Wymagania na poszczególne stopnie szkolne z FIZYKI dla klas I III Gimnazjum do programu Świat fizyki

Transkrypt

1 Wymagania na poszczególne stopnie szkolne z FIZYKI dla klas I III Gimnazjum do programu Świat fizyki Pomiary wymienia przyrządy, za pomocą których mierzymy długość, temperaturę, czas, szybkość i masę podaje zakres pomiarowy przyrządu mierzy wartość siły w niutonach za pomocą siłomierza oblicza wartość ciężaru posługując się wzorem F c= mg zna wartość przyspieszenia ziemskiego odczytuje gęstość substancji z tabeli mierzy objętość ciał o nieregularnych kształtach za pomocą menzurki podaje jednostkę ciśnienia i jej wielokrotności mierzy ciśnienie atmosferyczne za pomocą barometru na podstawie wyników zgromadzonych w tabeli sporządza wykres zależności jednej wielkości fizycznej od drugiej Wymagania na stopień dostateczny - obejmują wszystkie wymagania na stopień dopuszczający i ponadto uczeń: wie, że różne wielkości fizyczne wyraża się w różnych jednostkach i zna te jednostki (1m, 1kg, 1h, 1s, 1m/s) zna proste związki między jednostkami tych samych wielkości podstawowych umie posługiwać się przyrządami pomiarowymi taśmą mierniczą, stoperem, wagą podaje dokładność przyrządu oblicza wartość najbardziej zbliżoną do rzeczywistej wartości mierzonej wielkości, jako średnią arytmetyczną wyników wykazuje doświadczalnie, że wartość siły ciężkości jest wprost proporcjonalna do masy ciała wyznacza doświadczalnie gęstość ciała stałego o regularnych kształtach wyznacza doświadczalnie gęstość cieczy oblicza gęstość substancji ze wzoru ϱ=m/v i podaje jednostki gęstości wykazuje, że skutek nacisku na podłoże, ciała o ciężarze F c zależy od wielkości powierzchni zetknięcia ciała z podłożem oblicza ciśnienie za pomocą wzoru p=f/s i przelicza jednostki ciśnienia na podstawie wyników zgromadzonych w tabeli sporządza samodzielnie wykres zależności jednej wielkości fizycznej od drugiej Wymagania na stopień dobry obejmują wszystkie wymagania na niższe stopnie i ponadto uczeń: rozumie, na czym polega mierzenie i potrafi wyrazić własnymi słowami umie znaleźć bardziej skomplikowane (w porównaniu z wymaganiami na ocenę dostateczną) związki między jednostkami fizycznymi podaje cechy wielkości wektorowej przekształca wzór F c=mg i oblicza masę ciała, znając wartość jego ciężaru przelicza gęstość wyrażoną w kg/m 3 na g/cm 3 i na odwrót przekształca wzór ϱ=m/v i oblicza każdą z wielkości fizycznych w tym wzorze przekształca wzór p=f/s i oblicza każdą z wielkości fizycznych w tym wzorze opisuje zależność ciśnienia atmosferycznego od wysokości nad poziomem morza rozpoznaje zjawiska, w których istotną rolę odgrywa ciśnienie atmosferyczne i urządzenia do działania których jest ono niezbędne wykazuje, że jeśli dwie wielkości są do siebie wprost proporcjonalne, to wykres zależności jednej od drugiej jest półprostą wychodzącą z początku układu osi Wymagania na stopień bardzo dobry obejmują wszystkie wymagania na niższe stopnie oraz uczeń: potrafi wykonywać bardziej skomplikowane obliczenia, w tym przekształcać jednostki zapisuje wynik pomiaru bezpośredniego wraz z niepewnością 1

2 wyjaśnia zasadę działania wybranego urządzenia, w którym istotną rolę odgrywa ciśnienie wyciąga wnioski o wartościach wielkości fizycznych na podstawie kąta nachylenia wykresu do osi poziomej Niektóre właściwości fizyczne ciał. Cząsteczkowa budowa ciał. wymienia stany skupienia ciał i podaje ich przykłady podaje przykłady ciał kruchych, plastycznych i sprężystych podaje przykłady topnienia, krzepnięcia, parowania podaje temperatury krzepnięcia i wrzenia wody odczytuje z tabeli temperatury topnienia i wrzenia podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej w życiu codziennym i technice podaje przykłady dyfuzji w cieczach i gazach podaje przyczyny tego, że ciała stałe i ciecze nie rozpadają się na oddzielne cząsteczki podaje przykłady pierwiastków i związków chemicznych wyjaśnia, dlaczego gazy są ściśliwe, a ciała stałe nie podaje sposoby, którymi można zmienić ciśnienie gazu w zamkniętym zbiorniku, np. w dętce rowerowej Wymagania na stopień dostateczny - obejmują wszystkie wymagania na stopień dopuszczający i ponadto uczeń: opisuje stałość objętości i nieściśliwości cieczy wykazuje doświadczalnie ściśliwość gazów wymienia i opisuje zmiany stanów skupienia ciał odróżnia wodę w stanie gazowym (jako niewidoczną) o mgły podaje przykłady skraplania, sublimacji i resublimacji opisuje anomalną rozszerzalność wody i jej znaczenie w przyrodzie opisuje zachowanie taśmy bimetalicznej przy jej ogrzewaniu opisuje zjawisko dyfuzji przelicza temperaturę wyrażoną w skali Celsjusza na tę samą temperaturę w skali Kelvina i na odwrót na wybranym przykładzie opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego wyjaśnia rolę mydła i detergentów podaje przykłady atomów i cząsteczek opisuje różnice w budowie ciał stałych, cieczy i gazów wyjaśnia, dlaczego na wewnętrzne ściany zbiornika gaz wywiera parcie Wymagania na stopień dobry - obejmują wszystkie wymagania na niższe stopnie i ponadto uczeń: wykazuje doświadczalnie zachowanie objętości ciała stałego przy jego zmianie kształtu opisuje zależność temperatury wrzenia od ciśnienia opisuje zależność szybkości parowania od temperatury wie, że przyrost długości drutów lub objętości cieczy jest wprost proporcjonalny do przyrostu temperatury wykazuje doświadczalnie zależność szybkości dyfuzji od temperatury opisuje związek średniej szybkości gazu lub cieczy z jego temperaturą podaje przykłady działanie sił spójności i przylegania wyjaśnia pojęcia: atomu, cząsteczki, pierwiastka i związku chemicznego objaśnia, co to znaczy, że ciało stałe ma budowę krystaliczną wyjaśnia, dlaczego ciśnienie gazu w zbiorniku zamkniętym zależy od ilości gazu, jego objętości i temperatury Wymagania na stopień bardzo dobry obejmują wszystkie wymagania na niższe stopnie oraz uczeń: opisuje właściwości plazmy wyjaśnia przyczyny skraplania pary wodnej zawartej w powietrzu, np. na okularach, szklankach wymienia zastosowania praktyczne taśmy bimetalicznej 2

3 wyjaśnia, dlaczego dyfuzja w cieczach przebiega wolniej niż w gazach wyjaśnia zjawisko menisku Kinematyka rozróżnia pojęcia tor ruchu i droga klasyfikuje ruchy ze względu na kształt toru i szybkość wymienia cechy charakteryzujące ruch jednostajny prostoliniowy oblicza wartość prędkości ze wzoru v=s/t oblicza średnią wartość prędkości podaje przykłady ruchu przyspieszonego i opóźnionego Wymagania na stopień dostateczny - obejmują wszystkie wymagania na stopień dopuszczający i ponadto uczeń: potrafi rozpoznać spoczynek i ruch w różnych układach odniesienia potrafi odczytać współrzędną położenia ciała poruszającego się po linii prostej rozróżnia ruchy prostoliniowe i krzywoliniowe znając położenie początkowe i końcowe ciała, potrafi narysować wektor przemieszczenia wie, że ciało poruszające się ruchem jednostajnym w każdej jednostce czasu przebywa taką samą drogę potrafi obliczyć drogę w ruchu jednostajnym bez formalnego posługiwania się wzorem potrafi intuicyjnie posługiwać się pojęciem szybkości średniej potrafi rozpoznać na przykładach, które ciało porusza się z mniejszą, a które z większą szybkością średnią wie, że szybkościomierz samochodu pokazuje szybkość chwilową odróżnia ruch zmienny od jednostajnego potrafi rozpoznać na przykładach ruchy odbywające się z przyspieszeniem o mniejszej lub większej wartości wie, że w ruchu jednostajnie przyspieszonym w każdej jednostce czasu szybkość wzrasta o tę samą wartość na podstawie wyników podanych w tabeli potrafi sporządzić wykres s(t) i v(t) Wymagania na stopień dobry - obejmują wszystkie wymagania na niższe stopnie i ponadto uczeń: potrafi poprawnie skomentować przykład dotyczący układów odniesienia i względności ruchu potrafi obliczyć wartość przemieszczenia ciała na podstawie znajomości położenia początkowego i końcowego w jednowymiarowym układzie współrzędnych potrafi narysować wektor obrazujący przemieszczenie i odróżnia tę wielkość od drogi wie, że w ruchu prostoliniowym w tę samą stronę wartość przemieszczenia jest równa drodze rozumie i potrafi poprawnie objaśnić, co to znaczy, że w ruchu jednostajnym droga jest wprost proporcjonalna do czasu trwania ruchu wie, że w ruchu prostoliniowym jednostajnym stale w tę samą stronę wartość prędkości (szybkość) obliczamy dzieląc drogę przez czas trwania ruchu potrafi obliczyć drogę przebytą przez ciało ruchem jednostajnym na podstawie znanych wartości v i t potrafi rozpoznać (spośród innych wykresów) wykres s(t) dla ruchu jednostajnego i obliczyć z wykresu wartość prędkości (szybkość ciała) na podstawie znajomości szybkości w ruchu jednostajnym, potrafi sporządzić wykres s(t) potrafi obliczyć szybkość średnią ze wzoru, a także korzystając z wykresu s(t) potrafi na wybranych przykładach objaśnić różnicę między szybkością średnią i chwilową wie, jaki jest sens fizyczny wartości przyspieszenia rozumie i rozpoznaje na podstawie przyrostów szybkości w jednakowych odstępach czasu ruch jednostajnie przyspieszony zna własności ruchu jednostajnie przyspieszonego i umie z nich korzystać potrafi na podstawie wykresu rozpoznać ruch, dla którego ten wykres sporządzono i odczytywać z niego wielkości fizyczne, np. z wykresu v(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego odczytać wartość przyspieszenia i przebytą drogę 3

4 potrafi na podstawie znajomości przyspieszenia sporządzić wykres v(t) rozumie, co to znaczy, że ciało porusza się ruchem jednostajnie opóźnionym i potrafi korzystać ze znajomości własności tego ruchu i z wykresu v(t) obliczyć czas i drogę hamowania rozumie, co to znaczy, że prędkość i przyspieszenie są wektorami Wymagania na stopień bardzo dobry obejmują wszystkie wymagania na niższe stopnie oraz uczeń: 1. Potrafi wykonywać bardziej skomplikowane obliczenia, w tym: potrafi swobodnie przekształcać jednostki potrafi swobodnie korzystać ze wzorów: v=s/t, a=v/t, v=at, s=1/2at 2 i przekształcając je obliczać każdą z wielkości fizycznych rozróżnia pytanie o ile od pytania ile razy 2. Sporządza wykresy ilustrujące kilka ruchów, np.: na podstawie wykresu x(t) dla kilku ruchów jednostajnych, potrafi prawidłowo je rozpoznać i nazwać, a następnie na podstawie informacji uzyskanych z tego wykresu sporządzić wykres v(t) potrafi sporządzić skomplikowany wykres v(t) znając drogi przebyte różnymi rodzajami ruchów w kilku kolejnych znanych odstępach czasu 3. Prawidłowo odczytuje wykresy, np.: potrafi obliczyć średnią szybkość na podstawie wykresu v(t) potrafi prawidłowo rozpoznać rodzaj ruchu w zadaniu problemowym potrafi wyznaczyć wielkość fizyczną na podstawie wykresu 4. Samodzielnie formułuje wypowiedzi, w tym definicje wielkości fizycznych wraz z przykładami świadczącymi o pełnym rozumieniu tych definicji, np.: wie, że przemieszczenie, prędkość, przyspieszenie są wektorami i potrafi to objaśnić na przykładach podając w każdym przypadku wszystkie cechy wektora potrafi samodzielnie wyjaśnić, dlaczego do opisu ruchu konieczne jest przyjęcie układu odniesienia potrafi samodzielnie objaśnić, jak w fizyce przedstawia się zmiany wielkości fizycznych i podać przykłady (Δx, Δv) potrafi poprawnie wypowiedzieć definicje wartości przyspieszenia i przyspieszenia, objaśnić różnicę i poprzeć przykładami 5. Rozróżnia drogę i przemieszczenie Dynamika potrafi wymienić niektóre rodzaje oddziaływań potrafi na prostym przykładzie wykazać wzajemność oddziaływań wie, że bezwładność to cecha ciała, która wiąże się z jego masą wie, że masę wyrażamy w kilogramach rozpoznaje na przykładach zjawisko bezwładności wie, że opisując oddziaływania posługujemy się pojęciem siły wie, że wartość siły wyrażamy w niutonach potrafi odczytać wartość siły za pomocą siłomierza wie, że aby wprawić ciało w ruch lub zatrzymać je, trzeba działać siłą wie, że Ziemia przyciąga wszystkie ciała umie podać przykłady oporów ruchu wie, że jedną z przyczyn występowania tarcia jest chropowatość stykających się powierzchni potrafi wymienić niektóre sposoby zmniejszania i zwiększania tarcia wie, że na ciała poruszające się w powietrzu działa siła oporu powietrza Wymagania na stopień dostateczny - obejmują wszystkie wymagania na stopień dopuszczający i ponadto uczeń: 1. Intuicyjnie posługuje się zasadami dynamiki 2. Rozpoznaje siły występujące w przyrodzie w prostych przykładach z otoczenia: rozpoznaje na przykładach oddziaływania bezpośrednie (mechaniczne) i na odległość rozpoznaje na przykładach statyczne i dynamiczne skutki oddziaływań rozpoznaje w trudniejszych przykładach zjawisko bezwładności wie, że masa jest miarą bezwładności ciała 4

5 wie, że siła jest miarą oddziaływań rozumie, co to znaczy, że siła jest wielkością wektorową i potrafi ją przedstawić graficznie rozumie pojęcie siły wypadkowej i potrafi znaleźć graficznie wypadkową dwóch sił o tym samym kierunku rozumie pojęcie siły równoważącej i potrafi znaleźć graficznie siłę równoważącą inną siłę wie, że w przypadku, gdy siły działające na ciało równoważą się, to ciało spoczywa lub porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym potrafi intuicyjnie stosować drugą zasadę dynamiki w prostych przykładach z życia codziennego wie, że siła ciężkości (ciężar) jest wprost proporcjonalna do masy ciała wie, że siły wzajemnego oddziaływania dwóch ciał mają jednakowe wartości, jednakowe kierunki i przeciwne zwroty, umie podać przykład potrafi podać przykłady ciał, między którymi działają siły tarcia wie, że tarcie występujące przy toczeniu ma mniejszą wartość niż przy przesuwaniu potrafi rozpoznać przykłady pożytecznego i szkodliwego działania siły tarcia potrafi podać sposoby zmniejszania i zwiększania oporów ruchu Wymagania na stopień dobry obejmują wszystkie wymagania na niższe stopnie i ponadto uczeń: 1. Zna cechy wprowadzonych sił występujących w przyrodzie 2. Zna i poprawnie wypowiada zasady dynamiki 3. Stosuje zasady dynamiki do wyjaśniania prostych zjawisk z otoczenia 4. Wykonuje proste obliczenia 5. Poprawnie wyraża swoje myśli w przykładach: umie wyrazić 1 N poprzez jednostki podstawowe układu SI potrafi w dowolnym przykładzie wymienić siły działające na ciało, narysować wektory obrazujące siły, podać wszystkie cechy tych sił i ich źródła potrafi zastąpić kilka sił działających wzdłuż jednej prostej siłą wypadkową potrafi narysować siłę równoważącą kilka sił działających wzdłuż jednej prostej w przykładach przedstawiających ciała spoczywające lub poruszające się ruchem jednostajnym prostoliniowym potrafi wskazać równoważące się siły, działające na takie ciała potrafi na podstawie informacji o działających na ciało siłach przewidzieć rodzaj ruchu zna drugą zasadę dynamiki Newtona i potrafi wykorzystać w przykładach z codziennego otoczenia potrafi korzystać z matematycznej postaci drugiej zasady dynamiki i obliczać występujące w tym wzorze wielkości fizyczne potrafi obliczyć masę ciała z wykresu a(f) potrafi podać przykłady działania siły sprężystości potrafi obliczyć ciężar ciała na podstawie znajomości jego masy zna trzecią zasadę dynamiki Newtona i potrafi poprawnie objaśnić prezentowane mu przykłady, w tym także podać cechy sił wzajemnego oddziaływania wie, że wartość siły tarcia zależy od wartości siły przyciskającej ciało do podłoża umie wyjaśnić spadanie ciał w oparciu o zasady dynamiki Newtona Wymagania na stopień bardzo dobry obejmują wszystkie wymagania na niższe stopnie oraz uczeń: 1. Rozwiązuje jakościowe i obliczeniowe zadania problemowe 2. Formułuje samodzielnie wypowiedzieć 3.Rozwiązuje złożone problemy wymagające znajomości kilku zjawisk i praw: potrafi rozwiązywać jakościowe zadania problemowe dotyczące bezwładności ciał potrafi formułować samodzielnie wypowiedzi na trudne pytania, np.: - objaśnić różnicę między masą i ciężarem - wskazać wraz z uzasadnieniem, jakim urządzeniem posługujemy się w celu wyznaczenia ciężaru, a jakim w celu wyznaczenia masy potrafi wykonywać zadania obliczeniowe (wraz z przekształcaniem jednostek) dotyczące: - spadania ciał (h=gt 2 /2, v=gt) - drugiej zasady dynamiki (F=ma) potrafi rozwiązywać jakościowe problemy związane z zasadami dynamiki Newtona potrafi rozwiązywać jakościowe problemy dynamiczne tzn. znajdować siły działające na ciała w konkretnych przypadkach rozróżnia przyczyny ruchów od opisu tych ruchów potrafi rozwiązywać jakościowe problemy dotyczące sił tarcia potrafi rozwiązywać złożone problemy wymagające znajomości kilku zjawisk lub praw: 5

6 - np. opis ruchu skoczka spadochronowego - wyszukiwanie sytuacji, w których na ciało działają siły o różnej naturze - rozwiązywanie problemów wymagających zastosowania trzeciej zasady dynamiki - objaśnianie zjawisk z codziennego życia językiem fizyki potrafi obliczać wielkości fizyczne, posługując się wykresami Praca, moc, energia mechaniczna rozpoznaje przykłady wykonania pracy (w sensie fizycznym) wie, że pracę wyrażamy w dżulach potrafi w prostych przykładach z życia codziennego rozróżniać urządzenia o mocy mniejszej i większej wie, że moc wyrażamy w watach rozróżnia w przykładach ciała posiadające energię potencjalną grawitacji, energię potencjalną sprężystości, energię kinetyczną potrafi w prostym przykładzie opisać przemiany energii mechanicznej Wymagania na stopień dostateczny: wie, że w niektórych przypadkach pracę możemy obliczyć, mnożąc siłę działającą na ciało przez przebytą przez to ciało drogę wie, że o mocy decyduje praca wykonywana przez urządzenie w jednostce czasu potrafi rozpoznawać na przykładach układy zdolne do wykonania pracy rozumie, że E p grawitacji wzrasta wraz z odległością ciała od Ziemi rozumie, że E k ciała wzrasta wraz ze wzrostem szybkości tego ciała rozumie, że E k ciała nie zależy od kierunku i zwrotu prędkości tego ciała potrafi intuicyjnie posługiwać się zasadą zachowania energii potrafi nazwać siłę, która wykonuje pracę nad spadającym swobodnie ciałem Wymagania na stopień dobry: potrafi nazwać siłę wykonującą pracę w przykładach z życia codziennego wie, że energia kinetyczna i potencjalna grawitacji zależą od masy ciała zna warunki, przy których można obliczać pracę ze wzoru W=Fs rozumie, co to znaczy, że praca wynosi 1 J potrafi obliczyć każdą z wielkości występujących we wzorze W=Fs, znając dwie pozostałe potrafi obliczyć każdą z wielkości występujących we wzorze P=W/t, znając dwie pozostałe potrafi objaśnić co to znaczy, że moc wynosi 1 W wie, że siły działające między ciałami tworzącymi układ, to siły wewnętrzne w tym układzie wie, że siły, których źródła są poza układem to siły zewnętrzne potrafi obliczyć energię potencjalną ze wzoru E=mgh potrafi obliczyć energię kinetyczną ze wzoru E=1/2 mv 2 potrafi skorzystać z zasady zachowania energii w najprostszym przypadku, tj. mgh=1/2mv 2 rozumie, ze zmiana energii potencjalnej zależy od zmiany odległości między oddziałującymi ciałami, a nie od toru, po jakim porusza się któreś z tych ciał, ani od przebytej drogi potrafi zaobserwować w praktyce wyrażenie ΔE=W z potrafi rozwiązywać zadania z przekształcaniem jednostek, korzystając ze wzorów W=Fs, P=W/t, P=(Fs)/t=Fv potrafi sporządzić wykres F(s) dla F=const potrafi z wykresu F(s) odczytać pracę wykonaną na dowolnej drodze potrafi sporządzić wykres zależności W(t) potrafi obliczyć każdą z wielkości występujących we wzorach E=mgh i E=1/2mv 2 wraz z przekształcaniem jednostek potrafi obliczyć energię potencjalną grawitacji względem dowolnie wybranego poziomu zerowego 6

7 potrafi sporządzić wykres E(h) dla m=const potrafi z wykresu E(h) odczytać masę ciała, dla którego sporządzono wykres potrafi sformułować samodzielną wypowiedź na temat zasady zachowania energii mechanicznej potrafi rozwiązywać problemy, wykorzystując zasadę zachowania energii mechanicznej Przemiany energii w zjawiskach cieplnych rozumie związek energii wewnętrznej ciała z jego temperaturą potrafi rozpoznać na przykładach przypadki, w których wskutek wykonanej pracy wzrasta energia mechaniczna, a w których energia wewnętrzna potrafi rozpoznać przykłady zmiany energii wewnętrznej przez wymianę ciepła z otoczeniem potrafi rozpoznać na przykładach konieczność używania dobrych i złych przewodników ciepła potrafi rozpoznać w swoim otoczeniu zjawiska świadczące o tym, że objętość ciał zmienia się przy zmianie temperatury Wymagania na stopień dostateczny: wie, że zmiana energii wewnętrznej następuje przez wykonanie pracy lub wymianę ciepła z otoczeniem wie, co nazywamy ciepłem wie, że ciepło może przechodzić z ciała o temperaturze wyższej do ciała o temperaturze niższej wie, że ciepło wyrażamy w dżulach rozumie, że energia mechaniczna ciała jako całości nie wpływa na energię wewnętrzną tego ciała Wymagania na stopień dobry: zna znaczenie wielkości fizycznych, którymi posługujemy się przy opisie zjawisk cieplnych zna składniki energii wewnętrznej rozumie, że skoro energia wewnętrzna jest sumą energii wszystkich cząsteczek, więc zależy od masy ciała potrafi się posługiwać ze zrozumieniem pierwszą zasadą termodynamiki w prostych przykładach potrafi objaśnić zmiany wewnętrznej w przykładach z codziennego życia potrafi rozwiązywać proste zadania związane ze zmianą energii mechanicznej w wewnętrzną dostrzega w przykładach z codziennego życia znaczenie dobrego i złego przewodnictwa ciepła rozumie, że zmiana objętości ciała powoduje zmianę jego gęstości zna zasadę działania taśmy bimetalicznej potrafi rozwiązywać jakościowe i ilościowe problemy związane z pierwszą zasadą termodynamiki potrafi rozwiązywać problemy dotyczące wykorzystania gazów jako izolatorów ciepła potrafi rozwiązywać zadania problemowe związane ze zmianą energii mechanicznej w energię wewnętrzną zna trzy sposoby przekazywania ciepła wie, że woda rozszerza się anomalnie i zna praktyczne skutki tego zjawiska potrafi rozwiązywać problemy związane z rozszerzalnością temperaturową ciał Ruch drgający i falowy rozpoznaje ruch drgający spośród innych ruchów wie, że fale sprężyste nie mogą rozchodzić się w próżni wie, że w danym ośrodku fala porusza się ze stałą szybkością wie, z jaką szybkością porusza się fala głosowa w powietrzu wie, że dobiegając do przeszkody fala może się odbić lub zostać pochłonięta wie, jak powstaje echo rozumie pojęcie szybkości ponaddźwiękowej wie, że źródłem wydawanych przez nas dźwięków są struny głosowe 7

8 Wymagania na stopień dostateczny: zna pojęcia: amplituda, okres drgań, częstotliwość wie, w jakich jednostkach wyrażamy wymienione wyżej wielkości fizyczne rozumie, że dla podtrzymania ruchu drgającego ciała trzeba mu dostarczać energię wie, że człowiek słyszy drgania o częstotliwości od Hz wie, że źródłem dźwięku są ciała drgające potrafi wytworzyć na wodzie falę kolistą i płaską wie, co nazywamy długością fali wie, jak zachowuje się fala po dojściu do przeszkody, szczeliny, dwu szczelin równocześnie wie, jakie są skutki nakładania się fal w pewnych szczególnych przypadkach wie, że wysokość dźwięku wzrasta wraz z częstotliwością drgań cząsteczek ośrodka, w którym rozchodzi się fala wie, że im większa jest amplituda drgań cząstek ośrodka, w którym rozchodzi się fala, tym głośniejszy jest dźwięk Wymagania na stopień dobry: potrafi obliczyć częstotliwość na podstawie znajomości okresu i odwrotnie wie, na czym polega izochronizm wahadła zna związek okresu wahadła z długością tego wahadła wie, że substancję, w której rozchodzi się fala, nazywamy ośrodkiem rozumie związek między ruchem drgającym cząsteczek ośrodka i rozchodzącą się w tym ośrodku falą rozróżnia fale poprzeczne i podłużne rozumie i prawidłowo interpretuje związek λ=v/f oraz potrafi poprawnie obliczyć każdą z wielkości występujących w tym wzorze wie, że zjawiska dyfrakcji i interferencji są charakterystyczne dla fal rozumie zjawisko interferencji i potrafi rozpoznać jego skutek wie, jakie cechy dźwięku można mierzyć, a jakie rozpoznaje ucho potrafi scharakteryzować rodzaje fal i wielkości, które je opisują rozumie szkodliwość hałasu i wie, że jednostką poziomu natężenia jest decybel wie, że fale podłużne mogą się rozchodzić w ciałach stałych, cieczach i gazach, a fale poprzeczne tylko w ciałach stałych wie, czym są ultra- i infradźwięki oraz zna ich praktyczne zastosowania potrafi rozwiązywać problemowe zadania obliczeniowe związane z ruchem drgającym i falowym Elektrostatyka potrafi rozpoznać kontekst, w którym pojęcia ładunek używa się jako wielkości fizycznej wie, że ładunek elektryczny wyrażamy w kulombach wie, jak oznaczamy ciało naelektryzowane ujemnie, a jak ciało naelektryzowane dodatnio wie, że ciała naelektryzowane jednoimiennie odpychają się, a różnoimiennie przyciągają się zna składniki atomu: protony, neutrony i elektrony podaje przykłady przewodników i izolatorów zna sposoby elektryzowania ciał i potrafi je zademonstrować objaśnia budowę zasadę działania elektroskopu stosuje zasadę zachowania ładunku do opisu elektryzowania ciał zna niebezpieczeństwa związane z występowaniem w przyrodzie zjawisk elektrostatycznych Wymagania na stopień dostateczny: wskazuje w otoczeniu zjawiska elektryzowania przez tarcie objaśnia elektryzowanie przez dotyk bada doświadczalnie oddziaływania między ciałami naelektryzowanymi przez zetknięcie i formułuje wnioski 8

9 opisuje budowę przewodników i izolatorów (rolę elektronów swobodnych) objaśnia pojęcie jon opisuje mechanizm zobojętniania ciał naelektryzowanych (metali i dielektryków) wyjaśnia uziemianie ciał Wymagania na stopień dobry: podaje jakościowo, od czego zależy wartość siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych wyjaśnia, jak rozmieszczony jest, uzyskany na skutek naelektryzowania, ładunek w przewodniku, a jak w izolatorze demonstruje i wyjaśnia elektryzowanie przez indukcję opisuje oddziaływanie ciał naelektryzowanych na odległość, posługując się pojęciem pola elektrostatycznego podaje i objaśnia prawo Coulomba potrafi doświadczalnie wykryć, czy ciało jest przewodnikiem, czy izolatorem wyjaśnia mechanizm wyładowań atmosferycznych objaśnia, kiedy obserwujemy polaryzację izolatora opisuje siły działające na ładunek umieszczony w centralnym i jednorodnym polu elektrostatycznym Prąd elektryczny zna zasady bezpiecznego posługiwania się urządzeniami elektrycznymi, np. rozumie warunki, w których może nastąpić porażenie prądem i wie jak go unikać odróżnia dobre i złe przewodniki prądu potrafi dobrać odpowiednią baterię, zamontować ją w latarce elektrycznej i uruchomić zna niektóre korzyści związane z używaniem prądu elektrycznego potrafi wymienić przykłady odbiorników używanych, np. w gospodarstwie domowym wie, że natężenie prądu wyrażamy w amperach wie, ze do pomiaru natężenia prądu służy amperomierz wie, że napięcie wyrażamy w woltach wie, że do pomiaru napięcia służy woltomierz wie, że warunkiem przepływu prądu w przewodniku jest istnienie napięcia między jego końcami wie, że większe napięcie powoduje w danym odbiorniku przepływ prądu o większym natężeniu wie, w jakim celu używa się bezpieczników i że w miejscu, gdzie przewidziano np. bezpiecznik 5-amperowy, nie wolno montować bezpiecznika np. 20-amperowego rozumie, co to znaczy, że odbiorniki różnią się mocą wie, że moc wyrażamy w watach i kilowatach potrafi odnaleźć na odbiorniku jego dane znamionowe i prawidłowo zinterpretować wie, że liczniki elektryczne mierzą zużytą energię elektryczną w kilowatogodzinach potrafi na podstawie znajomości danych znamionowych określić, który z odbiorników jest kosztowniejszy ze względu na zużycie energii elektrycznej Wymagania na stopień dostateczny: rozumie, że przepływ prądu w przewodniku polega na uporządkowanym ruchu elektronów w wyniku przyłożenia napięcia między końce przewodnika rozumie, że obwód elektryczny musi być zamknięty, by płynął w nim prąd wie, jaki jest prawdziwy kierunek ruchu elektronów, a jaki umowny kierunek prądu wie, że natężenie prądu określa się mierząc ładunek przepływający przez poprzeczny przekrój przewodnika w jednostce czasu potrafi wymienić niektóre skutki przepływu prądu elektrycznego potrafi narysować schemat prostego obwodu elektrycznego, zawierającego źródło napięcia, wyłącznik i żarówkę wie, że natężenie prądu jest wprost proporcjonalne do przyłożonego napięcia (zna prawo Ohma) wie, że każdy odbiornik stawia prądowi pewien opór wie, że opór wyrażamy w omach 9

10 potrafi obliczyć opór ze wzoru R=U/I wie, że w określonej temperaturze opór odbiornika jest stały potrafi narysować schemat obwodu z kilkoma odbiornikami połączonymi szeregowo i równolegle rozumie istotę łączenia szeregowego i równoległego odbiorników wie, że praca w odbiornikach jest wykonywana kosztem energii elektrycznej potrafi odczytać na liczniku zużytą energię elektryczną potrafi obliczyć pracę prądu elektrycznego ze wzoru W=U I t potrafi obliczyć moc odbiornika ze wzoru P=U I oraz P=W/t Wymagania na stopień dobry: potrafi obliczyć każdą z wielkości występujących we wzorach U=W/ q, I= q/t wie, że ładunek elektryczny można wyrazić w amperosekundach i amperogodzinach oraz potrafi podać związek tych jednostek z 1 kulombem potrafi obliczyć każdą z występujących we wzorze R=U/I potrafi uzasadnić I prawo Kirchhoffa, posługując się zasadą zachowania ładunku i korzystać z tego prawa potrafi zbudować prosty obwód elektryczny według schematu rozumie na czym polega zwarcie w obwodzie elektrycznym potrafi obliczyć opór zastępczy odbiorników połączonych szeregowo i równolegle rozumie związki między napięciami i natężeniami prądów w łączeniu szeregowym i równoległym potrafi dokonać pomiaru natężenia prądu (włączyć amperomierz szeregowo odpowiednimi zaciskami) potrafi dokonać pomiaru napięcia między dwoma punktami obwodu elektrycznego (włączyć woltomierz równolegle odpowiednimi zaciskami) potrafi przekształcić wyrażenie na pracę prądu W=U I t do postaci W=U 2 /R oraz W=I 2 R t i wyliczyć pracę z każdego wzoru potrafi przekształcić wyrażenie na moc P=U I do postaci P=U 2 /R oraz P= I 2 R i obliczyć moc z każdego wzoru potrafi obliczyć koszt zużytej energii elektrycznej potrafi obliczać wielkości fizyczne na podstawie wykresów w prostych przypadkach potrafi wykorzystać prawa prądu elektrycznego w praktycznych sytuacjach potrafi rozwiązywać problemy ilościowe, wykorzystując poznane prawa i zależności potrafi wyjaśnić, jakie przemiany energii zachodzą w odbiorniku podczas przepływu prądu potrafi obliczać wielkości fizyczne na podstawie wykresów zna i rozumie zależność oporu elektrycznego przewodnika od jego długości i pola przekroju poprzecznego potrafi rozwiązywać zadania dotyczące przemiany energii elektrycznej w energię wewnętrzną i energię mechaniczną Elektromagnetyzm wie, że nie wszystkie substancje posiadają właściwości magnetyczne wie, że każdy magnes ma dwa bieguny wie, że bieguny jednoimienne odpychają się, a różnoimienne przyciągają się wie, że nie można otrzymać pojedynczego bieguna magnetycznego wie, że pole magnetyczne przenika przez niektóre substancje wie, że wokół Ziemi istnieje pole magnetyczne i zna położenia biegunów N i S potrafi wymienić zastosowania elektromagnesu wie, do czego służy prądnica i silnik Wymagania na stopień dostateczny: wie, że w pobliżu magnesu istnieje pole magnetyczne, w którym przedmioty żelazne i stalowe magnesują się wie, że pole magnetyczne graficznie przedstawiamy za pomocą linii pola magnetycznego wie, jak układają się opiłki w pobliżu magnesu sztabkowego i układu dwóch magnesów 10

11 wie, że najsilniejsze oddziaływanie magnetyczne występuje przy biegunach zna zasadę działania elektromagnesu wie, że na przewodnik z prądem w polu magnetycznym działa siła elektrodynamiczna, którą wykorzystuje się w budowie silnika wie, że zmiana pola magnetycznego wewnątrz zwojnicy powoduje przepływ prądu, a zjawisko nazywa się indukcją elektromagnetyczną zna niektóre właściwości fal elektromagnetycznych Wymagania na stopień dobry: potrafi określić zwrot linii pola magnetycznego wokół przewodnika z prądem potrafi podać położenia biegunów N i S zwojnicy, przez którą płynie prąd elektryczny wie, że pole magnetyczne elektromagnesu zależy od liczby zwojów zwojnicy i natężenia prądu potrafi opisać różnice i podobieństwa między polem magnetycznym i elektrostatycznym wie, że prąd indukcyjny powstaje w zamkniętym obwodzie na skutek zmiany pola magnetycznego zna rodzaje fal elektromagnetycznych wie, że fala elektromagnetyczna może rozchodzić się w próżni wie, że między spoczywającym magnesem i spoczywającym ciałem naelektryzowanym istnieje oddziaływanie elektrostatyczne, a oddziaływanie magnetyczne istnieje między ruchomymi ładunkami (prąd elektryczny) i magnesem wie, że własności i zastosowanie fal elektromagnetycznych zależą od ich częstotliwości wie, co to jest widmo fal elektromagnetycznych Optyka potrafi podać przykłady naturalnych i wtórnych źródeł światła wie, że światło rozchodzi się w próżni z szybkością km/s, a w innych ośrodkach przezroczystych z mniejszą szybkością wie, że światło odbija się od powierzchni wypolerowanych wie, jak wykorzystuje się w praktyce zjawisko odbicia światła od zwierciadeł wie, jak biegną promienie równoległe do głównej osi optycznej po odbiciu od zwierciadła i przejściu przez soczewkę wie, że im krótsza ogniskowa, tym większa zdolność skupiająca soczewki wie, że obrazy rzeczywiste powstają na ekranach, a pozorne wewnątrz zwierciadeł i soczewek wie, że nadmierne opalanie się jest szkodliwe dla zdrowia Wymagania na stopień dostateczny: zna prawo odbicia wie, jak jest zbudowany i do czego służy peryskop podaje cechy obrazu powstającego w zwierciadle płaskim opisuje oś optyczną główną, ognisko i ogniskową zwierciadła wykreśla bieg wiązki promieni równoległych do osi optycznej po jej odbiciu od zwierciadła wymienia cechy obrazów otrzymywanych w zwierciadle kulistym doświadczalnie bada zjawisko załamania światła szkicuje przejście światła przez granicę dwóch ośrodków i oznacza kąt padania i załamania opisuje światło białe, jako mieszaninę barw wyjaśnia pojęcie światła jednobarwnego i prezentuje je za pomocą wskaźnika laserowego opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej, przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą rysuje konstrukcje obrazów wytworzonych przez soczewki skupiające rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, odwrócone, powiększone, pomniejszone wyjaśnia, na czym polegają wady wzroku: krótkowzroczność i dalekowzroczność porównuje szybkość rozchodzenia się fal mechanicznych i elektromagnetycznych wyjaśnia transport energii przez fale sprężyste i elektromagnetyczne 11

12 Wymagania na stopień dobry: wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym rysuje konstrukcyjnie obraz punktu lub odcinka w zwierciadle płaskim rysuje konstrukcyjnie obrazy w zwierciadle wklęsłym wyjaśnia pojęcie gęstości optycznej (im większa szybkość rozchodzenia się światła w ośrodku, tym rzadszy ośrodek) doświadczalnie znajduje ognisko i mierzy ogniskową soczewki skupiającej opisuje zasadę działania prostych przyrządów optycznych (lupa, oko) rysuje konstrukcje obrazów wytworzonych przez soczewki rozpraszające porównuje wielkości fizyczne opisujące fale mechaniczne i elektromagnetyczne oraz ich związki objaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca rysuje konstrukcyjnie obraz dowolnej figury w zwierciadle płaskim objaśnia i rysuje konstrukcyjnie ognisko pozorne zwierciadła wypukłego opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia wyjaśnia budowę światłowodów i opisuje ich wykorzystanie w medycynie do przesyłania informacji oblicza zdolność skupiającą soczewki ze wzoru z=1/f i wyraża ją w dioptriach podaje znak zdolności skupiającej soczewek korygujących krótkowzroczność i dalekowzroczność opisuje mechanizm rozchodzenia się fal mechanicznych i elektromagnetycznych 12