WYKONYWANIE ODBIORCZYCH I OKRESOWYCH SPRAWDZAŃ INSTALACJI NISKIEGO NAPIĘCIA ORAZ WYKONYWANIE INNYCH POMIARÓW

Transkrypt

1 Wydanie II poprawione SERIA: ZESZYTY DA EEKTRYKÓW R 7 Fryderyk Łasak WYKOYWAIE ODBIORCZYCH I OKRESOWYCH SPRAWDZAŃ ISTAACJI ISKIEGO APIĘCIA ORAZ WYKOYWAIE IYCH POMIARÓW

2

3 SERIA: ZESZYTY DA EEKTRYKÓW R 7 Fryderyk Łasak WYKOYWAIE ODBIORCZYCH I OKRESOWYCH SPRAWDZAŃ ISTAACJI ISKIEGO APIĘCIA ORAZ WYKOYWAIE IYCH POMIARÓW

4 Recenzenci eszek Bożek Julian Wiatr redaktor naczelny miesięcznika elektro.info Kierownik projektu Michał Grodzki Korekta Anna Kuziemska Wszelkie prawa zastrzeżone Copyright by Grupa MEDIUM ISB Wydawca i rozpowszechnianie Grupa MEDIUM Warszawa, ul. Karczewska 18, tel Sprzedaż: księgarnia wysyłkowa Skład i łamanie Studio Warszawa 2014 Książka wydana pod patronatem miesięcznika

5 SPIS TREŚCI 1. Wstęp Akty prawne związane z wykonywaniem sprawdzań odbiorczych i okresowych w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia Zasada obowiązująca w ochronie przeciwporażeniowej ajczęściej popełniane błędy przy podłączaniu urządzeń w układzie sieci T-C Wymagania dotyczące sprawdzań w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia Efekty pomiarów Rodzaje wykonywanych pomiarów podział Prawna kontrola metrologiczna Dokładność wykonywania pomiarów Klasa dokładności przyrządu pomiarowego Dobór właściwej metody pomiarów Wymagania co do dokładności pomiarów Zasady wykonywania pomiarów Okresowe sprawdzanie przyrządów pomiarowych Zakres wykonywania okresowych sprawdzań instalacji Dwie części pomiarów ochronnych Oględziny Przykłady elementów wyposażenia, na które należy zwrócić uwagę podczas oględzin i sprawdzenia instalacji Próby Zakres wykonywania pomiarów okresowych Częstość wykonywania pomiarów i badań okresowych Wymagania określające częstość wykonywania pomiarów Częstość wykonywania badań okresowych na terenach budowy Dokumentowanie wykonywanych prac kontrolno-pomiarowych Sposób dokumentowania pomiarów Błędy w dokumentowaniu pomiarów Wykonywanie poszczególnych rodzajów badań Ciągłość przewodów ochronnych i połączeń wyrównawczych oraz pomiar rezystancji przewodów ochronnych

6 wykonywanie odbiorczych i okresowych sprawdzań instalacji niskiego napięcia oraz wykonywanie innych pomiarów 7.2. Błędy przy wykonywaniu pomiarów małych rezystancji Pomiar rezystancji izolacji Wykonywanie pomiarów rezystancji izolacji instalacji Pomiar rezystancji izolacji obwodów oświetleniowych Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń transformatorów Pomiar rezystancji izolacji kabli Przyrządy do pomiaru rezystancji izolacji Błędy popełniane przy pomiarze rezystancji izolacji Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie obwodów Próba wytrzymałości elektrycznej Rezystancja podłóg i ścian Samoczynne wyłączenie zasilania w sieci T Warunek skuteczności ochrony w sieci T Pomiar metodą techniczną Pomiar impedancji pętli zwarciowej metodą spadku napięcia Skuteczność ochrony przeciwporażeniowej w układzie TT Skuteczność ochrony w układzie IT Stan ochrony przeciwporażeniowej w obwodach z elementami energoelektronicznymi Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania Ochrona przy użyciu połączeń wyrównawczych Sprawdzanie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej Mierniki do sprawdzania zabezpieczeń nadmiarowoprądowych Błędy popełniane przy pomiarze impedancji pętli zwarcia Wykonywanie pomiarów w instalacjach z wyłącznikami różnicowoprądowymi Wyłączniki różnicowoprądowe w instalacjach Metody sprawdzania skuteczności ochrony przeciwporażeniowej w obwodach z wyłącznikami różnicowoprądowymi Zakres sprawdzania wyłączników ochronnych różnicowoprądowych Sprawdzanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych testerem Sprawdzanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych przyrządami mikroprocesorowymi Budowa wyłącznika różnicowoprądowego Okresowe sprawdzanie wyłącznika różnicowoprądowego przyciskiem TEST Przyczyny błędnych wyłączeń wyłączników różnicowoprądowych Połączenie przewodu neutralnego z ochronnym Połączenie równoległe przewodów neutralnych dwóch odbiorników Zamiana przewodów neutralnych sąsiednich obwodów Przeciwstawne połączenie przewodów fazowego i neutralnego w wyłączniku Dodatkowe sprawdzenia wymagane przez normę P-HD Ochrona uzupełniająca Sprawdzenie biegunowości Sprawdzenie kolejności faz Próby funkcjonalne

7 10.5. Spadek napięcia Pomiar rezystancji uziomu Metody pomiaru rezystancji uziomów Rezystancja uziomów pomocniczych Czynniki wpływające na jakość uziomu Metoda B3 pomiaru rezystancji pętli uziemienia z użyciem zacisków prądowych Wymagania dotyczące wartości rezystancji uziemień odgromowych Zasada ochrony zastanej owa norma dotycząca ochrony odgromowej Pomiar rezystywności gruntu Pomiar rezystancji uziemień piorunochronnych miernikiem udarowym Parametry impulsu pomiarowego Właściwości udarowe uziemień Badania techniczne i pomiary kontrolne urządzenia piorunochronnego Wykonywanie pomiarów instalacji piorunochronnej budynku Metoda czteroprzewodowa Wykonywanie pomiarów rezystancji uziemień Metoda techniczna z użyciem dodatkowych cęgów Metryka urządzenia piorunochronnego Protokół badań urządzenia piorunochronnego Błędy podczas wykonywania pomiarów rezystancji uziemień Pomiary natężenia oświetlenia Program badań. Ogólne warunki wykonywania pomiarów Sprawdzanie natężenia i rodzaju oświetlenia w pomieszczeniach Pomiar prądów upływu Sposób wykonania pomiaru prądu upływu Przygotowanie instalacji w układzie T-S Przygotowanie instalacji w układzie T-C Kontrola elektronarzędzi Częstość badań elektronarzędzi Zakres prób elektronarzędzi Badania spawarek Badania zgrzewarek Badania sprzętu ochronnego Wymagania dla izolacyjnego sprzętu ochronnego Terminy okresowych badań sprzętu ochronnego Czynności przy bieżącym użytkowaniu sprzętu ochronnego

8 18. Wzory protokołów iteratura Akty prawne ormy Publikacje

9 1. Wstęp Od 1 stycznia 1992 r. obowiązywały postanowienia wieloarkuszowej Polskiej ormy P-92/E (później P-IEC Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych), będącej ścisłym odpowiednikiem międzynarodowej normy wieloarkuszowej IEC 364 o identycznym tytule, zakresie, treści i układzie. Wieloarkuszowa norma P-IEC jest ostatnio nowelizowana i poszczególne arkusze wydawane są jako dokumenty harmonizacyjne (HD) w Polsce jako P-HD Przedmiotowa norma przewiduje następujące rodzaje ochrony: równoczesna ochrona podstawowa i przy uszkodzeniu przez stosowanie bardzo niskich napięć bezpiecznych, ochrona podstawowa (poprzednio ochrona przed dotykiem bezpośrednim), ochrona przy uszkodzeniu (poprzednio ochrona przed dotykiem pośrednim), ochrona przed skutkami termicznymi, ochrona przeciwpożarowa, ochrona przed prądem przetężeniowym, ochrona przed spadkiem napięcia, ochrona przed prądem zakłóceniowym, ochrona przed przepięciami. W normie P-IEC :2000 [27], która w 2009 r. została zastąpiona normą P-HD :2009 [28], obowiązywały następujące środki ochrony: Ochrona w normalnych warunkach (obecnie ochrona podstawowa) odpowiadała ochronie przed dotykiem bezpośrednim. Środki ochrony podstawowej to: ochrona polegająca na izolowaniu części czynnych, ochrona przy użyciu ogrodzeń lub obudów, ochrona przy użyciu barier, ochrona polegająca na umieszczeniu poza zasięgiem ręki, ochrona uzupełniająca przez stosowanie urządzeń różnicowoprądowych o znamionowym różnicowym prądzie zadziałania nieprzekraczającym 30 ma. Ochroną uzupełniającą w ochronie podstawowej jest stosowanie urządzeń różnicowoprądowych o znamionowym różnicowym prądzie zadziałania nieprzekraczającym 30 ma. Jest ona uzupełnieniem ochrony w przypadku nieskutecznego działania środków ochrony podstawowej lub w przypadku nieostrożności użytkowników. Zastosowanie urządzeń różnicowoprądowych ma na celu tylko zwiększenie skuteczności ochrony podstawowej. Urządzenia te nie mogą być jedynym środkiem ochrony i użycie ich nie zwalnia od obowiązku zastosowania jednego ze środków ochrony podstawowej. Ochrona w warunkach uszkodzenia (obecnie ochrona przy uszkodzeniu) odpowiadała ochronie przed dotykiem pośrednim. Środki ochrony przy uszkodzeniu to: ochrona za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania, ochrona polegająca na zastosowaniu urządzeń II klasy ochronności lub o wzmocnionej izolacji równoważnej, ochrona polegająca na izolowaniu stanowiska, ochrona za pomocą nieuziemionych połączeń wyrównawczych, ochrona za pomocą separacji elektrycznej. 5. orma P-HD :2009 wymaga, aby w każdej części instalacji był zastosowany jeden lub więcej środków ochrony, biorąc pod uwagę uwarunkowania od wpływów zewnętrznych. 7

10 wykonywanie odbiorczych i okresowych sprawdzań instalacji niskiego napięcia oraz wykonywanie innych pomiarów W normie P-HD :2009 wprowadzono dodatkowy podział środków ochrony na środki ochrony powszechnie dopuszczalne i środki ochrony pod nadzorem. Jako powszechnie dopuszczalne środki ochrony podstawowej uznawane są: izolacja, obudowy osłony, napięcie bardzo niskie (SEV i V). Jako powszechnie dopuszczalne środki ochrony przy uszkodzeniu uznawane są: samoczynne wyłączenie zasilania, izolacja podwójna lub izolacja wzmocniona, separacja elektryczna do zasilania jednego odbiornika, napięcie bardzo niskie (SEV i V). Środki ochrony pod nadzorem: Środki ochrony podstawowej, takie jak: przeszkody, umieszczenie poza zasięgiem rąk, oraz środki ochrony przy uszkodzeniu, takie jak: izolowanie stanowiska, nieuziemione połączenia wyrównawcze miejscowe, elektryczna separacja do zasilania więcej niż jednego odbiornika, mogą być stosowane tylko, gdy instalacja jest pod nadzorem: osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych lub osób będących pod nadozorem osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych tak, że nieautoryzowane zmiany nie mogą być dokonywane. Jeżeli pewne warunki dotyczące przyjętego środka ochrony nie mogą być spełnione, należy zastosować dodatkowe środki ochrony tak, aby zastosowana łącznie ochrona osiągnęła wymagany stopień bezpieczeństwa. Można wtedy zastosować bardzo niskie napięcie funkcjonale (FEV). Różne środki ochrony zastosowane w tej samej instalacji lub jej części nie powinny mieć wzajemnego wpływu. Awaria jednego środka ochrony nie może osłabić innego środka ochrony. W obecnie obowiązujących normach: 1) zniknęły pojęcia i środki ochrony znane poprzednio jako: zerowanie, uziemienie ochronne, sieć ochronna, 2) został wprowadzony środek ochrony przed porażeniem za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania, 3) wprowadzono nowe nazwy układów sieciowych T (T-C, T-S, T-C-S), TT i IT, 4) powszechnie są stosowane połączenia wyrównawcze główne i miejscowe, nawet jako samodzielny środek ochrony, 5) z uwagi na długie czasy wyłączeń i duży rozrzut charakterystyk prądowo-czasowych bezpieczników topikowych, ogranicza się ich rolę jako elementu zabezpieczającego na rzecz wyłączników instalacyjnych nadmiarowoprądowych lub wyłączników z wyzwalaczami, 6) w ochronie przeciwporażeniowej wprowadza się bardzo krótkie czasy wyłączania, nawet rzędu 0,1 s, co powoduje konieczność doboru aparatów zabezpieczających spełniających te wymagania, 7) zasadą jest powszechne stosowanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych jako środka ochrony przy uszkodzeniu (ochrona przed dotykiem pośrednim) oraz jako uzupełniającego środka ochrony podstawowej (ochrona przed dotykiem bezpośrednim), we wszystkich układach sieciowych za wyjątkiem układu T-C (instalacja elektryczna zabezpieczona wyłącznikiem różnicowoprądowym nie może zostać wykonana w układzie zasilania T-C), 8) zasadą jest ochrona obiektów budowlanych przed pożarami wywołanymi prądami doziemnymi przez zastosowanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych o większym znamionowym prądzie różnicowym, nie większym niż 500 ma, 8

11 9) koniecznością jest rozdzielenie funkcji przewodu ochronno-neutralnego na przewód neutralny i ochronny, ponieważ przewodów o przekrojach poniżej 10 mm 2 Cu i 16 mm 2 Al nie wolno stosować jako przewodu, 10) do roli samodzielnych środków ochrony oprócz zabezpieczeń i ochrony przed porażeniami dochodzą: ochrona przed skutkami termicznymi (pożar, poparzenie, inne zakłócenia), ochrona przed przepięciami (łączeniowymi i atmosferycznymi), ochrona przed obniżeniem napięcia. W latach 90. nastąpiły zmiany w zasadach budowy instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych, zmieniły się również zasady ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. Zmiany wprowadzone przez nowe Prawo budowlane [3], zmiany w Warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [8] oraz w przepisach dotyczących ochrony przeciwporażeniowej (norma P-HD ) [28] spowodowały zmiany w wymaganiach dotyczących wykonywania pomontażowych pomiarów odbiorczych i okresowych pomiarów ochronnych, w celu oceny stanu ochrony przeciwporażeniowej w eksploatowanych urządzeniach elektrycznych o napięciu znamionowym do 1 kv Akty prawne związane z wykonywaniem sprawdzań odbiorczych i okresowych w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia Zmianie uległo kilka aktów normatywnych związanych z wykonywaniem pomiarów ochronnych i z przyrządami stosowanymi do wykonywania pomiarów. Są to następujące akty normatywne: 1) Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji [2], która wprowadziła zasadę, że od 1 stycznia 2003 r. stosowanie Polskich orm jest dobrowolne i można je powoływać w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim, i wówczas stają się dokumentami, których stosowanie jest obowiązkowe. Stosowanie norm w krajach Unii Europejskiej jest dobrowolne. a terenie UE przedstawiają one najwyższej rangi uznane reguły techniczne. ie można ich bezkarnie lekceważyć, omijać i postępować wbrew ich postanowieniom. W razie wątpliwości do jakości produktu lub usługi, kwestie sporne rozstrzygane są właśnie na podstawie wymagań norm. W przypadku nieszczęśliwego zdarzenia z udziałem ludzi, awarii, czy zagrożenia dla środowiska, na podstawie wymagań norm sprawdza się, czy urządzenie było zbudowane i eksploatowane zgodnie z zasadami sztuki i wiedzy technicznej. a wymagania norm powołują się poszkodowani klienci, organizacje konsumenckie, organy nadzoru rynku, niesłusznie obwinieni producenci, instytucje ubezpieczeniowe, organy ścigania i każda osoba fizyczna lub prawna występująca jako strona albo rozjemca w sporze zarówno w postępowaniu sądowym karnym, jak i cywilnym. Każdy, kto chce, aby zlecano mu projekty, nadzory, wykonawstwo, ekspertyzy czy okresowe badania stanu urządzeń, musi przestrzegać dobrowolnych norm technicznych, bo dostosowanie do ich wymogów jest gwarancją należytej jakości produktu i akceptacji obiektu przez firmy ubezpieczeniowe czy inspekcję pracy. Faktu dezaktualizacji normy nie należy wiązać z prawnym zakazem jej stosowania. Zbiór norm wycofanych nie gromadzi norm, których stosowanie jest zakazane. ormy wycofane tym różnią się od norm aktualnych, że prezentują mniej nowoczesne rozwiązania z punktu widzenia postępu naukowo-technicznego jednak rozwiązania te nie są błędne. ormy wycofane często są bardziej przystępnie opracowane i zredagowane, dlatego warto je zachować, 2) Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach [1], znowelizowana w styczniu 2004 r. i obowiązująca od 1 stycznia 2004 r. Celem Ustawy prawo o miarach jest zapewnienie jednolitości miar i wymaganej dokładności pomiarów wielkości fizycznych w Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawa reguluje zagadnienia legalnych jednostek miar i ich państwowych wzorców, prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych, 9

12 wykonywanie odbiorczych i okresowych sprawdzań instalacji niskiego napięcia oraz wykonywanie innych pomiarów kompetencji i zadań organów administracji rządowej właściwych w sprawach miar, sprawowania nadzoru nad wykonywaniem przepisów ustawy, 3) Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie Ustawy Prawo budowlane [5] wprowadza wymaganie, że kontrolę stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych i gazowych powinny przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych. Zatem osoba wykonująca pomiary ochronne w ramach kontroli stanu technicznego instalacji i podpisująca protokoły z tych pomiarów powinna posiadać świadectwa kwalifikacyjne D i E z uprawnieniami do wykonywania pomiarów ochronnych. Gdy pomiary wykonuje osoba ze świadectwem kwalifikacyjnym E, protokół musi być sprawdzony i podpisany przez osobę ze świadectwem kwalifikacyjnym D, 4) Ustawa z 4 marca 2005 r. o zmianie Ustawy Prawo energetyczne oraz Ustawy Prawo ochrony środowiska [6], wprowadziła zmiany do tekstu obowiązującego Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r., które nie wymagało powtarzania sprawdzania spełniania wymagań kwalifikacyjnych na podstawie egzaminu co 5 lat [13]. Zmiana ta przywróciła obowiązek sprawdzania co 5 lat kwalifikacji osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci energetycznych. Wynika stąd konieczność zamieszczania w świadectwach kwalifikacyjnych terminu ich ważności. Świadectwa kwalifikacyjne wydane bezterminowo, na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów, zgodnie z art. 16 nowej ustawy, zachowują moc do 3 maja 2010 r., tj. przez 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy wprowadzającej tę nowelizację, 5) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli [18]. a podstawie tego rozporządzenia wśród przyrządów pomiarowych służących do pomiaru wielkości elektrycznych prawnej kontroli metrologicznej podlegają tylko liczniki energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, klasy dokładności 0,2, 0,5, 1, 2, 6) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 stycznia 2008 r. uchylające Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 kwietnia 2007 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać przekładniki klasy dokładności 0,5 i dokładniejsze do współpracy z licznikami energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego oraz szczegółowego zakresu badań wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych [19]. Jak widać, obszar przyrządów pomiarowych podlegających obecnie prawnej kontroli metrologicznej został ograniczony. 7) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych. 8) W październiku 2011 r. weszły w życie zmiany w prawie energetycznym. Znowelizowane zostały przepisy dotyczące: kwalifikacji zawodowych energetyków. Powodują one ograniczenie obowiązkowego powtarzania egzaminów dla energetyków w dużych przedsiębiorstwach. owelizacja prawa energetycznego usunęła, wprowadzony w 2005 roku, obowiązek cyklicznego potwierdzania kwalifikacji dla wszystkich osób zajmujących się eksploatacją sieci oraz urządzeń i instalacji energetycznych (elektroenergetycznych, ciepłowniczych i gazowych). Od 30 października obowiązek potwierdzania kwalifikacji co pięć lat dotyczyć będzie jedynie osób świadczących usługi na rzecz konsumentów, mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców Potwierdzanie kwalifikacji na wniosek pracodawcy Rezygnując z obowiązku cyklicznego powtarzania egzaminów dla osób zajmujących się eksploatacją lub dozorem instalacji energetycznych wprowadzono jednocześnie dodatkowe uprawnienia dla pracodawcy. Dotychczas mógł on wnioskować o przeprowadzenie egzaminu (przed upływem pięciu lat) wobec pracownika, który prowadził eksploatację urządzeń, instalacji i sieci niezgodnie z przepisami. owe brzmienie prawa ener- 10

13 getycznego pozwala na przeprowadzanie egzaminów potwierdzających kwalifikacje na wniosek pracodawcy także wtedy, jeżeli dokonał on modernizacji lub istotnej zmiany parametrów urządzeń, instalacji lub sieci. Będzie on mógł wnieść o sprawdzenie kwalifikacji pracowników, którzy w ciągu pięciu kolejnych lat nie zajmowali się eksploatacją, do której mają uprawnienia. Wdrażanie nowelizacji Prawa energetycznego Dotychczas brak aktów wykonawczych do tej nowelizacji Prawa energetycznego. Obecnie Zarząd Główny SEP i Centralna Komisja Uprawnień Zawodowych i Specjalizacji Zawodowej Inżynierów SEP zaleca Komisjom Kwalifikacyjnym nadal stosowanie 5-letnich okresów ważności świadectw kwalifikacyjnych z przeprowadzanych obecnie egzaminów. Jest dyskusja o interpretację tej nowelizacji i ustalenie kryterium dużego przedsiębiorstwa. 9) ajważniejsza zmiana to norma P-IEC :2000 [31]. Została ona zastąpiona normą P-HD :2008 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Część 6: Sprawdzanie [32]. orma ta wprowadza pewne nowe definicje i postanowienia. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej obowiązkowe stało się oznakowanie wyrobów symbolem CE. Oznakowanie CE symbolizuje zgodność wyrobu ze wszystkimi wymaganiami nałożonymi na wytwórcę danego wyrobu poprzez dyrektywy wymagające takiego oznakowania. Oznakowanie CE zastępuje wszystkie obowiązujące poprzednio krajowe oznakowania zgodności Zasada obowiązująca w ochronie przeciwporażeniowej owe przepisy ochrony przeciwporażeniowej wprowadziły zasadę: najpierw chronić, potem zasilać. Z tej zasady wynika kilka wymagań, których przestrzeganie znacząco zwiększa bezpieczeństwo użytkowania urządzeń elektrycznych, szczególnie w mało bezpiecznym, choć poprzednio powszechnie występującym układzie zasilania T-C. ależą do nich: sposób przyłączania przewodu ochronno-neutralnego do obudowy urządzeń I klasy ochronności i sposób przyłączenia przewodów w gniazdach wtyczkowych w układzie T-C (rys. 1.1.). W gniazdach bezpiecznikowych przewód fazowy zasilający należy przyłączać do śruby stykowej, a przewód odpływowy do gwintu gniazda, w oprawach żarówkowych przewód fazowy należy przyłączać do dolnego styku, a przewód ochronno-neutralny do gwintu oprawki. Zalecany sposób przyłączania przewodów fazowego, neutralnego i ochronnego w gniazdach wtyczkowych w układzie T-S pokazano na rysunku

14 wykonywanie odbiorczych i okresowych sprawdzań instalacji niskiego napięcia oraz wykonywanie innych pomiarów odbiorniki I klasy ochronności Rysunek 1.1. Sposób przyłączania przewodu ochronno-neutralnego w gniazdach wtyczkowych i do obudowy urządzeń I klasy ochronności Zalecany sposób podłączania przewodów w gniazdach wtyczkowych jest szczególnie ważny w sieciach komputerowych. Dzięki temu nie eliminujemy filtrów przeciwzakłóceniowych i nie podajemy napięcia na obudowę urządzeń, tak jak pokazano to na rysunku 1.3c. Łączenie gniazd wtyczkowych według sposobu przedstawionego na rysunku 1.2. znacznie ułatwia wykonywanie pomiarów. Wyłączniki w instalacji oświetleniowej powinny być umieszczane w przewodzie fazowym. Jest to szczególnie ważne w układzie T-C, gdyż umieszczenie wyłącznika w przewodzie uniemożliwia skuteczną ochronę przeciwporażeniową opraw oświetleniowych załączanych tym wyłącznikiem. Rysunek 1.2. Zalecany sposób przyłączania przewodów w gniazdach wtyczkowych w sieci T-S 12

15 a) dobrze źle b) źle c) źle Rysunek 1.3. Poprawne (a) oraz błędne (b) połączenie przewodów, które eliminuje filtry lub (c), które powoduje podanie napięcia na obudowę 1.3. ajczęściej popełniane błędy przy podłączaniu urządzeń w układzie sieci T-C Podłączanie gniazd wtyczkowych w układzie sieci T-C najczęściej wykonywane jest w sposób stwarzający zagrożenie porażeniem, gdy przewód przyłączany jest do styku, a dopiero potem do styku ochronnego (bolca). a rysunku 1.1. przedstawiono poprawny sposób łączenia. Przyłączenie przewodu bezpośrednio do zacisku roboczego stwarza niebezpieczeństwo porażenia po uszkodzeniu zasilanego odbiornika przy przerwanym połączeniu - w gnieździe wtyczkowym. iebezpieczne napięcie dotykowe będzie utrzymywać się na obudowie odbiornika, a zabezpieczenie nie zadziała. Łączenie przewodu w sposób pokazany na rysunku 1.1. powoduje niezadziałanie odbiornika, gdy powstanie przerwa -. Oznacza to konieczność interwencji elektryka, który wyeliminuje występujące zagrożenie. Inne najczęściej popełniane błędy to łączenie przewodu fazowego z gwintem gniazd bezpiecznikowych oraz łączenie przewodu fazowego z gwintem w oprawkach oświetleniowych. Umieszczenie wyłącznika oświetleniowego w przewodzie uniemożliwia ochronę opraw oświetleniowych I klasy ochronności w układzie sieci T-C po wyłączeniu oświetlenia. Wyłącznik w obwodzie oświetlenia zawsze powinien być umieszczone w przewodzie fazowym. 13

16

17