WPŁYW OCENY PRZYDATNOŚCI BETONU DO NAPRAWY NA SPRAWNY PRZEBIEG MODERNIZACJI ZBIORNIKA WODY DO PICIA

Transkrypt

1 A KTUA LNE ZA GA DNIENIA W UZDA TNIA NIU I DYSTRYBUCJI WODY R OZDZIAŁ A I NNOWACYJNE TECHNOLOGIE UJMOWANIA I UZDATNIANIA WODY 2009, VOL.1, ISBN mgr inż. Jerzy Antkiewicz mgr inż. Wiesław Tężycki OTiK Sp. z o.o. Gdynia WPŁYW OCENY PRZYDATNOŚCI BETONU DO NAPRAWY NA SPRAWNY PRZEBIEG MODERNIZACJI ZBIORNIKA WODY DO PICIA INFLUENCE OF CONCRETE REPAIR-SUITABILITY ASSESSMENT ON EFFICIENT EXECUTION OF POTABLE WATER TANK REPAIR PROJECT Streszczenie W trakcie remontów zbiorników wody do picia wykonywano badania wytrzymałości powierzchniowej betonu na rozciąganie, badania odczynu i zawartości promotorów korozji w otulinie betonowej zbrojenia. Często okazywało się, że projekt remontu powstał bez wykonania badań sprawdzających czy beton nadaje się do naprawy. Wyniki potwierdzały, że badane elementy konstrukcji nie nadają się do takiej naprawy jaką określono w projekcie, lub że nie nadają się już do żadnej naprawy i muszą zostać wymienione na nowe. Zachodziła konieczność aneksowania umowy aby można było, zgodnie ze sztuką budowlaną, wykonać naprawy dostosowane do wytrzymałości betonu, które nie były określone w przedmiarze. Istotnie wzrastał koszt remontu, a czas wyłączenia zbiornika z eksploatacji wydłużał się o kilka miesięcy. Dla sprawnego przebiegu remontu zbiornika należy zapewnić aby ekspertyza budowlana i projekt nie opierały się na przypuszczeniach tylko na badaniach określających stopień uszkodzenia konstrukcji i przydatność betonu do naprawy. Summary Tests of surface tensile strength, ph, and corrosion promoters content in the concrete cover were systematically carried out throughout the course of potable water tanks repair projects. Obtained results revealed that project specifications had often been made without any concrete repair-suitability assessment. Performed testing proved that specified repairs were inappropriate for structural elements assessed or that some elements were only suitable for replacement. Contracts had to be amended in these cases to enable execution of appropriate repairs which were not listed in the take -off. It caused a significant increase in the cost of the renovation and tank lay-up time increased by several months. To carry the repairs out efficiently, it is crucial to ensure that project specification is basing on concrete repair-suitability assessment rather than on assumptions.

2 2 J. Antkiewicz, W. Tężycki Aktualne zagadnienia w uzdatnianiu i dystrybucji wody 1. Wstęp Właściciele zbiorników wody do picia są zainteresowani utrzymaniem tych obiektów w dobrym stanie technicznym, umożliwiającym nieprzerywaną, bezpieczną i bezawaryjną eksploatację. Istotne jest także aby konstrukcje zbiorników spełniały wymagania podstawowe i funkcjonalne określone obowiązującymi przepisami [1] i [2]. Z tych względów właściciele okresowo remontują i modernizują swoje obiekty. Remont powinien odbyć się w zaplanowanym czasie i nie przkroczyć zarezerwowanych środków finansowych. W praktyce jest jednak inaczej. Na siedem wykonywanych ostatnio remontów zbiorników wody do picia koszt pięciu znacznie przekroczył cenę zaoferowaną na przetargu, a czas trwania remontu i wyłączenia czterech zbiorników z ruchu znacznie się wydłużył. 2. Dokumentacja techniczna Część konstrukcyjna remontu polega przeważnie na oczyszczeniu wnętrza zbiornika, usunięciu uszkodzeń betonu i poprawie jakości powierzchni przez naniesienie na beton zapraw naprawczych lub powłok ochronnych. Roboty te odbywają się wg dokumentacji przygotowanej wcześniej przez zamawiającego. Istotne jest aby dokumentacja określała nie tylko jakie roboty i naprawy należy wykonać, ale także zawierała sprawdzenie czy betony zbiornika (ściany, strop i dno) nadają się do wykonania tych napraw, które zostały zaprojektowane. Jest logiczne i oczywiste, że należy wcześniej sprawdzić czy beton jest wystarczająco wytrzymały dla nanoszenia nań dodatkowych warstw materiałów. Czy skażenie otuliny nie jest tak zaawansowane, że beton zamiast naprawiać trzeba wymienić na nowy. Czy wykonanie projektowanej naprawy nie przyspieszy korozji zbrojenia. Te oczywiste wskazówki są wielokrotnie powtarzane w aprobatach technicznych i w obowiązujących normach [3], [4] i [5], które mówią m.in.: należy wziąć pod uwagę chemiczny, elektrochemiczny i fizyczny stan podłoża, należy ustalić i wziąć pod uwagę głębokość karbonatyzacji i rozkład stężenia chlorków lub innych zanieczyszczeń w betonie, należy zapewnić osiągnięcie wymaganego stanu podłoża w zakresie wytrzymałości, zanieczyszczenia chlorkami lub innymi szkodliwymi substancjami i głębokości ich wniknięcia, głębokości karbonatyzacji, zaleca się zwrócenie uwagi na potrzebę zapewnienia nieskażonej otuliny betonowej po obu stronach zbrojenia, zaleca się, aby beton skażony chlorkami był usunięty do co najmniej 20 mm z każdej strony zbrojenia, w celu określenia stopnia zniszczenia konstrukcji należy przeprowadzić badania diagnostyczne stanu konstrukcji. Niestety, wykonanie badań diagnostycznych betonu wymaga posiadania odpowiedniego sprzętu oraz wyłączenia zbiornika z ruchu. Konieczne jest opróżnienie zbiornika, ustawienie rusztowania dla dostępu do powierzchni, oświetlenie i osuszenie, pobranie próbek, dezynfekcja i włączenie zbiornika do ruchu. Samo wejście do wnętrza zbiornika i transportowanie niezbędnego wyposażenia przez wąski właz umieszczony kilka metrów nad

3 Wpływ oceny przydatności betonu do naprawy na sprawny przebieg modernizacji zbiornika wody do picia 3 Rozdział A dnem jest poważnym utrudnieniem i często do wykonania technicznej oceny przydatności betonu do naprawy po prostu nie dochodzi. W praktyce wykonywania remontów zbiorników wody do picia często stawiane jest pytanie; czy przed remontem wykonano badania czy też jedynie założono, że beton nadaje się do naprawy. Okazało się, że trzy z siedmiu dokumentacji remontowanych ostatnio zbiorników powstały bez wykonania żadnych badań określających stopień uszkodzenia konstrukcji i przydatność betonu do naprawy. W każdym remontowanym zbiorniku można było wskazać conajmniej jeden główny element konstrukcji (ściany, dno lub strop), który nie został zbadany. 3. Badania przydatności betonu do naprawy wykonywane przez wykonawcę Wykonanie napraw podłoża betonowego, które ma niewystarczającą wytrzymałość powierzchniową na rozciąganie, lub jest skażone chlorkami, może doprowadzić do odspojenia się naprawy i/lub powstania ponownych uszkodzeń. W ten sposób, bezmyślne wykonywanie robót określonych w przedmiarze może doprowadzić do powstania uszkodzeń w okresie gwarancji, spowodować roszczenia zamawiającego i straty po stronie wykonawcy. Aby wyeliminować ryzyko wykonania napraw gwarancyjnych, rutynowo, w trakcie każdego realizowanego remontu wykonywano własne, niezależne badania przydatności betonu do wykonania napraw określonych w przedmiarze i projekcie Ustalenie właściwości ochronnych betonu dla zbrojenia Wnętrza zbiorników wody do picia to środowisko silnie agresywne dla konstrukcji żelbetowej. Beton często ulega tu skażeniu jonami chlorkowymi Cl- pochodzącymi z substancji stosowanych do dezynfekcji wody. Chlorki depasywują powierzchnię zbrojenia. Żadna inna substancja nie jest tak szeroko udokumentowana w piśmiennictwie jako przyczyna korozji metali w betonie [6], a korozja zbrojenia jest główną przyczyną utraty przydatności użytkowej przez budowle żelbetowe. Zakłada się że obiekt, w którym chlorki osiągną powierzchnię zbrojenia wymaga remontu [7]. Zbrojenie otulone nowym betonem, posiadającym odczyn ph od 12 do 13, jest zabezpieczone przed korozją. Pomimo tej ochrony chlorki zdolne są rozpocząć korozję zbrojenia jeżeli tylko ich zawartość w otulinie będzie wyższa niż 0,4 % m.c. (% względem masy cementu) [3]. Z upływem czasu, głównie na skutek wnikania CO2 i karbonatyzacji, odczyn ph otuliny zbrojenia obniża się. Bez obecności jonów chlorkowych zbrojenie zaczyna korodować już poniżej ph = 11,8 [8]. Im niższe jest ph betonu tym mniej chlorków wystarcza do rozpoczęcia korozji zbrojenia. W Polsce przyjmuje się, że maksymalna bezpieczna dla zbrojenia zawartość chlorków w betonie wynosi 0,4 % m.c. w nowych elementach i 0,1 % m.c. w betonie skarbonatyzowanym [9]. Gdy zawartości chlorków w otulinie są wyższe, to jedyna skuteczna naprawa polega na usunięciu otuliny, oczyszczeniu zbrojenia i odtworzeniu otuliny ze świeżego betonu [5], [3]. Dla elementów cienkościennych oznacza to konieczność wymiany na nowe. Ustalenie czy chlorki wnikając w beton konstrukcji dotarły już do zbrojenia, jakie jest ich stężenie i jaki jest odczyn ph otuliny w sąsiedztwie prętów zbrojeniowych ma zatem fundamentalne znaczenie dla projektowania remontu zbiornika. Mimo tego, dokumentacje często powstają bez wykonania takich badań. Właściwości ochronne betonu dla zbrojenia badano w trakcie remontów zbiorników. Odczyn ph i zawartości jonów powodujących skażenie otuliny betonowej oznaczano

4 4 J. Antkiewicz, W. Tężycki Aktualne zagadnienia w uzdatnianiu i dystrybucji wody laboratoryjnie, na 10 % wyciągach wodnych uzyskanych ze zmielonego betonu. Beton pobierany był w postaci rdzeni o średnicy 50 mm odwierconych z konstrukcji i przecinanych poprzecznie z oznaczeniem przedziału głębokości każdej próbki (odległości od lica elementu). Zawartość chlorków (rozpuszczalnych w wodzie jonów Cl-) oznaczana była analizą ilościową przez miareczkowanie. Odczyn ph i zawartość siarczanów SO42- określane były metodą kolorymetryczną. Pomiary głębokości karbonatyzacji przeprowadzano na istniejących elementach konstrukcji zwilżając roztworem fenoloftaleiny powierzchnię wykonanych rozkuć i odwiertów. Badania grubości otuliny wykonywano także na obiekcie, urządzeniem PROFOMETER 3. Interesujące wyniki badania odczynu ph i zawartości jonów chlorkowych w stropach uzyskano podczas wykonywania remontu zespołu dwóch zbiorników wody pitnej pojemności 2 x 3700 m3 i przedstawiono na Rys. 1. Wykazały one, że w przekroju stropu nie występuje typowy profil ph (przypowierzchniowa warstwa skarbonatyzowanego betonu o obniżonym ph i położony głębiej beton alkaliczny o odczynie ph = 12,5). Zamiast tego, w całym badanym zakresie głębokości ph betonu nie przekracza wartości 11,5 i leży poniżej minimalnej wartości 11,8 gwarantującej ochronę antykorozyjną. W przekroju stropu nie występuje także typowy profil zawartości chlorków, która powinna być największa w miejscu skażenia, na licu elementu, i maleć ze wzrostem odległości od lica. W całym badanym zakresie głębokości zawartość chlorków rośnie do wnętrza elementu [10]. Prawdopodobnie strop wykonano z betonu skażonego chlorkami (np. domieszką przeciwmrozową) i o zaniżonej zawartości cementu, stąd obecnie nie zapewnia on żadnej ochrony antykorozyjnej dla zbrojenia. Rys. 1. Odczyn ph i zawartość jonów chlorkowych w otulinie zbrojenia stropów zespołu dwóch zbiorników wody do picia o pojemności 2 x 3700 m3 Fig. 1. ph and chloride threshold levels, and profiles obtained in concrete ceilings of twin potable water tanks 2 x 3700 m3 Stropy zgodnie z dokumentacją przeznaczone były do napraw lokalnych korodujących prętów i wykonania na powierzchni warstwy ochronnej jednak na etapie ekspertyzy i projektu nikt nie wykonał żadnych badań sprawdzających przydatność betonu stropów do naprawy. W stanie technicznym, który stwierdzono w trakcie trwania remontu, strop nie nadawał się do napraw określonych w dokumentacji. Konieczne było usunięcie otuliny zbrojenia na większą głębokość, na całej powierzchni i jej odtworzenie antykorozyjną zaprawą (Rys. 2, Rys. 9), która zapewnia stan pasywny zbrojenia w obecności chlorków pozostających nadal w skażonym stropie. Należało skuć ze stropu i następnie usunąć ze zbiornika ponad

5 Wpływ oceny przydatności betonu do naprawy na sprawny przebieg modernizacji zbiornika wody do picia 5 Rozdział A dwukrotnie więcej betonu niż określono w przedmiarze robót (Rys. 6). Wymagane było aneksowanie umowy, zmiana dokumentacji, wynagrodzenia i przesunięcie terminu zakończenia robót [10]. Rys. 2. Skuwanie skażonej otuliny i natryskiwanie zaprawy antykorozyjnej na strop zbiornika Fig. 2. Removing contaminated cover and spraying mortar on tank ceiling 3.2. Ustalenie wytrzymałości powierzchniowej betonu na rozciąganie Zarówno naprawa uszkodzeń, wygładzenie jak i ochrona lub izolacja powierzchni betonowych polega na ich oczyszczeniu i naniesieniu zapraw naprawczych lub powłok. Aby naniesione materiały nie odspoiły się od podłoża musi ono posiadać wystarczającą wytrzymałość. Najbardziej istotna jest w tym przypadku wytrzymałość powierzchniowa betonu na rozciąganie. Dla nanoszenia poszczególnych rodzajów materiałów naprawczych wymagane są konkretne, minimalne wytrzymałości powierzchniowe betonu na rozciąganie. Przykładowo, aby można było nanosić na beton zaprawy naprawcze musi on posiadać wytrzymałość powierzchniową na rozciąganie minimum 1 N/mm2, a dla przyklejania do betonu izolacji cieplnej wystarcza minimum 0,08 N/mm 2. Wykonawca przystępujący do remontu oczekuje, że projekt remontu określa rodzaje materiałów i napraw dostosowane do zmierzonej wytrzymałości powierzchniowej betonu konkretnych elementów konstrukcji. Tymczasem często okazuje się, że dokumentacja powstała bez sprawdzenia czy beton jest wystarczająco wytrzymały do zaprojektowanej naprawy. Przeważnie specyfikacja wymaga od wykonawcy aby "doczyścić podłoże do wytrzymałości minimum 1,5 N/mm2" lub stwierdza, że "po oczyszczeniu betonu należy sprawdzić wytrzymałość, która powinna wynosić minimum 1,5 N/mm2". Dopiero w trakcie realizacji remontu okazuje się, że wymagania dokumentacji zostały postawione bez sprawdzenia czy na przedmiotowym obiekcie beton jest wystarczająco wytrzymały dla uzyskanie wymaganych wyników. Badania wytrzymałości betonu na odrywanie wykonywano rutynowo, w trakcie wszystkich realizowanych remontów zbiorników wody do picia. Celem badań było sprawdzenie jakości oczyszczenia powierzchni i przydatności betonu do naprawy, która miała być następnie wykonywana. Pomiary prowadzono metodą pull-off, przez zrywanie stempli

6 6 J. Antkiewicz, W. Tężycki Aktualne zagadnienia w uzdatnianiu i dystrybucji wody naklejonych na istniejące elementy konstrukcji (Rys. 3). Stosowano urządzenie pomiarowe DYNA Z-16, które rejestruje wartość naprężenia zrywającego stempel. Wyniki uzyskane w trakcie remontu zespołu dwóch zbiorników wody pitnej pojemności 2 x 7500 m3, pokazane na Rys. 4 potwierdziły, że stropy i ściany nadają się do nakładania zapraw naprawczych zgodnie z projektem. Natomiast betony spadkowe płyt dennych wykazały wytrzymałość ok. 10 krotnie niższą od wymaganej i nie nadawały się do jakiejkolwiek naprawy [10]. Rys. 3. Stemple naklejone na ścianę zbiornika i urządzenie do badania betonu metodą pull-off Fig. 3. Dollies glued to the tank wall and a pull-off testing apparatus Rys. 4. Wytrzymałości powierzchniowe na rozciąganie betonów w zespole dwóch zbiorników wody do picia o pojemności 2 x 7500 m3 Fig. 4. Pull-off strength values of concretes (ceilings, walls, bottoms, average and minimal requirements) in twin potable water tanks 2 x 7500 m3 Dna zbiorników przeznaczone były do oczyszczenia i pokrycia warstwą zaprawy grubości 15 mm jednak na etapie ekspertyzy i projektu nie wykonano badań sprawdzających czy dna są wystarczająco wytrzymałe do takiej naprawy. W stanie technicznym, który stwierdzono dopiero w trakcie trwania remontu, konieczna okazała się całkowita wymiana betonów spadkowych płyt dennych na nowe (Rys. 5). W tym celu należało skuć i następnie usunąć ze zbiornika ponad siedemnastokrotnie więcej betonu niż określono w przedmiarze robót

7 Wpływ oceny przydatności betonu do naprawy na sprawny przebieg modernizacji zbiornika wody do picia 7 Rozdział A (Rys. 6). Wystąpiła konieczność zmiany dokumentacji, przesunięcia terminu zakończenia robót i aneksowania umowy [10]. Rys. 5. Układanie betonu na dnie zbiornika wody pitnej Fig. 5. Casting concrete on the bottom of potable water tank 4. Skutki sporządzenia dokumentacji bez sprawdzenia przydatności betonu do naprawy W wyniku weryfikacji przydatności betonu do naprawy i badań, które wykonano w trakcie trwania remontów, doszło do zmian rodzajów i zakresów wykonywanych robót. Dobrym wskaźnikiem tych zmian są ilości betonu przeznaczonego do skucia w przedmiarze robót i w kosztorysie powykonawczym. Przedstawiono je na Rys. 6 łącznie dla czterech remontowanych zbiorników wymienionych w referacie. Łączna ilość betonu, który został skuty w tych zbiornikach była ok. trzykrotnie wyższa od określonej w przedmiarze robót. Rys. 6. Objętości skuwanego betonu, przewidziane w dokumentacji i rzeczywiście wykonane w elementach konstrukcji czterech remontowanych zbiorników łącznie Fig. 6. Scarified concrete; specified and executed volumes in different sections (outer and inner side walls, outer and inner side ceilings, bottoms) of the four repaired tanks Skuwanie betonu jest bardzo pracochłonne i uciążliwe dla pracowników. Ponadto, trudny dostęp do wnętrza zbiorników powoduje, że praktycznie brak jest możliwości technicznych maszynowego, szybkiego usunięcia gruzu na zewnątrz zbiornika. Urządzenia do transportu pionowego nie mieszczą się we włazach i wydobywanie gruzu przeważnie odbywa się

8 8 J. Antkiewicz, W. Tężycki Aktualne zagadnienia w uzdatnianiu i dystrybucji wody za pomocą wiader i małej wyciągarki. Powoduje to znaczne wydłużenie czasu trwania remontu. Rys. 7. Zmiany kosztu i czasu trwania remontu zespołu zbiorników 2 x 7500 m3 spowodowane nieokreśleniem przydatności betonu do naprawy na etapie opracowania dokumentacji Fig. 7. Percentage variations in the cost (a) and time (b) of twin potable water tanks 2 x 7500 m3 repair caused by project specification made without concrete repair -suitability assessment Rys. 8. Zmiany kosztu i czasu trwania remontu zespołu zbiorników 2 x 3700 m3 spowodowane nieokreśleniem przydatności betonu do naprawy na etapie opracowania dokumentacji Fig. 8. Percentage variations in the cost (a) and time (b) of twin potable water tanks 2 x 3700 m3 repair caused by project specification made without concrete repair -suitability assessment

9 Wpływ oceny przydatności betonu do naprawy na sprawny przebieg modernizacji zbiornika wody do picia 9 Rozdział A W opisywanych powyżej remontach dwóch zespołów zbiorników wody pitnej 2 x 3700 m 3 oraz 2 x 7500 m3 brak zbadania przydatności betonu do naprawy na etapie opracowania dokumentacji spowodował istotne utrudnienia w realizacji remontów. Wynikłe zmiany kosztów i czasu trwania robót przedstawiono na Rys. 7 i Rys. 8. Nie wykonano % robót objętych przedmiarami. Trzeba było zaprojektować i wykonać dodatkowo 25-50% robót. Koszt jednego z remontów się nie zmienił, a drugi wzrósł ponad 20 %. Czas trwania remontów i wyłączenia zbiorników z ruchu wydłużył się od 48 do 62 %. Wszystkie zmiany były niekorzystne dla właścicieli zbiorników. Wykonawca łącznie na czterech zbiornikach skuł i odtworzył trzykrotnie większą objętość betonu, a pracował średnio o 55 % dłużej. W trakcie remontów ujawniono także dodatkowe uszkodzenia, których odkrycie na etapie opracowania dokumentacji było technicznie niemożliwe. Ich naprawa także spowodowała istotne wzrosty kosztów, które nie są ujęte w danych liczbowych prezentowanych w powyżej. Rys. 9. Strop zbiornika wody do picia po naprawie całej powierzchni zaprawą natryskową Fig. 9. Potable water tank ceiling after whole surface repair with sprayed mortar 5. Podsumowanie Wnętrza zbiorników wody do picia stanowią środowisko agresywne dla konstrukcji żelbetowej. Beton ulega tu skażeniu jonami chlorkowymi Cl- pochodzącymi z substancji stosowanych do dezynfekcji wody co prowadzi do korozji wżerowej zbrojenia. Praktyka realizacji remontów konstrukcji zbiorników wykazuje, że na etapie ekspertyzy budowlanej i projektowania bardzo często nie są wykonywane badania stwierdzające stopień uszkodzenia i przydatność głównych elementów, a nawet całych konstrukcji do naprawy. Powstająca w ten sposób dokumentacja prowadzi do błędnego oszacowania wartości i czasu trwania przedsięwzięcia, a wykonanie robót zgodnie z przedmiarem może nawet doprowadzić do poważnych uszkodzeń konstrukcji. Aby zakończyć remont w sposób zapewniający bezpieczeństwo użytkowania, właściciel zbiornika zmuszony jest aneksować umowę, ponieść znaczne i niezaplanowane koszty robót

10 10 J. Antkiewicz, W. Tężycki Aktualne zagadnienia w uzdatnianiu i dystrybucji wody dodatkowych oraz zaakceptować wielomiesięczne wydłużenie realizacji remontu i wyłączenie zbiornika z ruchu. Badania przydatności betonu do naprawy przeprowadzono dopiero w trakcie remontów dzięki profesjonalnemu podejściu wykonawcy. Pozwoliły one wykonać naprawy zgodnie ze sztuką budowlaną oraz uniknąć uszkodzeń, które powstałyby gdyby bezmyślnie wykonano wszystkie roboty zgodnie z projektem i przedmiarem. Dla wyeliminowania dodatkowych kosztów i opóźnień w realizacji remontów należy zapewnić aby dokumentacje nie opierały się na wynikach oględzin i przypuszczeniach tylko na badaniach. Należy sprawdzić co najmniej wytrzymałość powierzchniową na rozciąganie, odczyn ph i zawartość chlorków w otulinie betonowej zbrojenia. Bibliografia [1] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U r. nr 207 poz. 2016) [2] PN-EN 1508:2002, Zaopatrzenie w wodę. Wymagania dotyczące systemów i ich części składowych przeznaczonych do gromadzenia wody [3] PN-EN , Wyroby i systemy do ochrony i napraw konstrukcji betonowych. Definicje, wymagania, sterowanie jakością i ocena zgodności. Część 9: Ogólne zasady dotyczące stosowania wyrobów i systemów [4] PN-EN , Wyroby i systemy do ochrony i napraw konstrukcji betonowych. Definicje, wymagania, sterowanie jakością i ocena zgodności. Część 10: Stosowanie wyrobów i systemów na placu budowy oraz sterowanie jakością prac [5] PN-88/B Antykorozyjne zabezpieczenia w budownictwie. Konstrukcje betonowe i żelbetowe. Zasady diagnostyki konstrukcji [6] ACI 222R-01, Protection of Metals in Concrete Against Corrosion (Reapproved 2010), American Concrete Institute Committee 222, Farmington Hills, Michigan 48333, USA, 2010 [7] Ściślewski Z., Ochrona konstrukcji żelbetowych, Arkady, Warszawa, 1999 [8] Wieczorek G. Korozja zbrojenia inicjowana przez chlorki lub karbonatyzację otuliny. Wrocław: Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, 2002 [9] Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie (Dz.U r. nr 63 poz. 735) [10] Archiwum wykonawcy remontów zbiorników wody do picia - OTiK, Gdynia