WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE

Transkrypt

1 WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE

2 WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE POLEGA NA TYM, ŻE PO STRONIE POWODA BĄDŹ POZWANEGO MOŻE WYSTĘPOWAĆ RÓWNOCZEŚNIE KILKA PODMIOTÓW

3 Instytucja współuczestnictwa ma zastosowanie wyłącznie w procesie Współuczestnikami procesowymi mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną

4 POSTANOWIENIE SN Z I CKN 327/00 1. Zarzut kasacji naruszenia art KPC jest zarzutem pod adresem sądu I instancji, a przy tym nie wskazuje na uchybienie, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 393[1] pkt 2 KPC). 2. Przepis art pkt 1 KPC nie ma zastosowania w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym (art KPC).

5 Współuczestnictwo pierwotne Kilku powodów wystąpiło z jednym pozwem przeciwko jednemu lub kilku pozwanych Jeden powód wystąpił z pozwem przeciwko kilku pozwanym Współuczestnictwo następcze Zmiana stron procesowych, np. gdy wskutek śmierci jednej ze stron wchodzą w jej miejsce spadkobiercy Wstąpienie do procesu osób wezwanych do wzięcia w nim udziału w charakterze pozwanych lub zawiadomienia osób o możności wstąpienia do procesu w charakterze powodów

6 Współuczestnictwo czynne Współuczestnictwo bierne Zachodzi po stronie powodowej Zachodzi po stronie pozwanej

7 Współuczestnictwo formalne zachodzi wtedy, gdy przedmiotem sporu są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej (art pkt 2 KPC). właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie wielość przedmiotu sporu tyle przedmiotów sporu, ilu jest współuczestników

8 POSTANOWIENIE SN Z DNIA 17 LIPCA 2014 (III CZ 30/14) Istota współuczestnictwa formalnego wyraża się w tym, że w jednej sprawie - w znaczeniu technicznoprocesowym - dochodzi do połączenia kilku (wielu) spraw w znaczeniu materialnoprawnym, tj. spraw mających za przedmiot roszczenie lub zobowiązanie oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, w których zachowana jest ponadto jedność właściwości sądu. W związku z tym wartości przedmiotu zaskarżenia, podobnie jak wartości przedmiotu sprawy, nie sumuje się, a o dopuszczalności skargi kasacyjnej decyduje wartość przedmiotu zaskarżenia w każdej z połączonych formalnie spraw.

9 PRZYKŁADY WSPÓŁUCZESTNICTWA FORMALNEGO wystąpienie kilku wierzycieli ze skargą pauliańską przeciwko osobie trzeciej, która uzyskała korzyść majątkową z pokrzywdzeniem wierzycieli wystąpienie kilku pracowników przeciwko temu samemu pracodawcy z powództwem o zapłatę wynagrodzenia za pracę wystąpienie o zapłatę czynszu przeciwko kilku różnym najemcom tej samej nieruchomości

10 POSTANOWIENIE SN Z I CKN 1041/98 W sytuacji gdy zobowiązanie jest z tytułu zapisu, to współuczestnictwo po stronie pozwanych jest współuczestnictwem formalnym w rozumieniu art pkt 2 KPC. Zobowiązanie jest jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej. Jest też oczywiste, że zapisobiorca, dochodzący spełnienia świadczenia mógłby czynić to w odniesieniu do każdego z zobowiązanych, w osobnych procesach, w których każdy z zobowiązanych odpowiadałby do wysokości obciążającej go części zobowiązania.

11 WYROK SN Z III CSK 143/08 Współuczestnictwo powodów dochodzących od pozwanego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w następstwie śmierci męża i ojca jest współuczestnictwem formalnym (art pkt 2 KPC), przy którym ograniczenia dopuszczalności skargi kasacyjnej ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia odnoszą się do każdego skarżącego oddzielnie.

12 Współuczestnictwo materialne zachodzi wówczas, gdy przedmiot sporu stanowią prawa lub obowiązki wspólne dla wszystkich współuczestników lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (art pkt 1 KPC) muszą zostać spełnione wymogi wynikające z ogólnych przepisów dot. postępowania rozpoznawczego, a mianowicie zasada zsumowania roszczeń majątkowych dochodzonych jednym pozwem aby poprawnie ustalić właściwość rzeczową sądu jeden przedmiot sporu

13 POSTANOWIENIE SN Z DNIA 20 STYCZNIA 1977 (IV CZ 7/77) Łączności wewnętrznej, jaka zachodzi między współuczestnikami w procesie przy współuczestnictwie materialnym (art pkt 1 k.p.c.), nie podważa okoliczność, że rodzaj i wysokość ich roszczeń odszkodowawczych są różne, chociaż podstawą faktyczną i prawną jest jedno i to samo zdarzenie.

14 UCHWAŁA SN Z DNIA 6 WRZEŚNIA 1991 (III CZP 77/91) W procesie cywilnym - odmiennie niż w dawnym postępowaniu arbitrażowym - przesłanką dopuszczalności występowania w roli pozwanych kilku osób, jako współuczestników materialnych (art pkt 1 k.p.c.), jest oparcie roszczenia przeciwko nim nie tylko na tej samej podstawie faktycznej - ale i prawnej. Jeżeli powód wskazuje jako pozwanych kilka osób, pozostających z nim w różnych stosunkach prawnych, pozostawiając Sądowi rozstrzygnięcie w zależności od wyników postępowania, która z nich jest w rzeczywistości odpowiedzialna, to przewodniczący powinien zarządzić wyłączenie poszczególnych spraw do oddzielnego postępowania, względnie powinny być one przekazane właściwym sądom. ( )

15 PRZYKŁADY WSPÓŁUCZESTNICTWA MATERIALNEGO proces przeciwko współwłaścicielom rzeczy sprawy dotyczące małżeńskiej wspólności majątkowej sprawy dotyczące niepodzielności zobowiązań sprawy dotyczące odpowiedzialności spółki jawnej i wspólników za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę

16 ( ) W wymiarze procesowym pozwanie kilku dłużników solidarnych rodzi postać współuczestnictwa zwanego materialnym (art pkt 1 kpc). Skoro powódka pozwała tylko jednego z takich dłużników, to nie ma mechanizmów procesowych, które by pozwalały na dopozwanie, wbrew jej woli, także pozostałych dłużników solidarnych. ( ) wyrok SN z dn (III CKN 1352/00) Występowanie kilku spadkobierców powołanych do dziedziczenia z mocy ustawy w roli powodów w sprawie o zapłatę odszkodowania za szkodę poniesioną wskutek niedopełnienia obowiązku zgłoszenia spadkodawcy do ubezpieczenia społecznego jest współuczestnictwem materialnym (art pkt 1 k.p.c.). post. SN z dn (II PZ 20/07)

17 Współuczestnictwo konieczne występuje, gdy przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie (art KPC) wbrew brzmieniu przepisu, które sugeruje, że współuczestnictwo konieczne może występować jedynie po stronie pozwanej, należy przyjąć, że może wystąpić również po stronie powodowej np. art. 266 KSH zaistnienie współuczestnictwa koniecznego oznacza, że sprawa może toczyć się tylko wówczas, gdy łącznie wystąpią określone osoby powództwo może być skutecznie wniesione tylko przeciwko wszystkim pozwanym lub tylko przez wszystkich powodów

18 ART. 195 KPC 1. Jeżeli okaże się, że nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd wezwie stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby niebiorące udziału w taki sposób, by ich wezwanie lub zawiadomienie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora. 2. Sąd wezwie osoby niezapozwane do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych. Osoby, których udział w sprawie w charakterze powodów jest konieczny, sąd zawiadomi o toczącym się procesie. Osoby te mogą w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia przystąpić do sprawy w charakterze powodów.

19 PRZYKŁADY WSPÓŁUCZESTNICTWA KONIECZNEGO powództwo osoby trzeciej o unieważnienie małżeństwa, które należy wytoczyć łącznie przeciwko obojgu małżonkom powództwo wspólnika o rozwiązanie spółki osobowej należy wytoczyć przeciwko wszystkim pozostałym wspólnikom jeżeli prokurator, wytaczając powództwo, nie działa na rzecz oznaczonej osoby, wnosi on pozew przeciwko wszystkim osobom będącym stronami stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo (art. 57 KPC)

20 UCHWAŁA SN Z DNIA 17 WRZEŚNIA 1969 (III CZP 65/69) Roszczenie osoby trzeciej z art. 59 k.c. o uznanie umowy za bezskuteczną może być dochodzone wyłącznie przeciwko wszystkim kontrahentom umowy (współuczestnictwo konieczne).

21 Współuczestnictwo jednolite zachodzi w wypadku, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników (art KPC) z uwagi na naturę dochodzonego prawa lub stosunku prawnego zachodzi prawna konieczność wydania wobec wszystkich współuczestników wyroku o tej samej treści

22 POSTANOWIENIE SN Z DNIA 27 KWIETNIA 1999 (III CKN 48/99) W razie współuczestnictwa jednolitego (art k.p.c.) prawomocny wyrok ma powagę rzeczy osądzonej wobec wszystkich współuczestników także tych, którzy nie zostali w wyroku wymienieni.

23 PRZYKŁADY WSPÓŁUCZESTNICTWA JEDNOLITEGO powództwo prokuratora lub osoby trzeciej o unieważnienie małżeństwa, w którym pozwani muszą być oboje małżonkowie, a wyrok będzie dotyczył ich niepodzielnie art PrSpółdz - Orzeczenie sądu ustalające nieistnienie albo nieważność uchwały walnego zgromadzenia bądź uchylające uchwałę ma moc prawną względem wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkich jej organów. art KSH - Prawomocny wyrok uchylający uchwałę ma moc obowiązującą w stosunkach między spółką a wszystkimi wspólnikami oraz w stosunkach między spółką a członkami organów spółki.

24 Współuczestnictwo nienazwane współuczestnictwo zachodzące pomiędzy pozwanymi w razie wystąpienia przez osobę trzecią z interwencją główną (art. 75 KPC) współuczestnictwo matki i dziecka w procesie o zasądzenie świadczeń na rzecz matki oraz świadczeń alimentacyjnych na rzecz dziecka (art. 141, art. 133 KRO)

25 Współuczestnictwo konkurencyjne polega na tym, że w istocie rzeczy tylko jeden spośród występujących wspólnie podmiotów jest uprawniony lub zobowiązany do sytuacji takiej może dojść na tle art i 2 KPC czy też art i 2 KPC

26 DZIAŁANIA WSPÓŁUCZESTNIKÓW W PROCESIE zasada samodzielności każdy współuczestnik działa w imieniu własnym; każdy współuczestnik ma prawo samodzielnie popierać sprawę współuczestnik może dokonywać wszystkich czynności procesowych samodzielnie, a w szczególności składać wnioski dowodowe i wnosić środki odwoławcze współuczestnik sporu może być pełnomocnikiem innego współuczestnika współuczestnik sporu (niebędący współuczestnikiem jednolitym) może być świadkiem co do faktów dotyczących wyłącznie innego współuczestnika

27 DZIAŁANIA WSPÓŁUCZESTNIKÓW W PROCESIE na posiedzenie sądowe wzywa się wszystkich współuczestników, co do których sprawa nie jest zakończona wyniki procesu, jak również moment wydania orzeczenia kończącego sprawę może nastąpić dla każdego współuczestnika procesowego w innym czasie wniesienie środka odwoławczego przez jednego ze współuczestników nie skutkuje wobec pozostałych w stosunku do tych, którzy nie zaskarżyli orzeczenia, orzeczenie się uprawomocnia WYJĄTEK

28 ART KPC W granicach zaskarżenia sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne. Współuczestników tych należy zawiadomić o rozprawie; mogą oni składać pisma przygotowawcze.

29 DZIAŁANIA WSPÓŁUCZESTNIKÓW W PROCESIE WSPÓŁUCZESTNICTWO JEDNOLITE w przypadku współuczestnictwa jednolitego zasada samodzielności doznaje istotnego ograniczenia czynności procesowe współuczestników działających w sprawie są skuteczne wobec niedziałających pewne czynności wymagają jednak zgody wszystkich współuczestników zawarcie ugody, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa (art KPC) brak możliwości wydania wyroku zaocznego, jeśli działa chociaż jeden ze współuczestników zakaz przesłuchania współuczestnika w charakterze świadka jeżeli jeden ze współuczestników zaskarżył orzeczenie, to sąd II instancji musi objąć swoim rozstrzygnięciem wszystkich współuczestników

30 WYROK SN Z I CKN 1017/97 W wypadku współuczestnictwa jednolitego przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron nie wymaga przesłuchania wszystkich osób występujących w sprawie jako strona.

31 POSTANOWIENIE SN Z II CZ 95/74 Śmierć w toku postępowania sądowego jednego z powodów skutkuje zawieszenie całego postępowania z urzędu (art. 174 par. 1 pkt 1 KPC) tylko w przypadku łącznego ich współuczestnictwa jednolitego. W wypadku bowiem współuczestnictwa jednolitego samodzielność działania poszczególnych uczestników jest ograniczona (art. 73 par. 2 KPC), a nadto niemożliwe jest wydanie wcześniejszego lub innego rozstrzygnięcia w stosunku do poszczególnych współuczestników.

32 ZASADA SAMODZIELNEGO POPIERANIA SPRAWY współuczestnictwo formalne samodzielne popieranie procesu tylko działającego współuczestnika, skuteczne tylko w stosunku do niego; wynika to z braku wewnętrznej więzi między współuczestnikami współuczestnictwo materialne może mieć szersze skutki, odnoszące się także do innych współuczestników (art ); wynika to z więzi łączącej tych współuczestników współuczestnictwo jednolite wywołuje skutki wobec wszystkich współuczestników

33 KOSZTY POSTĘPOWANIA W przypadku wniesienie pozwu przez współuczestników formalnych, każdy z nich uiszcza opłatę sądową od pozwu osobno stosownie do swojego roszczenia lub zobowiązania (art. 4 ust. 1 u.k.s.c.) Wygrywającym proces współuczestnikom reprezentowanym przez tego samego adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego, sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika, biorąc pod uwagę kryteria wymienione w art KPC

34 KOSZTY POSTĘPOWANIA Współuczestnicy sporu zwracają koszty postępowania w częściach równych sąd może jednak nakazać zwrot kosztów odpowiednio do udziału w sprawie każdego ze współuczestników, jeżeli pod tym względem zachodzą znaczne różnice (art KPC) Na współuczestników sporu odpowiadających solidarnie co do istoty sprawy sąd włoży solidarny obowiązek zwrotu kosztów (art KPC) Za koszty wynikłe z czynności procesowych, podjętych przez poszczególnych współuczestników wyłącznie we własnym interesie, inni współuczestnicy nie odpowiadają