SPRAWOZDANIA Z KONFERENCJI REPORT OF THE CONFERENCE

Transkrypt

1 Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości tom 94 (150), 2017, s Stowarzyszenie Księgowych w Polsce SPRAWOZDANIA Z KONFERENCJI REPORT OF THE CONFERENCE Czterdziesty Doroczny Kongres i inne inicjatywy Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości ANNA SZYCHTA Streszczenie Europejskie Stowarzyszenie Rachunkowości (European Accounting Association EAA), założone w 1977 roku, jest obecnie organizacją liczącą prawie 2300 członków z 70 różnych krajów z Europy i innych kontynentów. Realizuje ono coraz pełniej intencje jego założycieli, aby EAA stało się centralnym punktem komunikowania się jego członków mieszkających w Europie i poza jej granicami. Celem artykułu jest syntetyczna prezentacja głównych działań realizowanych ostatnio przez to Stowarzyszenie, zwłaszcza na rzecz promocji młodych badaczy w dziedzinie rachunkowości, a także zarys tematyki sympozjów i wskazanie zagadnień uwzględnionych w referatach wygłoszonych na sesjach i forach badawczych podczas 40. Dorocznego Kongresu EAA, który odbył się w Walencji (Hiszpania) w dniach maja 2017 roku. Wzięło w nim udział około 1500 uczestników. Program naukowy 40. Kongresu EAA obejmował sesję plenarną, sesję panelową, 9 sympozjów oraz 167 sesji równoległych i 99 forów badawczych, na których wygłoszono 947 referatów w 12 grupach tematycznych z zakresu rachunkowości. Słowa kluczowe: rachunkowość, Europejskie Stowarzyszenie Rachunkowości (EAA), 40. Doroczny Kongres EAA, 33. Kolokwium Doktoranckie, Centrum Badawcze Rachunkowości. Abstract Fortieth Annual Congress and other activities of the European Accounting Association The European Accounting Association (EAA), founded in 1977, is currently an organization of almost 2300 members from 70 different countries in Europe and other continents. The Association realizes the intentions of its founders more and more, so the EAA has become the focal point for communications for its member residing in Europe and abroad. The aim of this paper is to synthesize the main activities recently implemented by the EAA, especially for the promotion of young researchers in the field of accounting, as well as to outline the topics of the symposia and indicate the selected issues addressed in papers presented at the sessions and research fora at the 40th EAA Annual Congress, which took place in Valencia (Spain) on May The Congress was attended by about 1500 participants. The scientific program of the Congress included the plenary session, a panel session, 9 symposia, 167 parallel sessions, and 99 research forum sessions in which 947 papers were presented. Keywords: accounting, European Accounting Association, 40 th EAA Annual Congress, 33th Doctoral Colloquium, Accounting Research Center. Dr hab. Anna Szychta, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania, Katedra Rachunkowości, aszychta@uni.lodz.pl ISSN print / ISSN X online Copyright 2017 Stowarzyszenie Księgowych w Polsce Prawa wydawnicze zastrzeżone DOI: /

2 190 Anna Szychta Wprowadzenie Europejskie Stowarzyszenie Rachunkowości, założone w 1977 roku, jest obecnie organizacją skupiającą członków z 70 różnych krajów, zarówno europejskich, jak i leżących na innych kontynentach. Intencją inicjatorów tego Stowarzyszenia było sprawienie, aby stało się ono centralnym punktem komunikowania się jego członków pochodzących z Europy i spoza niej (Carmona, 2002, s. 23). Aktualna misja EAA jest zgodna z tym zamierzeniem, a jest nią dążenie do połączenia społeczności uczonych i badaczy w dziedzinie rachunkowości w celu stworzenia platformy służącej szerokiemu rozpowszechnieniu badań naukowych prowadzonych w Europie oraz kształtowaniu i doskonaleniu tych badań dla rozwoju i promocji rachunkowości, a także poprawy umiejętności dydaktycznych pracowników naukowych (About EAA, Mission, 2017). Stowarzyszenie utworzyło wiele rozwijających się sieci, które łączą wszystkich badaczy rachunkowości zainteresowanych szerszą europejską koncepcją ich dociekań badawczych. Dla realizacji swoich zamierzeń EAA podejmuje kolejne inicjatywy badawcze i edukacyjne oraz stosuje nowoczesne technologie informacyjne. Celem tego artykułu jest syntetyczna prezentacja głównych działań realizowanych przez Europejskie Stowarzyszenie Rachunkowości, przede wszystkim na rzecz promocji młodych badaczy w dziedzinie rachunkowości, oraz zarys tematyki sympozjów i wskazanie wybranych zagadnień uwzględnionych w referatach wygłoszonych na sesjach i forach badawczych podczas 40. Dorocznego Kongresu EAA, który odbył się w Walencji w 2017 roku. Autorka niniejszego opracowania uczestniczyła w 40. Kongresie EAA jako reprezentantka Polski w Radzie Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości (EAA Board) w latach , z wyboru polskich członków EAA, oraz jako współautorka referatu. Niniejszy tekst powstał na podstawie informacji zawartych w materiałach konferencyjnych Kongresu i innych dokumentach EAA oraz artykułów opublikowanych w 2002 roku z okazji 25-lecia działalności EAA. 1. Inicjatywy EAA na rzecz wspierania młodych badaczy w dziedzinie rachunkowości W ostatnich dziesięciu latach wzrosła istotnie aktywność Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości, o czym świadczy m.in. zwiększenie liczby jego członków o około 60%, tj. z 1419 w roku 2007 do 2268 w 2017 roku oraz realizacja wielu nowych inicjatyw EAA, ukierunkowanych na pozyskanie nowych, młodych członków Stowarzyszenia i pomoc doktorantom w realizacji ich projektów badawczych. Służą temu zwłaszcza Kolokwia Doktoranckie, Forum Doktorantów, warsztaty pt. EAA Talent Workshop, Centrum Badawcze Rachunkowości, a także tematyczne seminaria i warsztaty organizowane cyklicznie w różnych ośrodkach naukowych w Europie, wydawanie

3 Czterdziesty Doroczny Kongres i inne inicjatywy Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości 191 dwóch czasopism naukowych, European Accounting Review i Accounting in Europe, oraz kwartalnika informacyjnego w wersji elektronicznej EAA Newsletter (zob. Kolokwium Doktoranckie w zakresie rachunkowości odbywa się corocznie od 1985 roku w dniach poprzedzających Doroczny Kongres EAA. W 33. Kolokwium Doktoranckim w Walencji w dniach 6 9 maja 2017 roku uczestniczyło 36 doktorantów wybranych spośród 125 kandydatów, którzy zgłosili abstrakty swoich bieżących projektów badawczych. Uczestnicy 33. Kolokwium, po zaprezentowaniu tez swoich projektów, uzyskali opinie od zespołu 12 wybitnych profesorów rachunkowości z uczelni w Europie i USA, pod kierownictwem profesorów Beatriz Garcíi Osmy (Hiszpania) i Keitha Robsona (Francja). W tegorocznym Kolokwium nie było żadnego uczestnika pochodzącego z krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Forum Doktorantów organizowane od 2013 roku w pierwszym dniu Kongresu EAA stanowi jego integralną część. Jego celem jest promowanie doktorantów prowadzących badania w różnych obszarach tematycznych rachunkowości. Ta inicjatywa EAA otwiera dużą szansę dla pozyskania przez doktorantów wiedzy o badaniach akademickich w zakresie rachunkowości i nawiązania kontaktów w gronie europejskich badaczy. W tegorocznym Forum w Walencji wzięło udział 183 młodych pracowników naukowych, odbywających studia doktoranckie, którym zaprezentowano obecną sytuację na rynku pracy i współczesne trendy badawcze w dziedzinie rachunkowości. Warsztaty EAA Talent Workshop zostały zainicjowane w 2015 roku i obywają się w Madrycie. Trzecią edycję tych warsztatów zaplanowano na 3 4 listopada 2017 roku. Celem tej inicjatywy EAA jest tworzenie pomostu między utalentowanymi doktorantami kończącymi studia a instytucjami akademickimi w Europie. Tego typu działanie jest okazją do zaprezentowania przez doktorantów swoich prac badawczych w obszarze rachunkowości oraz przeprowadzenia rozmów z przedstawicielami europejskich uczelni uczestniczących w warsztatach na temat możliwości i warunków zatrudnienia młodych naukowców. Centrum Badań Rachunkowości Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości (Accounting Research Center EAA ARC) rozpoczęło działalność jesienią 2016 roku, a jego oficjalne otwarcie odbyło się podczas sesji inauguracyjnej 40. Kongresu EAA w Walencji w maju 2017 roku. Centrum ARC stanowi platformę internetową ( dla pracowników naukowych zajmujących się rachunkowością, która zawiera różne ważne informacje na temat wydarzeń, zasobów (dane, kody) i rynku pracy oraz pomaga organizatorom promować swoje konferencje, seminaria, szkolenia itp. wśród szerokiego grona odbiorców. Platforma oferuje następujące funkcje dla środowiska naukowego rachunkowości, a zwłaszcza młodych pracowników naukowych: serwis konsultacyjny dla pierwszych wersji artykułów, bazę danych o planowanych wydarzeniach, forum dyskusyjne, media społecznościowe, zarządzanie karierą doktorantów.

4 192 Anna Szychta W obszarze aktywności publikacyjnej Stowarzyszenia największe znaczenie dla rozwoju i integracji środowiska naukowego rachunkowości w Europie mają dwa czasopisma naukowe: European Accounting Review (EAR) i Accounting in Europe (AiE). European Accounting Review jest wydawane od 1992 roku, początkowo dwa, potem trzy razy w roku, a od 1995 roku jako kwartalnik. Założono go w celu rozpowszechniania badań naukowych w zakresie rachunkowości prowadzonych w Europie. Początkowo czasopismo to miało być przeznaczone do prezentowania wyników badań naukowych autorów pochodzących spoza krajów anglosaskich przed międzynarodowymi czytelnikami. Czasopismo EAR szybko zyskało międzynarodowe uznanie środowiska naukowego rachunkowości i obecnie stanowi wiodącą, globalną platformę prezentowania wyników badań i koncepcji wnoszących istotny wkład w rozwój teorii i praktyki rachunkowości. Redakcja EAR przyjmuje zgłoszenia artykułów dotyczące jakiegokolwiek kraju lub regionu, po warunkiem, że w tekście jest jasno wyrażone znaczenie podjętego tematu dla międzynarodowego audytorium. EAR zyskało wysoką ocenę bazy indeksacyjnej Web of Science Impact Factor (IF) = 2107 w 2016 roku, a 5-letni IF wynosi 2462 ( European Accounting Reviewˮ, 2017). Czasopismo Accounting in Europe jest publikowane przez EAA od 2004 roku dwa razy w roku. Ma ono przyczyniać się do rozwijania debaty na temat polityki rachunkowości dzięki publikowaniu wysokiej jakości artykułów, dostarczających nowych informacji na temat badań naukowych, praktyki, polityki i regulacji rachunkowości. W AiE są zamieszczane artykuły dotyczące wszystkich obszarów rachunkowości, a zwłaszcza analizy współczesnych zmian w zakresie rachunkowości, audytu, ustalania standardów i regulacji. To czasopismo składa się z dwóch głównych działów pierwszy zawiera artykuły na temat kwestii rachunkowości istotnych w Europie, zamówione przez zespół redakcyjny, a drugi artykuły prezentujące wyniki badań naukowych w zakresie rachunkowości, zgłaszane przez ich autorów. Czasopismo AiE, tak jak i EAR, jest dostępne w wersji on-line dla wszystkich zainteresowanych, a członkowie EAA mogą też otrzymywać jego wersję papierową ( Accounting in Europeˮ, 2017). 2. Przebieg i tematyka obrad 40. Kongresu EAA Europejskie Stowarzyszenie Rachunkowości zorganizowało już po raz czterdziesty kongres, tym razem we współpracy z Uniwersytetem w Walencji (Hiszpania), który odbył się w centrum konferencyjnym w tym mieście w dniach maja 2017 roku. W 40. Kongresie EAA uczestniczyło ponad 1500 członków tego Stowarzyszenia z 70 krajów świata, w tym około 20 osób z Polski. Tegoroczny, jubileuszowy Kongres EAA znalazł się w grupie trzech najbardziej licznych, razem z kongresem w Lizbonie w 2007 roku i Paryżu w 2013 roku (Welcome from the President, 2017). Duża i rosnąca liczba uczestników kongresów EAA w ostatnich latach oraz coraz bogatszy ich program naukowy świadczą, że organizacja tego wydarzenia jest nie tylko olbrzymim wyzwaniem logistycznym dla komitetów organizacyjnych i europejskich

5 Czterdziesty Doroczny Kongres i inne inicjatywy Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości 193 uczelni, które bezpośrednio współpracują z EAA, ale że spełniło się zamierzenie założycieli EAA i organizatorów pierwszego kongresu w Paryżu w 1978 roku. Zostało ono wyrażone lapidarnie przez profesora A.G. Hopwooda (2002, s. 35), iż kongres EAA stanowi zbieranie się Europy razem w celu tworzenia nowej społeczności akademickiej w dziedzinie rachunkowości. Pierwszy kongres gościł około 100 delegatów z 16 krajów, głównie profesorów rachunkowości. Wygłoszono na nim 23 referaty. Młodsi pracownicy naukowi dopiero później zaczęli uczestniczyć w kongresach EAA. W latach 80. XX wieku liczba uczestników tych europejskich spotkań naukowych wahała się w przedziale od około 370 do 750, a w następnej dekadzie oscylowała wokół 1000 osób (por. Carmona, 2002, s. 11, 16). W pierwszych dziesięciu latach dominującymi uczestnikami tych konferencji byli badacze z krajów anglosaskich i skandynawskich. W obradach kongresowych dopiero w połowie lat 80. XX wieku zaczęli brać udział przedstawiciele trzech krajów Europy Środkowo-Wschodniej (z Polski, Węgier i Jugosławii), którzy na kongresie w 1986 stanowili zaledwie 1% ogólnej liczby uczestników (Carmona, 2002, s. 15). W ostatnich latach na poszczególne kongresy są zgłaszane referaty z około 50 krajów świata. Coraz bardziej widoczni na sesjach i forach badawczych tej europejskiej konferencji są reprezentanci z krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Na kongresie w Walencji w 2017 roku badacze z tych krajów zaprezentowali 27 referatów (por. Programme and Collected Papers, 2017, s. 39). Natomiast czterema najliczniej reprezentowanymi krajami w Europejskim Stowarzyszeniu Rachunkowości w 2017 roku są Niemcy (274 członków), Wielka Brytania (231), Stany Zjednoczone (197) i Hiszpania (135) (EAA Board meeting, 2017). Liczba członków EAA pochodzących z Polski wynosi obecnie ponad 20. Doroczne kongresy EAA rozwinęły się zatem z małych europejskich spotkań kluczowych badaczy rachunkowości w latach do konferencji o charakterze globalnym od lat 90. XX wieku, gdyż wśród krajów reprezentowanych w kongresach około 40% stanowiły kraje spoza Europy (Majala, 2002, s. 92). Taki charakter miał zwłaszcza jubileuszowy 40. Doroczny Kongres EAA w Walencji. Program naukowy 40. kongresu obejmował sesję plenarną, sesję panelową, 9 sympozjów, 27 sesji równoległych z udziałem dyskutanta, 140 sesji równoległych i 99 forów badawczych. Na ten kongres zgłoszono 1269 referatów, spośród których 1071 (84,4%) uzyskało akceptację recenzentów, a ostatecznie zarejestrowano do wygłoszenia 947 (74,6%) referatów (54 w sesjach z udziałem dyskutanta, 410 w sesjach równoległych i 483 na forach badawczych). Autorzy referatów pochodzili z 50 krajów. Podczas sesji inaugurującej 40. Doroczny Kongres EAA zostało złożone podziękowanie wszystkim przewodniczącym dotychczasowych kongresów w formie filmu prezentującego ich fotografie, poczynając od profesora Anthony ego G. Hopwooda, szefa pierwszego kongresu, który odbył się w Paryżu w 1978 roku, a kończąc na profesor Begoñi Giner, przewodniczącej 40. Kongresu w Walencji. Następnie profesor Salvador Carmona, prezes EAA w latach , dokonał oficjalnego otwarcia Centrum Badawczego Rachunkowości (EAA ARC), wyrażając nadzieję, iż stanie się ważną platformą międzynarodowej integracji badaczy w dziedzinie rachunkowości.

6 194 Anna Szychta W sesji plenarnej 40. Kongresu jako kluczowy mówca wystąpił Jean-Paul Gauzès, prezes Rady Europejskiej Grupy Doradczej ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG), który wygłosił główne tezy nt. Oceny szerokiego wpływu standardów sprawozdawczości finansowej. Wystąpienie prezesa stanowiło wprowadzenie do szczegółowej dyskusji na ten sam temat przeprowadzonej na 9. sympozjum w ostatnim dniu obrad Kongresu. Najpierw J. P. Gauzès poinformował, że EFRAG zamierza skoncentrować swoją uwagę w najbliższym czasie na badaniach opartych na dowodach w celu zidentyfikowania problemu leżącego w zakresie zainteresowań tej Grupy, wskazania i oceny wariantowych sposobów jego rozwiązania. W związku z tym bardzo ważna jest współpraca EFRAG z pracownikami naukowymi rachunkowości w Europie, dlatego Grupa zabiega o ich większe zaangażowanie we współpracę, aby móc bardziej wpływać na rozwój sprawozdawczości finansowej z perspektywy europejskiej. Grupa EFRAG powołała już w kwietniu 2017 roku Panel Akademicki, którego uczestnicy włączą się do debaty na temat bieżących kwestii rozpatrywanych przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB) i będą uczestniczyli w realizacji projektów podejmowanych przez EFRAG. Ze względu na uzyskaną bardzo dużą liczbę zgłoszeń (ponad 50) do pracy w Panelu, utworzono dodatkowo Sieć Akademicką, stanowiącą wirtualną platformę, dzięki której pracownicy naukowi będą informowani o nowych działaniach EFRAG i będą mogli brać udział w ich realizacji. Następnie prezes Gauzès podkreślił, że obecnie zwraca się coraz większą uwagę na zidentyfikowanie szerokiego wpływu sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw, w tym na zachowania ekonomiczne. EFRAG jest zobligowana, w przygotowywanych opiniach, do oceny oddziaływania Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) wydanych przez IASB na europejskie dobro publiczne. W celu oceny europejskiego dobra publicznego jest wymagane, aby organizacja EFRAG przeprowadziła analizę możliwie szerokiego wpływu danego MSSF na gospodarkę, stabilność finansową i europejski wzrost ekonomiczny, zanim jeszcze standard zostanie zastosowany. Eksperci tej organizacji muszą więc dokonywać predykcji, co stanowi duże wyzwanie i potrzebę większej współpracy EFRAG z europejskim środowiskiem naukowym rachunkowości (Gauzès, 2017). Nową inicjatywą EAA na tegorocznym kongresie było zorganizowanie panelowej sesji dydaktycznej (Class room session) na temat dobrych praktyk nauczania rachunkowości, z wykorzystaniem nowoczesnych technik informatycznych i innowacyjnych pomysłów. W szczególności zaprezentowano możliwości, jakie daje zastosowanie gry wideo w dydaktyce rachunkowości oraz wykorzystanie gry lego w aktywnym nauczaniu rachunkowości zarządczej. Na dziewięciu sympozjach 40. Kongresu EAA prezentacje i dyskusje zaproszonych uczestników dotyczyły tematów niżej wymienionych: 1. Czy MSSF dla MŚP jest odpowiedni dla małych i średnich przedsiębiorstw? 2. Czy jesteśmy gotowi na przyszłość: co specjaliści od spraw rachunkowości zarządczej mogą, a co powinni studiować? 3. O centralności peryferyjnych badań naukowych i pułapkach wąskiego wytyczania granic w badaniach.

7 Czterdziesty Doroczny Kongres i inne inicjatywy Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości Rola informacji rachunkowości na rynkach długów sympozjum związane ze specjalnym wydaniem czasopisma Accounting and Business Research. 5. Postępowanie w procesie recenzowania artykułów do czasopism naukowych dyskusja panelowa redaktorów szczęściu międzynarodowych czasopism naukowych z zakresu rachunkowości. 6. Analiza tekstu w badaniach naukowych w rachunkowości dotyczących ujawnień finansowych. 7. Dyrektywa o rewizji finansowej z 2006 roku oraz przyszłość sprawozdawczości audytorskiej. 8. Transpozycja dyrektywy UE z roku o sprawozdawczości finansowej (2013/34/UE) oraz rola i bieżący status MSSF w realizacji europejskiego prawa krajowego/gaap. 9. Jak EFRAG ocenia szerokie oddziaływanie MSSF? Tematyka sympozjów na tegorocznym kongresie była zatem skoncentrowana na dwóch obszarach problematyce metod prowadzenia badań naukowych i publikowania ich wyników oraz kwestiach wdrażania dyrektyw UE dotyczących sprawozdawczości finansowej i audytingu oraz skutkach stosowania MSSF. Organizatorzy podzielili wszystkie referaty zakwalifikowane do wygłoszenia w sesjach równoległych i na forach badawczych na 12 grup tematycznych, które wyszczególniono w tab. 1. Każdy referat miał wskazany rodzaj zastosowanej metody/perspektywy badawczej, spośród następujących metod/perspektyw wyszczególnionych przez EAA: 1) badania empiryczne archiwalne, 2) studium przypadku/badania terenowe, 3) badania ankietowe, 4) badania eksperymentalne, 5) badania analityczne/modelowanie, 6) opracowanie koncepcyjne. Lp. Skrót grupy tematycznej Tabela 1. Liczba referatów na 40. i 39. Kongresie EAA w podziale na grupy tematyczne sesji Nazwa grupy tematycznej sesji/forum Liczba referatów na Kongresach 40. w 2017 roku 39. w 2016 roku 1. AU Audyting ED Edukacja rachunkowości FA Analiza finansowa FR Sprawozdawczość finansowa GV Rachunkowość a nadzór korporacyjny HI Historia rachunkowości IC Kwestie interdyscyplinarne/krytyczne IS Rachunkowość i systemy informacyjne MA Rachunkowość zarządcza

8 196 Anna Szychta ciąg dalszy tabeli 1 Lp. Skrót grupy tematycznej Nazwa grupy tematycznej sesji/forum Liczba referatów na Kongresach 40. w 2017 roku 39. w 2016 roku 10. PSNP Sektor publiczny i nie dla zysku SEE Kwestie społeczne, środowiskowe i etyczne TX Podatki Razem Źródło: opracowanie własne na podstawie Programme and Collected Papers (2017 i 2016) Tak jak w poprzednim roku na 39. Kongresie EAA w Maastricht ponad 60% referatów wygłoszono w czterech sesjach tematycznych, tj. dotyczących sprawozdawczości finansowej (20,8%), rachunkowości zarządczej (14,6%), analizy finansowej (14,5%) i audytingu (11,1%). Największy przyrost liczby referatów w porównaniu do ubiegłego roku nastąpił w sesjach: Audyting (o 51), Rachunkowość a nadzór korporacyjny (o 41) oraz Kwestie społeczne, środowiskowe i etyczne (o 35). Na sesjach z zakresu audytingu, którym zainteresowanie badawcze w referatach w ujęciu liczbowym wzrosło najbardziej, rozważano m.in. następujące kwestie: wpływ mediów na biegłych rewidentów i jakość sprawozdań finansowych, relacje między nauczaniem rachunkowości a dodawaniem wartości w sferze audytingu w świetle badań w Wielkiej Brytanii, konflikty interesów w audytingu, wpływ reputacji biegłego rewidenta na jakość sprawozdań finansowych, wielonarodowe zespoły audytorskie, konsekwencje stresu w zespole biegłych rewidentów, personalne konsekwencje błędów w badaniu sprawozdań finansowych, wpływ zastosowania wartości godziwej w rachunkowości na jakość rewizji finansowej na podstawie dowodów z rynku niemieckiego. Nie jest możliwe wyszczególnienie wszystkich aspektów i kontekstów sprawozdawczości i analizy finansowej poruszonych w referatach w tych dwóch ściśle powiązanych ze sobą grupach tematycznych (łącznie 302 referaty). W wielu wystąpieniach przedstawiano wyniki szczegółowych badań związanych z takimi zagadnieniami jak prognozowanie przez analityków zysków, rentowości i przepływów pieniężnych spółek, jakość zysków, kształtowanie zysków, porównywalność sprawozdań finansowych, wpływ złożoności sprawozdań finansowych na analizy finansowe, rachunkowość zabezpieczeń, wycena w wartości godziwej. Z kolei na sesjach i forach badawczych z rachunkowości zarządczej przeważały referaty dotyczące różnorodnych aspektów takich klasycznych zagadnień, jak budżetowanie operacyjne, kontrola zarządcza (systemy, procedury), pomiar wyników pojedynczych podmiotów gospodarczych i firm w łańcuchu dostaw, w tym za pomocą zbilansowanej karty wyników, pomiar środowiskowych dokonań przedsiębiorstw. W tym dziale tematycznym znalazły się również referaty o charakterze interdyscyplinarnym, np. łączące rachunkowość zarządczą z zachowaniami społecznymi i praktykami zarządzania,

9 Czterdziesty Doroczny Kongres i inne inicjatywy Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości 197 dotyczące zarządzania i kontroli w sektorze publicznym, kapitału intelektualnego, motywowania menedżerów i pracowników. Stosunkowo liczną grupę tematyczną referatów i wykazującą znaczy jej wzrost w porównaniu do ubiegłorocznego kongresu w Maastricht stanowiły kwestie społeczne, środowiskowe i etyczne. Na szczególną uwagę, zdaniem autorki, zasługują następujące referaty: Jaki rozrachunek z odpowiedzialności na podstawie zintegrowanej sprawozdawczości? Ujawnianie informacji niefinansowych a wydatki na zielone badania i rozwój Relacje między ryzykiem utraty reputacji przedsiębiorstwa a sprawozdaniem dotyczącym społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa (CSR) Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw a oszustwa firm Narzędzia pomiaru dokonań dla przedsiębiorstw społecznych Etyka a SOX: ocena 15 lat badań dotyczących etyki w biznesie Sprawozdawczość na temat zrównoważonego rozwoju uniwersytetów we Włoszech Determinanty ujawniania informacji o emisji dwutlenku węgla Wiele interesujących referatów wygłoszono także na pozostałych sesjach tematycznych, również w tych mniej popularnych wśród badaczy, takich jak historia rachunkowości i edukacja rachunkowości. W dziale historii rachunkowości przedstawiono tematy odnoszące się do historii najnowszej, ale też sięgające do czasów średniowiecza. Na przykład profesor Alan Sangster z Wielkiej Brytanii wygłosił interesujący referat pt. Luca Pacioli: mity, niedoskonałości i fałszywe fakty oraz ich destrukcyjne skutki dla zrozumienia, znaczenia i motywacji, w którym przekonywał, że nasza dotychczasowa wiedza na temat pierwszego, wydanego drukiem w 1494 roku traktatu o księgowości podwójnej autorstwa Fra Luki Pacioliego oraz zrozumienie tego tekstu były pomniejszane przez niektóre publikacje historyczne, zawierające mity i niewłaściwe objaśnienia. Autor referatu podkreślał, iż w celu zapewnienia wysokiej jakości badań historycznych niezbędne jest poznanie i zrozumienie kontekstu historycznego danego wydarzenia, stanowiącego przedmiot badania. Z kolei profesor Mikhail Kuter wraz z zespołem z Kuban State University w Rosji przeprowadzili badania źródłowe w archiwach w północnych Włoszech, które stały się podstawą interesujących wywodów w referacie pt. Źródła historyczne o ujęciu w rachunkowości zmian amortyzacji i utraty wartości aktywów. Autorzy zidentyfikowali osiem najwcześniejszych przykładów ustalania i ewidencji amortyzacji i utraty wartości aktywów, które nie były dotychczas uwzględnione w publikacjach historycznych. Scharakteryzowali oni sposób ewidencji i algorytm ustalania amortyzacji metodą liniową stosowany w firmach kupieckich we Włoszech w XIII XIV wieku, a zwłaszcza w spółkach (w Pizie i Barcelonie) średniowiecznego kupca włoskiego, Francesca Datiniego. Na uwagę w tej grupie tematycznej zasługują też inne prezentacje, w tym referat autorstwa profesorów S.A. Zeffa i T.S. Dyckmana ze Stanów Zjednoczonych, przedstawiający wyniki badań historycznych dotyczących 30 lat wydawania czasopisma Accounting Horiznos przez Amerykańskie Stowarzyszanie Rachunkowości.

10 198 Anna Szychta Na 40. Kongresie w Walencji pracownicy naukowi z Polski przedstawili jedenaście referatów, tj. najwięcej spośród krajów Europy Środkowo-Wschodniej, które były reprezentowane na tym kongresie. Dla porównania do wygłoszenia na 39. Kongresie EAA w Maastricht w 2016 roku zakwalifikowano pięć referatów z Polski, w Glasgow w 2015 roku dziewięć, a w Tallinie w 2014 roku siedem (Programme and Collected Papers, 2017; Szychta, 2016, s. 195). Oryginalne tytuły 11 referatów wygłoszonych na kongresie w 2017 roku w poszczególnych sesjach przez autorów z afiliacją z polskich uczelni zawiera tab. 2. Tabela 2. Wykaz referatów polskich autorów na 40. Kongresie EAA w 2017 roku Skrót grupy tematycznej sesji/forum ED ED FA FA FR FR FR GV MA PSNP SEE Autorzy Anna Szychta, Justyna Dobroszek Marcin Kędzior, Konrad Grabiński, Agnieszka Herdan, Joanna Krasodomska Anna Karmańska, Ewa Wiśniewska Rafał Szmajser, Mariusz Andrzejewski, Marcin Kędzior Jan Michalak, Joanna Krasodomska Katarzyna Koleśnik, Jerzy Gierusz, Sylwia Silska-Gembka Anna Białek-Jaworska, Michał Ziembiński Dominika Fijałkowska, Karol Klimczak, Marek Pauka Ewelina Zarzycka Wojciech Strzelczyk, Dorota Dobija, Giuseppe Grossi Joanna Krasodomska, Justyna Dyduch Tytuł referatu Management accounting and controlling in Poland in from the academic perspective Embedding e-learning in accounting education modules. The educators perspective The concept of ratio analysis of consolidated financial statements Determining factors of profitability of outsourcing service enterprises, research results from Poland Graphical business model disclosure. Empirical analysis of UK companies strategic reports The interpretation of in context verbal probability expressions used in IFRS - evidence from Poland and the United Kingdom Private corporate reporting in Poland and the bank lending impact on the book-tax conformity Impression management in Polish letters to shareholders The role of management accountant in enterprises operating in Central and Eastern Europe the example of Poland Shifting logics and performance measurement practices in hybrid universities Determinants of corporate social responsibility disclosure: empirical evidence from Poland Źródło: opracowanie własne na podstawie Programme and Collected Papers (2017)

11 Czterdziesty Doroczny Kongres i inne inicjatywy Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości 199 Wystąpienia reprezentantów polskich uczelni były przyporządkowane do siedmiu grup tematycznych sesji lub forów badawczych. Najwięcej referatów dotyczyło tematyki sprawozdawczości i analizy finansowej (5). Wszystkie referaty spotkały się ze znacznym zainteresowaniem uczestników poszczególnych sesji, czego wyrazem były komentarze i pytania skierowane do osób prezentujących tezy referatów. Zakończenie Działalność Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości, powstałego w 1977 roku, zmieniła już w pierwszym ćwierćwieczu jego istnienia mapę europejskich badań w dziedzinie rachunkowości (zob. Hopwood, 2002, s. 38). Stowarzyszenie stało się, zgodnie z celem jego inicjatorów, platformą przyczyniającą się do budowania sieci powiązań między pracownikami naukowymi z krajów europejskich i prezentowania wyników ich badań przed międzynarodowym audytorium na dorocznych kongresach, kolokwiach doktoranckich oraz podczas tematycznych seminariów i warsztatów badawczych. Dzięki stałemu dążeniu do zwiększania liczby członków, wdrażaniu nowych inicjatyw integrujących badaczy, wspieraniu różnorodności badawczej pod względem tematycznym i metodycznym, EAA jest obecnie prężną instytucją naukową, liczącą prawie 2300 członków, ukierunkowaną na kreowanie nowych międzynarodowych sieci współpracy, zwłaszcza skupiających młodych pracowników naukowych i doktorantów. Centralnym punktem aktywności EAA są doroczne kongresy. Tegoroczny już czterdziesty kongres, który odbył się w Walencji i na którym wygłoszono prawie 950 referatów, był okazją nie tylko do prezentowania wyników najnowszych badań i inspirujących dyskusji przez przedstawicieli międzynarodowego środowiska naukowego, ale także miejscem ich nieformalnej wymiany poglądów, zawierania lub odnawiania znajomości oraz inicjowania wspólnych tematów badawczych przez pracowników naukowych z różnych krajów. Kolejny, 41. Kongres EAA odbędzie się w Mediolanie we Włoszech w dniach roku. Referaty należy zgłaszać do 1 grudnia 2017 roku za pośrednictwem strony internetowej Tak jak dotychczas, kongres poprzedzi Kolokwium Doktoranckie, które odbędzie się w dniach maja 2018 roku. Zainteresowani doktoranci powinni zgłosić chęć uczestnictwa najpóźniej do 15 listopada 2017 roku, wypełniając stosowny formularz aplikacyjny i przesyłając maksymalnie trzystronicowy abstrakt aktualnie prowadzonych badań, związanych z przygotowywaną rozprawą doktorską. Organizatorzy Kolokwium wybiorą do udziału w tym spotkaniu doktorantów, którzy przygotują najlepsze projekty swoich prac doktorskich. Literatura Carmona S. (2002), History matters: lessons from twenty-five years of the European Accounting Association, European Accounting Review, 11 (1), s

12 200 Anna Szychta Gauzès J.-P. (2017), Assessing the wider impact of financial reporting standards, (dostęp ). Hopwood A.G. (2002), Creating a new community: the establishment and development of the European Accounting Association, European Accounting Review, 11 (1), s Majala R. (2002), EAA congresses: an overview, European Accounting Review, 11 (1), s Szychta A. (2016), Kongres Europejskiego Stowarzyszenia Rachunkowości w Maastricht w 2016 roku, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, 89 (145), s Źródła internetowe i inne About EAA, Mission (2017), (dostęp ). Accounting in Europe, Aims and scope (2017), show=aimsscope&journalcode=raie20, (dostęp ). EAA Board meeting minutes. Draft (2017), Valencia, 10th May Dokument otrzymany pocztą elektoniczną. European Accounting Review, Aims and scope (2017), (dostęp ). Programme and Collected Papers (2017), 40th European Accounting Association Annual Congress 2017, May 2017, Valencia, (dostęp ). Programme and Collected Papers (2016), 39th European Accounting Association Annual Congress 2016, May 2016, Maastricht, The Netherlands, %20-%20Programme%20and%20Collected%20Papers%20-%20v02.pdf (dostęp ). Welcome from the President Philip Joos, (2017), EAA Newsletter, June 2017, _june_2017.pdf (dostęp ). Podziękowanie Autorka wyraża podziękowanie Radzie Naukowej Stowarzyszenia Księgowych w Polsce za sfinansowanie opłaty konferencyjnej (fee) za udział w Kongresie EAA w Walencji.