetycznych Zagrożenia poważnymi awariami POŻARY Źródło: Dane WIOŚ w Łodzi Skutkiem długotrwałej suszy mogą być również pożary lasów. Występujące na terenie Gminy Bolimów lasy, wchodzące w skład obszaru Nadleśnictwa Skierniewice i Nadleśnictwa Radziwiłłów, zaliczone są do terenów, na których zagrożenie pożarowe nie występuje. Jednakże nadleśniczy może wprowadzić okresowy zakaz wstępu do lasu jeśli wystąpi duże zagrożenie pożarowe tj. gdy przez kolejnych 5 dni wilgotność ściółki mierzona o godz będzie niższa niż 10%. Oprócz suszy przyczynami pożarów lasów mogą być: uderzenia piorunów, podpalenia, sabotaż, zaprószenie ognia. Źródło: WESTMOR CONSULTING 63

64 HURAGANY, GRADOBICIA I OBLODZENIA Prawdopodobieństwo powstania na terenie Gminy Bolimów huraganów czy przejścia trąb powietrznych jest niewielkie. Nie można ich jednak wykluczyć. Bardziej prawdopodobne są silne wichury, których prędkość dochodzi do ponad 100 km/h. Trudno jest określić obszary zagrożeń związanych z silnymi wiatrami, dlatego ważne jest możliwie wczesne podjęcie działań profilaktycznych oraz poinformowanie społeczeństwa o istniejącym zagrożeniu. Z kolei intensywne, trwające do kilku dni, opady deszczu wiążą się z zagrożeniem powodziowym oraz katastrofalnymi zatopieniami. Deszcze przechodzące w deszcz ze śniegiem powodują niebezpieczną gołoledź, a osiadając na drzewach i infrastrukturze technicznej nadmiernie je obciążają i niejednokrotnie niszczą, powodując m.in. utrudnienia w komunikacji oraz awarie linii energetycznych, co paraliżuje pracę zakładów przemysłowych oraz znacznie utrudnia codzienne życie mieszkańców. Gradobicia, czyli intensywne opady gradu, występujące najczęściej z burzami, są zjawiskiem coraz częstszym w okresie letnim, powodując dotkliwe zniszczenia polonów i mienia. TRZĘSIENIA ZIEMI Na obszarze Gminy Bolimów trzęsienia ziemi nie występują. POWAŻNE AWARIE Zagadnienia związane z poważnymi awariami zostały uregulowane przede wszystkim w Ustawie Prawo ochrony środowiska (tytuł IV Poważne awarie ). Definicja ustawowa określa poważną awarię jako zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałą w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych sytuacji, prowadząca do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem (art. 3, ust. 23). Definicja ta jest zbieżna z Dyrektywą Seveso II (96/82/WE) oraz Konwencją z 1992 r. w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych. AWARIE ELEKTROWNI JĄDROWYCH, GWAŁTOWNE POŻARY OBIEKTÓW PRZEMYSŁOWYCH, ATAKI TERRORYSTYCZNE Zakładem stwarzającym zagrożenie awarią przemysłową jest każdy zakład, na którego terenie znajdują się substancje niebezpieczne, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska. Ze względu na rodzaj i ilość substancji niebezpiecznych zakłady dzielimy, zgodnie z art. 248, ust. 1 u.p.o.ś., na: zakłady o zwiększonym ryzyku zakłady, na których terenie znajdują się mniej niebezpieczne substancje lub ich ilość jest mniejsza; WESTMOR CONSULTING 64

65 zakłady o dużym ryzyku. Na terenie Gminy Bolimów nie występują większe zakłady przemysłowe, w których prawdopodobne jest wystąpienie zdarzenia o znamionach poważnej awarii. TRANSPORT SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH Poważne zagrożenie w powiecie skierniewickim oraz dla Gminy Bolimów stanowić może również transport substancji niebezpiecznych w ruchu drogowym. Obecność na terenie Gminy ważnych szlaków komunikacyjnych stanowi nie tylko potencjał rozwojowy Gminy, ale także zwiększa możliwość wystąpienia zagrożeń związanych z transportem substancji niebezpiecznych. INNE ZAGROŻENIA Wśród innych zagrożeń, które mogą wystąpić na terenie Gminy, można wyróżnić: zagrożenia radiacyjne (skażenia promieniotwórcze), chemiczne (zagrożenie toksycznymi środkami przemysłowymi i innymi substancjami chemicznymi), biologiczne: epidemie, epizootie (plagi zwierzęce), epifitozy (choroby populacji roślinnej), awarie urządzeń infrastruktury technicznej (gazowe, energetyczne, wodociągowe), terrorystyczne (z wykorzystaniem broni, bomb, materiałów wybuchowych, środków chemicznych oraz biologicznych). Z ogólnodostępnych informacji wynika, że na terenie Gminy Bolimów w ostatnim czasie nie wystąpiły zdarzenia o znamionach poważnych awarii Ochrona przyrody i krajobrazu SZATA ROŚLINNA Powierzchnia lasów i gruntów leśnych na terenie Gminy Bolimów wg danych GUS na koniec 2017 r. wynosiła 3 916,83 ha. Lesistość (wskaźnik pokrycia lasem określonej powierzchni) Gminy wynosiła ok. 34,2%. Tabela 8. Lasy na terenie Gminy Bolimów Wyszczególnienie Jedn. miary 2017 Powierzchnia gruntów leśnych Ogółem ha 3 916,83 lesistość w % % 34,2 grunty leśne publiczne ogółem ha 3 052,37 grunty leśne publiczne Skarbu Państwa ha 3 014,38 grunty leśne publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych ha 3 013,01 grunty leśne prywatne ha 864,46 WESTMOR CONSULTING 65

66 Wyszczególnienie Jedn. miary 2017 Powierzchnia lasów lasy ogółem ha 3 815,51 lasy publiczne ogółem ha 2 952,16 lasy publiczne Skarbu Państwa ha 2 914,17 lasy publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych ha 2 912,80 lasy publiczne Skarbu Państwa w zasobie Własności Rolnej SP ha 1,37 lasy publiczne gminne ha 37,99 lasy prywatne ogółem ha 863,35 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Formami ochrony przyrody w Polsce, w myśl ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Na obszarze Gminy Bolimów występują: REZERWAT PRZYRODY Rezerwat przyrody Rawka - Rezerwat obejmuje rzekę Rawkę od źródeł do ujścia wraz z rozgałęzieniami koryta rzeki, starorzeczami, dolnymi odcinkami prawobrzeżnych dopływów: Krzemionki, Korabiewki, Rokity i Grabinki oraz przybrzeżnymi pasami terenu. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie typowej rzeki nizinnej średniej wielkości wraz z krajobrazem jej doliny oraz środowiska życia wielu rzadkich i chronionych zwierząt i roślin. Rawka jest rzeką naturalnie meandrującą o silnym nurcie i czystych wodach. Stanowi główną oś przyrodniczą Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Źródło: WESTMOR CONSULTING 66

67 Na obszarze tym obowiązują przepisy art. 15 ustawy o ochronie przyrody. Realizacja zaplanowanych w Programie Ochrony Środowiska zadań podczas ich planowania uwzględniała zapis ww. dokumentu. Zgodnie z art. 15 ustawy o ochronie przyrody w rezerwatach przyrody zabrania się: budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody; chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego płoszenia zwierząt kręgowych, zbierania poroży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronień zwierząt oraz ich miejsc rozrodu; polowania, z wyjątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody; pozyskiwania, niszczenia lub umyślnego uszkadzania roślin oraz grzybów; użytkowania, niszczenia, umyślnego uszkadzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody; zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody; pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, minerałów i bursztynu; niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i użytkowania gruntów; palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz używania źródeł światła o otwartym płomieniu, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony; stosowania chemicznych i biologicznych środków ochrony roślin i nawozów; zbioru dziko występujących roślin i grzybów oraz ich części, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; połowu ryb i innych organizmów wodnych, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych; ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyjątkiem szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; WESTMOR CONSULTING 67

68 wprowadzania psów na obszary objęte ochroną ścisłą i czynną, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony, psów pasterskich wprowadzanych na obszary objęte ochroną czynną, na których plan ochrony albo zadania ochronne dopuszczają wypas oraz psów asystujących w rozumieniu art. 2 pkt 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz i 1948 oraz z 2017 r. poz. 777, 935 i 1428); wspinaczki, eksploracji jaskiń lub zbiorników wodnych, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami położonymi na nieruchomościach stanowiących własność parków narodowych lub będących w użytkowaniu wieczystym parków narodowych, wskazanymi przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną przyrody, udostępnianiem parku albo rezerwatu przyrody, edukacją ekologiczną, z wyjątkiem znaków drogowych i innych znaków związanych z ochroną bezpieczeństwa i porządku powszechnego; zakłócania ciszy; używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego, uprawiania sportów wodnych i motorowych, pływania i żeglowania, z wyjątkiem akwenów lub szlaków wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu; biwakowania, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; prowadzenia badań naukowych w parku narodowym bez zgody dyrektora parku, a w rezerwacie przyrody bez zgody regionalnego dyrektora ochrony środowiska; wprowadzania gatunków roślin, zwierząt lub grzybów, bez zgody ministra właściwego do spraw środowiska; wprowadzania organizmów genetycznie zmodyfikowanych; organizacji imprez rekreacyjno-sportowych w parku narodowym bez zgody dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody bez zgody regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Powyższe ustalenia zostaną uwzględnione podczas realizacji zaplanowanych w Programie zadań. WESTMOR CONSULTING 68

69 PARK KRAJOBRAZOWY Bolimowski Park Krajobrazowy - obejmuje kompleks lasów Puszczy Bolimowskiej, rozciągającej się pomiędzy Skierniewicami, Łowiczem, Bolimowem i Żyrardowem. Lasy te są ostatnią pozostałością historycznych puszcz: Bolimowskiej, Wiskickiej, Miedniewickiej, Korabiewskiej oraz Jaktorowskiej i stanowią cenną przyrodniczo enklawę wśród wylesionych terenów rolniczych. Przez park przepływa rzeka Rawka, która zachowała naturalny charakter silnie meandrującej rzeki nizinnej. Dolina rzeki stanowi ważny korytarz ekologiczny i objęta jest ochroną w ramach rezerwatu przyrody Rawka. W krajobrazie parku dominuje lekko falista równina polodowcowa, a rzeźbę terenu urozmaicają wcięte w kilkanaście metrów doliny rzeki i jej większych dopływów, terasy oraz nieliczne wydmy piaszczyste. Źródło: Na obszarze Bolimowskiego Parku Krajobrazowego obowiązuje Rozporządzenie nr 36/2005 Wojewody Łódzkiego z dnia 17 października 2005 roku w sprawie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego, znajdującego się w granicach województwa łódzkiego. Zgodnie z ww. dokumentem w Parku Krajobrazowym zabrania się: 1. Realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, ze zm.); 2. Umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich noc, lęgowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej; 3. Likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 4. Pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 5. Wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych, 6. Dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; 7. Budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów jezior, rzeki Rawki i zbiorników retencyjnych utworzonych na tej rzece oraz w pasie WESTMOR CONSULTING 69

70 o szerokości 50 m od pozostałych rzek i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej, 8. Likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych, 9. Wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych, 10. Prowadzenia chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową, 11. Utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych, 12. Organizowania rajdów motorowych i samochodowych, 13. Używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych. Działania przedstawione w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów uwzględniają cele, sposoby eliminacji i ograniczenia potencjalnych zagrożeń wskazanych w Rozporządzeniu nr 4/2008 Wojewody Łódzkiego z dnia 27 lutego 2008 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Powyższe ustalenia zostaną uwzględnione podczas realizacji zaplanowanych w Programie zadań. OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU Pradolina Warszawsko-Berlińska - Pradolina Warszawsko-Berlińska ciągnie się równoleżnikowo od okolic Warszawy aż po Berlin. Rozciągłość równoleżnikowa spowodowana jest zablokowaniem odpływu rzek na północ przez lądolód. Jej szerokość jest zmienna i wynosi około 20 km, charakteryzuje ją płaskie dno, na którym często występują kilkukilometrowe równiny torfowe. Formę tę wykorzystuje wiele rzek obecnie płynących od wschodu Bzura, częściowo Ner, Warta, Obra, Odra i na terenie Niemiec Sprewa. Na danym Obszarze Chronionego Krajobrazu obowiązuje Rozporządzenie nr 6/2009 Wojewody Łódzkiego z dnia 24 marca 2009 r. w sprawie wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej. Zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem, na wymienionym obszarze zakazuje się: 1. Zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką, 2. Realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr 199, poz. 1227), WESTMOR CONSULTING 70

71 3. Likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych, 4. Wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów, 5. Wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym, przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych, 6. Dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka, 7. Likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych. Źródło: Powyższe ustalenia zostaną uwzględnione podczas realizacji zaplanowanych w Programie zadań. OBSZARY NATURA 2000 Obszary Natura 2000 program sieci obszarów objętych ochroną przyrody na terytorium Unii Europejskiej. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważane są za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Dolina Rawki PLH Ostoja charakteryzuje się naturalnym, meandrującym korytem i licznymi starorzeczami. Średnia szerokość koryta Rawki wynosi ok. 10 m, a głębokość 1,5 m. Brzegi porasta roślinność łęgową i łąkową. Rzeka Rawka na odcinku 42 km przepływa przez środek Puszczy Bolimowskiej, która wraz z otaczającymi ją ubogimi polami, rozsianymi starymi puszczańskimi wioskami stanowi Bolimowski Park Krajobrazowy. Na obszarze tym obowiązują przepisy art. 33 ustawy o ochronie przyrody oraz Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi i Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 25 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dolina Rawki PLH Zgodnie z przepisami art. 33 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody wprowadza się następujące zakazy: podejmowanie działań mogących osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszaru Natura 2000, WESTMOR CONSULTING 71

72 wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. Zaplanowane w Programie Ochrony Środowiska zadania będą zgodne z ww. Zarządzeniami Regionalnych Dyrektorów Ochrony Środowiska. Uwzględniają one określone istniejące i potencjalne zagrożenia dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków zwierząt i ich siedlisk będących przedmiotami ochrony. Ponadto wspomagają realizację celi działań ochronnych dla poszczególnych przedmiotów ochrony oraz są spójne z działaniami ochronnymi, szczególnie w zakresie działań prowadzonych przez właścicieli i użytkowników gruntów. Powyższe ustalenia zostaną uwzględnione podczas realizacji zaplanowanych w Programie zadań. Polany Puszczy Bolimowskiej PLH Obszar ten w ponad połowie pokrywają lasy, głównie mieszane i liściaste. Teren składa się z czterech, starych, śródleśnych polan, z których dwie najcenniejsze mają pochodzenie autogeniczne (Strożyska, Siwica), a dwie - antropogeniczne (Olszówka, Bielawy). Zaproponowane do objęcia ochroną polany to ostatnie refugia półnaturalnych łąk tak starych, że odznaczają się stabilnością pozwalającą im trwać mimo permanentnego niedoboru wód gruntowych i wieloletniego braku użytkowania. Na wszystkich polanach zaznacza się sukcesyjna presja zbiorowisk zaroślowych i leśnych Na obszarze tym obowiązują przepisy art. 33 ustawy o ochronie przyrody, zgodnie z czym wprowadza się następujące zakazy, które będą przestrzegane podczas realizacji zadań wyznaczonych w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów: podejmowanie działań mogących osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszaru Natura 2000, wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. Powyższe ustalenia zostaną uwzględnione podczas realizacji zaplanowanych w Programie zadań. Grabinka PLH Obszar obejmuje niewielki ciek (Grabinka), wraz z wąską doliną i fragmentami terenów przylegających. Grabinka prowadzi wodę głównie wczesną wiosną od marca do maja. W latach gorących, suchych, z małą ilością opadów, Grabinka jest prawie całkowicie wyschnięta, niewielkie ilości wody stagnują w obniżeniach w pobliżu tam bobrów. Dolina Grabinki wycięta jest w utworach zbudowanych z piasków WESTMOR CONSULTING 72

73 i żwirów holoceńskich. Dno doliny, a także stoki (jednakże w jej mniejszym stopniu) wypełniają żyzne gleby brunatne i gleby rdzawe, a miejscami torfowe. Na obszarze tym obowiązuje Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie i Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi z dnia 16 kwietnia 2015 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Grabinka PLH Zaplanowane w Programie Ochrony Środowiska zadania będą zgodne z ww. Zarządzeniami Regionalnych Dyrektorów Ochrony Środowiska. Uwzględniają one określone istniejące i potencjalne zagrożenia dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków zwierząt i ich siedlisk będących przedmiotami ochrony. Ponadto wspomagają realizację celi działań ochronnych dla poszczególnych przedmiotów ochrony oraz są spójne z działaniami ochronnymi, szczególnie w zakresie działań prowadzonych przez właścicieli i użytkowników gruntów Źródło: Powyższe ustalenia zostaną uwzględnione podczas realizacji zaplanowanych w Programie zadań. WESTMOR CONSULTING 73

74 Tabela 9. Plan zadań ochronnych Obszar Natura 2000 Dolina Rawki PLH i Grabinka PLH Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne Obszar Natura 2000 Dolina Rawki PLH A Nieintensywny wypas zwierząt mieszanych Wypas krów, koni i kóz, z czego największym zagrożeniem są kozy, które mają największy wpływ na zmianę struktury i fizjonomii siedliska Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion Przywrócenie właściwego stanu ochrony płatów siedliska o statusie U1 poprzez ograniczenie antropopresji. Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 A05.01 Hodowla zwierząt Problemem są odpady, w tym resztki paszy (warzywa, siano i inne), które mogą zmieniać strukturę, skład gatunkowy i fizjonomię siedliska. D01.01 Ścieżki, szlaki piesze, szlaki rowerowe Szlaki turystyczne - piesze, rowerowe, konne, przebiegają głównie na skarpie i wysoczyźnie doliny Rawki, nie zaś przy korycie rzecznym i na dnie doliny, czyli nie w bezpośrednim sąsiedztwie starorzeczy. Jednak dzikie ścieżki, którymi chodzą najczęściej wędkarze, znajdują się często przy samym korycie, przebiegając przez płaty ziołorośli otaczających starorzecza, ułatwiając potencjalne wnikanie gatunków obcych. D01.04 Drogi kolejowe, w tym TGV Wpływ linii kolejowej Skierniewice - Warszawa, na odcinku Skierniewice-Rawka - Radziwiłłów Mazowiecki na stosunki wodne w rejonie starorzecza, w tym wpływ remontu tejże linii kolejowej. E03.01 Pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych/obiektów rekreacyjnych Zjawisko to nie jest częste, jednak należy je odnotować. Nasila się w okolicach zabudowanych domkami rekreacyjnymi, np. w okolicy Joachimowa - w Mogił, Bud Grabskich, Dzwonkowic. I01 Obce gatunki inwazyjne Zważywszy na powszechne w Polsce zagrożenie ziołorośli nadrzecznych inwazją ekspansywnych gatunków obcych, takich jak kolczurka klapowana Echinocystis lobata, należy zachować czujność również w przypadku doliny Rawki. W chwili obecnej starorzecza w dolinie Rawki są wciąż naturalne, praktycznie pozbawione gatunków obcych w szacie roślinnej. J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych Działania takie miały miejsce w różnych okresach (również całkiem niedawno), dlatego należy odnotować takie potencjalne zagrożenie, ponieważ naturalność zjawisk zachodzących w dolinie rzecznej ma podstawowe znaczenie dla funkcjonowania starorzeczy. G05.04 Wandalizm Wandalizm może objawiać się wrzucaniem odpadów do starorzecza, niszczeniem roślinności rosnącej wokół starorzecza, płoszeniem i chwytaniem zwierząt, paleniem ognisk. WESTMOR CONSULTING 74

75 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne E03.04 Inne odpady Zjawisko to nie jest częste, np. eternit, czasem znajdowany w korycie rzecznym i na brzegach Rawki, a także w starorzeczach (przypadki znane z okolic Bud Grabskich, Kawęczyna, Bolimowa). F02.03 Wędkarstwo J05.01 Wydeptywanie, nadmierne użytkowanie Wędkarze wydeptują roślinność ziołorośli i szuwarów otaczających starorzecza, aby dostać się do nich. Zbyt intensywne wędkarstwo może zaburzyć naturalnie kształtujące się w starorzeczach zależności troficzne i ekologiczne. Ma to miejsce głównie punktowo, przybiera na mocy głównie w okolicy miejscowości Ziemiary i Joachimów-Mogiły oraz na wysokości miejscowości Kurzeszyn, Kurzeszynek i Helenów. J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie Zasypywanie starorzeczy ziemią, a zwłaszcza gruzem i odpadami nieodwracalnie niszczy siedlisko. Wszelkie działania odwadniające i osuszające mają negatywny wpływ na funkcjonowanie starorzeczy oraz ich świat roślinny i zwierzęcy. J02.15 Inne spowodowane przez człowieka zmiany stosunków wodnych J03.01 Zmniejszenie lub utrata określonych cech siedliska Zagrożenia wynikają z dawnego uregulowania koryta rzeki i jednostronnego obwałowania Zalewane muliste brzegi rzek z roślinnością Chenopodionrubri p.p. i Bidention p.p. Przywrócenie właściwego stanu ochrony płatów siedliska o statusie U1 poprzez ograniczenie antropopresji. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 G05.01 Wydeptywanie, nadmierne użytkowanie Często bywa przyczyną ograniczenia ekspansji terofitów tworzących płaty siedliska 3270 na brzegach rzek. H01 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Zagrożenie może stać się przyczyną eliminacji gatunków roślin reprezentatywnych dla tego siedliska (terofitów). J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt WESTMOR CONSULTING 75

76 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych Dla wymienionego siedliska zależnego od naturalnej działalności rzeki byłoby to szczególnie istotne zagrożenie, albowiem powyższe działanie uniemożliwiłoby tworzenie się mikrosiedlisk pod płaty siedliska Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) Nie określono celów działań ochronnych z powodu konieczności weryfikacji Standardowego Formularza Danych (SDF) w zakresie nadanych siedlisku ocen reprezentatywności, powierzchni ogólnej, stanu zachowania oraz oceny ogólnej. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 Nie analizowano istniejących i potencjalnych zagrożeń siedliska z powodu konieczności weryfikacji Standardowego Formularza Danych (SDF) w zakresie nadanych siedlisku ocen reprezentatywności, powierzchni ogólnej, stanu zachowania oraz oceny ogólnej Nie analizowano istniejących i potencjalnych zagrożeń siedliska z powodu konieczności weryfikacji Standardowego Formularza Danych (SDF) w zakresie nadanych siedlisku ocen reprezentatywności, powierzchni ogólnej, stanu zachowania oraz oceny ogólnej 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) Zachowanie właściwego stanu ochrony płatów siedliska o statusie FV. Utrzymanie obecnej powierzchni siedliska na poziomie około 30 ha. Przywrócenie właściwego stanu ochrony płatów siedliska o statusie U1 poprzez ograniczenie antropopresji na ich powierzchnię. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 J03.01 Zmniejszenie lub utrata określonych cech siedliska Zagrożenie związane z wypasem zwierząt gospodarskich, a także ze zmianami w zagospodarowaniu (intensyfikacja, wydeptywanie). A Nieintensywny wypas zwierząt mieszanych W tym przypadku chodzi o wypas krów, koni i kóz, z czego największym zagrożeniem są kozy, które mają największy wpływ na zmianę struktury i fizjonomii siedliska. G05.01 Wydeptywanie, nadmierne użytkowanie F02.03 Wędkarstwo Wędkarze wydeptują roślinność ziołorośli, aby dostać się do koryta rzeki, zrywają również welony rosnących w ziołoroślach pnączy, niszcząc naturalną strukturę przestrzenną i funkcjonalną ziołorośli. Ma to jednak miejsce głównie punktowo, przybiera na mocy głównie w okolicy miejscowości Ziemiary i Joachimów-Mogiły oraz na wysokości miejscowości Kurzeszyn, E03.04 Inne odpady Zjawisko to nie jest częste, np. eternit, czasem znajdowany w korycie rzecznym i na brzegach Rawki, a także w starorzeczach (przypadki znane z okolic Bud Grabskich, Kawęczyna, Bolimowa). G01.03 Pojazdy zmotoryzowane Jazda na quadach, motocyklach terenowych i samochodach terenowych niszczy roślinność, rozsiewając antropofity i zmieniając strukturę mikrosiedlisk. J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie Zasypywanie starorzeczy i brzegów rzeki ziemią, a zwłaszcza gruzem nieodwracalnie niszczy siedlisko ziołorośli. Nie zdarza się to w dolinie Rawki bardzo często, jednak zdarza się i należy to odnotować. A04.01 Wypas intensywny Mógłby powodować ograniczenie WESTMOR CONSULTING 76

77 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne Kurzeszynek i Helenów. D01.01 Ścieżki, szlaki piesze, szlaki rowerowe Szlaki turystyczne - piesze, rowerowe, konne, przebiegają głównie na skarpie i wysoczyźnie doliny Rawki, nie zaś przy korycie rzecznym i na dnie doliny. Jednak dzikie ścieżki, którymi chodzą najczęściej wędkarze, znajdują się często przy samym korycie, przebiegając przez płaty ziołorośli, dzieląc je i ułatwiając potencjalne wnikanie gatunków obcych. E03.01 Pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych/obiektów rekreacyjnych Zjawisko niezbyt częste, jednak należy je odnotować. Nasila się w okolicach zabudowanych domkami rekreacyjnymi, np. w okolicy Joachimowa - Mogił, Bud Grabskich, Dzwonkowic. powierzchni ziołorośli i ich fragmentację (szczególnie A intensywny wypas kóz ). B02.04 Usuwanie martwych i umierających drzew Stanowią one ważne podpory dla rozwijających się zbiorowisk roślinności welonowej. J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych Takie działania miały miejsce w różnych okresach (również całkiem niedawno), dlatego należy odnotować takie potencjalne zagrożenie, wiążące się dla ziołorośli ze zmianą podłoża i warunków hydrologicznych, co może wpłynąć negatywnie na ich odporność i zdolność do regeneracji. J03.02 Antropogeniczne zmniejszenie spójności siedlisk Antropogeniczna fragmentacja siedlisk - może mieć miejsce przy intensyfikacji wędkarstwa, turystyki pieszej i motorowej w dolinie Rawki. Byłoby to zjawisko szczególnie niekorzystne dla obszaru Natura 2000 Dolina Rawki i zaburzyłoby strukturę i funkcjonowanie obszaru, w tym jego funkcję korytarza ekologicznego. I01 Obce gatunki inwazyjne Zważywszy na powszechne w Polsce zagrożenie ziołorośli nadrzecznych inwazją ekspansywnych gatunków obcych, takich jak kolczurka klapowana Echinocystis lobata, należy zachować czujność również w przypadku doliny Rawki. W chwili obecnej ziołorośla w dolinie Rawki są wciąż naturalne, praktycznie pozbawione gatunków obcych Niżowe i górskie świeże łąki Zachowanie właściwego stanu ochrony (FV) poprzez kontynuację dotychczasowego Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 A02.03 Usuwanie trawy pod grunty orne Zmiana sposobu użytkowania łąk kośnych i zamienianie ich na uprawy zbóż, A04.01 Wypas intensywny Na niektórych łąkach po pierwszym pokosie rozpoczyna się wypas. WESTMOR CONSULTING 77

78 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) sposobu użytkowania gruntów. Powiększenie obecnej powierzchni siedliska. Przywrócenie właściwego stanu ochrony płatów siedliska o statusie U1 poprzez ekstensyfikację użytkowania. Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane. ziemniaków, a nawet aronii i czarnej porzeczki. A03.01 Intensywne koszenie lub intensyfikacja Zagrożenie to dotyczy wielu płatów łąk świeżych, zwłaszcza w miejscach, gdzie wciąż hodowane jest bydło mleczne i opasowe (np. w okolicach Dolecka). Intensyfikacja zabiegów pratotechnicznych (koszenie, podsiewanie, wałowanie i in.) prowadzi do zubożenia składu gatunkowego oraz promuje gatunki pospolite i eurytypowe kosztem rzadkich i charakterystycznych dla zbiorowisk roślinnych łąk świeżych. A03.03 Zaniechanie/brak koszenia Użytkowanie kośne jest niezwykle ważne dla zachowania płatów siedliska Bez tego działania płaty siedliska szybko zarastają młodymi brzozami i olszami, lub w zależności od podłoża i stosunków wodnych, mogą przekształcić się w szuwar trzcinowy lub ziołorośla ze związku Filipendulion. A08 Nawożenie/nawozy sztuczne Nawożenie płatów zbiorowisk roślinnych tworzących siedlisko przyrodnicze 6510 prowadzi do zniekształcenia jego składu florystycznego i właściwej mu struktury. Poważnym problemem jest również podsiewa- nie łąk świeżych mieszankami wysokowydajnych traw, co jednak w dolinie Rawki zdarza się niezmiernie rzadko (odnotowano ten proceder w okolicy miejscowości Kurzeszyn). J03.01 Zmniejszenie lub utrata określonych cech siedliska Zagrożenie to polega na zmniejszaniu się ilości gatunków roślin zielnych w poszczególnych płatach siedliska na rzecz traw, w niektórych płatach zagrożenie to sygnalizuje zmiany we florze, które mogą Jeśli jest ekstensywny, nie zagraża siedlisku, jednak jego intensyfikacja mogłaby wpłynąć na zmianę struktury fitosocjologicznej siedliska. E01.03 Zabudowa rozproszona E01.04 Inne typy zabudowy Łąki świeże położone w atrakcyjnych krajobrazowo miejscach mogą być zagrożone planami zabudowy jednorodzinnej i rekreacyjnej, co wpłynie na ogólną powierzchnię przedmiotowego siedliska w obszarze Natura 2000 Dolina Rawki. J02.15 Inne spowodowane przez człowieka zmiany stosunków wodnych W tym przypadku osuszanie i wadliwie działające systemy melioracyjne. M01.02 Susze i zmniejszenie opadów M01.03 Powodzie i zwiększenie opadów Zagrożenia te w krótkim czasie mogą zmienić fizjonomię płatów siedliska WESTMOR CONSULTING 78

79 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne oznaczać zmiany w podłożu, zwłaszcza zmiany wilgotnościowe, zabagnia- nie (np. okolice Dolecka). K02.01 Zmiana składu gatunkowego, sukcesja Procesy zachodzące obecnie w wielu płatach siedliska 6510, spowodowane są głównie zaprzestaniem użytkowania kośnego Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio - Caricetea) Nie określono celów działań ochronnych z powodu konieczności weryfikacji Standardowego Formularza Danych (SDF) w zakresie nadanych siedlisku ocen reprezentatywności, powierzchni ogólnej, stanu zachowania oraz oceny ogólnej. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 Nie analizowano istniejących i potencjalnych zagrożeń siedliska z powodu konieczności weryfikacji Standardowego Formularza Danych (SDF) w zakresie nadanych siedlisku ocen reprezentatywności, powierzchni ogólnej, stanu zachowania oraz oceny ogólnej Nie analizowano istniejących i potencjalnych zagrożeń siedliska z powodu konieczności weryfikacji Standardowego Formularza Danych (SDF) w zakresie nadanych siedlisku ocen reprezentatywności, powierzchni ogólnej, stanu zachowania oraz oceny ogólnej 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio - Carpinetum, Tilio - Carpinetum) Przywrócenie właściwego stanu ochrony płatów siedliska o statusie U1 poprzez sukcesywne zwiększanie ilości martwego drewna w dnie lasu. Utrzymanie obecnej powierzchni siedliska na poziomie około 13 ha. Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 D01.01 Ścieżki, szlaki piesze, szlaki rowerowe W obszarze Natura 2000 Dolina Rawki wiodą często przez drzewostany łęgowe, ułatwiając antropofitom i gatunkom inwazyjnym wnikanie do ekosystemów leśnych. E03.01 Pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych/obiektów rekreacyjnych Wyrzucanie śmieci domowych oraz odpadów z ogródków do lasów grądowych jest obecnie stosunkowo częste w dolinie Rawki. G Turystyka piesza, jazda konna, jazda na pojazdach niezmotoryzowanych G01.03 Pojazdy zmotoryzowane G05.01 Wydeptywanie, nadmierne użytkowanie Siedlisko 9170 jest bardzo wrażliwe na wszelkie zmiany podłoża i zmiany hydrologiczne. Zbyt intensywne penetrowanie płatów tego siedliska jest bardzo szkodliwe dla roślin runa B Odnawianie lasu po wycince - (drzewa rodzime) W przypadku wykorzystania gospodarczego, nie wolno dopuścić do odnowień gatunkami niezgodnymi z typem siedliska przyrodniczego takimi jak np. sosna pospolita Pinus sylvestris. B02.04 Usuwanie martwych i umierających drzew Usuwanie martwych i umierających drzew powodowałoby silne przyrodnicze zubożenie ekosystemów lasów grądowych, ograniczenie ilości drzew dziuplastych, czatowni dla drapieżników oraz środowiska życia licznych bezkręgowców, grzybów, mszaków i innych grup organizmów. B03.04 Eksploatacja lasu bez odnawiania, czy naturalnego odrastania Zagrożenie związane z zanikiem siedliska, jego fragmentacją i ułatwieniem przenikania antropofitów do pozostałych płatów. I01 Obce gatunki inwazyjne WESTMOR CONSULTING 79

80 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne (zwłaszcza dla geofitów wiosennych) oraz dla wrażliwych na brak tlenu w wydeptanej ziemi korzeni drzew i krzewów. Kolejnym problemem jest wnoszenie i wwożenie do lasów grądowych antropofitów (m.in. na ubraniach, kołach samochodów i motocykli oraz w końskich odchodach), a także niszczenie warstwy próchnicznej. Jest to o tyle niebezpieczne, iż w grądzie porastającym strome skarpy doliny Rawki bardzo łatwo uruchomić procesy erozyjne i degeneracyjne. W wielu miejscach na skarpie doliny Rawki, gdzie penetracja turystyczna jest największa (np. na skarpie doliny w okolicy miejscowości Joachimów- Mogiły), wyraźnie widać skutki zbyt intensywnego wydeptywania - szerokie ścieżki, uszkodzone przez wandali pnie niektórych drzew i inne. Jazda na quadach, motocyklach i samochodach terenowych, których właściciele chcą się zmierzyć z dziką doliną Rawki, niszczą przy okazji roślinność, i zmieniają strukturę mikrosiedlisk. Problem ten narasta i jest coraz częściej zauważany w terenie. Obecność w płatach tego siedliska gatunków inwazyjnych i antropofitów. F04.02 Zbieractwo grzybów, porostów, jagód, itp. Zbieracze grzybów i owoców runa potrafią przerzucać warstwy opadłych liści i ściółki, niszcząc korzenie roślin, grzybnię i warstwę próchniczną gleby odsłaniając ją i zmieniając jej strukturę. 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi- Pinetum, Pino mugo- Nie określono celów działań ochronnych z powodu konieczności weryfikacji Standardowego Formularza Danych (SDF) w zakresie nadanych siedlisku ocen reprezentatywności, powierzchni ogólnej, stanu Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 Brak zagrożeń Brak zagrożeń WESTMOR CONSULTING 80

81 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne Sphagnetum, Sphagno girgensohnii- Piceetum) i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne zachowania oraz oceny ogólnej. *91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Sa licetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinosoincanae) i olsy źródliskowe Przywrócenie właściwego stanu ochrony płatów siedliska o statusie U1 poprzez renaturyzację płatów siedliska oraz usunięcie gatunków nierodzimych, np.: klonu jesionolistnego Acer negundo. Utrzymanie obecnej powierzchni siedliska i sukcesywne jego powiększenie. Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 D01.01 Ścieżki, szlaki piesze, szlaki rowerowe Ścieżki, szlaki piesze, szlaki rowerowe w obszarze Natura 2000 Dolina Rawki wiodą często przez drzewostany łęgowe, ułatwiając antropofitom i gatunkom inwazyjnym wnikanie do ekosystemów leśnych. D01.02 Drogi, autostrady D01.04 Drogi kolejowe, w tym TVG D01.05 Mosty, wiadukty Budowa autostrady A2 oraz istniejąca magistrala kolejowa dawnej kolei warszawsko-wiedeńskiej (oraz jej trwający właśnie remont) doprowadziły do fragmentacji płatów siedliska *91E0. E03.01 Pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych/obiektów rekreacyjnych Wyrzucanie śmieci domowych oraz odpadów z ogródków do lasów łęgowych stało się częste w dolinie Rawki. Trawa ze skoszonych ogródków, wypielone chwasty, zepsute owoce, które spady z drzew - wszystko to trafia do lasów łęgowych w dolinie Rawki. G01.02 Turystyka piesza, jazda konna, jazda na pojazdach niezmotoryzowanych G01.03 Pojazdy zmotoryzowane Siedlisko *91E0 jest bardzo wrażliwe na wszelkie zmiany podłoża i zmiany hydrologiczne. Zbyt intensywne penetrowanie płatów tego siedliska jest B02.04 Usuwanie martwych i umierających drzew Usuwanie martwych i umierających drzew powodowałoby silne przyrodnicze zubożenie ekosystemów lasów łęgowych, ograniczenie ilości drzew dziuplastych oraz środowiska życia licznych bezkręgowców, grzybów, mszaków i innych grup organizmów. J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie Las łęgowy jest silnie zależny od stałego, wysokiego poziomu wód gruntowych oraz ich ciągłego przepływu. Wszelkie zmiany reżimu wodnego w lasach lęgowych prowadzą do ich degeneracji. Jednocześnie siedlisko *91E0, położone w bezpośredniej bliskości koryta rzecznego (i naturalnie za nim podążające, w przypadku spontanicznej zmiany kierunku biegu rzeki), a także odznaczające się dużą zdolnością do regeneracji, może dość długo opierać się niewielkim zmianom antropogenicznym w dolinie rzeki. J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych Działania takie miały miejsce w różnych okresach (również całkiem niedawno), dlatego należy odnotować takie potencjalne zagrożenie, wiążące się dla lasów łęgowych ze zmianą podłoża i warunków hydrologicznych, co może na pewien okres wpłynąć negatywnie na ich odporność WESTMOR CONSULTING 81

82 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne bardzo szkodliwe dla roślin runa (zwłaszcza dla geofitów wiosennych) oraz dla wrażliwych na brak tlenu w wydeptanej ziemi korzeni drzew i krzewów. Kolejnym problemem jest wnoszenie i wwożenie do lasów łęgowych antropofitów (m.in. na ubraniach, kołach samochodów i motocykli oraz w końskich odchodach). G01.08 Inne rodzaje sportu i aktywnego wypoczynku G05.04 Wandalizm Dużym zagrożeniem są dzikie kąpieliska. Zjawisko to dotyczy tzw. oberwanek, czyli skarp przymeandrowych w zakolach rzeki. Wypoczywający dojeżdżają do miejsca wypoczynku samochodami, motocyklami, quadami, itp. I01 Obce gatunki inwazyjne Obecność w płatach tego siedliska gatunków inwazyjnych i antropofitów. J03.02 Antropogeniczne zmniejszenie spójności siedlisk Zagrożenie może mieć miejsce przy intensyfikacji wędkarstwa, turystyki pieszej i motorowej w lasach łęgowych i na ich obrzeżach w dolinie Rawki. Jest to zjawisko szczególnie niekorzystne dla obszaru Natura 2000 Dolina Rawki, zaburza strukturę i funkcjonowanie obszaru, w tym jego funkcję korytarza ekologicznego. i zdolność do regeneracji. K04.03 Zawleczenie choroby (patogeny mikrobowe) Zagrożenie to może potencjalnie wiązać się z jesionem wyniosłym Fraxinus excelsior. Na terenie całego kraju gatunek ten jest zagrożony ze względu na rozprzestrzeniające się choroby bakteryjne i grzybowe oraz inne czynniki. W dolinie Rawki gatunek ten jest obecnie bardzo rzadki, jednak wraz z postępującą renaturalizacją łęgów może rozszerzać swój zasięg. W związku z tym nie można wykluczyć, iż zagrożenie K04.03 zyska na znaczeniu starodub łąkowy Angelica palustris (= Ostericum palustre) Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 U Nieznane zagrożenie lub nacisk U Nieznane zagrożenie lub nacisk 1337 bóbr europejski Castor fiber Utrzymanie właściwego stanu ochrony (FV). Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 E03.01 Pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych/obiektów rekreacyjnych Doliny rzeczne, w tym dolina Rawki A07 Stosowanie biocydów, hormonów i substancji chemicznych Zagrożenie to wpływa na kondycję zwierząt i ich bazę pokarmową. WESTMOR CONSULTING 82

83 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne podlegają zanieczyszczeniu odpadami bytowymi z sąsiadujących gospodarstw i obiektów rekreacyjnych. Kumulujące się i przepływające śmieci stają się bezpośrednim zagrożeniem dla zwierząt (pułapki, okaleczenia, zatrucia). Zostają też wbudowywane w tamy i żeremia bobrowe. E01.03 Zabudowa rozproszona Zabudowa rozproszona przyczynia się do zajmowania dostępnych siedlisk, które może przybierać wiele form. Są to nowe budynki, ogrodzenia, karczunek drzew i krzewów, obecność ludzi i zwierząt gospodarskich (płoszenie). G05.04 Wandalizm Wandalizm dotyczy przede wszystkim niszczenia tam i żeremi bobrowych. Ze względu na stałą obecność bobrów i nieregularność przypadków niszczenia tam i żeremi działanie to jest wysoce nieskutecznym (i niedozwolonym) sposobem ograniczania populacji. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do śmierci zwierząt (np. niszczenie żeremi/nor w porze rozrodu, czy zimą). H01.08 Rozproszone zanieczyszczenie wód powierzchniowych z powodu ścieków z gospodarstw domowych Rozproszone zanieczyszczenie wód powierzchniowych z powodu ścieków z gospodarstw domowych - nielegalne odprowadzanie ścieków z gospodarstw domowych do rzeki Rawki i jej dopływów. Powoduje to zmiany troficzne w siedliskach, dodatkowo może przyczyniać się do zachorowań zwierząt (np. choroby skórne, choroby układu pokarmowego, itp.). F Chwytanie, trucie, kłusownictwo Ze względu na ziemno-wodny tryb życia i nocną aktywność bobry nie są łatwym celem dla kłusowników, jednak potencjalnie mogą występować próby zabijania rodzin w żeremiach/norach lub pojedynczych zwierząt. G01.03 Pojazdy zmotoryzowane Pojazdy poruszające się po drogach przecinających dolinę i biegnących wzdłuż niej zabijają zwierzęta wybierające się na żer lub podejmujące dyspersję poza dolinę Rawki. G02 Infrastruktura sportowa i rekreacyjna Rozbudowa i powstawanie punktów dostępu do rzeki w celach rekreacyjnych (plaże, miejsca cumowania i przenosek kajaków) może powodować zajmowanie siedlisk i płoszenie zwierząt. J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych Potencjalnym zagrożeniem są próby regulacji naturalnego biegu rzeki - umacnianie brzegów, zasypywanie starorzeczy, itp. L08 Powódź (procesy naturalne) Powodzie w sposób naturalny niszczą lub uszkadzają tamy, żeremia i nory bobrowe, jednak dopóki występują w sposób naturalny nie powinny być przeszkodą w utrzymaniu właściwego stanu ochrony gatunku 1355 wydra Lutra Utrzymanie właściwego stanu Obszar Organ sprawujący nadzór E03.01 Pozbywanie się odpadów z A07 Stosowanie biocydów, hormonów i WESTMOR CONSULTING 83

84 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące lutra ochrony (FV). Natura 2000 nad obszarem Natura 2000 gospodarstw domowych/obiektów rekreacyjnych Doliny rzeczne, w tym dolina Rawki podlegają zanieczyszczeniu odpadami bytowymi z sąsiadujących gospodarstw i obiektów rekreacyjnych. Kumulujące się i przepływające śmieci stają się bezpośrednim zagrożeniem dla zwierząt (pułapki, okaleczenia, zatrucia). E01.03 Zabudowa rozproszona Zabudowa rozproszona przyczynia się do zajmowania dostępnych siedlisk, które może przybierać wiele form - są to nowe budynki, ogrodzenia, karczunek drzew i krzewów, obecność ludzi i zwierząt gospodarskich (płoszenie). G01.03 Pojazdy zmotoryzowane Pojazdy poruszające się po drogach przecinających dolinę i biegnących wzdłuż niej zabijają zwierzęta omijające progi wodne lub podejmujące dyspersję poza dolinę Rawki. H01.08 Rozproszone zanieczyszczenie wód powierzchniowych z powodu ścieków z gospodarstw domowych Rozproszone zanieczyszczenie wód powierzchniowych z powodu ścieków z gospodarstw domowych - nielegalne odprowadzanie ścieków z gospodarstw domowych do rzeki Rawki i jej dopływów powoduje zmiany troficzne w siedliskach, dodatkowo może przyczyniać się do zachorowań zwierząt (np. choroby skórne, choroby układu pokarmowego, itp.). Zagrożenie potencjalne substancji chemicznych Zagrożenie to wpływa na kondycję zwierząt i ich bazę pokarmową. F Chwytanie, trucie, kłusownictwo Ze względu na ziemno-wodny tryb życia i nocną aktywność wydry nie są łatwym celem dla kłusowników. Potencjalnie mogą występować próby zabijania pojedynczych zwierząt. G02 Infrastruktura sportowa i rekreacyjna Rozbudowa i powstawanie punktów dostępu do rzeki w celach rekreacyjnych (plaże, miejsca cumowania i przenosek kajaków) może powodować zajmowanie siedlisk i płoszenie zwierząt. G01.03 Pojazdy zmotoryzowane Pojazdy poruszające się po drogach przecinających dolinę i biegnących wzdłuż niej zabijają zwierzęta wybierające się na żer lub podejmujące dyspersję poza dolinę Rawki. J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych Potencjalnym zagrożeniem są próby regulacji naturalnego biegu rzeki - umacnianie brzegów, zasypywanie starorzeczy, itp traszka grzebieniasta Triturus cristatus Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 D05 Usprawniony dostęp do obszaru Istniejąca i stopniowo rozwijająca się sieć dróg oraz powszechność stosowania pojazdów mechanicznych (samochody, traktory, quady, motocykle) umożliwia występowanie szeregu innych zagrożeń, A07 Stosowanie biocydów, hormonów i substancji chemicznych Stosowanie biocydów, hormonów i substancji chemicznych wpływa na kondycję zwierząt i ich bazę pokarmową, zmianę jakości wody, trofii WESTMOR CONSULTING 84

85 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne takich jak zasypywanie zbiorników wodnych, zanieczyszczanie odpadami z gospodarstw, wandalizm, itp. E03.01 Pozbywanie się odpadów gospodarstw domowych/obiektów rekreacyjnych Ze względu na powszechne postrzeganie wszelkich niewielkich oczek wodnych jako nieużytków, są one zwykle miejscami wyrzucania śmieci, gruzu, wylewania nieczystości, itp. J Wypełnianie rowów, tam, stawów, sadzawek, bagien lub torfiarek Ze względu na powszechne postrzeganie wszelkich niewielkich oczek wodnych jako nieużytków, są one nierzadko uproduktywniane przez sukcesywne lub jednokrotne zasypywanie ziemią i włączane do powierzchni użytkowanej gospodarczo. K02 Ewolucja biocenotyczna, sukcesja Starorzecza i okresowo zalewane obniżenia terenu podlegają sukcesji, zwłaszcza przy ograniczaniu naturalnego występowania sezonowych zalewów i regulacji doliny rzeki - rozwija się wówczas roślinność, która przekształca charakter zbiorników wodnych (np. zacienienie, akumulacja biomasy, itp.) w sposób uniemożliwiający występowanie gatunków będących związanych tylko z pewnym stadium sukcesji. i biotycznych składników siedliska. F Chwytanie, trucie, kłusownictwo Zagrożenie dotyczy nielegalnych odłowów zwierząt w celach hodowlanych. G02 Infrastruktura sportowa i rekreacyjna Rozbudowa i powstawanie punktów dostępu do rzeki w celach rekreacyjnych (plaże, miejsca cumowania i przenosek kajaków) może powodować zajmowanie siedlisk (zasypywanie miejsc rozrodu, niszczenie miejsc żerowania i hibernacji) i przypadkowe zabijanie zwierząt (pojazdy). L08 Powódź (procesy naturalne) Powódź znacząco może wpłynąć na warunki troficzne siedlisk i zmienić charakter siedliska. K01.03 Wyschnięcie Naturalne procesy w dolinie rzeki mogą prowadzić do wyschnięcia części zbiorników wodnych. W wyniku działalności człowieka może nastąpić obniżanie lustra wód gruntowych i podziemnych, spowodowane redukcją retencji, odwadnianiem lub eksploatacją zasobów naturalnych (wody, gazu łupkowego, itp.). M01.02 Susze i zmniejszenie opadów Susze i zmniejszenie opadów mogą mieć wpływ na utrzymywanie się wody w miejscach rozrodu kumak nizinny Bombina bombina Przywrócenie właściwego stanu ochrony gatunku (FV). Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 A08 Nawożenie (nawozy sztuczne) Nawożenie przyczynia się (na skutek spływu powierzchniowego) do pogorszenia jakości wody w Rawce. Dotyczy całej zlewni Rawki. Powoduje okresowe spływy silnie zeutrofizowanej wody, przyczyniając się C01.01 Wydobywanie piasku i żwiru Wydobywanie piasku i żwiru może doprowadzić do niszczenia siedlisk występowania i tarlisk minoga strumieniowego. WESTMOR CONSULTING 85

86 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne o nowe dane. m.in. do pogorszenia warunków tlenowych. E03 Odpady, ścieki Dotyczy całej zlewni Rawki, ponieważ nawet epizodycznie usuwane ścieki przesuwają się wraz z wodami dopływów, bądź cieku głównego, wpływając na stan i zachowanie populacji lokalnych. Szczególnie narażone są gatunki o wąskim zakresie tolerancji na zanieczyszczenia. H01 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Zanieczyszczenie wód powierzchniowych wpływa negatywnie na stan populacji przedmiotu ochrony, poprzez utrudnienie, a w skrajnych przypadkach uniemożliwienie realizacji wszystkich procesów populacyjnych (np. upośledza rozwój, wzrost, rozmnażanie). J Niewielkie projekty hydroenergetyczne, jazy Istniejące przegrody ograniczają możliwość migracji, wymiany puli genowej. D01.02 Drogi, autostrady Potencjalna rozbudowa sieci dróg, jak również niewłaściwie prowadzona naprawa istniejących odcinków może skutkować lokalnym zanieczyszczeniem cieku, a w konsekwencji zanikiem lokalnych populacji gatunku. G01.08 Inne rodzaje aktywnego wypoczynku - kajakarstwo Intensywne użytkowanie koryta Rawki do celów spływów kajakowych powoduje niszczenie siedlisk minoga strumieniowego poprzez ich, np. rozdeptywanie, wypłukiwanie, rozjeżdżanie. I01 Obce gatunki inwazyjne Obce gatunki ryb mogą stanowić konkurencję o miejsce i pokarm, jak również mogą potencjalnie, poprzez drapieżnictwo, stanowić zagrożenie - szczególnie dla ikry, larw i młodocianych postaci (np. inwazyjne gatunki babek). J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie Zmiany reżimu hydrologicznego prowadzą do zaniku mikrosiedlisk, w których bytują minogi strumieniowe (często są to wypłycenia o spowolnionym nurcie, które pierwsze ulegną przesuszeniu). J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych J02.12 Tamy, wały, sztuczne plaże 1096 minóg strumieniowy Lampetra planeri Poprawa złego stanu ochrony (U2) w kierunku stanu właściwego (FV), w tym przejściowe osiągnięcie stanu niezadowalającego (U1) poprzez: Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 Brak zagrożeń Brak zagrożeń osiągnięcie właściwego stanu WESTMOR CONSULTING 86

87 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne parametru siedliska gatunku, osiągnięcie stanu właściwego parametru względnej liczebności populacji (>0,05 os/m 2 ), określenie stanu populacji gatunku poprzez wykonanie dokładnych badań, uzyskanie drożności koryta rzecznego - likwidacja barier migracyjnych (usuwanie progów lub budowa przepławek), redukcję stopnia eutrofizacji spowodowanej spływem powierzchniowym. Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane piskorz Misgurnus fossilis Poprawa złego stanu ochrony (U2) w kierunku stanu właściwego (FV), w tym przejściowe osiągnięcie stanu niezadowalającego (U1) poprzez: osiągnięcie właściwego stanu parametru siedliska gatunku, osiągnięcie stanu właściwego parametru względnej liczebności populacji (>0,01 os/m 2 ), określenie stanu populacji gatunku poprzez wykonanie dokładnych badań, uzyskanie drożności koryta rzecznego - likwidacja barier migracyjnych (usuwanie progów lub budowa przepławek). Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 H01 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Zanieczyszczenie wód powierzchniowych wpływa negatywnie na stan populacji przedmiotu ochrony, poprzez utrudnienie, a w skrajnych przypadkach uniemożliwienie realizacji wszystkich procesów populacyjnych (np. upośledza rozwój, wzrost, rozmnażanie). J Niewielkie projekty hydroenergetyczne, jazy Istniejące przegrody ograniczają możliwości migracji, wymiany puli genowej. D01.02 Drogi, autostrady Potencjalna rozbudowa sieci dróg I01 Obce gatunki inwazyjne Obce gatunki ryb mogą stanowić konkurencję o miejsce i pokarm. Potencjalnie, poprzez drapieżnictwo, mogą stanowić zagrożenie dla ikry, larw i młodocianych postaci (np. inwazyjne gatunki babek). J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie Zmiany reżimu hydrologicznego prowadzą do zaniku mikrosiedlisk, w których bytują piskorze (często są to wypłycenia o spowolnionym nurcie, które pierwsze ulegną przesuszeniu). J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych WESTMOR CONSULTING 87

88 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane. Zmiany reżimu hydrologicznego prowadzą do zaniku mikrosiedlisk, w których bytują piskorze koza Cobitis taenia Przywrócenie właściwego stanu ochrony poprzez: osiągnięcie właściwego stanu parametru siedliska gatunku, osiągnięcie stanu właściwego (FV) parametru względnej liczebności populacji (>0,01 os/m 2 ), określenie stanu populacji gatunku poprzez wykonanie dokładnych badań, uzyskanie drożności koryta rzecznego - likwidacja barier Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 A08 Nawożenie (nawozy sztuczne) Nawożenie przyczynia się (na skutek spływu powierzchniowego) do pogorszenia jakości wody w Rawce. Dotyczy całej zlewni Rawki. Powoduje okresowe spływy silnie zeutrofizowanej wody, przyczyniając się m.in. do pogorszenia warunków tlenowych. E03 Odpady, ścieki Dotyczy całej zlewni Rawki, ponieważ nawet epizodycznie usuwane ścieki przesuwają się wraz z wodami dopływów, bądź cieku głównego, wpływając na stan i zachowanie populacji lokalnych. Szczególnie narażone są gatunki o wąskim zakresie tolerancji na zanieczyszczenia, np. kozy. H01 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Zanieczyszczenie wód powierzchniowych wpływa negatywnie na stan populacji przedmiotu ochrony, poprzez utrudnienie, a w skrajnych przypadkach uniemożliwienie realizacji wszystkich procesów populacyjnych (np. upośledza rozwój, wzrost, rozmnażanie). J Niewielkie projekty hydroenergetyczne, jazy Istniejące przegrody ograniczają możliwość migracji, wymiany puli genowej. K02.03 Eutrofizacja Eutrofizacja wpływa negatywnie na stan populacji przedmiotu ochrony, poprzez utrudnienie, a w skrajnych przypadkach uniemożliwienie realizacji wszystkich C01.01 Wydobywanie piasku i żwiru Wydobywanie piasku i żwiru może doprowadzić do niszczenia siedlisk występowania i tarlisk kozy. D01.02 Drogi, autostrady Potencjalna rozbudowa sieci dróg, jak również niewłaściwie prowadzona naprawa istniejących odcinków może skutkować lokalnym zanieczyszczeniem cieku a w konsekwencji zanikiem lokalnych populacji gatunku. I01 Obce gatunki inwazyjne Obce gatunki ryb mogą stanowić konkurencję o miejsce i pokarm. Potencjalnie, poprzez drapieżnictwo, mogą stanowić zagrożenie dla ikry, larw i młodocianych postaci (np. inwazyjne gatunki babek). J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie Zmiany reżimu hydrologicznego prowadzą do zaniku mikrosiedlisk, w których bytują kozy (często są to wypłycenia o spowolnionym nurcie, które pierwsze ulegną przesuszeniu). J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych Zmiany reżimu hydrologicznego prowadzą do zaniku mikrosiedlisk, w których bytują kozy (często są to wypłycenia o spowolnionym nurcie, które pierwsze podlegają regulacji). Problem może dotyczyć dopływów Rawki, w których WESTMOR CONSULTING 88

89 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne procesów populacyjnych (np. upośledza rozwój, wzrost, rozmnażanie), szczególnie dotyczy to gatunków o wąskim zakresie tolerancji na zanieczyszczenia, jakim jest m.in. koza. populacja kozy jest dosyć silna i stanowić może naturalne źródło kolonizatorów dla populacji zasiedlającej koryto główne Rawki głowacz białopłetwy Cottus gobio Poprawa złego stanu ochrony (U2) w kierunku stanu właściwego (FV), w tym przejściowe osiągnięcie stanu niezadowalającego (U1) poprzez: osiągnięcie właściwego stanu parametru siedliska gatunku, osiągnięcie stanu właściwego parametru względnej liczebności populacji (>0,01 os/m 2 ), określenie stanu populacji gatunku poprzez wykonanie dokładnych badań, uzyskanie drożności koryta rzecznego - likwidacja barier migracyjnych (usuwanie progów lub budowa przepławek). Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony i uwarunkowaniach jego ochrony oraz podjęcie stosownych działań w oparciu o nowe dane. Obszar Natura 2000 Organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 A08 Nawożenie (nawozy sztuczne) Nawożenie przyczynia się (na skutek spływu powierzchniowego) do pogorszenia jakości wody w Rawce. Dotyczy całej zlewni Rawki. Powoduje okresowe spływy silnie zeutrofizowanej wody, przyczyniając się m.in. do pogorszenia warunków tlenowych. E03 Odpady, ścieki Dotyczy całej zlewni Rawki, ponieważ nawet epizodycznie usuwane ścieki przesuwają się wzdłuż koryta dopływu, bądź cieku głównego wpływając na stan i zachowanie populacji lokalnych. Szczególnie narażone są gatunki o wąskim zakresie tolerancji na zanieczyszczenia, np. głowacz białopłetwy. H01 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Zanieczyszczenie wód powierzchniowych wpływa negatywnie na stan populacji przedmiotu ochrony, poprzez utrudnienie, a w skrajnych przypadkach uniemożliwienie realizacji wszystkich procesów populacyjnych (np. upośledza rozwój, wzrost, rozmnażanie). J Niewielkie projekty hydroenergetyczne, jazy Istniejące przegrody ograniczają możliwość migracji, wymiany puli genowej. K03.04 Międzygatunkowe interakcje wśród zwierząt, drapieżnictwo Zarybianie gatunkami ryb łososiowatych, miętusem i węgorzem C01.01 Wydobywanie piasku i żwiru Wydobywanie piasku i żwiru może doprowadzić do niszczenia siedlisk i tarlisk głowacza białopłetwego. D01.02 Drogi, autostrady Potencjalna rozbudowa sieci dróg, jak również niewłaściwie prowadzona naprawa istniejących odcinków może skutkować lokalnym zanieczyszczeniem cieku, a w konsekwencji zanikiem lokalnych populacji gatunku. I01 Obce gatunki inwazyjne Obce gatunki ryb mogą stanowić konkurencję o miejsce i pokarm. Potencjalnie, poprzez drapieżnictwo, mogą stanowić zagrożenie dla ikry, larw i młodocianych postaci (np. inwazyjne gatunki babek). J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie Zmiany reżimu hydrologicznego prowadzą do zaniku mikrosiedlisk, w których bytują głowacze białopłetwe (często są to wypłycenia o silnym nurcie, które pierwsze ulegną przesuszeniu). J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana przebiegu koryt rzecznych Zmiany reżimu hydrologicznego prowadzą do zaniku mikrosiedlisk, w których bytują głowacze białopłetwe (często są to wypłycenia o silnym nurcie, które pierwsze podlegają regulacji). J02.12 Tamy, wały, sztuczne plaże - ogólnie WESTMOR CONSULTING 89

90 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne Wraz z nasilającym się ruchem turystycznym nad rzeką pojawiać się mogą wydeptane plaże. Powstające w miejscach bytowania głowacza białopłetwego mogą przyczynić się do zaniku siedlisk gatunku. K01.02 Zamulenie Zamulenie może doprowadzić do zaniku miejsc tarliskowych, a przez to do lokalnej ekstynkcji gatunku. K02.03 Eutrofizacja Eutrofizacja wpływa negatywnie na stan populacji przedmiotu ochrony, poprzez utrudnienie, a w skrajnych przypadkach uniemożliwienie realizacji wszystkich procesów populacyjnych (np. upośledza rozwój, wzrost, rozmnażanie), szczególnie dotyczy to gatunków o wąskim zakresie tolerancji na zanieczyszczenia, jakim jest głowacz białopłetwy. Obszar Natura 2000 Grabinka PLH Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) Eliminacja gatunków niezgodnych ekologicznie z siedliskiem. Stopniowa przebudowa drzewostanu poprzez wycięcie i całkowite usunięcie świerka w ciągu pierwszych 5 lat obowiązywania planu zadań ochronnych. Zabiegi należy przeprowadzać w I i IV kwartale roku, to jest po sezonie wegetacyjnym. Eliminacja gatunków niezgodnych ekologicznie z siedliskiem. Przebudowa drzewostanu poprzez wprowadzanie gatunków liściastych (dębu i lipy) w miejsce stopniowo eliminowanej sosny. Wycięciu winno podlegać około 50% Województwo mazowieckie, gmina Puszcza Mariańska, obręb Nadleśnictwo Radziwiłłów, wydzielenia: 156f, 156h. Województwo mazowieckie, gmina Puszcza Mariańska, obręb Nadleśnictwo Radziwiłłów, wydzielenia: Zarządzający nieruchomością - Nadleśnictwo Radziwiłłów Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie. B02 Zagrożenie zostało zdefiniowane jako istniejące. Hodowla i eksploatacja drzewostanów wiąże się z szeregiem zabiegów takich jak: trzebieże, zręby, sztuczne nasadzenia, zrywka drewna. W ich wyniku dochodzi do bezpośredniego niszczenia fitocenoz leśnych. Objawia się to przede wszystkim niewielkim udziałem drzewostanów dojrzewających i dojrzałych, osiągających wiek powyżej 100 lat. Biorąc pod uwagę długowieczność dębów, w obecnie obowiązującej gospodarce leśnej praktycznie nie ma możliwości wykształcenia się ponad letnich drzewostanów. Tym samym zachodzący w sposób naturalny proces powolnego dojrzewania fitocenoz leśnych zostaje cyklicznie powstrzymywany przez człowieka na jednym z jego etapów. Drzewostany są ujednolicone wiekowo i przestrzennie. Niejednokrotnie w swoim I01 Zagrożenie zostało zdefiniowane jako potencjalne i związane jest z prawdopodobną ekspansją co najmniej dwóch gatunków obcego pochodzenia, takich jak: niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora i kolczurka klapowana Echinocystis lobata (szczególnie wzdłuż cieku na dnie doliny). J02 Zagrożenie potencjalne. Obszar Natura 2000 położony jest w dolnej części zlewni cząstkowej, której główna część znajduje się na gruntach prywatnych wsi Bartniki i Grabina Radzi- wiłłowska (poza kompleksem Lasów Państwowych). Obszar ten jest użytkowany rolniczo i w coraz większym stopniu zabudowywany. Wszelkie zmiany w zakresie jakości i ilości wody dopływającej do obszaru Natura 2000 generowane w górnej części zlewni, mogą mieć negatywne konsekwencje dla WESTMOR CONSULTING 90

91 Przedmiot ochrony Działania ochronne Obszar wdrażania Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne sosny. Zabiegi należy przeprowadzać w I i IV kwartale roku, to jest po sezonie wegetacyjnym. Wprowadzenie gatunków liściastych (dębu i lipy) winno być poprzedzone odpowiednim przygotowaniem gleby na bazie płytkiej orki, frezu bądź przygotowania ręcznego. Zadanie należy wykonać w trakcie obowiązywania planu zadań ochronnych (10 lat). Modyfikacja gospodarki leśnej, polegająca na wydłużeniu wieku rębności i pozostawianiu większej ilości martwego drewna (przynajmniej do poziomu 5 drzew posuszu czynnego żywego/ha), w trakcie obowiązywania planu zadań ochronnych (10 lat). Potwierdzenie wykonania działań w zakresie przebudowy drzewostanu polegającej na usunięciu świerka w 6 roku obowiązywania planu zadań ochronnych Ocena stanu zachowania siedliska, obejmująca wszystkie parametry i wskaźniki zgodnie z metodyką Państwowego Monitoringu Środowiska Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ) dla siedliska 9160, jeśli do czasu zatwierdzenia i rozpoczęcia wdrażania planu zadań ochronnych nie zostanie taka opublikowana w podręczniku metodycznym GIOŚ dla siedliska abf, 179a, 191b (w granicach siedliska). Nadleśnictwo Radziwiłłów, wydzielenia: 156 abfh, 157a, 167i, 179a, 191b (w granicach siedliska Województwo mazowieckie, gmina Puszcza Mariańska, obręb Nadleśnictwo Radziwiłłów, Transekt 1 punkt początkowy: N:52o 1'55,488" E:20o 13'29,964" punkt środkowy: N:52o 1'59,736" E:20o 13'25,068" punkt końcowy: N:52o 2'2,184" E:20o 13'18,12" Transekt 2 punkt początkowy: składzie mają gatunki obce ekologicznie i geograficznie. Prace trzebieżowe w okresie wegetacyjnym prowadzą do niszczenia runa, zwłaszcza podczas zrywki drewna. B02.04 Zagrożenie zdefiniowano jako istniejące. W wyniku prowadzenia gospodarki leśnej brak jest odpowiedniej ilości martwego drewna, tym samym nie występują wszystkie fazy rozkładu drzew stojących i leżących kłód. Powoduje to brak rozmaitych mikrosiedlisk i bazy pokarmowej dla wielu gatunków zwierząt i grzybów. K02 Zagrożenie zostało zdefiniowane jako istniejące. Proces sukcesji dotyczy naturalnej zmiany siedlisk przyrodniczych w wyniku zmian stosunków wodnych. Innym przypadkiem mogą być długookresowe zmiany stosunków ilościowych między składnikami drzewostanu powstające w wyniku samoistnego odnawiania się tylko jednego gatunku (np. graba). K06 Zagrożenie zostało zdefiniowane jako istniejące. W obrębie siedliska przyrodniczego 9170 poszczególne drzewostany charakteryzują się różnym zwarciem koron. Im większe jest zwarcie, tym pokrywa runa jest uboższa, zarówno pod względem pokrycia, jak i liczby gatunków. Należy brać pod uwagę zmiany bogactwa florystycznego obszaru w zależności od struktury drzewostanu. funkcjonowania siedlisk przyrodniczych w dnie doliny. K01.01 Zagrożenie potencjalne. Erozja może wystąpić na krawędzi doliny w przypadku stosowania ciężkiego sprzętu podczas prac leśnych (także poza obszarem Natura 2000). K02.04 Zagrożenie potencjalne. W wyniku sztucznego wprowadzenia do drzewostanów gatunków iglastych (sosna, świerk) następuje zakwaszanie gleby będące efektem opadu igliwia i szyszek. Aktualnie niebezpieczeństwo nie jest duże i będzie się zmniejszać wraz ze stopniowym usunięciem świerków oraz sosen. Potencjalne niebezpieczeństwo stanowi także rozwój sztucznych litych nasadzeń iglastych w bliskiej odległości od obszaru Natura 2000, co może powodować występowanie spływów (powierzchniowych i śródpokrywowych) substancji zakwaszających grunt. WESTMOR CONSULTING 91

92 Przedmiot ochrony Działania ochronne Monitoring należy wykonywać co 5 lat od momentu obowiązywania planu zadań ochronnych. Obszar wdrażania N:52o 1'42,78" E:20o 14'5,1" punkt środkowy: N:52o 1'45,084" E:20o 14' 1,104" punkt końcowy: N:52o 1'45,156" E:20o 13'51,096 Podmiot odpowiedzialny za wykonanie istniejące Zagrożenie potencjalne Źródło: Plany zadań ochronnych Obszaru Natura 2000 Dolina Rawki PLH100015, Grabinka PLH WESTMOR CONSULTING 92

93 Rysunek 13. Obszarowe formy ochrony przyrody na terenie Gminy Bolimów POMNIKI PRZYRODY Źródło: Wg ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Pomniki zlokalizowane na terenie Gminy Bolimów prezentuje poniższa tabela. Nie są one objęte ochroną międzynarodową. WESTMOR CONSULTING 93

94 Tabela 10. Pomniki przyrody na terenie Gminy Bolimów Lp Nazwa pomnika Data utworzenia pomnika Podstawa prawna Opis pomnika Obwód Wys. Miejscowość Obręb Ewid. Nr działki Położenie geograficzne Opis lokalizacji Forma własności Rodzaj gruntów Nadzór 1 Dąb czerwony r Zarządzenie nr 29 Wojewody Skierniewickiego Dąb czerwony o ob. 230 cm Joachimów- Mogiły 6 71/1 Długość Szerokość Przedmiotowy dąb rośnie na terenie zespołu dworskiego Halin Własność prywatna Użytki zabudowane właściciel 2 Dąb czerwony r Zarządzenie nr 29 Wojewody Skierniewickiego Dąb czerwony o ob. 270 cm Joachimów- Mogiły 6 71/1 Długość Szerokość Przedmiotowy dąb rośnie na terenie zespołu dworskiego Halin Własność prywatna Użytki zabudowane właściciel 3 Lipa drobnolistna r Zarządzenie nr 29 Wojewody Skierniewickiego Lipa drobnolistna o ob. 355 cm Joachimów- Mogiły 6 71/1 Długość Szerokość Przedmiotowa lipa rośnie na terenie zespołu dworskiego Halin Własność prywatna Użytki zabudowane właściciel 4 Lipa drobnolistna r Zarządzenie nr 29 Wojewody Skierniewickiego Lipa drobnolistna o ob. 300 cm Joachimów- Mogiły 6 71/1 Długość Szerokość Przedmiotowa lipa rośnie na terenie zespołu dworskiego Halin Własność prywatna Użytki zabudowane właściciel 5 Dąb szypułkowy r Zarządzenie nr 29 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 365 cm Kol. Bolimowska Wieś Długość Szerokość Przedmiotowy dąb rośnie na terenie parku zabytkowego Krasnów Własność prywatna Użytki rolne zabudowane właściciel 6 Wiąz szypułkowy r Zarządzenie nr 29 Wojewody Skierniewickiego Wiąz szypułkowy o ob. 275 cm Bolimowska Wieś 1 1 Długość Szerokość Przedmiotowy wiąz rośnie przy Kościele św. Trójcy Własność Parafii Św. Trójcy w Bolimowie Użytki rolne zabudowane właściciel 7 Wiąz szypułkowy r. Zarządzenie nr 6 Wojewody Skierniewickiego Wiąz szypułkowy o ob. 330 cm Bolimowska Wieś 1 34 Długość Szerokość Przedmiotowy wiąz rośnie przy Kościele św. Trójcy Własność Parafii Św. Trójcy w Bolimowie Użytki rolne zabudowane właściciel WESTMOR CONSULTING 94

95 Lp Nazwa pomnika Data utworzenia pomnika Podstawa prawna Opis pomnika Obwód Wys. Miejscowość Obręb Ewid. Nr działki Położenie geograficzne Opis lokalizacji Forma własności Rodzaj gruntów Nadzór 8 Wiąz szypułkowy r. Zarządzenie nr 6 Wojewody Skierniewickiego Wiąz szypułkowy o ob. 290 cm Bolimowska Wieś 1 34 Długość Szerokość Przedmiotowy wiąz rośnie przy Kościele św. Trójcy Własność Parafii Św. Trójcy w Bolimowie Użytki rolne zabudowane właściciel 9 Dąb szypułkowy r. Zarządzenie nr 6 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 332 cm Ziemiary 18 4f Długość Szerokość Drzewo rośnie w enklawie leśnej na terenie nie istniejących zabudowań gajówki Wspólnota Gruntowa wsi Bolimów, Podsokołów, Ziemiary lasy właściciel 10 Dąb szypułkowy r. Zarządzenie nr 6 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 292 cm Ziemiary 18 4f Długość Szerokość Drzewo rośnie w enklawie leśnej na terenie nie istniejących zabudowań gajówki Wspólnota Gruntowa wsi Bolimów, Podsokołów, Ziemiary lasy właściciel 11 Dąb szypułkowy r. Rozporządzenie nr 2 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 415 cm Joachimów- Mogiły 6 141c Długość Szerokość Drzewo rośnie w enklawie leśnej w pobliżu leśniczówki Własność Skarbu Państwa lasy właściciel 12 Dąb szypułkowy r. Rozporządzenie nr 2 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 300 cm Joachimów- Mogiły 6 141a Długość Szerokość Drzewo rośnie w enklawie leśnej w pobliżu leśniczówki Własność Skarbu Państwa lasy właściciel 13 Dąb szypułkowy r. Rozporządzenie nr 2 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 375 cm Joachimów- Mogiły 6 141a Długość Szerokość Drzewo rośnie w enklawie leśnej w pobliżu leśniczówki Własność Skarbu Państwa lasy właściciel 14 Wiąz szypułkowy r. Rozporządzenie nr 2 Wojewody Skierniewickiego Wiąz szypułkowy o ob. 270 cm Joachimów- Mogiły 6 141j Długość Szerokość Drzewo rośnie w enklawie leśnej Własność Skarbu Państwa lasy właściciel WESTMOR CONSULTING 95

96 Lp Nazwa pomnika Data utworzenia pomnika Podstawa prawna Opis pomnika Obwód Wys. Miejscowość Obręb Ewid. Nr działki Położenie geograficzne Opis lokalizacji Forma własności Rodzaj gruntów Nadzór 15 Dąb szypułkowy r. Rozporządzenie nr 2 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 335 cm Joachimów- Mogiły 6 141g Długość Szerokość Drzewo rośnie w enklawie leśnej Własność Skarbu Państwa lasy właściciel 16 Jesion wyniosły r. Rozporządzenie nr 1 Wojewody Skierniewic. Jesion wyniosły o ob. 283 cm Kolonia Wola Szydłowiecka Brak danych Drzewo rośnie na gruntach zadrzewionych Własność prywatna Grunty zadrzewione i zakrzew właściciel 17 Dąb szypułkowy r. Rozporządzenie nr 11 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 400 cm Kol. Bolimowska Wieś Długość Szerokość Drzewo rośnie na terenie pastwisk trwałych Własność Skarbu Państwa Łąki trwałe właściciel 18 Dąb szypułkowy r. Rozporządzenie nr 11 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 320 cm Kol. Bolimowska Wieś Długość Szerokość Drzewo rośnie na terenie pastwisk trwałych Własność prywatna Łąki trwałe właściciel 19 Dąb szypułkowy r. Rozporządzenie nr 29 Wojewody Skierniewickiego Dąb szypułkowy o ob. 290 cm Joachimów- Mogiły 6 134d Długość Szerokość Drzewo rośnie w enklawie leśnej, Nadleśnictwo Radziwiłłów Własność Skarbu Państwa lasy właściciel Grupa drzew m. in. dębów szypułkowych r. Rozporządzenie nr 29 Wojewody Skierniewickiego Drzewa o ob.: 265,232,410,321275, od 18 do 30 Joachimów- Mogiły Długość Szerokość Drzewa rosną w enklawie leśnej, Nadleśnictwo Radziwiłłów Własność Skarbu Państwa lasy właściciel Źródło: Dane Urzędu Gminy Bolimów WESTMOR CONSULTING 96

97 Oprócz wyżej wymienionych form ochrony przyrody na terenie Gminy Bolimów występują również użytki ekologiczne. Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. KORYTARZE EKOLOGICZNE Na terenie Gminy Bolimów korytarzem ekologicznym o randze krajowej jest Dolina Rawki, dzięki której na tym terenie można spotkać niemal wszystkich przedstawicieli parkowej flory i fauny. Tym korytarzem przemieszczają się gatunki pomiędzy Puszczą Kampinoską, a Lasami Spalskimi. Zwierzyną, która porusza się korytarzem ekologicznym są: rysie, łosie, jelenie, dziki, sarny, daniele, lisy, borsuki, wydry i bobry. Dolina Rawki stanowi również miejsce gniazdowania rozmaitych gatunków ptaków, m.in.: sieweczki rzecznej, derkacza, puszczyka, zimorodka, brzegówki, remiza, błotniaka stawowego, bąka, krogulca, brodźca samotnego oraz kropiatki. Źródło: W związku z położeniem korytarzy ekologicznych głównymi zagrożeniami jakie mogą zaistnieć dla funkcjonowania ich poszczególnych odcinków są zagrożenia wynikające z lokalizacji dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkich oraz krajowych. Taka sytuacja prowadzi do występowania kolizji pomiędzy drogą a korytarzem, przez co podczas wzmożonego ruchu pojazdów może prowadzić do zaistnienia niebezpiecznych sytuacji. W związku z tym istotnym jest aby przy drogach znajdowały się znaki informujące, o tym że możliwe jest pojawienie się zwierząt na drodze oraz że należy zachować szczególną ostrożność szczególnie w okresach migracji zwierząt. Minimalizacja oddziaływania bariery psychofizycznej w zasięgu korytarzy migracyjnych polega na następujących działaniach o charakterze osłonowym: budowanie osłon (ekranów) antyolśnieniowych chronią zwierzęta przed oślepianiem przez przejeżdżające pojazdy; osłony powinny być lokowane przede wszystkim na powierzchni i w otoczeniu przejść dla zwierząt; budowanie ekranów akustycznych ograniczają poziom hałasu obszarach sąsiadujących z drogą; powinny być stosowane w przypadku stwierdzenia oddziaływania o charakterze znaczącym na konkretne gatunki zwierząt; WESTMOR CONSULTING 97

98 wprowadzanie osłonowych i izolacyjnych nasadzeń roślinności ograniczają poziom hałasu i emisji chemicznych w obszarach sąsiadujących z drogą. Źródło: Utrzymanie korytarzy i właściwe gospodarowanie w ich obrębie może mieć istotne znaczenie dla ochrony siedlisk i gatunków na obszarach Natura 2000, dlatego w planowaniu przestrzennym należy wziąć je pod uwagę. Zachowanie drożności i ciągłości korytarzy jest kluczowe dla zachowania spójności sieci Gleby i surowce mineralne Źródło: Jakość gleb w istotny sposób wpływa na potencjał jednostek samorządu terytorialnego. Gleby dobrej jakości oznaczają nie tylko zdrowe i wysokie plony, ale także warunkują prawidłowy rozwój człowieka, gdyż wraz z pożywieniem roślinnym i zwierzęcym dostarczają odpowiedniej ilości wysokokalorycznych składników odżywczych, witamin, substancji mineralnych, niezbędnych do budowy i właściwego funkcjonowania organizmu. Razem z pożywieniem człowiek pobiera składniki korzystne, jak i niekorzystne dla swego rozwoju. Jakość gleb ma wpływ na rozmieszenie upraw rolniczych, ale zależy ona również od odpowiedniej wilgotności, nawożenia mineralno-organicznego, warunków termicznych oraz opadów atmosferycznych. Na stan gleb wpływają głównie czynniki pochodzenia antropogenicznego: Intensywne rolnictwo stosowanie wysoko wydajnych maszyn, technik uprawy i hodowli, nadmierne wykorzystywanie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, co może prowadzić do degradacji chemicznej gleb (przeciążenie nadmierną ilością substancji chemicznych, w tym metalami ciężkimi, co prowadzi do zakwaszenia, zasolenia, alkalizacji, zmian jakościowych i ilościowych w próchnicy) oraz degradacji fizycznej gleb (utrata określonej masy gleby, zmiany struktury gleby, nadmierne zagęszczenie i niekorzystne zmiany stosunków wodnych, erozja spowodowana niewłaściwym użytkowaniem gruntów); Działalność zakładów produkcyjno-usługowych przyczyniająca się głównie do degradacji chemicznej gleb, na skutek emisji szkodliwych substancji do atmosfery, odprowadzania ścieków; Komunikacja i transport samochodowy przyczyniający się do zanieczyszczenia gleb położonych w bezpośrednim sąsiedztwie intensywnie użytkowanych szlaków komunikacyjnych (degradacja chemiczna). WESTMOR CONSULTING 98

99 Ponadto negatywny wpływ na jakość gleb wywierają: składowanie odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych, wypalanie traw, palenie odpadów na powierzchni ziemi, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do środowiska, nieszczelne szamba. Nasilające się stałe wpływy różnorodnych form działalności rolniczej, usługowej i urbanizacyjnej przyczyniają się do znacznych zmian w naturalnych warunkach glebowych. Zmiany te przejawiają się w postaci szeregu form degradacji pokrywy glebowej i prowadzą do wytworzenia gleb o zmienionym profilu i właściwościach fizykochemicznych. Procesy degradacji gleb związane są przede wszystkim z: rejonami intensywnej produkcji rolnej i hodowlanej, intensywnej melioracji gleb, rejonami budowy nowych osiedli mieszkaniowych, trasami komunikacyjnymi, terenami eksploatacji kopalin lub wyrobisk poeksploatacyjnych. Przekształcenia mechaniczne gleb powodowane są przez zabudowę terenu, utwardzanie i ubicie podłoża, zdjęcie pokrywy glebowej lub jej wymieszanie z elementami obcymi (np. gruzem budowlanym) oraz w wyniku formowania wykopów i wyrównań. Ważnym czynnikiem jest emisja zanieczyszczeń powietrza i opad zanieczyszczeń oraz procesy chemicznej degradacji gleb przez niewłaściwie prowadzoną gospodarkę ściekową i odpadową. Gmina Bolimów posiada niezbyt korzystne warunki dla rozwoju i intensyfikacji produkcji rolnej. Występują tutaj gleby na ogół słabej jakości. Przede wszystkim na obszarze Gminy przeważają gleby lekkie wytworzone z piasków i glin południowej części przeważają gleby lekkie, wytworzone z glin i piasków. Lokalnie w środkowej części Gminy występują czarne ziemie i gleby murszowo-mineralne. Na północy Gminy Bolimów występuje klasa ziemi V, VI oraz poza klasowa. BADANIA MONITORINGOWE GLEB Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bolimów Według informacji uzyskanych z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Łodzi, WIOŚ prowadzi badania chemizmu gleb na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Celem programu jest ocena stanu zanieczyszczenia i zmian właściwości gleb w wymiarze czasowym i przestrzennym. Obowiązek prowadzenia badań wynika z zapisów krajowych aktów prawnych m.in. ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U poz. 799 z późn. zm.). WESTMOR CONSULTING 99

100 OSUWISKA Ruchy masowe ziemi stanowią w niektórych przypadkach zagrożenie dla obiektów budowlanych posadowionych na uruchomionej powierzchni oraz zagrożenie dla życia i zdrowia. Zgodnie z mapą dostępną na stronie Państwowego Instytutu Geologicznego (System Osłony Przeciwosuwiskowej SOPO), na terenie analizowanej jednostki samorządu terytorialnego nie występują obszary naturalnych zagrożeń geologicznych, w tym zagrożeń osuwania się mas ziemnych/skalnych. OBSZARY GÓRNICZE Źródło: System Osłony Przeciwosuwiskowej; Surowcem budowlanym na terenie Gminy Bolimów jest kruszywo mineralne. W Gminie Bolimów wydane zostały następujące koncesje na wydobycie kruszywa naturalnego: Złoże BOLIMÓW II - decyzja Wojewody Łódzkiego z dnia r. nr SR.VII /62/02 udzielająca koncesji na wydobycie piasku ze złoża BOLIMÓW II w granicach określonych w uproszczonej dokumentacji geologicznej złoża w kat. C 1 na obszarze o powierzchni 14,2 ha, położonego w m. Bolimów i Podsokołów, Złoże BOLIMÓW III - decyzja Marszałka Województwa Łódzkiego z dnia r., znak: RO.V-CF /2011, zmieniona decyzją znak: ROV CF z dnia 25 lipca 2011 r. udzielająca koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża kruszywa naturalnego BOLIMÓW III w granicach określonych w dodatku nr 2 do projektu zagospodarowania złoża o zasobach przemysłowych wynoszących 2 626,89 tys. ton, położonego w miejscowości Bolimów, Złoże PODSOKOŁÓW - decyzja Marszałka Województwa Łódzkiego z dnia r., znak: RO.V CF udzielająca koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża PODSOKOŁÓW w granicach określonych w projekcie zagospodarowania złoża o zasobach przemysłowych wynoszących 4 225,76 tys. ton, Złoże KURABKA - decyzja Marszałka Województwa Łódzkiego z dnia r., znak: ROV CF udzielająca koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża KURABKA w granicach określonych w projekcie zagospodarowania złoża o zasobach przemysłowych 81,27 tys. ton. Źródło: Dane Urzędu Gminy Bolimów WESTMOR CONSULTING 100

101 Rysunek 14. Tereny i obszary górnicze oraz złoża na terenie Gminy Bolimów Źródło: Centralna Baza Danych Geologicznych 6. Potencjalne zmiany środowiska w przypadku braku realizacji Programu Celem nadrzędnym Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bolimów jest: ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ GMINY BOLIMÓW WPŁYWAJĄCY NA WYSOKĄ JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW ORAZ ZACHOWANIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH NA TERENIE GMINY W związku z powyższym wszystkie działania zaproponowane do realizacji w ramach Programu mają na celu ochronę środowiska Gminy Bolimów poprzez zmniejszenie antropopresji na poszczególne jego komponenty, co w konsekwencji ma doprowadzić do systematycznego poprawiania się stanu środowiska przyrodniczego. Niewątpliwym efektem końcowym podjętych działań będzie również poprawa warunków życia mieszkańców Gminy, niwelacja barier w osiągnięciu przez analizowaną jednostkę samorządu terytorialnego trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz poprawa jej atrakcyjności. Natomiast brak realizacji zapisów Programu, a dokładniej zaplanowanych w ramach jego działań będzie prowadził do systematycznego pogarszania się wszystkich elementów środowiska przyrodniczego, co w konsekwencji wpłynie na pogorszenie zdrowia i warunków życia lokalnego społeczeństwa oraz spadku atrakcyjności inwestycyjno-mieszkaniowej Gminy. WESTMOR CONSULTING 101