50 lat krakowskiej dializoterapii. Podsumowanie konferencji ERA-EDTA Progress in nephrology and transplantation

Transkrypt

1 50 lat krakowskiej dializoterapii. Podsumowanie konferencji ERA-EDTA Progress in nephrology and transplantation Historia leczenia chorych z niewydolnoœci¹ nerek za pomoc¹ dializ ma ju prawie 100 lat. W 1913 roku skonstruowano pierwszy aparat do hemodializy, a w 1924 roku przeprowadzono pierwsz¹ hemodializê u cz³owieka. W latach 40 ubieg³ego stulecia, Willem Kolff w Holandii, a Nils Alwall w Szwecji rozpoczêli leczenie dializami na szersz¹ skalê. W Polsce pierwsz¹ hemodializê przeprowadzono w 1958 roku w Poznaniu, a nastêpnie w 1959 roku w Warszawie i 1961 roku w odzi. Czwartym oœrodkiem dializ w Polsce by³ oœrodek krakowski, gdzie w 1962 roku Zespó³ pod kierunkiem doc. Zygmunta Hanickiego przeprowadzi³ pierwsz¹ hemodializê w regionie Polski po³udniowej. W kolejnych latach nastêpowa³ intensywny rozwój oœrodka, który obecnie pod kierunkiem prof. W³adys³awa Su³owicza jest jednym z najwiêkszych i najnowoczeœniejszych oœrodków dializ w Polsce. Z tej okazji w Krakowie odby³a siê konferencja naukowa po³¹czona z kursem ERA-EDTA. Doskona³a organizacja, wysoki poziom merytoryczny oraz udzia³ wielu polskich i europejskich s³aw nefrologicznych by³a odpowiednim ukoronowaniem 50 - lecia pierwszej hemodializy w Krakowie. (NEFROL. DIAL. POL. 2012, 16, ) 50 years of dialysis treatment in Krakow. Summary of ERA-EDTA conference "Progress in nephrology and transplantation" The history of treatment of patients with renal insufficiency by means of dialysis is nearly 100 years long. The first machine for hemodialysis was created in 1913, and in 1924 the first hemodialysis was performed in a human being. Holland's Willem Kolff and Sweden's Nils Alwall began a larger-scale dialysis therapy in the 1940s. The first hemodialysis in Poland was carried out in Poznan in 1958 followed by Warsaw (1959) and Lodz (1961). Krakow was the fourth Polish dialysis centre, where, in 1962, associate professor Zygmunt Hanicki and his team performed the first hemodialysis in southern Poland. Subsequently, the centre witnessed a period of rapid development, and today, headed by prof. W³adys³aw Su³owicz, it is one of the largest and most modern dialysis centre in Poland. Therefore, it was Krakow that hosted the scientific conference combined with an ERA-EDTA training course. The perfect organization, high scientific level and participation of great many renowned Polish and European nephrologists formed the perfect icing on the cake of the 50th anniversary of hemodialysis in Krakow. (NEPHROL. DIAL. POL. 2012, 16, ) Janusz OSTROWSKI 1,4 Zbigniew FA DA 4 Boles³aw RUTKOWSKI 2,4 W³adys³aw SU OWICZ 3 1 NZOZ Stacja Dializ Diaverum we W³oc³awku Dyrektor: dr n. med. Janusz Ostrowski 2 Katedra i Klinika Nefrologii Transplantologii i Chorób Wewnêtrznych, Gdañski Uniwersytet Medyczny Kierownik: prof. dr hab. med. Boles³aw Rutkowski 3 Katedra i Klinika Nefrologii, Uniwersytet Jagielloñski Collegium Medicum w Krakowie Kierownik: prof. dr hab. med. W³adys³aw Su³owicz 4 Sekcja Historyczna Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego Przewodnicz¹cy: prof. dr hab. med. Boles³aw Rutkowski S³owa kluczowe: jubileusz 50-lecia hemodializa Kraków Key words: 50th anniversary hemodialysis Krakow HISTORIA MEDYCYNY Dializoterapiê, jedn¹ z metod leczenia nerkozastêpczego, mo na bez przesady zaliczyæ do najwiêkszych osi¹gniêæ medycyny XX wieku. Blisko 100 lat temu, w 1913 roku w Stanach Zjednoczonych trzej uczeni, John Abel, Leonard Rowntree i Bernard Turner skonstruowali pierwszy aparat do hemodializy i przeprowadzili pierwsze eksperymenty na psach. W 1924 roku w Giessen w Niemczech, Georg Haas wykona³ pierwsz¹ hemodializê u cz³owieka. Za pioniera hemodializoterapii uwa a siê jednak holenderskiego lekarza Willema Kolffa, który w okresie II wojny œwiatowej skonstruowa³ rotacyjn¹ maszynê do hemodializy i po pocz¹tkowych niepowodzeniach, w 1945 roku uchroni³ od œmierci pierwsz¹ pacjentkê z ostr¹ niewydolnoœci¹ nerek. Ju po wojnie, Nils Alwall w Lund w Szwecji skonstruowa³ kolejny model sztucznej nerki, za pomoc¹ której pierwsz¹ hemodializê wykona³ we wrzeœniu 1946 roku. Oœrodek w Lund sta³ siê w nastêpnych latach jednym najwiêkszych na œwiecie oœrodków leczenia dializ¹ pozaustrojow¹. Wielu lekarzy polskich zdobywa³o w tym oœrodku niezbêdne doœwiadczenie w prowadzeniu dializ, które nastêpnie przenieœli na polski grunt. Jednym z nich by³ dr Zygmunt Hanicki, który otrzyma³ jeden z pierwszych prototypów aparatu, dziêki czemu móg³ ju w 1949 roku wykonaæ pierwsze prace doœwiadczalne. Pierwsz¹ hemodializê w Polsce wykona³ pod koniec 1958 roku w Poznaniu zespó³ pod kierownictwem dr Kazimierza B¹czyka z II Kliniki Chorób Wewnêtrznych kierowanej przez prof. Jana Roguskiego. Na pocz¹tku stycznia 1959 roku w I Klinice Chorób Wewnêtrz- Adres do korespondencji: dr n. med. Janusz Ostrowski NZOZ Stacja Dializ Diaverum W³oc³awek, ul. Wieniecka 49 janusz.ostrowski@diaverum.com 146

2 Rycina 2 Prof. Marian Klinger w czasie sesji satelitarnej. (fot. Janusz Ostrowski) Prof. Marian Klinger during satellite session. Rycina 1 Strona tytu³owa programu Konferencji. Title page of the programme of Conference. Rycina 3 Dyskusja z udzia³em ekspertów. Od lewej: prof. Micha³ Nowicki, prof. Magdalena Durlik, prof. Jolanta Ma³yszko, prof. Markus Ketteler, prof. Andrzej Wiêcek. (fot. Janusz Ostrowski) Discussion among the panel of experts. First left: prof. Micha³ Nowicki, prof. Magdalena Durlik, prof. Jolanta Ma³yszko, prof. Markus Ketteler, prof. Andrzej Wiêcek. Rycina 4 Prof. W³adys³aw Su³owicz - Przewodnicz¹cy Komitetu Organizacyjnego. (fot. Janusz Ostrowski) Prof. W³adys³aw Su³owicz - President of the Organizing Committaee. Rycina 5 Prof. Jacek Majchrowski wrêcza odznakê Honoris Gratia prof. Przemys³awowi Hirszlowi. (fot. Janusz Ostrowski) Prof. Jacek Majchrowski presenting the "Honoris Gratia" medal to prof. Przemys³aw Hirszel. Rycina 6 Prof. Jacek Majchrowski wrêcza odznakê Honoris Gratia prof. Goce Spasovskiemu. (fot. Jerzy Sawicz) Prof. Jacek Majchrowski presenting the "Honoris Gratia" medal to prof. Goce Spasovski. nych Akademii Medycznej w Warszawie kierowanej przez prof. Andrzeja Biernackiego, zespó³ pod kierunkiem doc. Tadeusza Or- ³owskiego, w sk³ad którego wchodzili tak e dr Zbigniew Fa³da, doc. Alfred Siciñski, dr Andrzej Krotkiewski, dr Halina Rymkiewicz, a póÿniej tak e dr Mieczys³aw Lao zapocz¹tkowa³ stosowanie hemodializ w stolicy Polski. W 1961 roku dr Kazimierz Trznadel rozpocz¹³ stosowanie hemodializ w III Klinice Chorób Wewnêtrznych Wojskowej Akademii Medycznej w odzi kierowanej przez prof. Andrzeja Himmla. W 50 rocznicê dwóch pierwszych wydarzeñ, w Poznaniu i w Warszawie, odby³y siê Konferencje Naukowo - Szkoleniowe Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego. Opublikowano tak e wiele prac dotycz¹cych pierwszych hemodializ w oœrodkach poznañskim i warszawskim. Czwartym oœrodkiem dializacyjnym w kraju, a pierwszym w Polsce Po³udniowej by³a II Klinika Chorób Wewnêtrznych, obecnie Nefrologii, w Krakowie. G³ównym organizatorem oœrodka by³ wspomniany ju wczeœniej doc. Zygmunt Hanicki. Pod jego nadzorem pierwsza hemodializa w Krakowie odby³a siê w dniu 15 czerwca 1962 roku. Uczestniczyli w niej tak e dr Zbylut Twardowski, dr Przemys³aw Hirszel, dr Józef Bogda³, dr Adam Wiernikowski i piel. Michalina Dyrcz. W kolejnych latach nastêpowa³ bardzo intensywny rozwój oœrodka, który obecnie, kierowany przez prof. W³adys³awa Su³owicza, jest jednym z najwiêkszych i najnowoczeœniejszych oœrodków dializ w Polsce i co bardzo wa ne, zabezpieczaj¹cy wszystkie metody leczenia nerkozastêpczego i odpowiedni¹ ich jakoœæ. Szczegó³owy opis rozwoju krakowskiego oœrodka dializ przedstawili Su³owicz i wsp. w 2 numerze Nefrologii i Dializoterapii Polskiej z 2012 r. [1-9]. Aby uczciæ to wielkiej wagi wydarzenie sprzed 50 lat, Zespó³ obecnej Kliniki, pod kierownictwem prof. W³adys³awa Su³owicza zorganizowa³ w dniach maja 2012 roku specjaln¹ konferencjê naukow¹ po³¹czon¹ z kursem European Renal Association-European Dialysis and Transplant Association (ERA-EDTA) z zakresu dializoterapii i transplantacji nerek. ERA-EDTA jak i Polskie Towarzystwo Nefrologiczne (PTN) patronowa³y konferencji. Honorowy patronat natomiast objêli prof. Jacek Majchrowski, Prezydent Krakowa oraz prof. Wojciech Nowak, Prorektor Uniwersytetu Jagielloñskiego ds. Collegium Medicum. Komitet Naukowy pracowa³ pod kierownictwem prof. W. Su³owicza w nastêpuj¹cym sk³adzie: prof. prof. Marian Klinger, Andrzej Ksi¹ ek, Jacek Manitius, Micha³ Myœliwiec, Leszek P¹czek, Boles³aw Rutkowski i Andrzej Wiêcek. Obrady toczy³y siê w Hotelu Qubus w Krakowie w jêzyku angielskim (Ryc. 1.). Przed uroczystym otwarciem Konferencji odby³a siê sesja satelitarna zorganizowa- Nefrologia i Dializoterapia Polska Numer 3 147

3 Rycina 7 Prof. Wojciech Nowak wrêcza medal Plus ratio quam vis prof. Zbylutowi Twardowskiemu. (fot. Jerzy Sawicz) Prof. Wojciech Nowak presenting the "Plus ratio quam vis" medal to prof. Zbylut Twardowski. Rycina 8 Prof. Jacek Manitius wrêcza dyplomy Zas³u ony dla polskiej nefrologii. (fot. Jerzy Sawicz) Prof. Jacek Manitius presenting the "Diplomma of Merit for Polish Nephrology". Rycina 9 Prof. Tomasz Guzik podczas wyk³adu inauguracyjnego. (fot. Janusz Ostrowski) Prof. Tomasz Guzik during inaugural lecture. Rycina 10 Uczestnicy Konferencji podczas uroczystoœci otwarcia w Teatrze im. Juliusza S³owackiego. (fot. Jerzy Sawicz) Participants of the Conference during the opening ceremony in Juliusz S³owacki Theatre. na przez firmê farmaceutyczn¹ Abbott nt.: Aktualne wyzwania w leczeniu zaburzeñ mineralnych i kostnych w PChN; przes³anie badania IMPACT. Przewodnicz¹cym sesji by³ prof. M. Klinger, obecny Konsultant Krajowy ds. Nefrologii. Wyk³ady wyg³osili prof. M. Klinger ( Obecne mo liwoœci leczenia wtórnej nadczynnoœci przytarczyc u pacjentów hemodializowanych w Polsce ) oraz prof. Marcus Ketteler z Coburga w Niemczech ( Wyniki badania IMPACT-SHPT ). Po wyk³adach wprowadzaj¹cych odby³a siê dyskusja z udzia³em ekspertów w sk³ad których wchodzili profesorowie: Magdalena Durlik, Jolanta Ma³yszko, Andrzej Wiêcek i Micha³ Nowicki (Ryc. 2, 3). W godzinach wieczornych w m³odopolskim Teatrze im. Juliusza S³owackiego, w którym odbywa siê wiêkszoœæ krakowskich wydarzeñ medycznych, odby³a siê ceremonia otwarcia w³aœciwej konferencji Progress in Nephrology and Transplantation. W ceremonii wziê³a udzia³ ca³a plejada s³aw nefrologicznych z kraju, z zagranicy, a tak e zaproszonych goœci. Uroczystoœæ rozpocz¹³ jak zwykle w takich sytuacjach hejna³ mariacki, a nastêpnie wszystkich goœci i uczestników konferencji przywita³ prof. W³adys³aw Su³owicz. Potem g³os zabierali w kolejnoœci: prof. Wojciech Nowak - Prorektor Uniwersytetu Jagielloñskiego ds. Collegium Medicum, prof. Jacek Majchrowski - Prezydent Miasta Krakowa, prof. Raymond Vanholder - Prezydent ERA-EDTA, prof. Goce Spasovski - Przewodnicz¹cy Komitetu ERA- EDTA ds. ci¹g³ej edukacji, prof. Andrzej Wiêcek - Sekretarz i Skarbnik ERA-EDTA, prof. Marian Klinger - Specjalista Krajowy w dziedzinie Nefrologii oraz prof. Jacek Manitius - Prezes PTN (Ryc. 4.). W nastêpnej kolejnoœci przyst¹piono do wrêczania odznaczeñ przyznanych z okazji 50 rocznicy pierwszej dializy w Krakowie. Prof. Jacek Majchrowski wrêczy³ odznakê Honoris Gratia prof. Goce Spasovskiemu oraz prof. Przemys³awowi Hirszlowi, prof. Wojciech Nowak medal pami¹tkowy Plus ratio quam vis prof. Zbylutowi Twardowskiemu. Prof. Olgierd Smoleñski oraz dr James Tattersall przyznane medale odebrali w innym terminie. Na zakoñczenie tej czêœci prof. Jacek Manitius wrêczy³ dyplomy Zas³u ony dla polskiej nefrologii dr med. Emilii Kwiecieñ-G³owackiej, dr Krystynie Du yk- abiñskiej, piel. Stanis³awie Paw³owskiej i piel. W³adys³awie Jakiel. Czêœæ oficjaln¹ zakoñczy³ prof. Tomasz Guzik, który wyg³osi³ bardzo interesuj¹cy wyk³ad pt.: Misja lekarza we wspó³czesnej medycynie. Uroczystoœæ otwarcia zakoñczy³a siê wystêpem znanego zespo³u muzycznego Motion Trio (Ryc. 5, 6, 7, 8, 9, 10). Czêœæ naukowa konferencji rozpoczê³a siê w pi¹tek, 11 maja 2012 roku. W tym dniu odby³y siê cztery sesje plenarne. Trzy pierwsze wyk³ady pierwszej sesji mia³y charakter historyczny i wspomnieniowy, bezpoœrednio ³¹cz¹cy siê z charakterem spotkania. Wyk³adowcami byli prof. Franciszek Kokot, prof. Zofia Wañkowicz oraz prof. Zbylut Twardowski, uczestnik pierwszej hemodializy w Krakowie. W tym miejscu warto podkreœliæ, e w konferencji wziêli udzia³ pionierzy dializoterapii w Polsce, wspominani we wstêpie dr Zbigniew Fa³da z Warszawy (obecnie Bad Wildungen w Niemczech) oraz prof. Kazimierz Trznadel z odzi. W pozosta³ych sesjach omawiane by³y tematy dotycz¹ce zaburzeñ gospodarki wapnia i fosforu u chorych z niewydolnoœci¹ nerek, prowadzenia dializ u osób w podesz³ym wieku, glomerulopatii zwi¹zanej z oty³oœci¹, komplikacji nefrologicznych zwi¹zanych z katastrofami, leczenia nerkozastêpczego w przypadkach 148

4 Rycina 11 Prowadz¹cy sesjê. Od lewej: prof. Jan Du³awa, prof. Joanna Matuszkiewicz- Rowiñska, prof. W³adys³aw Grzeszczak. (fot. Janusz Ostrowski) Session Chairpersons. First left: prof. Jan Du³awa, prof. Joanna Matuszkiewicz-Rowiñska, prof. W³adys³aw Grzeszczak. Rycina 12 Uczestnicy Konferencji. Od lewej: prof. Raymond Vanholder, prof. Markus Ketteler, prof. Tilman Drueke, prof. Vincenzo Savica. (fot. Janusz Ostrowski) Participants of the Conference. First left: prof. Raymond Vanholder, prof. Markus Ketteler, prof. Tilman Drueke, prof. Vincenzo Savica. Rycina 13 Prof. W³adys³aw Su³owicz i prof. Goce Spasovski podpisuj¹ certyfikaty uczestnictwa. (fot. Janusz Ostrowski). Prof. W³adys³aw Su³owicz and prof. Goce Spasovski signing attendance certificates. Rycina 14 Pionierzy dializoterapii w Polsce: Od lewej: prof. Zofia Wañkowicz, prof. Zbylut Twardowski. (fot. Janusz Ostrowski) Pioneers of dialysis treatment in Poland. First left: prof. Zofia Wañkowicz, prof. Zbylut Twardowski. ostrej niewydolnoœci nerek w przebiegu ostrych zatruæ, adekwatnoœci dializy, leczenia niedokrwistoœci i przemiany karnityny. Wyk³adowcami w tym dniu poza ju wymienionymi byli profesorowie: Marian Klinger, Goce Spasovski, Markus Ketteler, Tilman Drueke, Micha³ Myœliwiec, Raymond Vanholder, Miroslav Mydlik, James Tattersall, Dimitros Tsakiris, Vincenzo Savica i Andrzej Wiêcek. Pierwszy dzieñ zakoñczy³ siê uroczyst¹ kolacj¹ w restauracji hotelowej (Ryc. 11, 12, 13). Drugi dzieñ obrad przyniós³ kolejne sesje. Pierwsza dotyczy³a transplantacji nerek, w której swoje prezentacje wyg³osili prof. Przemys³aw Hirszel, dr Paul Harden i prof. Magdalena Durlik. Kolejna sesja o charakterze spotkania z ekspertami ("Meet the expert") odbywa³a siê w czterech salach, gdzie omawiane by³y tematy dotycz¹ce aktualnych trendów w leczeniu niedokrwistoœci (prowadz¹ca: prof. Jolanta Ma³yszko), nowych opcji w leczeniu dializami (prowadz¹cy: prof. Ryszard Gellert), sposobów kontrolowania metabolizmu wapniowo-fosforanowego w przewlek³ej chorobie nerek (prowadz¹cy: prof. Zbigniew Hruby) i sposobów zwiêkszania liczby transplantacji nerek (prowadz¹cy: prof. Ryszard Grenda). W ostatniej sesji wyk³ady wyg³osili: prof. Boles³aw Rutkowski ( Epidemiologia przewlek³ej choroby nerek ), prof. Guido Bellinghieri ( Ból i jakoœæ ycia u pacjentów z Rycina 15 Prof. Guido Bellinghieri podczas wyk³adu. Prowadz¹cy sesjê od lewej: prof. Krzysztof Marczewski, prof. Alicja Grzegorzewska, prof. Ewa ukowska-szczechowska. (fot. Janusz Ostrowski) Prof. Guido Bellinghieri during his lecture. Session Chairpersons first left: prof. Krzysztof Marczewski, prof. Alicja Grzegorzewska, prof. Ewa ukowska-szczechowska. Rycina 16 Uczestnicy Konferencji podczas sesji. Od lewej: dr K. Derzsiova, prof. Miroslav Mydlik, prof. Micha³ Myœliwiec, prof. Magdalena Durlik, prof. Marian Klinger, prof. Przemys³aw Hirszel. (fot. Jerzy Sawicz) Participants of the Conference during session. First from the left: dr K. Derzsiova, prof. Miroslaw Mydlik, prof. Micha³ Myœliwiec, prof. Magdalena Durlik, prof. Marian Klinger, prof. Przemys³aw Hirszel. Nefrologia i Dializoterapia Polska Numer 3 149

5 mocznic¹ ), prof. Andrzej Ksi¹ ek ("Nadciœnienie têtnicze u dializowanych pacjentów - patogeneza i leczenie"), prof. Jacek Manitius ( Migotanie przedsionków u dializowanych pacjentów - patogeneza i leczenie ) (Ryc. 14, 15, 16). Konferencja Progress in Nephrology and Transplantation by³a kolejn¹ konferencj¹ o zasiêgu miêdzynarodowym przygotowan¹ przez krakowski oœrodek nefrologiczny kierowany przez prof. W³adys³awa Su³owicza po organizowanych wczeœniej Progress in Nephrology w 1992 roku, Donau Symposium of Nephrology w 1996 roku, Nephrology Summer School w 1995, 1997 i 1999 roku oraz Reuse or no use w 2001 roku. Œwiadczy to o wielkim uznaniu jakim cieszy siê krakowski oœrodek w miêdzynarodowym œrodowisku nefrologicznym. Dziêki udzia³owi w tej Konferencji wielu znakomitoœci nefrologicznych krajowych i zagranicznych, sta³a ona na bardzo wysokim poziomie merytorycznym. Na takim samym poziomie by³a tak e organizacja. Na taki w³aœnie poziom zas³ugiwa³a okazja z jakiej Konferencja by³a zorganizowana, 50 lecie dializoterapii w dawnej stolicy Polski, Krakowie. Piœmiennictwo: 1. Czekalski S.: Godnie kontynuujemy. Fakty UMP. 2008, 3, Fa³da Z.: Historia powstania i rozwoju Oœrodka Dializ w I Klinice Chorób Wewnêtrznych Akademii Medycznej w Warszawie. Nefrol. Dial. Pol. 2009, 13, Hanicki Z.: Sztuczna nerka. Mo liwoœci zastosowania i próba wyt³umaczenia dzia³ania. Przegl. Lek. 1949, 8, Hanicki Z.: Sztuczna nerka. Wyniki badañ pracownianych. Przegl. Lek. 1950, 6, Ostrowski J., Rutkowski P., Rutkowski B.: Historia leczenia nerkozastêpczego. W: Rutkowski B. (red.). Leczenie nerkozastêpcze. Wydawnictwo Czelej. Lublin Ostrowski J., Rutkowski B.: Sprawozdanie z XVIII Konferencji Naukowo-Szkoleniowej Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego "Nerka - od biologii molekularnej do pacjenta" Warszawa, 4-6 czerwca 2009r. Nefrol. Dial. Pol. 2009, 13, Ostrowski J., Rutkowski B.: Poczatki dializoterapii w Polsce. Via Medica Gdañsk Ostrowski J., Rutkowski B.: Profesor Willem Johan Kolff - wynalazca sztucznych narz¹dów. Wspomnienie w 100 rocznicê urodzin. Forum Nefrologiczne. 2011, 4, Su³owicz W., Krzanowski M., KuŸniewski M.: Historia rozwoju nefrologii i dializoterapii w Krakowie. Nefrol. Dial. Pol. 2012, 16,