przez Konferencję Episkopatu, Poznań 1984 [dalej cyt.: KPK], kan KPK, kan n. 4 i 2.

Transkrypt

1 K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y S t r o n a 154 Wprowadzenie Na przełomie ostatnich lat znacznie zwiększył się napływ ludności niekatolickiej na teren Europy, a co za tym idzie mamy co raz częściej do czynienia z sytuacją zawierania małżeństw pomiędzy katolikami a osobami innego wyznania, bądź innej religii. W niniejszym artykule chciałabym się skupić na problemie małżeństw mieszanych oraz przedstawić dawne i obecne przepisy prawa kanonicznego odnoszące się do małżeństw mieszanych w prawodawstwie kościelnym. Małżeństwa mieszane terminologia W prawodawstwie kościelnym przez małżeństwo mieszane należy rozumieć małżeństwo pomiędzy dwiema osobami ochrzczonymi, z których jedna została ochrzczona w Kościele katolickim lub po chrzcie została do niego przyjęta. Druga zaś należy do Kościoła lub wspólnoty kościelnej nie mającej pełnej łączności z Kościołem katolickim. Prawo kanoniczne wyróżnia także dwie inne sytuacje, a mianowicie: małżeństwo ze stroną nieochrzczoną 1 oraz małżeństwo z osobą, która porzuciła wiarę katolicką 2. Rys historyczny małżeństw mieszanych Zawarcie związku małżeńskiego pomiędzy katolikiem, a osobą ochrzczoną, lecz nienależącą do Kościoła katolickiego, bądź między katolikiem, a osobą nieochrzczoną objęte było zakazem już w okresie starożytności. Wskazuje na to zalecenie św. Pawła, które zostało zawarte w Pierwszym Liście do Koryntian, według którego żona po śmierci męża jest wolna i może poślubić kogo chce, byleby w Panu (7,39) 3, jak również w jego Drugim Liście do Koryntian, w którym mówi nie wprzęgajcie się z niewierzącymi w jedno jarzmo (6,14). Kościół już od starożytności chrześcijańskiej sprzeciwiał się małżeństwom mieszanym. Nauczali o tym Ojcowie Kościoła, m. in. Cyprian, Tertulian, św. Ambroży, św. Augustyn i św. Jan Chryzostom 4. W starożytnym ustawodawstwie kanonicznym nie rozróżniano heteryków oraz niewiernych, co sprawiało, że wtedy nie istniały jeszcze takie przeszkody małżeńskie jak: różnica religii oraz różnica wyznania 5. W XIII wieku został wprowadzony podział przeszkód małżeńskich na zrywające i wzbraniające, właśnie do małżeństw katolików z nieochrzczonymi zaczęto stosować przeszkodę zrywającą, wówczas gdy związki katolików z ochrzczonymi akatolikami traktowano jako objęte przeszkodą jedynie wzbraniającą 6. Przeszkoda różnicy religii dopiero od XII stulecia została uważana za przeszkodę zrywającą oraz odnosiła się do związków zawieranych przez ochrzczonych zarówno w Kościele katolickim, jak i u heteryków i schizmatyków, z nieochrzczonymi. W systemie kanonicznego prawa małżeńskiego od tego momentu zaczęły funkcjonować dwie przeszkody dotyczące małżeństwa mieszanego, a mianowicie przeszkoda zrywająca oraz przeszkoda wzbraniająca 7. W prawie potrydenckim małżeństwa katolików z ochrzczonymi akatolikami zostały określone jako związki zawierane przez katolików z akatolikami, bądź jako związki katolików z heterykami, schizmatykami lub osobami, które przynależą do sekty heretyckiej 8. W wielu dokumentach Stolicy Apostolskiej, które zostały wydane przed promulgacją Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 r. 9 mając na uwadze małżeństwa mieszane zaczęto zwracać uwagę na konieczność wyznawania prawdziwej wiary przez stronę katolicką, obowiązek wychowania dzieci w wierze katolickiej oraz troskę o pozyskanie dla tej wiary współmałżonka Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP II promulgatus, AAS 75 (1983) II, pp ; Kodeks Prawa Kanonicznego, przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Poznań 1984 [dalej cyt.: KPK], kan KPK, kan n. 4 i 2. 3 La Bibbia di Gerusalemme, wyd. 3, Bologna 1985, n. 2373, nota 6,14. 4 W. Góralski, Kościelne prawo małżeńskie, Warszawa 2006, s Tamże, s Tamże, s. 266; por. E. Gajda, Problem dopuszczalności małżeństwa katolika z prawosławnym w prawie kanoniczny, Toruń 2001, s W. Góralski, tamże, s Tamże. 9 Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, AAS 9 (1917) pars II, [dalej cyt.: CIC]. 10 W. Góralski, tamże, s. 268.

2 155 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r. wyodrębnił dwie przeszkody małżeńskie, tj. wzbraniającą (różnica wyznań) 11 oraz zrywającą (różnica religii) 12. W przypadku różnicy religii na przestrzeni lat uległ jej zakres, bowiem wiązała ona już nie wszystkich ochrzczonych, lecz jedynie ochrzczonych w Kościele katolickim, bądź tych, którzy się nawrócili, gdy zawierali małżeństwo z nieochrzczonymi 13. Przeszkoda nie dotyczyła zatem heretyków i schizmatyków ochrzczonych poza Kościołem katolickim, którzy nigdy się nie nawrócili 14. Z kanonu wynikała możliwość uzyskania dyspensy od przeszkody różnicy religii, po spełnieniu ściśle określonych warunków, a mianowicie: zaistnienia słusznych i poważnych przyczyn 15, złożenie rękojmi: przez osobę nieochrzczoną, że małżonkowi katolickiemu nie będzie grozić z jej strony żadne niebezpieczeństwo utraty własnej wiary oraz przez obydwie strony, że wszystkie dzieci zostaną ochrzczona oraz wychowane w wierze katolickiej 16, a także zaistnienie pewności moralnej, że złożona rękojmia będzie spełniona 17. W kanonie 1064, który dotyczył przeszkody różnicy wyznania znalazła się myśl, według której ordynariusze oraz pozostali duszpasterze zobowiązani byli zniechęcać wiernych do zawierania małżeństw mieszanych. Ponadto ciążył na nich obowiązek troski o wypełnianie złożonych przez małżonków rękojmi 18. Kanon odnosił się wprost do przeszkody różnicy religii oraz normował, iż jeśli w okresie zawierania małżeństwa strona powszechnie była uważana za ochrzczoną albo jej chrzest był wątpliwy, należy domniemywać, że małżeństwo jest ważne, dopóki nie udowodni się w sposób pewny, że jedna ze stron była ochrzczona, a druga nie 19. Pierwszym z dokumentów posoborowych, które zmieniały uregulowania Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 r. było motu proprio papieża Pawła VI Pastorale munus z dnia 30 listopada 1963 r. 20, na mocy którego biskupi rezydencjalni dopuszczeni zostali do udzielania dyspensy od przeszkód małżeństwa mieszanego 21. Następnie instrukcja Kongregacji Nauki Wiary Matrimonii sacramentum z dnia 18 marca 1966 r. 22 zmodyfikowała powszechnie obowiązującą postać rękojmi: od tej pory miała ją składać wyłącznie strona katolicka. Strona nieochrzczona natomiast miała być jedynie poinformowana o rękojmi złożonej przez stronę katolicką. Zrezygnowano również z niektórych zakazów, które dotyczyły stosowania obrzędów religijnych w zawieraniu związków mieszanych, jak również udzielono zezwolenia na udział duchownego akatolickiego podczas uroczystości ślubnej po zakończeniu ceremonii religijnej. Kluczową zmianą było odwołanie kary ekskomuniki przewidzianej za zawarcie małżeństwa wobec duchownego akatolickiego 23. Kolejną zmianę w przepisach, które dotyczyły małżeństw mieszanych był dekret Kongregacji Kościoła Wschodniego Crecens matrimoniorum z dnia 22 lutego 1967 r. 24, który przyjął zasadę, że przy zawieraniu małżeństw katolików z niekatolikami ochrzczonymi, należącymi do obrządków wschodnich forma zawierania małżeństwa obowiązuje jedynie co do jego godziwości 25. Drogę do dalszej reformy zawierania małżeństw mieszanych umożliwiły obrady pierwszego zebrania generalnego Synodu Biskupów, który odbył się 29 września 29 października 1967 r. Mając je na uwadze Papież Paweł VI powołał w 1968 r. specjalną komisję kardynalską w celu przygotowania nowych norm prawnych odnoszących się do małżeństw mieszanych. W ciągu roku zostało przygotowany schemat takiego postępowania, a po zaopiniowaniu go przez biskupów Papież wydał 31 marca 1970 r. motu proprio Matrimonia mixta z mocą obowiązującą od 1 października 1970 r. 26. Pośród udoskonaleń, jakie wprowadza ten dokument należy wymienić usunięcie z kanonu stwierdzenia lub do niego nawróconej z herezji albo schizmy. Określenie to zostało zastąpione zwrotem: lub do niego przyjętej. Rozszerzono również grono podmiotów, którzy są kompetentni w zakresie udzielenia dyspensy od przeszkody różnicy religii o wszystkich ordynariuszy miejsca 27. Jeśli chodzi o kwestię rękojmi od tej pory strona katolicka miała obowiązek oświadczyć, że jest gotowa odsunąć od siebie niebezpieczeństwo utraty wiary, a także złożyć szczere przyrzeczeni, że uczyni wszystko, aby wszystkie dzieci 11 CIC, can CIC, can i CIC, can P. M. Gajda, Prawo małżeńskie Kościoła Katolickiego, Tarnów 2000, s CIC, can , n CIC, can , n. 2 oraz CIC, can , n. 3; W. Góralski, Kościelne prawo małżeńskie, s CIC, can. 1064, nn W. Góralski, tamże, s AAS 56 (1964), s W. Góralski, tamże, s AAS 58 (1966), s W. Góralski, Kościelne prawo małżeńskie, s AAS 62 (1970), s W. Góralski, tamże, s AAS 62(1970), s W. Góralski, tamże, s. 275.

3 K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y S t r o n a 156 zostały ochrzczone oraz wychowane w wierze katolickiej. Strona nieochrzczona powinna być powiadomiona w odpowiednim czasie o składanych przyrzeczeniach strony katolickiej, tak żeby była świadoma treści przyrzeczenia oraz obowiązku, jakie musi spełnić strona katolicka 28. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r. wymagał, aby rękojmie były składane na piśmie, motu proprio Pawła VI pozostawia określenie sposobu ich składania Konferencjom Biskupów poszczególnych regionów kościelnych. Kolejnym postanowieniem motu proprio było zachowanie kodeksowej formy zawierania związków mieszanych. Utrzymana została również dyspozycja dotycząca formy kanonicznej małżeństwa katolika z akatolikiem obrządku wschodniego, która wymagana jest wyłącznie do godziwości aktu 29. Motu proprio zobowiązuje również ordynariuszy miejsc i proboszczów nie tylko do troski o wypełnianie przez małżonków podjętych w rękojmiach zobowiązań, ale też zobowiązuje ich do opieki nad małżonkami oraz ich dziećmi 30. Prace te zaowocowały aktualizacją prawa małżeńskiego w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r. W stosunku do motu proprio Matrimonia mixta zaszły zmiany, takie jak zniesienie przeszkody różnicy wyznania 31. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa mieszanego Zakaz zawierania małżeństwa mieszanego ustaje na skutek zezwolenia ordynariusza miejscowego. Proboszcz jednak nie od razu zwraca się po takie zezwolenie ponieważ zakaz może ustać poprzez złożenie wyznania wiary przez stronę niekatolicką, co powoduje przyjęcie jej do Kościoła 32. Proboszcz pytając o wyznanie wiary przez stronę niekatolicką nie może obrażać jej uczuć religijnych oraz powinien postarać się, żeby pytanie to było pełne taktu oraz musi być uzasadnione dobrem duchowym małżonków. W przypadku, kiedy niekatolik wyrazi zgodę, składa on wyznanie wiary według przepisanego formularza oraz następuje zaprotokołowanie tego faktu do księgi parafialnej nawróconych 33. Jeśli strona niekatolicka będzie chciała pozostać przy swoim wyznaniu proboszcz powinien to zrozumieć, jednak zanim pobłogosławi takie małżeństwo, powinien zwrócić się do ordynariusza miejsca po zezwolenie. Ordynariusz może udzielić zezwolenia, jeśli zostały spełnione następujące warunki: a) strona katolicka oświadczyła, że nie narazi wiary katolickiej na niebezpieczeństwa oraz złożyła obietnicę, że dołoży wszelkich starać, aby dzieci zrodzone z tego małżeństwa zostaną ochrzczone i wychowane w wierze katolickiej; b) strona niekatolicka została w sposób jasny pouczona o obietnicy, którą złożyła strona katolicka oraz jest świadomy znaczenia tej obietnicy oraz obowiązków, które będzie musiała spełnić strona katolicka; c) zarówno strona katolicka jak i niekatolicka zostały pouczone o celach oraz istotnych przymiotach małżeństwa oraz żadna z nich ich nie wykluczyła 34. Jeśli chodzi o wymóg słusznej i rozumnej przyczyny to będzie się on weryfikował w każdej sytuacji, w której nupturienci będą chcieli zawrzeć małżeństwo mieszane. W tym wypadku nie chodzi bowiem o poważną przyczynę. Przyczyna słuszna i rozumna stanowi najniższy stopień gradacji przyczyn w Kodeksie Prawa Kanonicznego, a co za tym idzie nie jest wymagana do ważności aktu 35. Kanon 1126 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. precyzuje, że odpowiednie normy całej procedury związanej z zawieraniem małżeństw mieszanych określają poszczególne Konferencje Episkopatów. W numerach Instrukcji Episkopatu Polski o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele katolickim znajdują się odpowiednie przepisy, które dotyczą wymaganych przyrzeczeń od procedur 36. Według Instrukcji prośba o zezwolenie powinna zawierać dokładne dane personalne nupturientów, słuszny powód do udzielenia tego zezwolenia, nazwę wspólnoty religijnej strony niekatolickiej oraz charakterystykę religijności 37. Wszystkie formalności, które związane są z uzyskaniem zezwolenia na asystowanie przy zawieraniu małżeństwa mieszanego przeprowadza albo proboszcz strony katolickiej alb proboszcz miejsca zamieszkania strony niekatolickiej Tamże, s W. Góralski, Kościelne prawo małżeńskie, s Tamże, s Tamże, s T. Pawluk, Prawo Kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. III, Prawo Małżeńskie, Olsztyn 1996, s Tamże. 34 KPK, kan. 1125, nn. 1-3; T. Pawluk, tamże, s W. Góralski, Kościelne prawo małżeńskie, s M. Saj, Zawarcie małżeństwa z niewierzącym lub niepraktykującym, [w:] Kanoniczno-liturgiczne aspekty zawierania małżeństw mieszanych i im podobnych, red. U. Nowicka, Warszawa 2014, s A. Sobczak, Aktualna dyscyplina Kościoła wobec małżeństw mieszanych i im podobnych, rodzina/as-mm.htm (dostęp: ). 38 T. Pawluk, Prawo Kanoniczne, s. 203.

4 157 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y W przypadku odmowy złożenia podpisu pod oświadczeniem przez stronę niekatolicką, proboszcz jeśli ma pewność moralną, sam poświadczyć, że treść rękojmi złożonych przez stronę katolicką dotarła do świadomości strony niekatolickiej, zaznaczając jednak o odmowie podpisu 39. Jeśli strona niekatolicka oświadczyłaby, że nie wywiąże się z realizacji przyrzeczeń strony katolickie, proboszcz powinien zapytać o powody takiego postępowania, a w dalszym wypadku powód ten wyjaśnić. Jeśli mimo wyjaśnień, strona niekatolicka w dalszym ciągu podtrzymywałaby swoje stanowisko, sprawę należy przekazać ordynariuszowi miejsca, który zobowiązany jest podjąć decyzję, czy proboszcz w takim przypadku może asystować przy ślubie, czy poprzez Sekretariat Prymasa Polski zwrócić się po wyjaśnienie do Kongregacji Sakramentów 40. Udzielenie dyspensy uwarunkowane jest złożeniem oświadczenia i przyrzeczenia przez stronę katolicką. Przez oświadczenie to ma ona wyrazić gotowość odsunięcia od siebie niebezpieczeństwa utraty wiary wskutek łączenia się małżeństwem ze stroną akatolicką 41. Strona katolicka musi złożyć swój podpis w trzech egzemplarzach swoich oświadczeń oraz przyrzeczeń. Na tych samych egzemplarzach powinna podpisać się również strona niekatolicka. Jeden z nich dołącza się do protokołu badania przedślubnego, drugi wysyła się razem z prośbą o zezwolenie na zawarcie małżeństwa mieszanego, a trzeci otrzymuje strona katolicka 42. Sposób zawarcia małżeństw mieszanych Małżeństwo mieszane powinno zostać zawarte według formy kanonicznej (wobec świadka urzędowego oraz dwóch świadków zwykłych) 43. Jeśli jednak strona katolicka zawiera małżeństwo ze stroną niekatolicką obrządku wschodniego, forma kanoniczna jest wymagana tylko do godziwości małżeństwa 44. Do ważności natomiast 45 niezbędny jest udział świętego szafarza, z zachowaniem innych wymogów prawa. W Kościele Wschodnim udział świętego szafarza i błogosławieństwo kapłańskie jest istotnym elementem zwyczajnej formy małżeństwa religijnego, bez względu czy szafarzem jest duchowny katolicki, czy prawosławny. Należy również pamiętać, że prawodawca wymaga też zachowania innych wymogów prawa, do których należą m. in.: wolność od przeszkód małżeńskich, stan wolny, pytanie o zgodę małżeńską oraz przyjęcie jej w imieniu Kościoła 46. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich 47 zawiera analogiczne dyspozycje prawne dotyczące małżeństw mieszanych. Jeśli strona katolicka z jakiegoś Kościoła Wschodniego zawiera małżeństwo ze stroną przynależna do Kościoła Wschodniego niekatolickiego, forma kanoniczna wymagana jest wyłącznie do godziwości, natomiast do ważności wystarczy błogosławieństwo kapłana, z zachowaniem innych wymogów prawa 48. W przypadku kiedy istnieją poważne trudności, które nie pozwalają na zachowanie przypisanej prawem formy kanonicznej, ordynariusz miejsca strony katolickiej może udzielić dyspensy w poszczególnych wypadkach, ale tylko w odniesieniu do małżeństw mieszanych, po zasięgnięciu opinii ordynariusza miejsca, gdzie ma odbyć się ślub, z zachowaniem jakiejś publicznej formy zawarcia. Wymóg zasięgnięcia opinii nie jest warunkiem ważności udzielenia dyspensy 49. Dyspensa udzielana od formy kanonicznej zawarcia małżeństwa pomiędzy stroną katolicką, a niekatolicką (za wyjątkiem chrześcijan prawosławnych) jest wymagana do ważności małżeństwa 50. Dyspensa taka może zostać udzielona tylko w przypadku, kiedy zachowanie formy kanonicznej jest moralnie niemożliwe. Ordynariusz miejsca zobowiązany jest stwierdzić w oparciu o relacje mu przedłożone przez kompetentnego duszpasterza, czy taki stan moralnej niemożliwości istnieje. W przypadku, kiedy u którejkolwiek strony zachodzą opory co do zachowania formy kanonicznej, natury obiektywnej lub subiektywnej, że oboje będą zdecydowani zawrzeć ze sobą związek niesakramentalny, Kościół przez udzielenie dyspensy sankcjonuje publiczną formę zawarcia małżeństwa, jaką strony same wybiorą 51. Pierwszeństwo ma publiczna forma religijna strony niekatolickiej, ponieważ w ten sposób wyraża się postawa ekumeniczna Kościoła katolickiego, poszanowanie dla innych wspólnot religijnych, a także podkreślenie, że 39 Tamże. 40 Tamże, s W. Góralski, Kościelne prawo małżeńskie, s T. Pawluk, Prawo Kanoniczne, s KPK, kan T. Pawluk, tamże, s KPK, kan P.M. Gajda, Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, s Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium auctoritate Ioannis Pauli Pp II promulgatus, Libreria Editrice Vaticana 1990, pp ; Kodeks Katolickich Kościołów Wschodnich promulgowany przez Jana Pawła II, przeł. L. Adamowicz, M. Dyjakowska, Lublin 2002, kan P.M. Gajda, tamże, s KPK, kan , Konferencja Episkopatu Polski, Instrukcja o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele katolickim, 5 IX 1986, [w:] Cz. Krakowiak, L. Adamowicz (red.), Dokumenty duszpastersko-liturgiczne Episkopatu Polski , Lublin 1994, s , n. 90 [dalej cyt.: Instrukcja z 1986 r.]. 50 KPK, kan i kan Instrukcja z 1986 r., n. 91, KPK, kan

5 K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y S t r o n a 158 małżeństwo jest instytucją prawa Bożego. Jednak w pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy w tej wspólnocie, do której należy niekatolicki nupturient, zawarcie związku małżeńskiego odbywa się w formie publicznej, czy jest to faktyczna forma zawarcia małżeństwa, a nie tylko zwykła ceremonia 52. W przypadku zaistnienia racji do udzielenia dyspensy od zachowania formy kanonicznej, narzeczeni muszą wybrać jedną z publicznych form zawarcia małżeństwa, a mianowicie czy chcą zawrzeć związek małżeński przed ministrem katolickim, przed Urzędnikiem Stanu Cywilnego, czy też w gronie rodzinnym w formie religijnym (pod warunkiem jednak, że małżeństwo zostanie zawarte w obecności świadków, którzy mogliby publicznie zaświadczyć o zawartym związku małżeńskim) 53. Wyboru formy zawarcia małżeństwa mieszanego, dokonują nupturienci, wobec kompetentnego duszpasterza, który poda wskazane przez nich racje w prośbie do Kurii. W sytuacji, kiedy strony wybraliby cywilną formę zawarcia małżeństwa, a ordynariusz miejsca udzielił dyspensy, małżeństwo w ten sposób zawarte staje się ważne w obliczu Kościoła, niezależnie od tego czy strony dopełnią później ceremonii religijnej, czy też kanonicznej 54. Jeśli ordynariusz miejsca zwalnia od zachowania formy kanonicznej, jednocześnie udziela od dyspensy od obowiązku głoszenia zapowiedzi 55. Odnośnie formy liturgicznej Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski z 11 marca 1987 r. stanowi, że małżeństwo katolickie z prawosławnym może być zawarte podczas Mszy świętej, jeśli natomiast druga strona należy od innego Kościoła lub wspólnoty, konieczne jest do tego zezwolenie ordynariusza miejsca. W każdym przypadku zawierania związku małżeńskiego w formie kanonicznej dozwolony jest udział duchownego niekatolickiego, jednak ogranicza się od do czytania Pisma świętego oraz przemówienia, w przypadku kiedy duszpasterz katolicki uzna, że nie wywoła to zgorszenie parafian 56. Troska o małżeństwa mieszane Prawodawca kodeksowy zobowiązuje ordynariusza miejsca oraz innych duszpasterzy do troszczenia się o to, żeby katolickiemu małżonkowi oraz dzieciom zrodzonym z tego małżeństwa nie zabrakło pomocy duchowej do wypełniania ich obowiązków 57. Są oni również zobowiązani do wspierania małżonków w ich staraniu o jedność życia małżeńskiego oraz rodzinnego 58. Ordynariusz ma za zadanie pomagać małżonkowi katolickiemu w realizacji przyrzeczeń złożonych przez niego w ramach rękojmi 59. Instrukcja Episkopatu Polski z 1987 r. w sprawie duszpasterstwa małżeństw o różnej przynależności kościelnej jest przeniknięta duchem ekumenizmu. Znajduje się w niej szeroki program pracy duszpasterskiej skierowanej ku dobru wiary, małżeństwa i rodziny 60 Skupia się ona na umacnianiu więzi strony katolickiej z Kościołem współmałżonka, ku trosce o chrzest i wychowanie dzieci w wierze katolickiej 61. Papież Jan Paweł II dnia 25 marca 1993 r. zatwierdził Dyrektorium ekumeniczne 62, w którym rozdział IV w dużej mierze poświęcony jest sprawom małżeństw mieszanych 63. Zakończenie Podsumowując, należy stwierdzić, że sprawa małżeństw mieszanych budzi wiele pytań i kontrowersji. Trzeba również pamiętać, że przy dobrej woli każdej ze stron, wszelkie trudności z załatwieniem kwestii formalnych da się rozwiązać. Mimo wielu wątpliwości Kościół dopuszcza możliwość zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy stroną katolicką, a niekatolicką, lecz nie przestaje stać na straży wiary strony katolickiej. Opiekę nad stronami katolickimi oraz dziećmi zrodzonymi w małżeństwach mieszanych winni sprawować przede wszystkim ordynariusze miejsca oraz inni duszpasterze. *** 52 Instrukcja z 1986 r., n P. M. Gajda, Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, s Instrukcja z 1986 r., n P.M. Gajda, tamże. 56 W. Góralski, Kościelne prawo małżeńskie, s T. Pawluk, Prawo Kanoniczne, s KPK, kan P.M. Gajda, Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, s W. Góralski, tamże, s Konferencja Episkopatu Polski, Instrukcja w sprawie duszpasterstwa małżeństw o różnej przynależności kościelnej, 14 III 1987, [w:] Cz. Krakowiak, L. Adamowicz (red.), Dokumenty duszpastersko-liturgiczne Episkopatu Polski , Lublin 1994, s , n V, Dyrektorium w sprawie realizacji zasad i norm dotyczących ekumenizmu, [w:] Communio Międzynarodowy Przegląd Teologiczny, 14 (1994), nr 2, s P.M. Gajda, tamże, s. 214.

6 159 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y Over the years, you will notice a significant influx of non-catholic population into Europe. It should be noted that there is now a need to identify the institution of marriage as the union between man and woman in society diverse both culturally and religiously. As the guardian of the faith of the Catholic Church offers the possibility of marriage with those believers of another faith, or those nonbelievers, it must be borne in mind what risks it carries and what responsibilities the same shall be imposed on the Catholic side.