Wydział Geograficzno-Biologiczny GEOGRAFIA. Zarządzanie środowiskiem geograficznym

Transkrypt

1 Wydział Geograficzno-Biologiczny kierunek GEOGRAFIA specjalność Zarządzanie środowiskiem geograficznym Opracowanie: Dr hab. inż. Wanda Wilczyńska-Michalik, prof. UP Zakład Ekorozwoju i Kształtowania Środowiska Geograficznego wanda.michalik@post.pl

2 Zarządzanie środowiskiem geograficznym jako specjalność na studiach I i II stopnia uruchomiono, gdyż uznano, że poznanie mechanizmów ekonomicznych, prawnych i administracyjnych w uzupełnieniu do przyrodniczych podstaw nauk o środowisku otwiera przed absolwentami nowe perspektywy na rynku pracy: w jednostkach administracji państwowej, w jednostkach Inspekcji Ochrony Środowiska, w samorządzie terytorialnym, w jednostkach ochrony środowiska zakładów przemysłowych, w firmach wykonujących ekspertyzy i opracowania z zakresu ochrony środowiska. Zdobyta wiedza może też ułatwić prowadzenie własnej działalności gospodarczej.

3 Ochrona środowiska Zarządzanie środowiskiem

4 Jak rozwiązać ten problem? Ekologia Jakie podjąć działania? Polityka Zarządzanie Ochrona środowiska Sozologia Jakie procedury ustawodawcze są niezbędne? Ekonomia Jakie są potrzeby finansowe?

5 Czym jest zarządzanie środowiskiem? Zarządzanie środowiskiem, to zarządzanie działaniami (np. firm, zakładów przemysłowych), które mają, miały lub mogą mieć wpływ na środowisko. Jaki jest cel zarządzania środowiskiem? Celem zarządzania środowiskiem jest zachowanie surowców naturalnych (odpowiedniej jakości i ilości) w długiej (nieograniczonej?) perspektywie czasowej, ograniczenie emisji zanieczyszczeń i zagrożeń środowiskowych oraz ochrona zdrowia ludzi.

6 Jaki jest cel zarządzania środowiskiem? poszukiwanie możliwości minimalizacji oddziaływania prowadzonej działalności na środowisko oraz podnoszenia efektywności tej działalności

7 STUDIA STACJONARNE I STOPNIA

8 Lp. Nazwa przedmiotu 1 Mapy tematyczne w zarządzaniu środowiskiem 2 Podstawy prawne ochrony środowiska 3 Zarządzanie obszarami chronionymi 4 Zarządzanie zasobami wodnymi 5 Instrumenty zarządzania środowiskiem Ćwiczenia terenowe z ochrony i kształtowania 6 środowiska 7 Ekologiczne podstawy kształtowania krajobrazu 8 Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza 9 Audyt środowiskowy 10 Zarządzanie zasobami energetycznymi 11 Rewitalizacja, rewaloryzacja i rekultywacja 12 Podstawy gospodarki surowcami mineralnymi

9 STUDIA STACJONARNE II STOPNIA

10 Lp. Nazwa przedmiotu 1 Zrównoważony rozwój 2 Podstawy systemu zarządzania środowiskiem 3 Środki zarządzania środowiskiem 4 Monitoring środowiska 5 Zarządzanie gospodarką odpadami Zarządzanie bezpieczeństwem i ryzykiem 6 ekologicznym

11 Krótka informacja o treści przedmiotów

12 Lp. STUDIA STACJONARNE I STOPNIA Nazwa przedmiotu 1 Mapy tematyczne w zarządzaniu środowiskiem Wiedza: - treść omawianych kartograficznych opracowań tematycznych (map i atlasów) - Instrukcja wykonania omawianych typów map Umiejętności: - samodzielne opracowanie map w wersji cyfrowej - umiejętność wykorzystania treści map dla potrzeb waloryzacji środowiska geograficznego wybranego terenu - umiejętność wykorzystania treści map do sporządzania lub aktualizacji planów zagospodarowania przestrzennego

13 Mapy tematyczne w zarządzaniu środowiskiem Mapa geologiczna Zachodnie Karpaty Fliszowe PIG, 1989; Różne wydzielenia litostratygraficzne Inne opracowania: atlasy geochemiczne mapy geologiczne mapy hydrogeologiczne mapy hydrograficzne mapy i atlasy geobotaniczne

14 Mapy tematyczne w zarządzaniu środowiskiem MAPA GEOSOZOLOGICZNA (1:50 000) (pierwsze arkusze opracowań geośrodowiskowych według Instrukcji z 1998 roku, obecnie mapy pod takim tytułem już nie są wykonywane) 1. MAPA GEOLOGICZNO-GOSPODARCZA POLSKI (1:50 000) (według Instrukcji z 2002 roku, PIG) 2. MAPA GEOŚRODOWISKOWA POLSKI (1:50 000) (według Instrukcji z 2005 roku, PIG) 3. MAPA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH I PODWYŻSZONEGO ZAGROŻENIA NATURALNEGO (1:10 000) (według Instrukcji z 2007 roku, PIG) MAPA SOZOLOGICZNA (1:50 000) (Główny Geodeta Kraju)

15 Kartografia geośrodowiskowa Mapa geologicznogospodarcza Polski 1: Instrukcja Opracowania i Aktualizacji Mapy Geologiczno- Gospodarczej Polski w skali 1:50 000, PIG, Warszawa, 2002

16 Mapa Geośrodowiskowa Polski (MGP) wykonywana jest od roku 2002

17 Lp. Nazwa przedmiotu 2 Podstawy prawne ochrony środowiska Wiedza: - Prawo ochrony środowiska - aktualne zmiany prawne - stawki opłat za gospodarcze wykorzystanie środowiska Umiejętności: - zawsze na bieżąco z przepisami ochrony środowiska - zastosowanie prawa ochrony środowiska w praktyce

18 Prawo ochrony środowiska Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Z: Nowelizacja ustawy prawo ochrony środowiska Jakie są aktualne przepisy o ochronie środowiska? Jak w praktyce stosować niejasne przepisy o ochronie środowiska?

19 Lp. Nazwa przedmiotu 3 Zarządzanie obszarami chronionymi Wiedza: - Ustawa o ochronie przyrody (stan aktualny; obecnie ) - system ochrony przyrody w Polsce - kryteria wyznaczania prawnych form ochrony przyrody w Polsce Umiejętności: - waloryzacja środowiska przyrodniczego dla potrzeb wyznaczania lokalizacji i zasięgu obszarów chronionych

20 Lp. Nazwa przedmiotu 4 Zarządzanie zasobami wodnymi Wiedza - globalne problemy gospodarki wodnej - funkcje gospodarcze wód - zasady Zintegrowanego Zarządzania Zasobami Wodnymi - Ramowa Dyrektywa Wodna podstawowe założenia i ich realizacja w gospodarce wodnej Polski - bilans wodny, kryteria oceny zasobów wodnych - ochrona przeciwpowodziowa Umiejętności: - ocena przydatności wód powierzchniowych i podziemnych dla wybranych działów gospodarki

21 Priorytety Gospodarka wodnościekowa Cel wyposażenie (do końca 2015 r.) aglomeracji powyżej 15 tys. RLM w systemy kanalizacji oraz oczyszczalnie ścieków zgodnie z wymogami akcesyjnymi nałożonymi na Polskę przez UE

22 Gospodarka wodami podziemnymi Zasoby wód podziemnych będą miały coraz większe znaczenie dla gospodarki Jednym z najważniejszych zadań jest znajomość (opracowanych przez hydrogeologów) bilansów zasobów wód podziemnych, ocena czynników wpływających na ich kształtowanie oraz opracowanie sposobów ochrony Dlaczego powstała nowa Dyrektywa dotycząca wód podziemnych? Dyrektywa 2000/60/WE, OJ L327 z

23 Gospodarka wodami podziemnymi gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, kształtowanie i ochrona zasobów wodnych, korzystanie z wód zarządzanie zasobami wodnymi krótkoterminowe i długoterminowe Gospodarowanie wodami uwzględnia zasadę wspólnych interesów i jest realizowane przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności, tak aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne (Prawo wodne,

24 Lp. Nazwa przedmiotu 5 Instrumenty zarządzania środowiskiem Wiedza: - instrumenty zarządzania środowiskiem definicje i funkcje - instrumenty prawne, finansowe i społeczne w zarządzaniu środowiskiem - strategiczne oceny oddziaływania na środowisko (strategiczne oceny programów ochrony środowiska) Umiejętności: - przeprowadzenie postępowania w sprawie stanu faktycznego ochrony środowiska w wybranym przedsiębiorstwie

25 Więcej informacji: Dr Michał Kasina Zakład Ekorozwoju i Kształtowania Środowiska Geograficznego

26 Lp. 6 Nazwa przedmiotu Ćwiczenia terenowe z ochrony i kształtowania środowiska Kształcenie umiejętności w zakresie dokonywania - inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej: rozpoznanie budowy geologicznej, analiza warunków hydrogeologicznych, analiza antropogenicznych przeobrażeń rzeźby, charakterystyka sieci hydrologicznej i koryta rzecznego, przepustowość koryta, wpływ rzeki na tereny przyległe, naturalność wód powierzchniowych, charakterystyka i ocena gleby jako elementu biotopu w warunkach agrosystemu i środowiska naturalnego, charakterystyka i ocena chemiczna siedliska wodnego, ocena stabilności fragmentu krajobrazu według kryterium sieci połączeń

27 W ubiegłych latach dla studentów specjalizacji Ochrona i kształtowanie środowiska prowadzono ćwiczenia terenowe przedmiotowe. Odbywały się one w Stacji Morskiej UG w Helu Fokarium trening i karmienie fok (Fot. W. Wilczyńska-Michalik, kwiecień, 2008) Studenci III roku po zajęciach w Obserwatorium Geofizyki w Helu (obserwacje geomagnetyczne) (kwiecień, 2008)

28 Lp. Nazwa przedmiotu 7 Ekologiczne podstawy kształtowania krajobrazu Więcej informacji: Dr Piotr Lewik Zakład Ekorozwoju i Kształtowania Środowiska Geograficznego

29 Lp. Nazwa przedmiotu 8 Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza Wiedza: - kryteria oceny przyrodniczych uwarunkowań działalności człowieka - wybrane metody i techniki waloryzacji środowiska przyrodniczego - bonitacja i kwalifikacja jako elementy oceny właściwej - skale pomiarowe stosowane w bonitacji Umiejętności: - Sporządzenie projektu: Ocena przydatności środowiska przyrodniczego dla realizowania działań o charakterze gospodarczym (np. turystyka i wypoczynek dla osób starszych i niepełnosprawnych i in.) - Sporządzenie projektu Ocena przydatności środowiska przyrodniczego dla realizowania działań o charakterze inwestycyjnym (np. dla potrzeb budownictwa i in.

30 Lp. Nazwa przedmiotu 9 Audyt środowiskowy Audyt środowiskowy narzędzie zarządzania obejmujące systematyczną, udokumentowaną, okresową i obiektywną ocenę efektów działalności organizacji, systemu zarządzania i procesów służących ochronie środowiska Więcej informacji: Dr Michał Kasina Zakład Ekorozwoju i Kształtowania Środowiska Geograficznego

31 Lp. Nazwa przedmiotu 10 Zarządzanie zasobami energetycznymi Wiedza: - Polityka Energetyczna Polski i jej uwarunkowania - Strategiczna Ocena Polityki Energetycznej Polski - Odnawialne źródła energii potencjał w Polsce - wpływ na środowisko spalania paliw stałych - wpływ na środowisko odnawialnych źródeł energii Umiejętności - Umiejętności oceny potencjału środowiska przyrodniczego dla potrzeb rozwoju energetyki odnawialnej

32 Polityka energetyczna Polski do 2030 roku (PEP)

33 Lp. Nazwa przedmiotu 11 Rewitalizacja, rewaloryzacja i rekultywacja Wiedza: - podstawowa terminologia - rekultywacja: rodzaje i metody - ocena stanu i metody ochrony wybranych elementów środowiska kulturowego - rewitalizacja obszarów miejskich - tereny pogórnicze szansą rozwoju dla regionu Umiejętności: - umiejętność wykonania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wybranych programów rekultywacji i rewitalizacji

34 W ostatnich latach w wielu polskich miastach jest realizowany program rewitalizacji (odnawiania starych dzielnic przemysłowych czy wojskowych, starych centrów śródmiejskich, ich ożywianie architektoniczne, urbanistyczne, gospodarcze i społeczne). Gniezno. Budynki powojskowe przeznaczone do rewitalizacji Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Czeladzi spółdzielnie mieszkaniowe mogą się ubiegać się o wsparcie finansowe pochodzące z funduszy europejskich w realizacji między innymi prowadzonych przez siebie remontów. Autor: Adam Gawron Czeladź: kopalnia Saturn

35 Rewitalizacja, rewaloryzacja i rekultywacja Katowice os. Giszowiec stare zabudowania Fot. Łukasz Rutka (praca magisterska)

36 Rekultywacja składowiska odpadów Maślice (woj. dolnośląskie) Zwałowisko wewnętrzne O/Bełchatów, widok zrekultywowanego zbocza wschodniego Rekultywacja zbiornika odpadów niebezpiecznych i szkodliwych po ZSO Górka" w Trzebini Na zdjęciach powyżej wybrane przykłady rekultywacji

37 Na zdjęciach dokumentacja fotograficzna do pracy magisterskiej nt. Rekultywacja terenu po zlikwidowanych Zakładach Chemicznych Tarnowskie Góry w Tarnowskich Górach. Na zdjęciu po prawej autorka pracy, P. M. Marszałek w terenie

38 Lp. Nazwa przedmiotu 12 Podstawy gospodarki surowcami mineralnymi Wiedza: - występowanie złóż surowców mineralnych (Polska, świat) - zarys historii geologii gospodarczej w Polsce - uwarunkowania ekonomiczne działalności geologicznej wydobycia kopalin - wystarczalność zasobów złóż kopalin - rynki zasobów mineralnych - bezpieczeństwo surowcowe Więcej informacji: Dr hab. inż. Grzegorz Haczewski, prof. UP Zakład Geologii

39 Podstawy gospodarki surowcami mineralnymi ocena perspektyw surowcowych ocena wartości ekonomicznej zasobów surowców kopalnych na podstawie danych geologicznych waloryzacja złóż

40 Studia II-stopnia Lp. Nazwa przedmiotu 1 Zrównoważony rozwój 2 Podstawy systemu zarządzania środowiskiem 3 Środki zarządzania środowiskiem 4 Monitoring środowiska 5 Zarządzanie gospodarką odpadami Zarządzanie bezpieczeństwem i ryzykiem 6 ekologicznym

41 Lp. Nazwa przedmiotu 1 Zrównoważony rozwój Wiedza: - ewolucja sposobu myślenia - od ekologii do ekorozwoju - Szczyty Ziemi 1992; 2002, 2012 dokumenty, postanowienia - zasady i prawa rozwoju zrównoważonego - działania WWF na rzecz rozwoju zrównoważonego - raporty międzynarodowe: Living Planet Report, State of the World, - wskaźniki rozwoju zrównoważonego - zielone zamówienia publiczne Umiejętności: umiejętność sporządzania i weryfikacji planów i programów wybranych działań gospodarczych z uwzględnieniem zasad rozwoju zrównoważonego (rozwój transportu, zamieszkiwanie, gospodarka odpadami i in.)

42

43 Konflikty i problemy społeczne a rozwój zrównoważony

44 Lp. Nazwa przedmiotu 2 Podstawy systemu zarządzania środowiskiem Więcej informacji: Dr Michał Kasina Zakład Ekorozwoju i Kształtowania Środowiska Geograficznego

45 LCA jest narzędziem wspomagania decyzji w przemyśle, organizacjach rządowych i pozarządowych. Może służyć do tworzenia strategii w zakresie logistyki wyrobów i ich opakowań, do projektowania wyrobów lub procesów

46

47 Analiza Cyklu Życia Produktu

48 Life Cycle Assessment of natural and artificial Christmas trees as a tool for the formation of manufacturers and consumers ecological awareness Wanda Wilczyńska-Michalik Sebastian Warzecha Pedagogical University of Kraków Institute of Geography Kraków, ul. Podchorążych 2

49 Waloryzacja krajobrazu

50 Lp. Nazwa przedmiotu 3 Środki zarządzania środowiskiem Więcej informacji: Dr Michał Kasina Zakład Ekorozwoju i Kształtowania Środowiska Geograficznego

51 Lp. Nazwa przedmiotu 4 Monitoring środowiska Wiedza: - Państwowy monitoring Środowiska historia, struktura organizacyjna, cele i zadania - PMŚ a wymagania Unii Europejskiej - Programy Państwowego Monitoringu Środowiska - Podsystemy PMŚ - metodyka i zakres dokonywania pomiarów i ocen w ramach podsystemów PMŚ w świetle aktów prawnych Umiejętności: - projektowanie sieci pomiarowych (m. powietrza, m. gleby) - analiza i synteza wyników uzyskiwanych w ramach PMŚ pod kątem oceny potencjalnych zagrożeń i podejmowania działań naprawczych

52 Struktura funkcjonalna PMŚ podsystemy Jakość środowiska Emisja 1. Monitoring jakości powietrza 1. Emisje do powietrza 2. Monitoring jakości śródlądowych wód powierzchniowych 3. Monitoring jakości śródlądowych wód podziemnych 4. Monitoring jakości Morza Bałtyckiego 5. Monitoring jakości gleby i ziemi 6. Monitoring hałasu 7. Monitoring pól elektromagnetycznych 8. Monitoring promieniowania jonizującego 9. Monitoring lasów 10. Monitoring przyrody w tym zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego 2. Emisje do wód 3. Odpady

53 Lp. Nazwa przedmiotu 5 Zarządzanie gospodarką odpadami Zarządzanie bezpieczeństwem i ryzykiem 6 ekologicznym Przepraszamy treści zostaną uzupełnione w późniejszym terminie

54

55

56 Zachęcamy i zapraszamy wszystkich studentów do wyboru specjalności Zarządzanie środowiskiem geograficznym Zakład Ekorozwoju i Kształtowania Środowiska Geograficznego