P lanowanie scenariuszy

Transkrypt

1 Ma³gorzata Taraszkiewicz Mariusz Malinowski P lanowanie scenariuszy lekcji i materia³ów edukacyjnych

2 Copyright 2003 ISBN Wydawnictwo Verlag Dashöfer Sp. z o.o. ul. Senatorska 12, Warszawa tel.: 022/ do 05, fax: 022/ , Redaktor odpowiedzialny: Agnieszka Kukie³a kukiela@dashofer.pl Opracowanie edytorskie i korekta: Magdalena Krawczyk Sk³ad: ARTO, Warszawa Wszelkie prawa zastrze one, prawo do tytu³u i licencji jest w³asnoœci¹ Dashöfer Holding Ltd. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie ca³oœci lub fragmentów niniejszej publikacji, równie na noœnikach magnetycznych i elektronicznych, bez zgody Wydawcy jest zabronione. Ze wzglêdu na sta³e zmiany w polskim prawie oraz niejednolite interpretacje przepisów Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialnoœci za zamieszczone informacje. 2

3 INFORMACJE O AUTORACH INFORMACJE O AUTORACH Małgorzata Taraszkiewicz psycholog edukacyjny, trener, autorka książek i materiałów edukacyjnych. Autor projektu i redaktor pakietu Europa na co dzień. Koordynator i trener programu Nowa Szkoła. Autor projektu i redaktor pakietu Nowa Szkoła. Autor wielu programów szkoleniowych dla nauczycieli (m.in. autorski program pt. Profesor NLP w nauczaniu i wychowaniu ). Autorka książek m.in. Książki warte czytania dzieciom, Jak uczyć lepiej, czyli Refleksyjny Praktyk w Działaniu, Nowa szkoła wspieranie kariery ucznia, Jak uczyć lepiej, czyli szkoła pełna ludzi. Współautorka: pakietu Europa na co dzień, Reforma w szkole (cz. 1-8 materiały na płytach CD ukazujące się od 1999 roku) oraz Skuteczne zarządzanie szkołą podstawową i gimnazjum. Od 1999 roku związana z Gazetą Szkolną, gdzie aktualnie jest zastępcą redaktora naczelnego. Publikuje artykuły w czasopismach o tematyce edukacyjnej oraz biznesowej, także dla tych dwóch grup edukacji i biznesu, projektuje i prowadzi treningi i warsztaty z zakresu m.in. komunikacji, kreatywności, asertywności i rozwoju osobistego. W wolnych chwilach wspiera starszą córkę Zuzannę (która kończy studiowanie filozofii) oraz wspiera rozwój i kreatywność dwóch młodszych Zosi i Marysi, które razem nie mają jeszcze 6 lat. małgorzata.taraszkiewicz@wp.pl Mariusz Malinowski nauczyciel szkolny (filozofia i przedsiębiorczość), właściciel firmy Studio Szkoleniowe DIAGRAM S.C., redaktor naczelny Wirtualnego Przewodnika Nauczyciela CD Firmy MAWI, koordynator Serwera Oświatowego publicysta oświatowy, trener w zakresie metodyki nauczania, propagator innowacji pedagogicznych, twórca serwisów internetowej informacji oświatowej, właściciel dwóch przesympatycznych owczarków belgijskich. WYKAZ PIKTOGRAMÓW wskazówki uwaga, zapamiętaj problem przykład 3

4 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 2. Po co pisać scenariusze 3. Reżyseria pedagogiczna 4. Projektowanie scenariuszy 5. Modele scenariuszy 6. Układanie scenariusza w zależności od przedmiotu i stosowanej metody 7. Uwzględnianie w scenariuszu preferencji sensorycznych 8. Uwagi na temat metod nauczania 9. Fiszka scenariusza lekcji 10. Scenariusz międzyprzedmiotowy 11. Zadanie na zakończenie 12. Stożek Dale a 13. Zmiana w procesie uczenia się 14. Od wiedzy szkolnej do samowiedzy i umiejętności życiowych 15. Metody aktywizujące proces uczenia się 4

5 WPROWADZENIE 1. WPROWADZENIE Scenariusze lekcji to stosunkowo nowa forma kreatywności dydaktycznej. Ta (pozytywna) moda na opracowywanie scenariuszy powstała wraz z nowinkami reformatorskimi polskiej szkoły, wprowadzaniem (pozytywnej) mody na wykorzystywanie w procesie dydaktycznym metod aktywizujących proces uczenia się uczniów, a wreszcie z (także pozytywnej) mody na przyjęcie odpowiedzialności za przebieg procesu nauczania. Nawiasem mówiąc, ta ostatnia sprawa wiąże się z praktyczną realizacją zasady podmiotowości ucznia w procesie dydaktyczno-wychowawczym, który przebiega w szkole i polega na respektowaniu uczniowskiej gotowości do przyjęcia określonej porcji wiedzy i nabywania umiejętności, zgodnie z przejawianymi przez niego preferencjami, stylem uczenia się i innymi ważnymi cechami, które mają decydujący wpływ na przebieg jego szkolnej kariery. Rozkwit literatury scenariuszowej w Polsce datuje się od połowy lat 90. Zaczynaliśmy od przedruków i tłumaczeń, głównie z literatury angielskojęzycznej. Poza scenariuszami lekcji dla uczniów, pojawiały się także scenariusze zajęć doskonalących dla nauczycieli, do samokształcenia, do przeprowadzania zajęć w ramach doskonalenia wewnątrzszkolnego, scenariusze spotkań i konferencji z rodzicami. W chwili obecnej mamy do czynienia raczej z zalewem scenariuszy na każdy temat; świadczą o tym chociażby zapełnione publikacjami portale edukacyjne. historia scenariuszy w Polsce Pytania podstawowe: Jak projektować i pisać efektywne scenariusze pedagogiczne? Co to znaczy projektować scenariusz pedagogiczny lekcji? Czym jest projektowanie przedsięwzięć pedagogicznych? Czym jest reżyseria pedagogiczna i czy może być kompetencją każdego nauczyciela? Jaki powinien być plan ogólny scenariusza? Co w scenariuszu pedagogicznym jest najważniejsze?: Kompozycja? Jasność układu? Ukazanie celów? Treść? Metody? Umiejętności prowadzenia pedagogiczno-dydaktyczne prawo jazdy? Podawania treści? Motywowanie? Wykorzystanie czasu? Wykorzystanie środków dydaktycznych? Choreografia kroków metodycznych? Kompozycja scenografii miejsca pracy? a może jeszcze coś innego? 5

6 WPROWADZENIE A oto seria pytań bardziej zaawansowanych: Czy scenariusze jako takie między sobą różnicują przedmioty nauczania? Co rozumiemy przez lekcje pytanie podstawowe a nie trywialne? Projektowanie, konstruowanie, komponowanie scenariusza czy można się tego nauczyć? Jakie są konieczne, konstytutywne elementy scenariusza? Jakie bywają niestandardowe elementy scenariusza? Algorytm dobrego scenariusza? Inspirujący pomysł scenariusza, a nieczytelny jego zapis? Jak reżyserować lekcje na podstawie scenariusza? Jak prowadzić zajęcia na podstawie scenariusza, aby się udały? Co robić, kiedy się nie udaje? Jaka jest czytelność istniejących scenariusza lekcji dla współczesnych nauczycieli? Czy konieczna jest instrukcja jak posługiwać się scenariuszami? Scenariusz, czy może po prostu instrukcja obsługi lekcji? Instrukcja do instrukcji jak czytać interpretować i pracować dydaktycznie na podstawie scenariusza? Jakie pomoce i materiały dydaktyczne zwykle bywają potrzebne? Scenariusz lekcji, a przewodnik metodyczny co lepsze? Jak zaplanować, zaprojektować, zaaranżować przebieg/tok lekcji? Czy scenariusz to opis, plan, konspekt wydarzenia, zdarzenia, przedsięwzięcia pedagogicznego, czyli dydaktycznego, wychowawczego, opiekuńczego, terapeutycznego itp. a jeżeli tak, to jakiego zjawiska, wydarzenia pedagogicznego lub spektaklu pedagogicznego? Czy scenariusze lekcji winny powstawać w oparciu o własne doświadczenie i być unikalną formą przekazu dla innych, tego jak my przeprowadzaliśmy autorsko lekcję, dla tych którzy chcieliby podobną lekcje przeprowadzić? A może również scenariusz lekcji może być jedynie formą notatki dziennika zdarzeń lekcyjnych udanych i nieudanych, które miały miejsce trakcie naszej praktyki. Spróbuj podsumować najważniejsze wątki i własne refleksje: Które pytania są dla ciebie najważniejsze? A które najciekawsze? 6

7 WPROWADZENIE Scenariusz lekcji jest po prostu zapisem procesu dydaktycznego, ukazującym wszystkie metody, techniki, narzędzia pomocnicze oraz aranżację całego procesu przekazywania wiedzy i tego wszystkiego, co wiąże się z nabywaniem wiedzy. Ale pozostaje problem: jak pisać? Czy jest on ważniejszy od tego jak projektować, skąd wziąć pomysły i czy w ogóle pisać? Czy można mówić o treningu pomysłowości dydaktycznej? Obok problemu nadawcy czyli problemu jak pisać scenariusze, pojawia się niebagatelny problem, jak korzystać z istniejących scenariuszy? Czy w trakcie projektowania jest ważne branie przede wszystkim pod uwagę tego, jak będzie mógł z niego skorzystać odbiorca, czyli inny nauczyciel pragnący przeprowadzić lekcję na podstawie przeczytanego scenariusza? Czy nie należy stworzyć oddzielnej metodyki objaśniającej i instruującej jak korzystać ze scenariuszy pedagogicznych? Czy jest właściwym przekonanie, że każdy sięgający po taki czy inny scenariusz będzie potrafił go wyreżyserować w zdarzenie lekcyjne? Czy scenariusze zakładają jakieś uprzednie instrumentarium dydaktyczne, z którego potrafią skorzystać realizatorzy scenariuszy, nie mówiąc już o problemie odbiorców, czyli samych uczniów, którzy mogą wcale nie potrafić reagować na nową metodykę pracy nauczyciela? Może potrzebny jest Atlas Metod Pedagogicznych, kolejny oczywiście, bo jakieś temu podobne inicjatywy wydawnicze istnieją przecież na rynku. Jakie jest twoje zdanie? Oczywiście istnieje już jakaś kultura i tradycja pisania notatek pedagogicznych, które stają się scenariuszami lekcji posiadającym wartość przekazu dla innych pragnących skorzystać z ich treści zarówno merytorycznych, jak metodycznych. Warto może zastanowić się nad schematem operacyjnym scenariusza lekcji. Opisuje on bowiem najczęściej sposoby działania pedagogicznego w trakcie realizacji lekcji. Myślę, że problem projektowania scenariusza lekcji jako jego treści jest innym zagadnieniem niż projektowania formy zapisu tej treści jako formy przekazu. Czym innym jest bowiem projektowanie operatywnej formy scenariusza lekcji, a czym innym projektowanie jego wewnętrznej treści do realizacji. 7

8 Niedostępne w wersji demonstracyjnej. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki w serwisie