Kronika. Mazowiecka. Tradycje znane i nieznane s. 4 Co nowego w opłatach za korzystanie ze środowiska? s. 20 Jak powitać wiosnę z uśmiechem? s.

Transkrypt

1 Kronika NR 3 (145) 2015 ROK / ISSN X Pismo Samorządu Województwa Mazowieckiego Mazowiecka Tradycje znane i nieznane s. 4 Co nowego w opłatach za korzystanie ze środowiska? s. 20 Jak powitać wiosnę z uśmiechem? s. 26

2 spis treści temat miesiąca Tradycje znane i nieznane Bibułkowe pająki, papierowe kwiaty i wielkanocne rózgi dla świątecznego charakteru wnętrz, do tego bielenie ścian wapnem i obowiązkowe szorowanie podłóg. W kuchni atmosfera wytężonej pracy, by podczas celebrowania Wielkanocy stoły wręcz uginały się od przeróżnych potraw: pasztetów, kiełbas, mazurków Święcono je tak, jak wodę i ogień. Dzięki temu zapewniano oczyszczenie domu z wszelkiego zła oraz ochronę, np. przed niebezpiecznymi zjawiskami atmosferycznymi. Nikogo nie dziwiło też połykanie pączków bazi, które miały chronić przed bólem gardła. Wiele z tych tradycji i zwyczajów wielkanocnych przetrwało do dziś. Niektóre już tylko wspominamy warto wiedzieć 2 Życzenia wielkanocne 3 Wenecki tchórz Giacomo Casanova bardzo liczył, że sympatia króla zapewni mu pozycję towarzyską i dobrobyt. Wystarczyłaby tylko nominacja na stanowisko królewskiego sekretarza. I prawie się udało... 4 Tradycje znane i nieznane Nadchodzi Wielkanoc. To wyjątkowy czas, w którym symbolicznie splatają się obrzędy religijne, tradycja ludowa i świat przyrody 6 Idealista i społecznik Prof. Jerzy Regulski odszedł w roku 25-lecia Polski samorządnej rozwój regionalny 8 RPO Mazowsza jest decyzja KE! Mamy zielone światło do wykorzystania ponad 2 mld euro 10 Inwestycje na Mazowszu Nowe drogi, obiekty sportowe, placówki kultury dzięki funduszom unijnym mogą z nich korzystać nie tylko Mazowszanie 14 Powiat z możliwościami rozwoju Potrzebujemy nowych, dużych inwestycji infrastrukturalnych tak o najbliższej przyszłości mówi starosta powiatu legionowskiego Jan Grabiec 15 Mała gmina, wielkie plany Co jeszcze planuje się w Płoniawach- -Bramurze? O to zapytaliśmy wójta gminy Włodzimierza Załęskiego z prac samorządu 16 Radni za utworzeniem sejmiku młodzieżowego Obrady Sejmiku Województwa Mazowieckiego II sesja. 16 lutego 17 Przyszłość transportu na Mazowszu Komisja Rozwoju Gospodarczego i Komisja Strategii Rozwoju Regionalnego. O transporcie szynowym i infrastrukturze lotniczej Uwolnienie rynku mleka Komisja Rolnictwa Jak branża mleczarska poradzi sobie z konkurencją na wolnym rynku? 19 Posłowie apelują o zmianę janosikowego Już nie tylko samorządowcy i eksperci widzą, jak krzywdzący dla Mazowsza jest dotychczasowy system ekologia 20 Co nowego w opłatach za korzystanie ze środowiska? By ułatwić wywiązywanie się z obowiązków opłatowych i sprawozdawczych, wprowadzono wiele zmian 22 Nowy rok, nowa oferta Bogaty wachlarz programów WFOŚiGW, w ramach których można uzyskać dotację, czeka na jednostki samorządu terytorialnego Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie, ul. Jagiellońska 26, Warszawa Miejsce redakcji: Wydział Komunikacji Zewnętrznej w Kancelarii Marszałka tel , ; faks kronika.mazowiecka@mazovia.pl Kierownik wydania: Dorota Matlakiewicz-Papis Redaguje zespół w składzie: redaktor naczelna Iwona Dybowska; redaktorzy Agnieszka Bogucka, Justyna Michniewicz, Urszula Sabak-Gąska, Małgorzata Wielechowska Stale współpracują: pracownicy departamentów i delegatur UMWM oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych Skład/łamanie: Studio 2000 Robert Lipski Druk: Drukarnia Wydawnicza Trans Druk, Golina Na okładce: Fot. arch. Studio 2000 Nakład: egz. Samorząd Województwa Mazowieckiego i Kronika Mazowiecka w Internecie: Redakcja zastrzega sobie możliwość skracania, adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów. Za wypowiedzi publikowane na łamach Kroniki Mazowieckiej redakcja nie ponosi odpowiedzialności.

3 Fot. Dariusz Krześniak dodatek specjalny I-IV Odpocząć pod chmurką Warto wykorzystać wiosenne dni, by zadbać o przyrodę, która odwdzięczy się chociażby w czasie wycieczek ekologia 23 Zarządzanie energią w gminie Planowanie zaczyna się już na poziomie gminnym i to od niego zależy lokalne bezpieczeństwo energetyczne współpraca 24 Plan Junckera To plan inwestycyjny dla Europy, koncepcja, wokół której będą się toczyć prace podkomisji ds. budżetu w KR 25 Zastanów się, sprawdź, przekaż Jako podatnicy mamy prawo zdecydować, na co przeznaczymy część naszego podatku słynny 1 proc. zdrowie 26 Jak powitać wiosnę z uśmiechem? Za oknem coraz cieplejsza i bardziej słoneczna aura, a nas jak na złość dopada przeziębienie i brak energii do działania. Jak nadążyć za budzącą się do życia przyrodą? turystyka 27 Największy sad Europy Początki sadownictwa na grójecczyźnie to czasy królowej Bony, znanej ze swego zamiłowania do sztuki ogrodniczej edukacja 30 Ludzki wymiar unijnego wsparcia Tytuł Najlepsza inwestycja w człowieka 2014 to olbrzymie wyróżnienie dla samorządu województwa, ale przede wszystkim zespołu zaangażowanego w realizację projektu 31 Miliony dla doktorantów Po raz kolejny mazowieccy naukowcy otrzymali wsparcie pieniężne, które pomogło stworzyć najlepsze warunki do prowadzenia prac badawczych rolnictwo 34 ekspresowy przegląd wydarzeń Pełne uruchomienie PROW coraz bliżej. Czekamy na rozporządzenia wykonawcze 35 Dzień Sołtysa Modernizujmy kolejne targowiska z PROW Na Mazowszu przybyło blisko 30 nowoczesnych targowisk. To właśnie tam można kupić lokalne, zdrowe i tradycyjne produkty kultura 36 Historia Niepodległości łączy pokolenia Ćwierćwiecze Muzeum Niepodległości w telegraficznym skrócie 38 Kulturalne Mazowsze Gdzie warto pójść? Co można zobaczyć? Jak spędzić wolny czas? 42 Książki z mazowieckiej półki Czy safari możliwe jest tylko w Afryce? Co nas czeka w zagłębiu paprykowym? w skrócie 43 Wieści z regionu O najważniejszych wydarzeniach krótko i esencjonalnie folklor 44 Wycinankowy szał Kurpie zachwycają i inspirują. O propagowanie ich kultury dba artystka z miejscowości Zalas (powiat ostrołęcki) Anna Ceberek 1

4 Zdrowych, pogodnych Świąt Wielkiej Nocy, przepełnionych wiarą, nadzieją i miłością. Radosnego, wiosennego nastroju, zdrowia i pogody ducha oraz wesołego Alleluja. Przewodniczący Sejmiku Województwa Mazowieckiego Ludwik Rakowski Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik

5 czy wiesz że... Tchórz wenecki Fot. arch. Studio 2000 Marcowe popołudnie 1766 r. w jednym z podwarszawskich parków mogło być ostatnim w życiu 41-letniego Giacomo Casanovy. I to nie tylko dlatego, że z honorowego pojedynku mógłby nie ujść z życiem. Był pewien, że gdyby nawet zastrzelił swego przeciwnika, to krewni i stronnicy magnata nie pozwoliliby wenecjaninowi odejść. Przedwczoraj Giacomo Casanova był już od kilku miesięcy na dworze królewskim. Szybko stał się jednym z ulubionych dworzan Stanisława Augusta Poniatowskiego i regularnie bywał w prywatnych apartamentach króla. Elokwentny i dowcipny, na dodatek obdarzony wdziękiem Włoch stał się towarzyszem polskiego monarchy, który oprócz zaufania, obdarzył go również znaczną sumą w złocie, co dla sługi było prawdziwym wybawieniem mógł spłacić najpilniejsze karciane długi. Bo Casanova był też hazardzistą, intrygantem, hulaką i kobieciarzem. Znany był w Europie głównie z rozmaitych afer obyczajowych, a jego rozpustny tryb życia wymagał wciąż stałych zastrzyków gotówki. Sympatia, jaką obdarzył go król, stała się kapitałem, który przebiegły wenecjanin planował pomnożyć. Marzyła mu się posada królewskiego sekretarza, a sam monarcha wydawał się być całkiem skłonny, aby uczynić mu ten honor. Takie stanowisko, oprócz prestiżu i dostępu do informacji, zapewniłoby Casanovie niemały, a co najważniejsze stały dochód. Wczoraj Włoszki Teresa Casacci i Anna Binetti były najsłynniejszymi balerinami ówczesnej stolicy, a ich nazwiska działały na publiczność jak magnes. Ich umiejętności taneczne były sławne na równi z konfliktem, jaki je łączył. Również wielbiciele obydwu tancerek podzielili się na dwie frakcje i zawzięcie kibicowali swoim ulubienicom w kolejnych odsłonach seansu złośliwości i intryg. Giacomo Casanova nigdy nie pofatygował się, aby z loży teatralnej oklaskiwać swoje rodaczki. Powód był prosty z Binetti łączyła go przed laty intymna relacja i sentyment pozostał, jednak nie chciał się z nim afiszować, gdyż stronnicy króla, ród Czartoryskich, manifestowali swoją sympatię dla Teresy Casacci. Dlatego przebiegły Włoch unikał na wszelki wypadek obydwu. Do czasu, kiedy na osobiste zaproszenie króla Stanisława Augusta, zmuszony był pojawić się w teatrze na premierze sztuki Franciszka Bohomolca Małżeństwo z kalendarza. Po spektaklu, w imieniu monarchy, poszedł złożyć gratulacje Casacci. Jednak uchylone drzwi garderoby drugiej z tancerek okazały się pokusą, której uległ. Gdy wymieniali z Binetti kurtuazyjne uprzejmości, do loży wpadł Ksawery Branicki, kochanek baleriny. Casanova ukłonił się mu powściągliwie i natychmiast opuścił pomieszczenie. Poszedł do Teresy Casacci, jednak szybko dopadł go tam rozwścieczony łowczy koronny. Obrzucił Włocha oskarżeniami o zalecanie się do swojej faworyty Anny Binetti. Po krótkiej acz treściwej wymianie zdań, podczas której Polak groził Casanovie pojedynkiem, a ten ostatni zręcznie się od niego próbował wymigać, rozwścieczony magnat rzucił na odchodne obelgę: Wenecki tchórz! Wobec takiego postawienia sprawy, Giacomo Casanova nie pozostał bierny. Następnego dnia spotkał się z Branickim i jego sekundantami w podwarszawskim Grzybowie. Dziś Przed Casanovą, z wycelowanym weń rewolwerem, stał hrabia Franciszek Ksawery Branicki, podstoli i łowczy wielki koronny. Panowie nacisnęli spusty jednocześnie. Włoch został ranny w lewą dłoń, natomiast hrabia runął na ziemię i zalał się krwią kula przeszła na wylot, przebijając prawe płuco. Casanova rzucił broń na ziemię i podbiegł do rannego. W tej samej chwili sekundanci Polaka wyciągnęli szpady i rzucili się w kierunku Włocha. Prawdopodobnie krwawo pomściliby Branickiego, ale hrabia zareagował błyskawicznie i powstrzymał ich w krótkich, zdecydowanych słowach. Gdy rannego przewieziono do pobliskiego zajazdu i ułożono na ławie, chwycił on Casanovę za rękę i powiedział: Zabiłeś mnie, ale sam się ratuj. Jestem królewskim oficerem i za taki czyn grozi szubienica. Weź moją sakiewkę i uciekaj. Nie musiał powtarzać Casanova wybiegł na drogę, zatrzymał przejeżdżający chłopski wóz i wrócił do miasta. Schronienie znalazł w klasztorze reformatów, ale wieści o pojedynku szybko się rozeszły i dotarły oczywiście do uszu króla, który nakazał Włochowi opuszczenie dworu i miasta. Opracowała Agnieszka Bogucka 1 1 Na podstawie książki Kazimierza Kalickiego Zdarzyło się, Znak

6 temat miesiąca Fot. Dariusz Krześniak Bibułkowe pająki, pisanki, palmy i wielkanocne rózgi m.in. takich ozdób w chatach nie brakowało Tradycje znane i nieznane Wiosenne przebudzenie. Śpiew ptaków, szum wiatru, szmer strumienia. Nieporównywalny z niczym innym zapach budzącej się do życia przyrody Nadchodzi Wielkanoc. To wyjątkowy czas, w którym symbolicznie splatają się obrzędy religijne, tradycja ludowa i świat przyrody. Wyznawcy religii chrześcijańskiej świętują zmartwychwstanie Jezusa, przyroda budzi się do życia po zimowym uśpieniu, zaś tradycje ludowe utrwalają wydarzenia sprzed ponad 2 tys. lat. Warto obserwować te przeobrażenia, być świadkiem naturalnych przemian zachodzących w przyrodzie, odkrywać zapomniane tradycje i zwyczaje. Świętom Wielkanocnym towarzyszy bogata obrzędowość, sięgająca czasów prasłowiańskich. Najstarsze wzmianki dotyczące Wielkanocy, zwanej dawniej Paschą, pochodzą z przełomu II i III w. Przez wiele lat prastare obyczaje pogańskie i praktyki magiczne przenikały się jeszcze z wierzeniami katolickimi. I choć zdecydowana większość już zanikła, to jednak część z nich w szczątkowym zakresie towarzyszy nam obecnie podczas celebrowania Świąt Wielkiej Nocy. Przenieśmy się zatem na chwilę do przeszłości i zobaczmy, jak to dawniej było. Wapno, rózgi i pająki Aby w pełni przeżyć święta, należało się do nich odpowiednio przygotować. Dlatego mieszkańcy wsi, wraz z nastaniem Wielkiego Postu, zupełnie zmieniali swoje nastawienie. Wszelkie czynności wykonywali z wielkim zaangażowaniem Wielkanoc zapowiadała nadejście czegoś nowego, radosnego, czegoś, na co oczekiwano z niecierpliwością przez całą zimę. Wielki Post wypełniały przede wszystkim duchowe przygotowania. Był to czas modlitw, uczestniczenia w nabożeństwach i rekolekcjach, pora zadumy i pokuty. Gruntowne porządki: sprzątanie mieszkań, dekorowanie izb oraz porządkowanie gospodarstwa w połączeniu z budzącą się do życia przyrodą wpro- 4

7 temat miesiąca wadzały niepowtarzalną atmosferę. Chałupy bielono wapnem, by były czyste i świeże. Z wyjątkową starannością szorowano podłogi, a także wszelkie znajdujące się w izbach sprzęty. Wnętrza nabierały odświętnego charakteru dzięki wykonywanym ręcznie ozdobom i dekoracjom: papierowe kwiaty zdobiły obrazy i ołtarzyki, bibułkowe pająki podwieszano u sufitu, a wielkanocne rózgi umieszczano na lustrze. Ale to nie wszystko Święta Wielkanocne poprzedzone były przygotowywaniem pokaźnej liczby potraw. Obfitość wielkanocnego stołu była ambicją każdej gospodyni. Palmy lekiem Wielki Tydzień otwierała Niedziela Palmowa, zwana także Kwietną lub Wierzbną radosny dzień upamiętniający uroczysty wjazd Jezusa do Jerozolimy. Udawano się wówczas do kościoła, z wykonanymi ręcznie palmami, które ksiądz święcił podczas mszy. Robiono je m.in. z gałązek wierzby z rozwiniętymi srebrzystymi pączkami, zwanymi powszechnie baziami bądź kotkami, a także gałązek borówek, bukszpanu i barwinka. Poświęcone palmy wkładano za obrazy religijne, by chroniły domostwo przed wszelakim złem. Wierzono także w lecznicze właściwości palem, dlatego połykano pączki bazi, by chronić się przed bólem gardła. Powszechnym obyczajem było też chłostanie się palmami w ten sposób przekazywano ich dobroczynne właściwości. Czas od Niedzieli Palmowej do świąt upływał na dalszych przygotowaniach, które jak można się domyślić nabierały coraz większej intensywności. W Wielki Piątek lub Wielką Sobotę kobiety, młodzież oraz dzieci spędzali czas głównie na malowaniu jajek. Ten najbardziej charakterystyczny atrybut Świąt Wielkanocnych jest zarazem symbolem miłości, pokoju, a także nowego życia. Tradycyjne pisanki niejednokrotnie były prawdziwymi dziełami sztuki ludowej. Powszechnie stosowanymi na Mazowszu technikami były malowanki, kraszanki, skrobanki czy pisanki. Najczęściej do malowania skorupek używano barwników naturalnych, nadających kolory od żółtego poprzez pomarańczowy, czerwony i zielony, aż do brązowego. By uzyskać takie barwy zanurzano jaja w wywarach z kory młodej jabłoni, kory dębowej, łupin cebuli, listków młodego żyta bądź jemioły. Najbardziej ambitni dekoratorzy przed zanurzeniem w barwniku wykonywali na skorupkach rozmaite wzory z roztopionego wosku albo wyskrobywali na pomalowanych jajach motywy geometryczne lub roślinne. Powszechnym sposobem było także oklejanie skorupek kolorową włóczką i rdzeniem sitowia, a także naklejanie kolorowych wycinanek lub gałganków. Pisanki służyły do ozdoby wielkanocnego stołu, do zabawy dla dzieci oraz jako prezenty. Przede wszystkim jednak misternie ozdobione pisanki były podstawą wielkanocnego koszyczka. Ochrona przed chorobami i złem Liczba produktów przeznaczonych do poświęcenia zwraca uwagę. Poza licznymi pisankami wielkanocnymi, kosz skrywał chleb, kiełbasę, ciasta, biały ser i masło. Pierwotnie święcenie pokarmów odbywało się w pachnących świeżością i wypiekami domach gospodarzy. Z czasem pokarmy zanoszono w jedno miejsce w okolice kapliczki lub krzyża bądź do chałupy jednego z mieszkańców, co znacznie ułatwiało pracę księdzu. Wodę przynoszono do poświęcenia w takiej ilości, by wystarczyła na cały rok podczas różnego rodzaju uroczystości: kolędy, błogosławienia pary młodej czy też pokropienia bydła wychodzącego pierwszy raz w sezonie na pastwisko. Jej poświęcenie miało chronić przed chorobami i zapewniać bezpieczeństwo. Zbiorowo święcono również ogień, co służyło oczyszczeniu domu z wszelkiego zła, a także zabezpieczeniu przed burzami i gradem. Przed przybyciem księdza, kobiety z całej wsi ustawiały na ławach i stołkach kopańki, kosze i misy z jadłem. Jadło gospodyni, u której święcenie się odbywało, było eksponowane na stojącym pośrodku izby stole, ozdobionym palmami. W jednej z izb gromadzono potrawy przeznaczone do poświęcenia: szynki, kiełbasy, pasztety, baby, mazurki oraz pokaźną liczbę malowanych jaj. Honorowe miejsce zajmował krzyż. Chłopi głęboko wierzyli, że nic ze święconego nie może się zmarnować. Okruszyny ciast rozsiewano po ogrodzie, skorupki z jajek wynoszono na grządki, a kawałki chleba, sera czy kiełbasy dawano zwierzętom. Wielkosobotnie święcenie pokarmów stanowiło bardzo ważny moment wielkanocny i jednocześnie było wprowadzeniem do dalszego świętowania. Wykup z kogutkiem Obchody pierwszego dnia świąt rozpoczynała odprawiana o świcie msza święta, zwana rezurekcją, poprzedzona uroczystą procesją, której towarzyszyło bicie dzwonów i tarabanów. Po niej gospodarze spieszyli do domów, gdzie czekało już na nich śniadanie wielkanocne. Nadejście Wielkiej Niedzieli obligowało do pozostania w domu i spędzania czasu w gronie rodzinnym. Wśród najbardziej charakterystycznych potraw wielkanocnego stołu prym wiodły: jaja, pasztety, salcesony, biała kiełbasa, baleron oraz ciasta: baby i mazurki. Wiele emocji wzbudzał obyczaj wzajemnego oblewania się wodą podczas Wielkanocnego Poniedziałku. W tym dniu być suchym po prostu nie wypadało. Wielki Poniedziałek był dniem składania wizyt sąsiadom i znajomym. Dziewczęta obchodziły domy z gaikiem zieloną gałęzią ozdobioną kolorowymi wstążkami, śpiewały piosenki i składały życzenia świąteczne. Tymczasem chłopcy chodzili po wykupie z kogutkiem. Za wygłaszane świąteczne wierszyki czy skoczne przyśpiewki gospodynie wynagradzały dyngusiarzy produktami ze święconego: jajami, kiełbasą czy słodkimi bułkami, a nawet drobnymi pieniędzmi. Wraz z poniedziałkowymi odwiedzinami międzysąsiedzkimi dobiegał końca czas wielkanocnego ucztowania. Już od wtorku przyjezdni goście opuszczali gospodarzy, kończyło się ucztowanie i życie wracało do swego codziennego rytmu. Jedynie obfite zapasy żywności złożone w spiżarni przypominały o wielkanocnej uczcie i rodzinnym świętowaniu Nie ulega wątpliwości, że Wielkanoc na Mazowszu to szereg niezwykłych i pięknych tradycji. Nie wszystkie z nich przetrwały, zaledwie nieliczne towarzyszą nam współcześnie. Bogatą tradycję świąt można poznać, biorąc udział w wydarzeniach mazowieckich instytucji kultury. Szczegółowe informacje w dziale Kulturalne Mazowsze, na stronach internetowych placówek oraz samorządu: Agnieszka Jezierska-Chalicka Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu 5

8 warto wiedzieć Idealista i społecznik prof. Jerzy Regulski Mówiono nam, Michałowi Kuleszy i mnie, że wyglądamy na inteligentnych ludzi, a zajmujemy się sprawami, które nigdy nie będą realizowane, utopiami jakimiś samorządu się komuś zachciało ( ). Tymi słowami 2 lata temu prof. Jerzy Regulski żegnał przyjaciela i współpracownika Michała Kuleszę. Sam dożył 90 lat. Odszedł w roku 25-lecia Polski samorządnej. Trochę biografii Urodził się w 1924 r. W okresie okupacji służył w stopniu podporucznika w Narodowych Siłach Zbrojnych. Pełnił funkcję członka Zarządu Towarzystwa Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Warszawskiej (1945 r.), a w latach był więźniem politycznym. Ukończył Wydział Inżynierii Politechniki Warszawskiej (1947 r.). Na Wydziale Architektury PW uzyskał stopień doktora i doktora habilitowanego (1963 r. i 1969 r.), następnie uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk technicznych (1974 r.) i profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych (1983 r. ). Był m.in. naczelnym inżynierem budowy Osiedla Młynów w Warszawie, pracował w Komitecie, a następnie Instytucie Urbanistyki i Architektury. W latach wykładał na Uniwersytecie Łódzkim, a w latach w Polskiej Akademii Nauk. Uzyskał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Roskilde (Dania). Olbrzymie zasługi Prof. Jerzy Regulski zainicjował badania nad odbudową samorządu terytorialnego ( ). W latach był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie oraz współprzewodniczącym zespołu ds. samorządu terytorialnego podczas rozmów Okrągłego Stołu (1989 r.). Pełnił funkcję senatora ( ), pełnomocnika rządu ds. reformy samorządu terytorialnego ( ), ambasadora, stałego przedstawiciela RP przy Radzie Europy ( ), przewodniczącego Rady ds. Reform Ustrojowych Państwa ( ), członka Narodowej Rady Integracji Europejskiej ( ). Zasiadał też w wielu innych radach oraz komitetach. Jak sam mówił potrzeba było wiele sił, odwagi i pracowitości, by przekonać wszystkich, całą Polskę, do odważnej zmiany, jaką było postawienie na obywatela. Kilka przemyśleń Nie od razu doceniono znaczenie dążeń profesora. Cudem udało się wprowadzić sprawę samorządu terytorialnego pod obrady Okrągłego Stołu. W 1989 r. nikt nie rozumiał czym samorząd jest zwrócił uwagę w jednym z wywiadów prof. Regulski. Były to zmiany, które niewiele osób rozumiało, a przez to spotkały się z dużą niechęcią. Jak wspominał profesor, słowa 25 lat samorządu 1989 r. prof. Jerzy Regulski kieruje pracami parlamentarnymi nad pakietem reformy samorządowej, a następnie jako pełnomocnik rządu ds. reformy samorządu terytorialnego koordynuje od 1990 r. wprowadzanie jej w życie kwiecień 1993 r. Polska ratyfikowała Europejską Kartę Samorządu Terytorialnego, definiującą pojęcie samorządu lokalnego jako prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców; zgodnie z ideą odpowiedzialność i kompetencje w sprawach publicznych powinny mieć przede wszystkim te organy władzy, które znajdują się najbliżej obywateli marca 1990 r. ustawa wprowadzająca samorząd gminny oraz ordynację wyborczą do rad gmin 27 maja 1990 r. pierwsze od lat 30. XX w. wolne wybory w Polsce do rad gmin (w grudniu 1990 r. odbyły się pierwsze wolne wybory Prezydenta RP, a w 1991 r. w pełni wolne wybory parlamentarne) 17 października 1992 r. Mała Konstytucja o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą RP oraz samorządzie terytorialnym, przywracająca jednostkom samorządu prawa wcześniej zlikwidowane przez władzę komunistyczną 6

9 warto wiedzieć uznania za reformę dotarły do niego po 10 latach. Tymczasem idea samorządności dotyczyła ( ) nie reorganizacji władzy publicznej lecz umiejętności samoorganizacji społeczeństwa pisał we wspomnieniach. Podkreślał, że podstawową sprawą w budowaniu samorządności jest uczestniczenie obywateli w rozwiązywaniu spraw publicznych nie tylko przez udział we władzach, ale i bezpośrednie prace na rzecz dobra wspólnego. I chociaż sami obywatele przez wiele lat przekonywali się do zmian, prof. Regulski zawsze wierzył w człowieka. Wielokrotnie kładł nacisk na kwestię budowania społeczeństwa obywatelskiego kierującego własnym państwem i odpowiadającego za nie. Tak też postrzegał rolę samorządu i nie ustawał w pracy na rzecz badania i popularyzowania jego istoty. Podkreślał też znaczenie współpracy. Panuje przekonanie, że każdy jest mądry i nie musi współpracować z innymi mówił. Każdy chce tworzyć sam sobie strategię i samodzielnie się rozwijać. To duży błąd ( ) podkreślał profesor i zwracał uwagę na niebezpieczne konsekwencje nadmiernej indywidualizacji i braku wspólnych działań. Za swoją pracę i zaangażowanie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, a od 2012 r. był kawalerem Orderu Orła Białego. Od 2010 r. pełnił funkcję doradcy prezydenta do spraw samorządu. Odszedł 12 lutego br. Był wielkim człowiekiem, społecznikiem, pionierem wiedzy samorządowej w Polsce. Adam Struzik Marszałek Województwa Mazowieckiego terytorialnego w Polsce Po czerwcowych wyborach w 1989 r. Senat RP stał się najważniejszym inicjatorem władz ustrojowych w Polsce, również tych dotyczących decentralizacji państwa i przywrócenia samorządu terytorialnego. Pracami w tym zakresie zajęła się senacka komisja pod przewodnictwem prof. Jerzego Regulskiego. Było to trudne zadanie, zwłaszcza że jako naród dopiero przecieraliśmy szlaki. Nie mieliśmy doświadczenia, a jedynie obserwowaliśmy pewne zjawiska. Prof. Regulski niejednokrotnie podkreślał, że przygotowania do reformy to 10 lat studiów głównie teoretycznych. Dlatego konieczna była wnikliwa analiza bieżących potrzeb, zagranicznych doświadczeń oraz wad systemu funkcjonującego w PRL. Co było punktem wyjścia dla reformatorów? Przede wszystkim autonomia społeczności lokalnych założenie, że społeczność taka dysponuje pieniędzmi, realizuje cele uwzględniające wspólny interes, a skuteczność podejmowanych decyzji weryfikuje w drodze wyborów. Drugim ważnym czynnikiem była budowa społeczeństwa obywatelskiego aktywnego i odpowiedzialnego. To z kolei wymagało wieloletniej pracy nad mentalnością Polaków. Bo zmiany mają tylko wtedy sens, gdy ktoś jest w stanie z nich korzystać i wypełnić treścią. Początki nie były więc łatwe, ale z perspektywy czasu możemy powiedzieć: udało się! Dziś gminy, powiaty i województwa stały się integralną częścią władzy publicznej, bez której trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie państwa. Samorząd terytorialny stanowi silny filar Rzeczypospolitej, pobudza gospodarczy rozwój i zdecydowanie angażuje społeczności lokalne w pracę na rzecz najbliższego otoczenia. Również jako region wykorzystujemy daną nam szansę. Właśnie na Mazowszu najlepiej widoczna jest dynamika polskiej transformacji. Jesteśmy krajowym centrum edukacji, przedsiębiorczości i myśli technologicznej. Mamy też największą liczbę mieszkańców, których potrzeby i możliwości nieustannie motywują do działania. Nie bez znaczenia, w kontekście rozwoju województwa, są także fundusze unijne, po które w pewnym sensie sięga każdy z nas, by realizować służące ludziom projekty. Kroki podejmowane przez zarząd Mazowsza zawsze koncentrowały się na współdziałaniu z władzami lokalnymi, budowaniu postaw wzajemnego zaufania i sukcesywnym wyrównywaniu dysproporcji. Dzięki temu, że sami najlepiej potrafimy definiować własne potrzeby i podejmować trud ich realizacji, wiele zyskaliśmy. Wyremontowane szkoły, doposażone biblioteki, zinformatyzowane urzędy, zmodernizowane drogi, chodniki i bezpieczne ścieżki rowerowe, skanalizowane wsie, bogatsza oferta kulturalna, nowe obiekty sportowe, nowoczesny sprzęt strażacki i policyjny to tylko niektóre efekty naszych wysiłków jako wspólnoty samorządowej. Co jednak wydaje się być największym sukcesem 25 lat po wprowadzeniu samorządu terytorialnego? Chyba fakt, że wszyscy się do niego przyzwyczailiśmy, wrósł w naszą rzeczywistość. Identyfikujemy się z naszymi małymi ojczyznami i, co najważniejsze, mamy świadomość, że od nas zależy ich przyszłość. Naszą codzienną odpowiedzialną pracą oddajemy zatem hołd dziełu prof. Jerzego Regulskiego, który myślami i planami potrafił wybiegać daleko w przyszłość. 2 kwietnia 1997 r. uchwalenie Konstytucji RP samorządność terytorialna i decentralizacja władzy jako naczelne zasady ustroju RP 1 stycznia 1999 r. reforma administracji publicznej, liczba województw zmniejszyła się z 49 do 16, wydzielonych zostało ponad 300 powiatów, większość miast, które straciły status miast wojewódzkich, weszła do grupy powiatów grodzkich, czyli miast na prawach powiatu; zmniejszyła się rola wojewody na rzecz marszałka i samorządu województwa 20 czerwca 2002 r. ustawa o bezpośrednim wyborze wójtów, burmistrzów i prezydentów miast czerwca 1998 r. weszły w życie ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim 11 października 1998 r. wybory samorządowe według zasad uwzględniających ustawy składające się na tzw. reformę samorządową czerwiec 2000 r. dla upamiętnienia pierwszych po II wojnie światowej wolnych wyborów samorządowych w 1990 r., Sejm RP ustanowił 27 maja Dniem Samorządu Terytorialnego Na podst. zebr. mat. oprac. Iwona Dybowska 7

10 rozwój regionalny RPO Mazowsza jest decyzja KE! Fot. arch. Studio 2000 Komisja Europejska przyjęła RPO dla Mazowsza na lata To zielone światło do wykorzystania ponad 2 mld euro, czyli dużo ponad 8 mld zł! Kilka nowości Najwięcej pieniędzy z UE zasili projekty transportowe oraz inwestycje w odnawialne źródła energii. Priorytetowo traktowane jest wykorzystanie w biznesie potencjału naukowo-badawczego, a także dofinansowanie innowacyjności i przedsiębiorczości. Najbliższe lata to również dobry czas dla rozwoju ekonomii społecznej, bo duża część dotacji trafi na walkę z ubóstwem i zmniejszenie bezrobocia. Nabory konkursowe Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych planuje ogłosić już w drugim kwartale 2015 r. Trzeba się jednak przygotować na pewne nowości. Województwo mazowieckie, jako jedyne w Polsce, trafiło do grupy regionów lepiej rozwiniętych. Przekłada się to na wysokość kwot przyznanych w ramach głównych celów realizowanych z udziałem środków unijnych. Ogólna pula 2 mld euro obejmuje zarówno tzw. projekty twarde, jak i miękkie (dotychczas rozbite na dwa programy RPO i PO KL). Zmienił się też próg finansowania. Dotacje mogą pokryć maksymalnie 80 proc. kosztów, a nie 85 proc. jak w poprzednim okresie programowania. Komisja Europejska wprowadziła też nowy mechanizm dla Warszawy i obszaru funkcjonalnego Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT). Oznacza to, że 165 mln euro w ramach ZIT trafi m.in. na projekty zwiększające dostępność usług publicznych, zacieśniające powiązania gospodarcze oraz poprawiające jakość przestrzeni. Zarząd województwa, z myślą o pozostałych częściach regionu, stworzył podobne narzędzie Regionalne Inwestycje Terytorialne (RIT), które ma inspirować samorządy lokalne do wspólnej realizacji kompleksowych przedsięwzięć (np. spójnego systemowo projektu transportowego). Kto jest kim? Instytucją zarządzającą (IZ) regionalnym programem jest zarząd województwa. Pełni on też funkcję instytucji certyfikującej wydatki ponoszone w ramach funduszy europejskich. Wdrażanie programu należy do Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie oraz Porozumienia Gmin Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego o współpracy w zakresie realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w perspektywie finansowej Osoby zainteresowane unijnym dofinansowaniem mogą liczyć na pomoc pracowników, specjalnie do tego powołanych, punktów informacyjnych (działających w strukturach MJWPU). Na czym polega wsparcie? To przede wszystkim diagnoza pomysłu informacja, w ramach którego priorytetu i działania można starać się o środki. Klienci poznają kryteria i procedury przyznawania dotacji, a także krok po kroku sposób ubiegania się o dofinansowanie. Na tym jednak nie koniec. Wsparcie obejmuje też rozstrzyganie wątpliwości pojawiających się w trakcie realizacji projektu. Mogą one np. dotyczyć zasad konkurencyjności przy podnoszeniu wydatków czy dokumentowania przedsięwzięć. 232 mln euro 1 na drogi Główne wyzwania stawiane przez UE dotyczą rozwoju gospodarki (w oparciu o wyniki badań naukowych), znaczenia MŚP i wdrażania gospodarki niskoemisyjnej. Jednocześnie każde województwo wyznacza najistotniejsze dla siebie działania zwłaszcza na terenie tzw. obszarów strategicznych interwencji (OSI). W przypadku Mazowsza, dużych nakładów nadal wymaga system transportowy. Z poziomu programów regionalnych wsparcie trafi przede wszystkim na drogi wojewódzkie i część lokalnych zwiększających dostęp do transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T). Na brak odpowiedniej infrastruktury drogowej wskazały samorządy większości subregionów podczas aktualizacji strategii roz- 1 Podane kwoty to minimum przeznaczone na dany obszar tematyczny. W przypadku dróg poza ich budową, będzie można również uzyskać dofinansowanie, np. na energooszczędne oświetlenie w ramach działań dotyczących niskoemisyjnej gospodarki. Podobnie będzie z termomodernizacją budynków np. instytucji kultury, placówek ochrony zdrowia itp. 8

11 woju województwa. Stąd decyzja o wprowadzeniu mechanizmu RIT, zawierającego najpotrzebniejsze inwestycje, które samorządy mogą realizować w partnerstwie. Po środki na tego typu przedsięwzięcia będzie można sięgać jak w większości dotacji w ramach konkursów. Przy czym już wiadomo, że 15 proc. alokacji przeznaczonej na drogi dotyczyć może projektów związanych z drogami powiatowymi i gminnymi z terenów objętych planami inwestycyjnymi dla subregionów objętych OSI problemowymi, na których będą realizowane RIT-y. 135 mln euro na kolej To odpowiedź na potrzeby zgłaszane przez Mazowszan, którzy liczą na lepsze skomunikowanie z większymi miastami, głównie ze stolicą. Dotacje obejmą również zakupy nowoczesnego taboru dla Kolei Mazowieckich oraz modernizację linii kolejowych zwłaszcza w przypadkach, gdy jest to jedyny sposób na przywrócenie transportu szynowego. 324 mln euro na przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną Do 2020 r. kraje UE zobowiązane są zmniejszyć o 20 proc. emisję gazów cieplarnianych i o 20 proc. zwiększyć efektywność energetyczną, jednocześnie generując co najmniej 20 proc. zużywanej energii z odnawialnych źródeł. Dotacje unijne mają wesprzeć nie tylko budowę i przebudowę samej infrastruktury odnawialnych źródeł energii (OZE). Chodzi o zmniejszenie zużycia energii przez bardziej efektywne jej wykorzystanie. Dlatego samorządy, przedsiębiorstwa, uczelnie, placówki ochrony zdrowia, instytucje kultury, ale też np. spółdzielnie mieszkaniowe czy wspólnoty będą mogły korzystać ze środków przeznaczonych na termomodernizację budynków. Z myślą o środowisku dofinansowanie trafi też na projekty zmniejszające emisję zanieczyszczeń powietrza, w tym pyłów i gazów cieplarnianych. Należą do nich te dotyczące poprawy efektywności wytwarzania i dystrybucji ciepła oraz rozwoju tzw. zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej w regionie (np. zakup autobusów niskoemisyjnych, budowa P+J, budowa ścieżek rowerowych, które pozwolą korzystać z innych sposobów przemieszczania się niż tylko samochód). Ponad 24 mln euro na gospodarkę odpadami komunalnymi Nie da się ukryć potrzeby budowy, rozbudowy i modernizacji istniejących regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) na Mazowszu, a także punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK). Po pieniądze będą mogły sięgać zarówno samorządy lokalne, jak i firmy wykonujące usługi z tego zakresu. Dotacje obejmą także rozwój systemów małej retencji i wczesnego ostrzegania przed katastrofami (np. powodziami). Poza tym przewidziane są środki na projekty związane z ochroną przyrody (np. ochroną siedlisk roślin i zwierząt) i, co ważne, na wzmocnienie potencjału ochotniczych straży pożarnych. 213 mln euro na rozwój przedsiębiorczości Te pieniądze pozwolą zakładać nowe firmy i wzmocnić tzw. start-upy ze szczególnym uwzględnieniem inkubatorów przedsiębiorczości. Pozyskane środki samorządy mogą wykorzystać też do odpowiedniego przygotowania terenów inwestycyjnych. Poza tym MŚP, organizacje pozarządowe, instytucje otoczenia biznesu czy samorządy będą miały okazję na opracowanie nowych modeli biznesowych. Chodzi z jednej strony o zwiększenie zastosowania innowacyjności nawet w najmniejszych firmach, a z drugiej o międzynarodową promocję gospodarczą przedsiębiorstw i równolegle czerpanie ze światowych przykładów. Oddzielną dyscypliną zwiększającą konkurencyjność są badania i rozwój (B+R), dofinansowane kwotą 278 mln euro. Z tych pieniędzy będą mogły skorzystać instytucje, konsorcja naukowe oraz przedsiębiorstwa. Doceniane będą zwłaszcza projekty dające się powszechnie zastosować. 450 mln euro na walkę z bezrobociem Nacisk położony jest na promocję trwałego zatrudnienia (137,9 mln euro), edukację niezależnie od wieku (161,9 mln euro), walkę z ubóstwem, wykluczeniem społecznym i wszelką dyskryminacją oraz rozwój ekonomii społecznej (172,4 mln euro). Środki trafią więc na szkolenia, płatne staże czy wspieranie zakładania własnej działalności. Niezwykle pomocne będą pule przeznaczone na tworzenie np. przez gminy żłobków lub klubów dziecięcych, które pozwalałyby rodzicom i opiekunom dzieci poniżej 3. roku życia na szybszy powrót do pracy. Dobrą wiadomością dla młodych rodziców jest też możliwość uzyskania wsparcia na zatrudnienie opiekuna dziennego lub niani. Dofinansowanie może dotyczyć m.in. działań służących wykrywaniu wad rozwojowych u dzieci i młodzieży oraz ich rehabilitacji, programów profilaktyki chorób cywilizacyjnych np. cukrzycy, a także zaburzeń psychicznych. 108 mln euro na ochronę zdrowia Ramy działań dla całego kraju w tym zakresie określają zapisy Policy Paper dla ochrony zdrowia na lata Na Mazowszu główną przyczyną niezdolności do pracy i umieralności są zaburzenia i choroby psychiczne, choroby układu kostno-stawowo- -mięśniowego, a także układu krążenia, oddechowego i nowotwory. Dlatego na usprawnienia placówek zajmujących się tymi chorobami przeznaczono 55 mln euro. Z dotacji będą mogły skorzystać placówki opieki psychiatrycznej, co dla naszego regionu wiąże się m.in. z planowaną budową nowego szpitala Drewnica w Ząbkach 2 czy zamiarem skorzystania ze środków unijnych przy tworzeniu Centrum Onkologii w Siedlcach (jako części szpitala wojewódzkiego). Na dofinansowanie mogą liczyć inwestycje usprawniające placówki ochrony zdrowia monoi wielospecjalistyczne. Obszarem wymagającym szczególnego wsparcia w tym zakresie jest subregion radomski. Pozyskane kwoty będzie można przeznaczyć na zakup nowoczesnej aparatury medycznej, przebudowę i adaptację pomieszczeń, tworzenie pracowni diagnostycznych. Projekty muszą być zgodne z planem działań w sektorze zdrowia i wynikać z mapy potrzeb zdrowotnych. Co ważne nie będą kwalifikowane inwestycje dostosowujące infrastrukturę placówek ochrony zdrowia do obowiązujących przepisów. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy usprawni to efektywność (również kosztową) placówki i dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej. 35,7 mln euro na inwestycje w kulturę To szansa dla takich adaptacji i modernizacji, które połączą ochronę dziedzictwa z innowacyjnym pomysłem na jego wykorzystanie. Są jednak pewne warunki. Program nie przewiduje dofinansowań na organizację imprez typu wystawy czy festiwale. Nie ma też wsparcia na tworzenie nowej infrastruktury (budowy obiektów), a maksymalna całkowita wartość pojedynczego projektu nie może przekroczyć 5 mln euro. 153 mln euro na e-rozwój Dzięki tym środkom zyskają zarówno placówki ochrony zdrowia, administracja rządowa i samorządowa, uczelnie wyższe, muzea, teatry, organizacje pozarządowe, a także kościoły i związki wyznaniowe. To dotacje przeznaczone zwłaszcza na kompleksową informatyzację instytucji. Oprac. Biuro Prasowe UMWM 2 Zgodnie z systemem koordynacji dla obszaru zdrowia określonym w Umowie Partnerstwa i Policy Paper, projekt wymaga akceptacji przez Komitet Sterujący ds. Zdrowia, a warunkiem jego dofinansowania jest zgodność z mapą potrzeb zdrowotnych. 9

12 rozwój regionalny Inwestycje na Mazowszu Fot. arch. beneficjenta Fot. arch. DPS w Niedabylu RADOM Po zmianach w Niedabylu Tytuł projektu: Rozbudowa i modernizacja Domu Pomocy Społecznej w Niedabylu Wartość: ,77 zł Kwota dofinansowania: ,04 zł Beneficjent: powiat białobrzeski Działanie: 7.3 Infrastruktura służąca pomocy społecznej Dzięki unijnemu dofinansowaniu możliwa była rozbudowa i modernizacja Domu Pomocy Społecznej w Niedabylu. Inwestycja objęła wybudowanie drugiego skrzydła budynku mieszkalnego, w którym znalazły się: sala komputerowa dla mieszkańców, sala doświadczania świata, sala rehabilitacyjna oraz gabinet pielęgniarski. Udało się przeprowadzić również generalny remont obiektu, zamontowano windę, zagospodarowano teren wokół. DPS w Niedabylu jest placówką przeznaczoną dla osób niepełnosprawnych intelektualnie. Inwestycja pozwoliła zwiększyć liczbę pensjonariuszy z 48 do 70 osób. CIECHANÓW Poprawili połączenia drogowe W gminie Ciechanów udało się poprawić połączenie drogi gminnej Ujazdówek Gorysze z dwiema drogami powiatowymi (nr 1217W Ciechanów Romanowo i nr 1240 Ciechanów Modła Niedzbórz Drogiszka Dalnia) oraz z drogą krajową nr 60. Jej modernizacja polegała m.in. na wykonaniu nawierzchni bitumicznej, ścieżki rowerowej, chodnika oraz utwardzeniu zjazdów gospodarczych kruszywem łamanym i wykonaniu poboczy. Dzięki projektowi znacznie skrócił się czas przejazdów przy jednoczesnej poprawie bezpieczeństwa użytkowników. Tytuł projektu: Modernizacja drogi Ujazdówek Gorysze Wartość: ,13 zł Kwota dofinansowania: ,69 zł Beneficjent: gmina Ciechanów Działanie: 3.1 Infrastruktura drogowa Fot. arch. beneficjenta Kompleks sportowy w Radzanowie Dzięki środkom z RPO WM na terenie gminy powstał kompleks sportowy. Młodzież ma do dyspozycji boisko wielofunkcyjne, bieżnię lekkoatletyczną o długości 100 m, skocznię do skoku w dal oraz rzutnię do pchnięcia kulą. Obiekt jest ogrodzony. Wnioskodawca zadbał o chodniki, ławki oraz system odwadniający. Z boiska korzystają uczniowie zespołu szkół w Radzanowie, a także pozostali mieszkańcy gminy. Dodatkowo w ramach tej inwestycji wyremontowano i wyposażono przedszkole w Radzanowie. Przeprowadzone działania to: ocieplenie dachu, wymiana okien, drzwi zewnętrznych oraz gruntowny remont pomieszczeń. Odnowione są również ściany, a także położona jest glazura i terakota. Przedszkole wzbogaciło się o nowe komputery z dostępem do Internetu oraz niezbędne pomoce dydaktyczne. Tytuł projektu: Rozwój infrastruktury edukacyjnej w gminie Radzanów Wartość: ,91 zł Kwota dofinansowania: ,03 zł Beneficjent: gmina Radzanów (powiat mławski) Działanie: 7.2 Infrastruktura służąca edukacji WARSZAWA Kolektory słoneczne w gminie Pokrzywnica Troska o środowisko naturalne oraz mniejsze wydatki na energię to założenia projektu dotyczącego instalacji kolektorów słonecznych. Solary pojawiły się w czterech szkołach podstawowych: w Pokrzywnicy (na zdjęciu), Nowym Niestępowie, Pobyłkowie Dużym oraz Gzowie, w gimnazjum w Dzierżeninie, Urzędzie Gminy Pokrzywnica oraz w 341 budynkach mieszkalnych. Ich montaż znacznie ograniczył emisję szkodliwych gazów do atmosfery. Tytuł projektu: Partnerstwo i innowacyjność dla środowiska efektywne wykorzystanie energii słonecznej w gminie Pokrzywnica Wartość: ,86 zł Kwota dofinansowania: ,45 zł Beneficjent: gmina Pokrzywnica (powiat pułtuski) Działanie: 4.3 Ochrona powietrza, energetyka 10 PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego oraz ze środków budżetu województwa mazowieckiego.

13 Pułtusk postawił na e-usługi Pracownicy pułtuskiego magistratu korzystają już z elektronicznego systemu obiegu dokumentów. Dodatkowo zakupiono program Elektronicznej Skrzynki Podawczej wraz z formularzami elektronicznymi, umożliwiającymi komunikację obywateli i przedsiębiorców z urzędem za pośrednictwem mediów elektronicznych, z wykorzystaniem elektronicznego podpisu kwalifikowanego. Tytuł projektu: e-pułtusk rozwój e-administracji oraz rozbudowa i modernizacja infrastruktury teleinformatycznej Urzędu Miejskiego w Pułtusku umożliwiająca świadczenie wysokiej jakości i dostępności e-usług dla obywateli Wartość projektu: ,29 zł Kwota dofinansowania: ,99 zł Beneficjent: gmina Pułtusk Działanie: 2.2 Rozwój e-usług Na każdą porę roku Gmina Kampinos, wykorzystując swoje naturalne piękno, postawiła na turystykę utworzyła dwa nowe szlaki. Jeden z nich to 26 km szlak wodny,,utrata, biegnący na odcinku Prusy Żelazowa Wola Konary. Można go pokonać np. kajakiem (jest możliwość wypożyczania sprzętu). Drugi Cztery Krajobrazy o długości 10 km jest dostępny przez cały rok. Trasę biegnącą wzdłuż miejscowości Prusy Zawady Granica można przemierzać pieszo, rowerem lub na nartach. Tytuł projektu: Wartość: Kwota dofinansowania: Beneficjent: Działanie: Rozwój turystyki w Gminie Kampinos kampinoski produkt turystyczny Kampinoskie Szlaki etap I ,40 zł ,95 zł Stowarzyszenie Cztery Krajobrazy w Kampinosie (powiat warszawski zachodni) 6.2 Turystyka Fot. Wojciech Wełnicki Fot. arch. beneficjenta Dla pacjentów Dzięki unijnej dotacji zmodernizowano Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Borowiu. Na parterze utworzono specjalistyczne gabinety lekarskie: ginekologiczny (z zapleczem i pomieszczeniem higieny intymnej), stomatologiczny (na zdjęciu) oraz pomieszczenia towarzyszące poczekalnię, WC dla pacjentów (w tym osób niepełnosprawnych), a także gabinet położnej. Placówkę wyposażono w nowoczesne urządzenia i sprzęt, m.in.: elektrokardiograf wraz z wózkiem oraz holter z oprogramowaniem, konsoletę lekarza stomatologa, radiograf i aparat RTG. Szpital wzbogacił się też o zestaw reanimacyjny. Tytuł projektu: Wartość: Kwota dofinansowania: Beneficjent: Działanie: Świat dubbingu Poprawa jakości usług medycznych oraz sposobu zarządzania placówką poprzez kompleksową przebudowę budynku SP ZOZ w Borowiu oraz zakup nowoczesnego sprzętu i wyposażenia ,57 zł ,98 zł gmina Borowie (powiat garwoliński) 7.1 Infrastruktura służąca ochronie zdrowia i życia Studio Sonica zajmuje się profesjonalną postprodukcją audio i video. Udźwiękowionych zostało w nim mnóstwo kreskówek, filmów animowanych, reklam radiowych i telewizyjnych, a także takie produkcje kinowe jak Garfield, Epoka Lodowcowa czy Robin Hood. Dotacja pozwoliła zakupić nowe maszyny i oprogramowania wykorzystujące najnowsze światowe technologie w branży audio-video. Dzięki nim beneficjent zajmuje wiodącą pozycję na rynku krajowym i lokalnym. Tytuł projektu: Cyfrowe studio przyszłości Wartość: zł Kwota dofinansowania: ,98 zł Beneficjent: Studio Sonica Sp. z o.o. w Warszawie Działanie: 1.5 Rozwój przedsiębiorczości Fot. arch. beneficjenta Fot. arch. beneficjenta PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego oraz ze środków budżetu województwa mazowieckiego. 11

14 rozwój regionalny Lepsze połączenie drogowe Promocja żyrardowskiej przedsiębiorczości Fot. arch. beneficjenta Fot. arch. beneficjenta Uporządkowanie systemu drogowego w dzielnicy Modlin Stary w Nowym Dworze Mazowieckim to efekt unijnego dofinansowania. Inwestycja polegała na budowie ulicy Jana Pawła II wraz z drogami dojazdowymi oraz przebudowie skrzyżowania z drogą krajową 62. Wzdłuż jezdni ułożono chodniki jednostronne o szerokości 2 m, wykonano odwodnienie powierzchniowe i zainstalowano oświetlenie. Dzięki temu znacznie wzrosło bezpieczeństwo użytkowników tej trasy. Tytuł projektu: Wartość: Kwota dofinansowania: Beneficjent: Działanie: Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego poprzez budowę drogi gminnej Jana Pawła II w Nowym Dworze Mazowieckim łączącej drogę krajową nr 62 z drogą powiatową wraz z przebudową skrzyżowania z drogą nr 62 oraz zmianą organizacji ruchu w obrębie tej drogi ,37 zł ,37 zł miasto Nowy Dwór Mazowiecki 3.1 Infrastruktura drogowa Nowy wymiar prania Unijna dotacja pozwoliła firmie zwiększyć swoją konkurencyjność na rynku. Beneficjent zakupił maszyny, m.in. kocioł parowy, linię maglowniczą, prasę parową oraz pralnicowirówki. Pieniądze z UE wydano także na program komputerowy do zarządzania pralnią oraz system prania wodnego zastępujący pranie chemiczne. Zastosowanie nowoczesnych technik piorących zapewnia utrzymanie trwałości koloru i nieskazitelną czystość, dezynfekcję chemiczną i termiczną oraz całkowite wypłukanie detergentów czyszczących używanych podczas prania. To szczególnie istotne w przypadku alergików. Z usług pralni korzystają głównie hotele, restauracje, ale także klienci indywidualni. Fot. arch. Miejski Ośrodek Kultury w Siedlcach Działania promocyjne gminy polegały na zorganizowaniu misji gospodarczych. Żyrardowscy przedsiębiorcy wzięli udział m.in. w IV Międzynarodowych Targach Turystyki Dziedzictwa Przemysłowego i Turystyki Podziemnej w Zabrzu. Wyjazd umożliwił zawarcie nowych kontaktów handlowych oraz wymianę doświadczeń. Ponadto został uruchomiony portal gospodarczy miasta (w pięciu wersjach językowych) oraz Centrum Obsługi Inwestora. Potencjał miasta Żyrardów oraz terenów inwestycyjnych promowany jest także w wydanych, w ramach projektu, publikacjach. Tytuł projektu: Żyrardów fabryka możliwości promocja gospodarcza Mazowsza Wartość: ,78 zł Kwota dofinansowania: ,60 zł Beneficjent: gmina Żyrardów Działanie: 1.7 Promocja gospodarcza SIEDLCE Akademia Sztuk Piękna 7 Fot. arch. beneficjenta Tytuł projektu: Wartość: Kwota dofinansowania: Beneficjent: Działanie: Wdrożenie innowacyjnej technologii procesu prania wodnego w pralni ekologicznej ,93 zł ,56 zł Centralne Konsorcjum Pralnicze Sp. z o.o. w Warszawie 1.5 Rozwój przedsiębiorczości Siedlczanie mają nowoczesną i funkcjonalną placówkę kultury. Budynek przeszedł generalny remont. Miejski Ośrodek Kultury dysponuje teraz profesjonalnie wyposażonymi salami dla sekcji plastycznej, muzycznej, fotograficznej, tanecznej i baletowej. Swoją siedzibę ma tu także Punkt Informacji Turystycznej. Zmodernizowany budynek stał się wizytówką siedleckiej kultury i przyczynił się do większego zainteresowania wśród mieszkańców życiem kulturalnym miasta. Tytuł projektu: Modernizacja budynku Sojusz dla potrzeb kultury przy ulicy Pułaskiego 7 w Siedlcach Wartość: ,77 zł Kwota dofinansowania: ,14 zł Beneficjent: miasto Siedlce Działanie: 6.1 Kultura 12 PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego oraz ze środków budżetu województwa mazowieckiego.

15 Ekologiczne zmiany Na terenie Stacji Uzdatniania Wody w Starych Lipkach dobudowano zbiornik wyrównawczy, odstojnik wód popłucznych, neutralizator (cylindryczny zbiornik na ścieki z chlorowni) oraz nowy budynek technologiczny. W stacji powstało pomieszczenie wyposażone w wentylację grawitacyjną i mechaniczną, w którym przygotowywany i dozowany jest podchloryn sodu. Elementem wyposażenia jest także nowa szafa rozdzielczo-sterownicza zasilająca i sterująca urządzeniami stacji. Dzięki inwestycji praca SUW jest w pełni zautomatyzowana. Sportowa radość Fot. arch. beneficjenta Tytuł projektu: Wartość: Kwota dofinansowania: Beneficjent: Działanie: Kompleksowa budowa wraz z przebudową systemu gospodarki wodno-kanalizacyjnej na terenie gminy Stoczek: a) budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji-stoczek, Gajówka Wschodnia, Stare Lipki-Etap II-Stare Lipki, b) budowa wraz z przebudową SUW w m. Stare Lipki ,29 zł ,81 zł gmina Stoczek (powiat węgrowski) 4.1 Gospodarka wodno-ściekowa Czyściej w gminie Bielany Na terenie miejscowości Wiechetki Małe utworzono punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Prace polegały na utwardzeniu placu, ogrodzeniu go oraz zakupie koparki, ładowarki kołowej, belownicy hydraulicznej do odpadów komunalnych, a także kontenerów i specjalnych pojemników, które ułatwiają przygotowanie zebranych surowców do utylizacji i recyklingu. Fot. arch. beneficjenta Za unijną dotację, przy szkole podstawowej we wsi Lipno, wybudowano salę gimnastyczną wraz z zapleczem szatniowo-sanitarnym. Oprócz wyposażenia obiektu m.in. w odpowiednie nagłośnienie, elektroniczne tablice wyników czy sprzęt sportowy, zamontowano także monitoring. Na sali odbywają się nie tylko zajęcia wychowania fizycznego, turnieje, ale również imprezy kulturalno-sportowe. Tytuł projektu: Budowa sali gimnastycznej wraz z zapleczem szatniowo-sanitarnym w miejscowości Lipno Wartość: ,50 zł Kwota dofinansowania: ,69 zł Beneficjent: gmina Platerów (powiat łosicki) Działanie: 7.2 Infrastruktura służąca edukacji PŁOCK Energia odnawialna w powiecie sierpeckim Fot. arch. beneficjenta Tytuł projektu: Wartość projektu: Kwota dofinansowania: Beneficjent: Działanie: Utworzenie punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych w gminie Bielany ,02 zł ,01 zł gmina Bielany (powiat sokołowski) 4.2 Ochrona powierzchni ziemi Fot. arch. beneficjenta Poprzez budowę elektrowni wiatrowej, na terenie powiatu sierpeckiego zwiększyła się produkcja energii pochodzącej z OZE. Ma to korzystny wpływ na środowisko naturalne, bowiem ilości zanieczyszczeń wytwarzanych w wyniku produkcji energii ze źródeł konwencjonalnych, zostały znacznie zredukowane. Elektrownia pracuje bezobsługowo, natomiast wymaga okresowych przeglądów. Inwestycja wpłynęła też na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego regionu. Tytuł projektu: Budowa elektrowni wiatrowej o mocy 2 MW w miejscowości Grodkowo-Zawisze Wartość: ,07 zł Kwota dofinansowania: zł Beneficjent: Wood Company sp. z o.o. w Warszawie Działanie: 4.3 Ochrona powietrza, energetyka Wybrała Edyta Al-Tawil Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego oraz ze środków budżetu województwa mazowieckiego. 13

16 rozwój regionalny Powiat z możliwościami rozwoju Kierując się na północ od Warszawy, dotrzemy w malownicze miejsce, tętniące atrakcjami, aktywną polityką rozwoju regionu oraz prężnie działającymi przedsiębiorstwami. Pod względem liczby mieszkańców zajmuje 6. miejsce w naszym województwie, a na mapie turystycznej określane jest mianem Przystani w sercu Mazowsza. Na krótką wycieczkę po powiecie legionowskim zabierze nas starosta Jan Grabiec. Przystań w sercu Mazowsza... brzmi bardzo zachęcająco. Jakie atrakcje czekają tu na turystów? Największym atutem powiatu legionowskiego jest położenie w pobliżu Warszawy, nad Jeziorem Zegrzyńskim. Każdy znajdzie tu odpowiednią dla siebie atrakcję. To tutaj łączy się historia z nowoczesnością. Tutaj wypoczną osoby poszukujące ciszy, spokoju i błogiego lenistwa. Ale też ci, którzy szukają atrakcji dla dzieci, jak i ci, którzy nie potrafią usiedzieć w miejscu, a wolny czas spędzają aktywnie. Nad Jeziorem Zegrzyńskim można uprawiać wiele sportów wodnych żeglarstwo, windsurfing, wakeboarding, kajakarstwo. Czeka też jazda konna i rowery. Nawet zimą jest tu tłoczno. Jeśli tylko warunki pogodowe na to pozwalają, pojawiają się bojery, snowkiterzy i wędkarze podlodowi. Poza oferowanymi na co dzień atrakcjami, organizowane są również imprezy plenerowe. Wszystkie aktualne informacje oraz pełna baza turystyczno-rekreacyjna regionu znajdują się na portalu Wspomniał Pan o Jeziorze Zegrzyńskim, które nazywane jest też warszawskim małym morzem. Bez wątpienia to jeden z głównych atutów turystycznych powiatu. Jak go zatem promujecie? Wypracowaliśmy nową koncepcję na jego promocję. Strategia została opracowana z myślą o przedstawieniu obszaru jako miejsca, które przez dziesiątki lat wychowało mistrzów i szczęśliwych, spełnionych ludzi. Nowe hasło Jezioro Zegrzyńskie od przygody do zwycięstwa symbolizuje przełamywanie słabości, spełnianie marzeń, zachęca do pracy nad samym sobą, zaszczepia wiarę w siebie i pracowitość. W tym roku mamy w planach szeroką promocję nowej marki Jezioro Zegrzyńskie wśród potencjalnych turystów, jak również nawiązanie ścisłej współpracy z ośrodkami i przedsiębiorcami, by stworzyć spójną strategię marki. Turyści są ważni, ale co z mieszkańcami? Oczywiście, to oni są największym bogactwem powiatu legionowskiego dynamiczni, przedsiębiorczy, dobrze wykształceni ludzie, którzy chcą mieszkać w komfortowych warunkach, w otoczeniu lasów i jezior, z możliwością dostępu do całej gamy usług publicznych świadczonych na najwyższym poziomie. Samorząd jest po to, by odpowiadać na te potrzeby. Do tego potrzebne są pieniądze. W latach pozyskaliście 12,5 mln zł z Unii Europejskiej. Jak zostało spożytkowane to wsparcie? Środki z poprzedniego okresu programowania zainwestowaliśmy w rozwój infrastruktury drogowej wokół Jeziora Zegrzyńskiego. Część funduszy przeznaczyliśmy na projekty związane z wdrożeniem nowych rozwiązań informatycznych. Dzięki temu zwiększyliśmy zarówno komfort podróżowania, jak i korzystania z usług świadczonych przez starostwo. Nasi pracownicy wiedzą, że mają realizować misję przyjaznego urzędu. A plany na kolejne lata, jakieś pomysły? Powiat będzie aplikował o środki europejskie? Potrzebujemy nowych, dużych inwestycji infrastrukturalnych m.in. przebudowy drogi krajowej 61, rewitalizacji linii kolejowej do Zegrza, a także budowy trasy mostowej łączącej Legionowo z Łomiankami. Uwzględniamy również budowę trasy Olszynki Grochowskiej lub przebudowy drogi wojewódzkiej 631, która umożliwi połączenie z drogą krajową nr 8. Te duże inwestycje infrastrukturalne będą warunkowały rozwój całego powiatu. Chcemy też postawić na nowoczesność głównie rozwój energetyki odnawialnej, na optymalizację energetyczną budynków, w tym budownictwa mieszkaniowego. Polska ma wiele do zrobienia w kwestii czystości powietrza. Także my, na swoim terenie, chcemy żyć w komfortowych, pod tym względem, warunkach. Liczymy, że po środki unijne sięgną także działające u nas organizacje pozarządowe czy przedsiębiorcy. Legionowo to jedno z najszybciej rozwijających się miast województwa. Jakie możliwości mają młodzi mieszkańcy? Powiat legionowski to obszar o ogromnym potencjale pod względem możliwości zamieszkania. Mamy tu dużo ciekawych terenów przeznaczonych pod zabudowę. Nasz powiat kojarzy się również z dynamicznie rozwijającą się przedsiębiorczością w dziedzinach nie obciążających środowiska, związanych z turystyką. Wierzymy, że to właśnie turystyka stanie się prężną gałęzią gospodarki, dającą wiele miejsc pracy mieszkańcom naszego powiatu. Już dzisiaj oferujemy młodym ludziom możliwość życia w przyjaznych warunkach, z dostępem do przedszkoli, szkół na dobrym poziomie i coraz lepszej komunikacji publicznej, łączącej z całą aglomeracją warszawską. Rozmawiała Agnieszka Niedźwiedzka Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych 14 PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego oraz ze środków budżetu województwa mazowieckiego.

17 Mała gmina, wielkie plany Płoniawy-Bramura. Jedna z 314 mazowieckich gmin. Większość terenu stanowią użytki rolnicze, więc można rzec wsi spokojna, wsi wesoła, ale czy aby na pewno? O tym, co w płoniawskiej trawie piszczy opowiada wójt gminy Włodzimierz Załęski. Przed Panem II kadencja to duża nagroda i wyróżnienie, ale również nowe wyzwania. Jakie cele postawił Pan sobie na kolejne 4 lata? Mieszkańcy naszej gminy dali mi duży kredyt zaufania, bym mógł kontynuować rozpoczęte inwestycje i realizować nowe plany, które mają służyć dobru naszych mieszkańców, stawiając gminę Płoniawy- -Bramura w gronie przodujących. Mam zamiar wykorzystać szansę na kolejne inwestycje i działania, które przełożą się na lepszą przyszłość mieszkańców, ich dzieci i wnuków. Porozmawiajmy o funduszach europejskich. Ile środków w ramach RPO WM udało się gminie pozyskać i jakie projekty zostały zrealizowane? W ramach RPO WM, pozyskaliśmy środki na trzy projekty o łącznej wartości ponad 24 mln zł, z czego dofinansowanie z EFRR wyniosło przeszło 17,7 mln zł. Jeden z nich już zakończyliśmy, a dwa są w trakcie realizacji. Pierwszy dotyczył rozbudowy i modernizacji systemów zaopatrzenia w wodę oraz infrastruktury i urządzeń służących do oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych w gminach Płoniawy-Bramura i Krasne. Drugi projekt to budowa hali widowiskowo- -sportowej z zapleczem i łącznikiem przy Zespole Szkół im. Marii Skłodowskiej-Curie w Krasińcu. Trzeci dotyczy rekultywacji składowisk dla projektu partnerskiego obejmującego rekultywację składowiska odpadów w miejscowości Chełchy (gmina Sypniewo) i w miejscowości Jaciążek (nasza gmina). Postawiliśmy więc na ekologię i edukację, ale przede wszystkim na sąsiedzką współpracę, bowiem projekty ekologiczne realizujemy w partnerstwie z gminami Krasne i Sypniewo. W 2015 r. pojawią się nowe inwestycje? Pomimo że wykonaliśmy już sporo zadań, wiele jest jeszcze do zrobienia. Bieżący rok poświęcimy na przygotowanie dokumentacji technicznych dla przyszłych projektów. Chcemy kontynuować budowę sieci kanalizacyjnej i zakończyć wodociągowanie gmin. Czy to oznacza, że właśnie na te projekty złożycie wnioski w MJWPU? Tak, to jedne z projektów, które chcemy zrealizować z udziałem środków z nowej unijnej agendy lub innych źródeł zewnętrznych. Oprócz budowy sieci wodociągowej Zacisze Popielarka, chcielibyśmy pozyskać środki m.in. na: budowę sieci kanalizacyjnej II zadanie: Płoniawy-Bramura, Nowe Płoniawy i Jaciążek; remont budynku po Bibliotece Publicznej we wsi Płoniawy- -Bramura z przeznaczeniem na poszerzenie działalności kulturalnej w gminie. Marzy nam się termomodernizacja przedszkola, ośrodków zdrowia w Płoniawach- -Bramurze i Krasińcu oraz place zabaw we wsiach dysponujących odpowiednimi do tego terenami. Chcielibyśmy również przeprowadzić modernizację oświetlenia ulicznego na terenie całej gminy, kontynuować budowę przydomowych oczyszczalni ścieków, zmodernizować sieć kanalizacyjną we wsi Krasiniec wraz z budową kanalizacji deszczowej. Zależy nam również na pozyskaniu środków z UE dla inicjatyw lokalnych oraz promocji gminy. Ważna jest dla nas poprawa infrastruktury sportowej w szkołach oraz wsparcie przy organizowaniu dodatkowych zajęć sportowych dla młodzieży. Jak widać potrzeby są ogromne. Nasz budżet jest niestety mocno ograniczony, ale na wkład własny do kilku projektów powinno wystarczyć. Jak Pan ocenia poziom turystyki w regionie? Obszar gminy wchodzi w skład Zielonych Płuc Polski, a dużo terenów zielonych to oaza spokoju. Przekłada się to na gości? Tak, to prawda, nasza gmina ma bardzo wiele terenów zielonych. Są tu dzikie zakątki Orzyca i Węgierki. Mamy również najwyższe wzniesienie na Północnym Mazowszu tzw. Góry Krzyżewskie, gdzie godny polecenia jest malutki, ale urokliwy kościółek. Jednak brak zaplecza noclegowego powoduje, że nie możemy przyciągnąć gości w nasze spokojne i zaciszne strony. Dużym atutem byłoby zrealizowanie inwestycji z zakresu małej retencji. Planowana jest budowa zbiornika wodnego na rzece Węgierce o powierzchni 19 ha. Te działania, niewątpliwie, wpłynęłyby na rozwój turystki w naszej gminie. Czy mają Państwo swój produkt regionalny, taką wizytówkę gminy? Jako takiego produktu, który kojarzyłby się z naszą gminą jeszcze nie wypracowaliśmy. Aczkolwiek dość prężnie rozpoczęły działalność różnego rodzaju stowarzyszenia i koła gospodyń, które chętnie uczestniczą w organizowanych imprezach okolicznościowych, np.: gminnych dożynkach, Regionalnej Wystawie Zwierząt Hodowlanych Święto Mleka, organizowanej cyklicznie od 14 lat. Właśnie Święto Mleka jest naszym znakiem rozpoznawczym. Proszę powiedzieć, czy mieszkańcy zauważają zmiany, jakie zaszły w ostatnich latach? Inwestycje zawsze pozytywnie wpływają na życie mieszkańców. Mam nadzieję, że w nowym okresie programowania pozyskamy kolejne środki na rozwój infrastruktury im służącej. Ludzie zauważają zmiany. Potwierdzeniem był wybór mojej osoby na kolejną kadencję. Brak problemów z bieżącą wodą, bezobsługowe odprowadzanie nieczystości czy też zmiana krajobrazu poprzez rekultywację składowiska odpadów w Jaciążku z pewnością miały wpływ na ich decyzję obdarzenie mnie ogromnym kredytem zaufania. Jeszcze raz bardzo im za to dziękuję. Rozmawiała Edyta Al-Tawil Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego oraz ze środków budżetu województwa mazowieckiego. 15

18 z prac samorządu Fot. arch. Studio 2000 Radni za utworzeniem sejmiku młodzieżowego Platforma wymiany doświadczeń młodych ludzi z Mazowsza taką funkcję miałby spełniać Młodzieżowy Sejmik Województwa Mazowieckiego, za którego utworzeniem głosowali radni. Młodzieżowy sejmik W stanowisku dotyczącym inicjatywy powołania Młodzieżowego Sejmiku Województwa Mazowieckiego radni podkreślili znaczenie i rolę młodzieży w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Tego typu forum pomoże zaktywizować środowiska młodzieżowe w życiu społecznym i publicznym. Mogłoby też być platformą wymiany doświadczeń dla młodych ludzi z Mazowsza. Pozwoliłoby to na poznanie potrzeb i oczekiwań młodzieży, umożliwiłoby lepszą komunikację, a także poprawiłoby możliwość reagowania na problemy młodszej części mazowieckiego społeczeństwa. Głosowanie stanowiska rozpoczęło dyskusję nad sposobem delegowania młodych ludzi do tego gremium. Marszałek Adam Struzik zaproponował, aby młodych radnych wyłaniały powiaty, przy czym powiaty ziemskie po jednym delegacie, grodzkie po dwóch, a miasto stołeczne Warszawa miałoby możliwość delegowania czterech osób. Wypracowanie zasad powołania i funkcjonowania tego forum przewodniczący sejmiku Ludwik Rakowski polecił konwentowi, w którego skład wchodzą wiceprzewodniczący sejmiku i przewodniczący klubów radnych. Informacja NIK Sejmik zapoznał się ze stanowiskiem zarządu dotyczącym oceny sytuacji finansowej Samorządu Województwa Mazowieckiego przeprowadzonej przez NIK. Jak czytamy w informacji NIK: Zarząd Województwa Mazowieckiego w niewielkim stopniu mógł przeciwdziałać zmniejszaniu się dochodów, natomiast miał istotny wpływ na poziom wydatków. Nie zgadzamy się z tym, że mogliśmy zaoszczędzić tyle, aby zbilansować budżet podkreślił marszałek Adam Struzik. Musiałoby to wiązać się z niewykonywaniem części statutowych obowiązków samorządu województwa. Spadek dochodów od osób prawnych w stosunku do przewidywań aparatu państwa wyniósł bowiem w 2013 r. około 350 mln zł. Nie ma takiej możliwości, aby w trakcie trwania roku budżetowego poczynić takie oszczędności wyjaśnił skarbnik Marek Miesztalski. Program Postępowania Ostrożnościowego W dalszej części posiedzenia radni przyjęli zaproponowane przez zarząd zmiany do Programu ostrożnościowego województwa mazowieckiego. Powodem ich wprowadzenia było przede wszystkim polepszenie się sytuacji finansowej województwa, zmniejszenie kwoty janosikowego w 2015 r. oraz zaciągnięcie mniejszej pożyczki z budżetu państwa niż przewidywano. Konkurs Wierzba Sejmik uchwalił też zmiany w regulaminie konkursu Mazowieckie Zdarzenia Muzealne Wierzba. Wprowadzają one dwie nowe kategorie w miejsce dotychczasowej najlepsza impreza, pokaz, ekspozycja w plenerze. Od tego roku nagrody przyznawane będą dodatkowo w kategoriach: najlepszy projekt edukacyjny oraz kategoria otwarta dotycząca takich wydarzeń, jak np.: gry miejskie, inscenizacje, wydawnictwa i projekty multimedialne czy koncerty o istotnym znaczeniu ideologicznym. Więcej na s. 41 Kroniki. Poradnictwo prawne Na Mazowszu można uzyskać bezpłatne porady prawne lub obywatelskie w 744 podmiotach. Instytucje te udzielają osobom doświadczającym problemów życiowych i prawnych informacji oraz pomocy w odpowiednim ich wykorzystaniu, by pomyślnie i sprawiedliwie załatwić sprawy, z którymi się zgłaszają. Radni zapoznali się z projektem dotyczącym opracowania systemowych i trwałych mechanizmów wsparcia bezpłatnego poradnictwa prawnego lub obywatelskiego. Liderem projektu jest Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, a partnerami: INPRIS, Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych, Związek Biur Porad Obywatelskich oraz Instytut Spraw Publicznych. Projekt zakłada ich skoordynowanie, proponując trzy modele poradnictwa, wśród których jednym z organizatorów tego typu świadczeń byłby zarząd województwa. Radni przyjęli ponadto m.in. uchwały: w sprawie nadania regulaminu Muzeum Kolekcji Sztuki Współczesnej oddział Mazowieckiego Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia w Radomiu, w sprawie przedstawicieli Sejmiku Województwa Mazowieckiego w Regionalnej Radzie Ochrony Przyrody, zmieniającą uchwałę w sprawie utworzenia Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych i nadania jej statutu, zmieniającą uchwałę w sprawie podziału województwa mazowieckiego na obwody łowieckie. 16

19 z prac samorządu Przyszłość transportu na Mazowszu W jakim kierunku rozwijać się będą transport szynowy i infrastruktura lotnicza na Mazowszu? Odpowiedzi szukali członkowie Komisji Rozwoju Gospodarczego oraz Komisji Strategii Rozwoju Regionalnego. Transport szynowy Dla usprawnienia funkcjonowania przewozów kolejowych o charakterze regionalnym (KM i WKD) Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego przygotowało Program rozwoju i modernizacji technologicznej transportu szynowego w województwie mazowieckim. W dokumencie zdefiniowano m.in. potrzeby rozwojowe transportu szynowego w północno- -wschodniej części Mazowsza obszarze najmniej wyposażonym w sieć kolejową. Lukę tę powinna wypełnić budowa linii o znaczeniu regionalnym z Ostrołęki przez Ciechanów, Raciąż do Płocka. Postulowane są też m.in.: wprowadzenie linii do śródmieścia Ostrołęki, połączenie kolejowe Siedlec z Małkinią oraz utworzenie w Płocku węzła kolejowego. Z przeprowadzonej analizy wynika, że kluczem do zwiększenia popytu na przewozy kolejowe o kilkadziesiąt, a nawet kilkaset procent, jest wprowadzenie dogodnej oferty. Autorzy programu proponują zastąpienie planowania tradycyjnego planowaniem funkcjonalnym. Na czym to polega? W planowaniu tradycyjnym najpierw bierze się pod uwagę potoki podróżnych, później określa się dostęp do infrastruktury oraz możliwości taborowe i dopiero wtedy rozkład jazdy. W planowaniu funkcjonalnym do potoków podróżnych dostosowuje się rozkład jazdy, a potem sprawdza możliwości infrastrukturalne i taborowe. Te z kolei mają wpływ na uwzględnienie i przeprowadzenie koniecznych inwestycji i remontów. Twórcy programu rekomendują również wprowadzenie zintegrowanego cyklicznego rozkładu jazdy, w którym w krótkim przedziale czasu następuje skomunikowanie pociągów przybywających z różnych kierunków na stację węzłową. Przyjazdy i odjazdy pociągów skomunikowanych powtarzają się w ciągu doby ze stałą częstotliwością (np. co 30, 60 lub 90 minut). Jeżeli przyjazdy pociągów następują n minut przed pełną godziną, to odjazdy następują n minut po pełnej godzinie. Koleje Dużych Prędkości Projekt budowy KDP to temat ważny szczególnie dla mieszkańców podwarszawskich gmin, znajdujących się na trasie jej przebiegu. Podpisali oni wspólną deklarację przeciwko budowie tej linii, w której czytamy: Planowana KDP poprzez swoje negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne, krajobraz, miejscową architekturę, a w szczególności jakość życia mieszkańców terenów, przez które ma przebiegać, powoduje ogólny sprzeciw. Zaproponowany projekt jest szkodliwy nie tylko społecznie i kulturowo, ale przede wszystkim jest nieuzasadniony ekonomicznie. Obie komisje wysłuchały obaw mieszkańców oraz zapoznały się z etapem prac nad tym rządowym projektem. Decyzję o budowie KDP przyjęła w 2008 r. Rada Ministrów w strategii ponadregionalnej, która wyznaczała zadania i harmonogram prac związanych z uruchomieniem linii Y, łączącej Warszawę z Łodzią i dalej rozgałęzieniem do Wrocławia i Poznania. Po sporządzeniu studium wykonalności, minister transportu podjął w 2011 r. decyzję o wstrzymaniu wszelkich prac nad KDP do roku Infrastruktura lotnicza Radni zapoznali się również z Programem rozwoju infrastruktury lotnictwa cywilnego w województwie mazowieckim. Na terenie Mazowsza znajduje się najbardziej rozbudowana infrastruktura lotniskowa w kraju z dużymi możliwościami rozwoju. Skomunikowanie lotnisk jest dobre i będzie zdaniem autorów programu dalej udoskonalane dzięki inwestycjom drogowym i kolejowym. To sprawi, że czas dojazdu będzie się skracał, a lotniska staną się bardziej atrakcyjne dla pasażerów z odległych miejscowości. Prognozy Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz instytucji międzynarodowych wskazują, że ruch lotniczy w Polsce będzie rósł średnio 3 4 proc. rocznie. Należy jednak pamiętać, że przepustowość lotnisk w Warszawie i Modlinie jest odgórnie ograniczona decyzjami środowiskowymi odnośnie hałasu. Program odpowiada też na pytanie, jakie czynniki wpływają na zapotrzebowanie na infrastrukturę lotniskową w regionie? Jednym z nich jest koncentracja popytu. W tym względzie aglomeracja warszawska stanowi główny ośrodek ruchu lotniczego. Innym czynnikiem jest koncentracja siatki połączeń. Na Mazowszu przewoźnicy są zainteresowani skupianiem swojej siatki lotniczej w Warszawie i Modlinie. Wejście przewoźników na lotniska pobliskie (Łódź, Radom, Lublin) może nastąpić tylko w sytuacji znacznego wzrostu dochodów w tych regionach oraz pojawienia się istotnych ograniczeń w przepustowości w układzie PL Warszawa/PL Modlin. W tej drugiej sytuacji przewoźnik ma trzy możliwości: będzie zmuszony do operowania w nieatrakcyjnych godzinach albo uruchomienia dodatkowych operacji w innym porcie lotniczym bądź też zrezygnowania z połączeń. Kolejny czynnik to poprawa infrastruktury drogowej i kolejowej, które są konkurencją dla połączeń lotniczych krótkodystansowych. Z drugiej zaś strony dobry dostęp drogowy i kolejowy do lotniska spowoduje skrócenie czasu dojazdu i wpłynie na atrakcyjność połączeń lotniczych. Czynnikiem oddziałującym na infrastrukturę lotniskową jest również sama polityka przewoźników i może na przykład zdaniem autorów programu zależeć od: wiodącej pozycji przewoźników niskokosztowych, agresywnie negocjujących opłaty lotniskowe i utrzymania przez nich poziomu cen biletów jako kluczowego czynnika napędzającego popyt, restrukturyzacji kosztowej u wszystkich dużych przewoźników. Istotnym czynnikiem jest też jakość obsługi pasażerów. Im większa powierzchnia terminalu, tym lepszy standard obsługi. Fot. arch. Studio

20 z prac samorządu Uwolnienie rynku mleka Od 1 kwietnia przestanie funkcjonować system kwotowania produkcji mleka. Jak mazowieccy rolnicy i przetwórcy branży mleczarskiej poradzą sobie z konkurencją na wolnym rynku? Wprowadzenie w 1984 r. systemu kwotowania produkcji mleka miało rozwiązać problem znacznych nadwyżek produktów mleczarskich na rynku Unii Europejskiej. Kwota mleczna zakłada odgórnie ustalony w ramach Wspólnej Polityki Rolnej maksymalny pułap produkcji mleka. Jak to wygląda w praktyce? Każdemu państwu członkowskiemu przypisano określoną ilość mleka, jaką może wyprodukować, a ta z kolei dzielona jest między producentów. Ci, którzy przekroczą limit płacą kary. Jednak nie wszyscy wykorzystują limity w pełni. Mogą wtedy np. wydzierżawić lub odsprzedać kwotę. Polska ma obecnie możliwość wprowadzenia do obrotu handlowego 10 mln t mleka rocznie. W roku kwotowym (rozpoczynającym się od kwietnia) 2013/2014 krajowa kwota mleczna została przekroczona o około 1,7 proc., a kara wyniosła w sumie 46 mln euro (około 200 mln zł). Ten rok (2014/2015) będzie znacznie trudniejszy dla tych, którzy wyprodukowali więcej mleka niż przewiduje ich kwota. Z szacunków Agencji Rynku Rolnego wynika, że tegoroczna produkcja wyniesie około 6 8 proc. ponad limit, a kary mogą osiągnąć gr za litr. Dla polskich rolników oznaczałoby to wpłacenie ponad 0,5 mld zł kar do unijnej kasy za nadprodukcję. Jest to ostatni rok obowiązywania systemu kwotowania. Od 1 kwietnia br. nastąpi uwolnienie rynku mleka w Unii Europejskiej. Prawo do produkcji mleka przestanie być reglamentowane, czyli nie będzie też dotkliwych kar za nadprodukcję. Sprawy te, jak również działalność grup producenckich branży mleczarskiej, poruszone zostały przez sejmikową Komisję Rolnictwa i Terenów Wiejskich, która zebrała się 12 lutego w Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Sierpcu, na zaproszenie jej prezesa i radnego województwa Grzegorza Gańko. Zdaniem radnego Witolda Chrzanowskiego to właśnie kary są instrumentem, który spowoduje łagodne przejście do bezkwotowania. Ze zniesieniem limitowania produkcji mleczarze wiążą z jednej strony duże nadzieje, z drugiej zaś obawy dotyczące konkurencyjności na rynku. Mazowsze jest największym producentem mleka w Polsce. Zmiany więc w szczególny sposób dotyczyć będą mazowieckich rolników. Unia Europejska zagwarantowała jednak pewne zabezpieczenia. System kwotowania zastąpiony zostanie pakietem mlecznym, który pozwala organizacjom producentów mleka na negocjowanie cen surowego mleka oraz wprowadza nakaz zawierania umów między jego producentami i przetwórcami. Pakiet obejmuje też pewne formy interwencji rynkowej, które mogą być uruchamiane przez instytucje Unii Europejskiej. Radny Grzegorz Gańko uważa jednak, że nie zapewni to zabezpieczenia rynku mleka. Pakiet mleczny zapewnia jego zdaniem prawa producentów mleka, ale pomija aspekt handlowy. Pominięcie ustawowego uregulowania współpracy przetwórców z handlem, a zwłaszcza z sieciami handlowymi, stawia pod znakiem zapytania egzekwowanie zapisów pakietu mlecznego i stabilizowanie na opłacalnym poziomie cen skupu mleka. Rozmowa z Leszkiem Przybytniakiem przewodniczącym Komisji Rolnictwa i Terenów Wiejskich Sejmiku Województwa Mazowieckiego Czy uwolnienie kwot mlecznych przełoży się bezpośrednio na produkcję mleczarską na Mazowszu? Mazowsze to region bardzo dobrze rozwinięty gospodarczo. Przodujemy w wielu dziedzinach gospodarczych produkcji rolnej, w szczególności mięsa, owoców i warzyw, przetworów rolno-spożywczych, a przede wszystkim w produkcji mleka i przetworów mlecznych. W całym kraju wynosi ona około 13 mld kg. Mazowieccy hodowcy zbliżają się do około 3 mld kg produkcji. W ostatnich kilkunastu latach potencjał produkcyjny wzrósł znacząco, a dobra koniunktura pozwoliła na rozwinięcie i wprowadzenie najnowocześniejszych technologii. Tym samym zwiększyła się obsada bydła mlecznego oraz wydajność, co w efekcie spowodowało przekroczenie kwot mlecznych przyznanych Polsce przez Unię Europejską. Sytuacja ta wiąże się niestety z niemałymi karami, które będą musieli zapłacić hodowcy producenci mleka. Kwoty kar mogą być wielomilionowe i sytuacja finansowa niektórych gospodarstw może się stać bardzo 18