Raport z badań nad obszarem Lokalnej Grupy Działania Regionu Kozła. Opracowanie: Witold Silski

Transkrypt

1 Raport z badań nad obszarem Lokalnej Grupy Działania Regionu Kozła Opracowanie: Witold Silski Kargowa 2015

2 Spis treści 1. Opis metody badawczej Charakterystyka obszaru Wykaz gmin Ludność Rynek pracy i bezrobocie Przedsiębiorczość Turystyka Dochody i wydatki gmin Infrastruktura społeczna i komunalna Woda, kanalizacja, gaz Budynki mieszkalne Miejsca w przedszkolach Świetlice wiejskie Aktywność społeczna Wpływ realizacji LSR na rozwój obszaru Ocena społecznościowa Wnioski i rekomendacje na nowy okres programowania

3 1. Opis metody badawczej Celem badania była ocena potencjału rozwojowego obszaru objętego przez Lokalną Grupę Działania Regionu Kozła. Okres badawczy obejmował lata Podczas badań zastosowano następujące metody: 1. analizę danych zastanych (desk research), wykorzystano dane GUS z Banku Danych Lokalnych, dane własne LGD oraz dane gmin. W trakcie analizy wytworzono również własne zestawienia i opracowania. 2. badania ilościowe w postaci badań ankietowych oraz jakościowe w postaci wywiadów. Badania ankietowe przeprowadzono z wykorzystaniem kwestionariusza oraz ankiety internetowej na próbie 139 respondentów z terenu wszystkich gmin wchodzących w skład LGD. Opis respondentów Płeć 45% 55% Kobieta, Mężczyzna 3

4 Wiek 16% 8% 23% 26% 28% lat, 26 35, 36-45, 46-55, powyżej 56 Aktywność zawodowa 16% 19% 39% 12% 3% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Własna działalność gospodarcza Pracownik w sektorze prywatnym Pracownik w sektorze publicznym Rencista/emeryt Bezrobotny Pracownik organizacji pozarządowej 4

5 Zamieszkanie 47% 53% Miasto Wieś Doświadczenie w pozyskiwaniu Funduszy za pośrednictwem LGD 31% 69% Tak Nie 5

6 2. Charakterystyka obszaru 2.1. Wykaz gmin W poniższym zestawieniu wykazano wszystkie gminy należące do LGD Regionu Kozła. Tabela 1. Wykaz gmin Lp. nazwa województwo powiat Identyfikator jednostki podziału terytorialnego 1. Babimost lubuskie zielonogórski Kargowa lubuskie zielonogórski Trzciel lubuskie międzyrzecki Typ gminy Miejsko wiejska Miejsko wiejska Miejsko wiejska Powierzchnia [km 2 ] 92,77 128,52 205,06 4. Siedlec wielkopolskie wolsztyński wiejska 177,35 5. Zbąszynek lubuskie świebodziński Zbąszyń wielkopolskie nowotomyski Miejsko wiejska Miejsko wiejska 94,42 179,77 Rysunek 1. Mapa obszaru LGD 6

7 2.2. Ludność Charakterystykę ludności na obszarze LGD Regionu Kozła przedstawiono z uwzględnieniem przyrostu naturalnego w poszczególnych gminach w okresie badawczym Tabela 2. Ludność gmin LGD Regionu Kozła w latach ogółem Lata/osoby Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Rysunek 2. Dynamika ludności na obszarze LGD Regionu Kozła w latach Z przedstawionego zestawienia wynika, że na obszarze LGD Regionu Kozła następował sukcesywny przyrost ludności w latach Ostatecznie wzrósł on o 1,42%. 7

8 Tabela 3. Ludność gmin LGD Regionu Kozła w wieku przedprodukcyjnym w latach Lata/osoby Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS W badanym okresie w 3 gminach Regionu Kozła nastąpił nieznaczny wzrost liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym tj. Trzciel, Siedlec i Zbąszynek. Natomiast w skali obszaru liczba ta spadła o 3,84% Tabela 4. Ludność gmin LGD Regionu Kozła w wieku produkcyjnym w latach Lata/osoby Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Jedynie w gminach Trzciel i Siedlec nastąpił nieznaczny wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym w latach Natomiast w skali obszaru liczba ta spadła o 1,02% Tabela 5. Ludność gmin LGD Regionu Kozła w wieku poprodukcyjnym w latach Lata/osoby Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS 8

9 W badanym okresie we wszystkich gminach należących do LGD Regionu Kozła nastąpił wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. W skali całego obszaru wzrost ten wyniósł aż o 20,86%. Rysunek 3. Struktura ludności na obszarze LGD Regionu Kozła z podziałem na wiek przedprodukcyjny, produkcyjny i poprodukcyjny w latach wiek przedrodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny Na terenie całego obszaru LGD Regionu Kozła zmniejszyła się liczba ludności zarówno w wieku przedprodukcyjnym, jak i produkcyjnym. Zwiększyła się natomiast liczba ludności w wieku poprodukcyjnym o ponad 20,86%. Takie zjawisko ewidentnie jest niekorzystne. 2.3 Rynek pracy i bezrobocie Poniżej przedstawiono dynamikę bezrobocia w poszczególnych gminach LGD RK w postaci procentowego udziału osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w stosunku do osób w wieku produkcyjnym. Tabela 6. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w stosunku do osób w wieku produkcyjnym w poszczególnych gminach LGD Regionu Kozła w latach Lata/% Babimost 3,3 3,7 4,3 3,9 4,0 5,0 5,4 Kargowa 5,8 4,4 6,7 5,6 6,6 7,4 7,4 Trzciel 9,4 9,5 12,0 11,4 12,3 12,9 12,6 Siedlec 2,3 2,1 4,3 4,1 3,3 3,7 3,7 Zbąszynek 2,4 3,0 4,9 3,8 3,9 4,8 5,3 Zbąszyń 1,7 2,0 4,5 3,4 3,6 3,9 3,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS 9

10 Z powyższego zestawienia wynika, że największe bezrobocie istnieje w gminach Trzciel i Kargowa, najmniejsze natomiast w gminach Siedlec i Zbąszyń. Natomiast sytuację bezrobocia dla całego obszaru przedstawia poniższy wykres. Rysunek 4. Procentowy udział bezrobotnych zarejestrowanych w stosunku do osób w wieku produkcyjnym ogólnie dla całego obszaru LGD Regionu Kozła w latach ,15% 4,12% 6,12% 5,37% 5,62% 6,28% 6,37% Opracowanie własne W badanym okresie w skali całego obszaru LGD Regionu Kozła bezrobocie wzrosło o 2,22 punkty procentowe, tj. o 781 osób i wyniosło w 2013 r osób przy ilości 1504 osób w 2007 roku. Aby w pełni odzwierciedlić sytuację na rynku pracy na obszarze LGD Regionu Kozła, zwłaszcza dotyczącą bezrobocia, dane z obszaru skonfrontowano z danymi w skali kraju i poszczególnych powiatów, na obszarze których znajdują się gminy wchodzące w skład LGD. Tabela 7. Stopa bezrobocia w latach 2007, 2013 na poszczególnych obszarach kraju. Obszar Rok 2007 Rok 2013 Polska 11,2 % 13,4 % Powiat świebodziński 7,1 % 13,5 % Powiat zielonogórski 13,5 % 15,2 % Powiat międzyrzecki 18,2 % 23,6 % Powiat nowotomyski 4,6 % 6,6 % Powiat wolsztyński 3,7 % 5,9 % LGD Regionu Kozła 4,15 % 6,37 % Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Z powyższego zestawienia wynika, iż stopa bezrobocia na obszarze LGD RK jest znacznie niższa niż w skali kraju i większości powiatów, z wyjątkiem powiatu wolsztyńskiego. 10

11 2.4 Przedsiębiorczość Aktywność gospodarczą mieszkańców regionu można zdiagnozować biorąc pod uwagę liczbę powstających nowych podmiotów gospodarczych. Wartość dodaną w tym zakresie zmierzymy zestawiając liczbę rejestrowanych nowych firm z tymi, które kończyły swą działalność. Tabela 7. Ilość podmiotów gospodarczych zarejestrowanych i wyrejestrowanych w poszczególnych gminach LGD RK w latach Lata/ilość podmiotów RAZEM zarejestrowane Babimost wyrejestrowane różnica zarejestrowane Kargowa wyrejestrowane różnica zarejestrowane Trzciel wyrejestrowane różnica zarejestrowane Siedlec wyrejestrowane różnica zarejestrowane Zbąszynek wyrejestrowane różnica zarejestrowane Zbąszyń wyrejestrowane różnica Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Z analizy powyższego zestawienia wynika, iż na koniec badanego okresu tj. w roku 2013, w 4 gminach (Babimost, Kargowa, Trzciel i Siedlec) istnieje dodatnia różnica między liczbą nowo rejestrowanych przedsiębiorstw, a podmiotami wyrejestrowywanymi z ewidencji działalności gospodarczej. Największy przyrost nastąpił w Siedlcu, najmniejszy (ujemny) zaś w gminie Zbąszyń. Następnie dokonano zestawienia dotyczącego całego obszaru łącznie. 11

12 Rysunek 5. Przyrost podmiotów gospodarczych ogółem na obszarze LGD RK w latach W latach 2009 i 2011 nastąpił ujemny przyrost podmiotów gospodarczych na obszarze całego regionu. Natomiast biorąc pod uwagę cały badany okres, ostatecznie przybyło 349 nowych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. 2.5 Turystyka Obszar LGD bogaty jest w walory turystyczne, które powinny generować rozwój regionu. W badaniu przeanalizowano bazę noclegową oraz ilość udzielanych noclegów. Tabela 8. Ilość całorocznych obiektów, oferujących miejsca noclegowe, w tym hotele. Lata/ilość Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Najwięcej obiektów oferujących całoroczne miejsca noclegowe znajduje się w Trzcielu i Zbąszyniu, najmniej zaś oferuje Siedlec. Uzupełnieniem informacji na temat bazy noclegowej, będzie analiza miejsc noclegowych, które oferują wyżej wykazane obiekty. 12

13 Tabela 9. Ilość całorocznych miejsc noclegowych. Lata/ilość Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Największą ilość miejsc noclegowych oferuje Trzciel, nieco mniej znajduje się w gminach Kargowa i Zbąszyń. Najmniej zaś w gminie Siedlec, co jest zrozumiałe ze względu na najmniejszą ilość obiektów noclegowych w tej gminie. Poniżej przedstawiono łączną ilość miejsc noclegowym na całym obszarze LGD. Rysunek 6. Liczba miejsc noclegowych na obszarze LGD w latach Źródło: opracowanie własne. W latach łączna ilość miejsc noclegowych na obszarze LGD Regionu Kozła sukcesywnie rosła. W 2013 nastąpił nieznaczny spadek. Był on związany ze zmniejszoną liczbą obiektów noclegowych. Najistotniejszą kwestią, oceniając rozwój turystyki na obszarze, jest analiza osób, które odwiedzają region i korzystają z miejsc noclegowych. Poniżej przedstawiono zestawienie charakteryzujące to zjawisko. 13

14 Tabela 10. Ilość turystów odwiedzających obszar LGD w latach Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Cały obszar LGD Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Zestawienie dla całego obszaru z uwzględnieniem turystów polskich i zagranicznych przedstawia poniższy wykres. Rysunek 7. Liczba turystów ogółem odwiedzających region z uwzględnieniem turystów polskich i zagranicznych w latach Lata/ilość turystów polskich zagranicznych razem polskich zagranicznych razem polskich zagranicznych razem polskich zagranicznych razem polskich zagranicznych razem polskich zagranicznych razem polskich zagranicznych łącznie polscy zagraniczni razem Źródło: Opracowanie własne 14

15 Ilość turystów odwiedzających obszar LGD systematycznie rosła w latach W latach 2012 i 2013 nastąpił spadek tej liczby. Podobna tendencja została zachowana biorąc pod uwagę napływ turystów zagranicznych. Z analizy powyższych zestawień wynika również, że największa ilość turystów odwiedza Gminę Trzciel. Zastanawiający jest również wysoki udział turystów zagranicznych. Aby zbadać to zjawisko nawiązano kontakt z pracownikiem Urzędu Miejskiego w Trzcielu, który poinformował, że taka duża liczba osób odwiedzających Trzciel wynika z jego położenia przy autostradzie A2 oraz drodze międzynarodowej E 30. Turyści udający się na zachód, zwłaszcza Rosjanie, zatrzymują się na jedną noc, aby odpocząć i następnego dnia udać się w dalszą podróż. Drugą grupą osób, które korzystały z noclegów to pracownicy budujący nową autostradę A2. Taka statystyka może zaciemniać jednak obraz ruchu turystycznego, zwłaszcza osób, które przyjeżdżają, aby skorzystać z walorów turystycznych obszaru, a nie li tylko skorzystać jednorazowo z noclegu. Kolejną, dużą grupą osób, które korzystają z noclegów są delegacje przyjeżdzające do dużych zakładów pracy takich jak np. IKEA Industry. Najmniejsza liczba turystów występuje w Gminie Siedlec. Jest to związane oczywiście z bardzo małą bazą noclegową. 2.6 Dochody i wydatki gmin Rozwój gospodarczy regionu odzwierciedlany jest także w dochodach, jakie uzyskują poszczególne gminy. Na dochody gmin składają się m.in. subwencje, dotacje oraz wpływy z podatków. Poniżej przedstawiono dynamikę tego zjawiska. Tabela 11. Dochody gmin ogółem w latach Lata/dochód w mln zł. Babimost 19,42 17,02 15,51 23,50 25,09 21,79 26,60 Kargowa 13,48 14,11 15,48 14,58 16,57 17,61 19,64 Trzciel 14,80 15,94 16,20 17,11 17,09 18,33 19,68 Siedlec 27,28 29,46 30,29 33,77 34,78 33,76 36,98 Zbąszynek 14,99 16,65 16,88 21,26 27,66 29,65 33,53 Zbąszyń 28,17 27,34 30,52 31,88 32,38 40,42 38,11 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS We wszystkich gminach należących do LGD, w okresie badawczym nastąpił wzrost dochodów. Procentowy przyrost dochodów poszczególnych gmin na koniec okresu badawczego w stosunku do jego początku przedstawia poniższa tabela. 15

16 Tabela 12. Procentowy przyrost dochodów poszczególnych gmin na koniec okresu badawczego. Wzrost dochodów Babimost 36,96 % Kargowa 45,72 % Trzciel 32,99 % Siedlec 35,26 % Zbąszynek 123,75 % Zbąszyń 35,53 % Źródło: Opracowanie własne. Z powyższego zestawienia wynika, iż oprócz gminy Zbąszynek, procentowy wzrost dochodów gmin obszaru LGD na koniec okresu badawczego jest zbliżony i wynosi ok. 35 %. Całkiem inna sytuacja wystąpiła w gminie Zbąszynek, gdzie przyrost ten wyniósł ponad 123 %. Może to być spowodowane gwałtownym rozwojem największego na tym obszarze przedsiębiorstwa tj. IKEA Industry, które ma swoją siedzibę właśnie w tej gminie. W następnej kolejności przeanalizowana została struktura dochodów gmin, ze szczególnym uwzględnieniem udziału podatku od nieruchomości oraz podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych stanowiących dochód budżetu państwa. Tabela 13. Dochody z podatku od nieruchomości w gminach w latach Lata/dochód z podatku od nieruchomości w mln zł. Babimost 2,79 2,96 3,20 4,01 5,38 5,37 5,28 Kargowa 1,73 1,74 1,84 1,98 2,24 2,58 3,02 Trzciel 1,86 2,02 2,05 2,28 2,29 2,57 2,52 Siedlec 2,68 2,56 2,96 3,02 3,42 3,34 3,96 Zbąszynek 1,96 2,48 2,12 1,79 4,43 6,23 6,96 Zbąszyń 2,82 2,68 3,43 3,17 3,79 3,90 4,45 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Z powyższego zestawienia wynika, iż największe wpływy z podatku od nieruchomości ma Zbąszynek. Na koniec okresu badawczego wzrósł o ponad 355% w stosunku do roku bazowego Z wiązane jest to z wielkimi inwestycjami przeprowadzonymi przez firmę IKEA Industry polegającymi na budowie wielkopowierzchniowych hal produkcyjnych i magazynowych. Podobna sytuacja istnieje w Gminie Babimost, gdzie ta sama firma prowadzi swoją działalność i również rozwijała swą bazę, choć dynamika wzrostu dochodów z tego podatku nie była aż tak wielka, jak w przypadku Zbąszynka. 16

17 W całym okresie badawczym we wszystkich gminach należących do LGD następował sukcesywny wzrost udziału podatku od nieruchomości w dochodach tych gmin. Tabela 14. Udział podatku PIT w dochodach gmin. Lata/udział podatku PIT w dochodach gmin w mln zł. Babimost 2,13 2,63 2,25 2,38 2,74 2,95 3,03 Kargowa 1,80 2,06 1,97 1,81 2,30 2,30 2,45 Trzciel 1,55 1,87 1,71 1,64 2,02 2,55 2,24 Siedlec 5,20 5,98 6,28 5,74 6,85 6,93 6,61 Zbąszynek 2,62 3,35 2,75 2,92 3,56 3,79 4,20 Zbąszyń 4,88 5,94 5,21 5,35 6,15 6,27 6,89 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Wszystkie gminy na przestrzeni lat odnotowały wzrost udziału podatku dochodowego od osób fizycznych w swoich dochodach. Największe dochody z tego tytułu otrzymują gminy Zbąszyń i Siedlec, jest to niewątpliwie związane z największą liczbą mieszkańców w tych gminach. Skorelowane jest to również z najmniejszą stopą bezrobocia tam występującą. Tabela 15. Udział podatku CIT w dochodach gmin. Lata/udział podatku CIT w dochodach gmin w mln zł. Babimost 0,17 0,19 0,33 0,49 0,45 0,47 0,25 Kargowa 0,60 0,48 0,78 0,67 0,28 0,26 0,50 Trzciel 0,06 0,05 0,09 0,10 0,07 0,03 0,12 Siedlec 0,20 0,16 0,16 0,21 0,24 0,23 0,20 Zbąszynek 0,36 0,42 0,43 1,00 1,11 0,93 0,49 Zbąszyń 0,12 0,14 0,18 0,24 0,11 0,22 0,08 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS Niewątpliwie najmniejszy udział w dochodach gmin ma podatek CIT, który podobnie jak PIT stanowi dochód budżetu państwa, natomiast do gmin wpływa jedynie ich procentowy odpis. Najmniejsze wpływy z CIT odnotowuje Zbąszyń, gdyż stosunkowo mało podmiotów gospodarczych funkcjonujących jako osoby prawne ma swoje siedziby na jego terenie. Najlepszy obraz na temat potencjału i możliwości rozwojowych uzyskamy porównując dochody własne gmin w przeliczeniu na mieszkańca (per capita). 17

18 Tabela 16. Dochody własne gmin w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach Lata/dochód na 1 mieszkańca w zł. Babimost 1097, , , , , , ,75 Kargowa 1074, , , , , , ,10 Trzciel 872, ,93 984, , , , ,15 Siedlec 910, , , , , , ,63 Zbąszynek 871, ,24 983, , , , ,93 Zbąszyń 1018,08 912,06 998,50 999, , , ,73 Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Z analizy powyższego zestawienia wynika, iż największy dochód własny gmin w przeliczeniu na mieszkańca występuje w gminach Babimost i Zbąszynek, tam też istnieje największy przyrost tego dochodu na koniec okresu badawczego w porównaniu z początkiem: Zbąszynek 187% a Babimost 160%. Niewątpliwie na taki stan rzeczy wpływ ma dynamiczny rozwój firmy IKEA Industry w tych gminach. Najmniejszy dochód per capita występuje w gminach Trzciel i Zbąszyń. Dla porównania, poniżej przedstawiono średni dochód własny gmin w kraju bez miast na prawach powiatu w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Tabela 17. Średni dochód własny gmin w kraju bez miast na prawach powiatu na 1 mieszkańca. Dochód własny Na 1 mieszkańca w zł. Lata 1045, , , , , , ,34 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych / Z analizy danych w tabeli 16 i 17 wynika iż w 2013 roku dochody własne gmin Babimost i Zbąszynek w przeliczeniu na 1 mieszkańca znacząco przewyższają średnią krajową. Babimost osiąga 191,69% średniej krajowej, natomiast Zbąszynek 167,77%. Większy dochód własny na 1 mieszkańca niż średnia w kraju osiąga także Kargowa, choć na mniejszym poziomie 115%. Pozostałe gminy na obszarze LGD odnotowują mniejsze dochody w stosunku do średniej krajowej. W podobny sposób przeanalizowano wydatki gmin na jednego mieszkańca w konfrontacji ze średnią krajową. W tym przypadku analizie poddano wydatki budżetowe ogółem. 18

19 Tabela 18. Wydatki gmin w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach Lata/wydatki na 1 mieszkańca w zł. Babimost 2651, , , , , , ,00 Kargowa 1989, , , , , , ,71 Trzciel 2384, , , , , , ,91 Siedlec 2361, , , , , , ,32 Zbąszynek 1698, , , , , , ,04 Zbąszyń 1804, , , , , , ,87 Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Z powyższego zestawienia wynika, że największe wydatki w przeliczeniu na 1 mieszkańca występują w gminach Babimost i Zbąszynek. Jest to skorelowane z największymi dochodami własnymi tych gmin. Poniżej analogicznie przedstawiono średnie wydatki gmin bez miast na prawach powiatu w kraju w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Tabela 19. Średnie ogólne wydatki gmin w kraju, bez miast na prawach powiatu, na 1 mieszkańca. wydatki Na 1 mieszkańca w zł. Lata 2210, , , , , , ,68 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych / Analiza powyższych zestawień wskazuje, że jedynie gminy Siedlec i Zbąszyń wykazują mniejsze wydatki budżetowe w roku 2013 w przeliczeniu na 1 mieszkańca w stosunku do średniej krajowej, natomiast w gminach Babimost i Zbąszynek wydatki te znacząco przewyższają średnią. Na przestrzeni całego okresu badawczego relacje te kształtowały się na bardzo różnym poziomie. W budżetach gmin jednym z największych wydatków są nakłady na oświatę. Często subwencja oświatowa otrzymywana z budżetu państwa jest niewystarczająca na pokrycie wszystkich wydatków na utrzymanie szkół i przedszkoli, w związku z tym gminy przekazują dodatkowe środki z dochodów własnych. Poniżej przeanalizowano kwestię wydatków oświatowych gmin w przeliczeniu na 1 mieszkańca i skonfrontowano je ze średnimi wydatkami gmin bez miast na prawach powiatu w kraju. 19

20 Tabela 20. Wydatki gmin na oświatę w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Lata/wydatki na oświatę na 1 mieszkańca w zł. Babimost 806,44 884,66 943, , , , ,53 Kargowa 742,76 779,01 809,83 903,13 858,84 930, ,46 Trzciel 877,87 963, , , , , ,50 Siedlec 996, , , , , , ,39 Zbąszynek 636,37 703,11 743,80 788,57 954, , ,26 Zbąszyń 687,85 830,88 836,32 895,76 965, , ,09 Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Spośród wszystkich gmin na koniec okresu badawczego gminy Siedlec i Zbąszynek odnotowują największe wydatki na oświatę w przeliczeniu na 1 mieszkańca, najmniej zaś gminy Zbąszyń i Kargowa. W przypadku Zbąszynka jest to spowodowane przejęciem przez samorząd gminy szkoły średniej. Bez względu na to, od 2007 roku do 2013 sukcesywnie wydatki na oświatę rosły we wszystkich gminach na obszarze LGD Regionu Kozła. Poniżej przedstawione zostało zestawienie średnich wydatków oświatowych przez gminy na 1 mieszkańca w kraju. Tabela 21. Średnie wydatki gmin w kraju na oświatę, bez miast na prawach powiatu, w przeliczeniu na 1 mieszkańca. wydatki Na 1 mieszkańca w zł. Lata 805,80 889,01 960, , , , ,15 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych / W stosunku do średnich wydatków gmin na oświatę w kraju, gminy Regionu Kozła nie odbiegają znacząco. Powyżej średniej krajowej znajdują się Zbąszynek i Siedlec. Tabela 22. Procentowy udział wydatków na oświatę do wydatków ogółem. Lata/wydatki na oświatę do wydatków ogółem w % Babimost 30,42 32,03 36,07 22,78 33,87 31,26 25,85 Kargowa 37,34 28,32 29,90 26,23 29,61 31,34 32,16 Trzciel 36,81 41,28 40,05 37,34 37,95 43,61 35,40 Siedlec 42,21 46,19 42,28 40,88 39,36 45,44 49,45 Zbąszynek 37,46 36,99 32,77 23,37 27,14 32,41 34,19 Zbąszyń 38,11 39,24 37,84 40,28 35,19 37,43 37,30 Źródło: opracowanie własne 20

21 Największe wydatki na oświatę w stosunku do wydatków ogółem ponosi gmina Siedlec, ponad 49%. Taka relacja utrzymywała się na przestrzeni ostatnich 7 lat. Najmniejszy udział wydatków oświatowych w wydatkach ogółem ma natomiast Babimost. Zważywszy, iż Babimost ma największe dochody własne na mieszkańca i najmniejsze wydatki na oświatę, można wysnuć wniosek, że właśnie ta gmina ma największy potencjał rozwojowy. 2.7 Infrastruktura społeczna i komunalna Woda, kanalizacja, gaz Na jakość życia mieszkańców w danej gminie wpływa także dostępność do infrastruktury społecznej i komunalnej. Ma to swoje przełożenie również na atrakcyjność regionu, jego postrzeganie na zewnątrz i potencjał rozwojowy. Tabela 22. Zaopatrzenie mieszkańców poszczególnych gmin w wodę, kanalizację i gaz w % Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń obszar Lata/% woda kanalizacja gaz miasto 74,2 78,1 82,0 83,8 92,5 96,2 wieś 89,6 90,4 0,0 63,8 68,7 79,4 ogółem 79,7 82,5 52,8 76,6 84,0 90,1 miasto 86,3 87,7 65,8 71,5 89,7 91,7 wieś 35,9 59,7 0,0 0,0 25,7 30,9 ogółem 67,9 77,6 41,8 45,8 66,3 69,8 miasto 57,8 58,3 67,3 68,0 0,0 0,0 wieś 59,3 59,6 1,7 1,7 0,0 0,0 ogółem 58,8 59,1 26,0 26,9 0,0 0,0 miasto wieś 82,8 88,6 26,2 39,1 67,5 71,8 ogółem 82,8 88,6 26,2 39,1 67,5 71,8 miasto 99,2 99,3 97,1 97,5 64,6 86,4 wieś 73,2 75,3 17,3 27,1 44,7 52,3 ogółem 89,0 89,8 65,8 69,7 56,8 72,9 miasto 82,1 83,3 47,7 60,5 92,3 93,7 wieś 74,4 75,1 0,0 5,0 50,3 56,6 ogółem 78,5 79,4 25,6 34,4 72,8 76,2 Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Najbardziej zaawanasowana w zaopatrzenie mieszkańców w niezbędne media jest gmina Babimost, najmniej zaś gmina Trzciel, która w ogóle nie posiada infrastruktury gazowej. Najbardziej znaczący postęp w rozwoju mediów dotyczy rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Największy problem z zaopatrzeniem zwłaszcza w kanalizację jest na wsiach, ze względu na często rozproszoną zabudowę. Najgorzej pod tym względem jest w gminach Kargowa i Trzciel. 21

22 Rozbudowa sieci kanalizacyjnej jest bardzo istotna z punktu widzenia jakości życia mieszkańców, a także ochrony środowiska. W latach gminy prowadziły intensywne inwestycje w tym zakresie, korzystając z funduszy unijnych. Poniżej przeanalizowano postęp w rozbudowie kanalizacji na terenie gmin należących do LGD Regionu Kozła. Tabela 23. Rozwój kanalizacji w poszczególnych gminach Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Obszar LGD Lata/kanalizacja Km sieci Ilość przyłączy Osoby korzystające wartość 16,5 45, przyrost 28, wartość 13,6 17, przyrost 4, wartość 17,7 18, przyrost 0, wartość 42,5 63, przyrost 21, wartość 21,4 39, przyrost 17, wartość 12,7 31, przyrost 19, Przyrost w % 73% 55% 26% Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Najdłuższą sieć w okresie badawczym wybudowano w Babimoście, natomiast biorąc pod uwagę liczbę przyłączy i wzrost ilości mieszkańców korzystających z rozbudowanej sieci, to niewątpliwie liderem jest Siedlec. W skali całego obszaru LGD, w badanym okresie, liczba osób, która może obecnie korzystać z sieci kanalizacyjnej wzrosła do 2013 o 26% i stanowi 46,4% ogółu mieszkańców Regionu Kozła. 22

23 2.7.2 Budynki mieszkalne Rozwój budownictwa mieszkalnego w gminach Regionu Kozła poniższym zestawieniu. przedstawiono w Tabela 24. Ilość budynków mieszkalnych w latach Lata/budynki przyrost Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Obszar LGD Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Największy przyrost budynków mieszkalnych w okresie badawczym, nastąpił w gminie Zbąszynek, najmniejszy zaś w gminie Babimost. W zestawieniu z liczbą ludności, współczynnik przyrostu budynków mieszkalnych na 1000 mieszkańców jeszcze bardziej przemawia na korzyść Zbąszynka Miejsca w przedszkolach Na poziom życia mieszkańców wpływa również łatwość dostępu do przedszkoli i poziom edukacji przedszkolnej. Poniżej przedstawiono ilość miejsc w przedszkolach, kształtującą się w poszczególnych latach. Tabela 25. Ilość miejsc w przedszkolach w latach Lata/ilość miejsc w przedszkolach przyrost Babimost % Kargowa % Trzciel % Siedlec % Zbąszynek % Zbąszyń % Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Pod względem ilości miejsc w przedszkolach, najkorzystniejsza sytuacja występuje w gminie Siedlec. Biorąc pod uwagę przyrost miejsc w okresie badawczym, największy postęp 23

24 odnotowano w gminie Kargowa, najgorszy zaś w gminie Babimost. Pełen obraz uzyskamy dokonując analizy liczby dzieci przypadających na 1 miejsce w przedszkolach. Tabela 26. Ilość dzieci w wieku 3-5 lat na 1 miejsce w przedszkolach w latach Lata/ilość dzieci w wieku 3-5 lat na 1 miejsce w przedszkolach Babimost 0,85 0,93 0,88 0,81 0,75 0,77 0,84 Kargowa 3,33 2,14 1,68 1,35 1,50 1,71 1,72 Trzciel 0,90 0,93 0,96 1,03 0,95 1,00 1,09 Siedlec 1,26 1,32 1,22 1,08 1,05 1,01 0,99 Zbąszynek 1,02 0,82 0,94 0,80 0,84 0,83 0,88 Zbąszyń 1,63 1,69 1,29 1,45 1,35 1,34 1,23 Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Z analizy powyższego zestawienia wynika, że praktycznie w większości gmin ilość miejsc w przedszkolach jest wystarczająca, gdzie wskaźnik osiąga poziom poniżej 1 (ilość miejsc jest większa niż ilość dzieci). Nieznacznie przewyższa wartość 1 w gminie Trzciel. Mimo, że przyrost miejsc największy był w gminie Kargowa, to nadal ich ilość jest niewystarczająca, aby w pełni zaspokoić potrzeby mieszkańców w tym zakresie. Sytuacja ta znacznie odbiega od standardów w pozostałych gminach Świetlice wiejskie Aktywności mieszkańców często sprzyja odpowiednia infrastruktura. Do najważniejszej infrastruktury społecznej na wioskach należą świetlice, w których mogą odbywać się różne spotkania, sprzyjają one również integracji i aktywizacji. Czasami funkcję świetlicy wiejskiej pełni remiza strażacka. Poniżej przedstawiono zestawienie obrazujące to zjawisko. Tabela 27. Liczba świetlic wiejskich (bez remiz strażackich) w poszczególnych gminach. Liczba wsi Liczba świetlic Babimost 6 6 Kargowa 9 9 Trzciel 12 9 Siedlec Zbąszynek 5 1 Zbąszyń 14 9 Źródło: Dane Urzędów Gmin. Najlepsza sytuacja dotycząca świetlic wiejskich występuje w gminach Babimost, Kargowa, Siedlec. Najmniej świetlic występuje w gminie Zbąszynek. 24

25 2.8 Aktywność społeczna Badaniu poddano również aktywność społeczną wyrażoną w ilości organizacji społecznych, które są zarejestrowane w KRS. Do organizacji tych zalicza się zarówno fundacje, jak i inne organizacje działające w formie stowarzyszeń w tym także klubu sportowe, straże pożarne itd. Tabela 28. Ilość zarejestrowanych organizacji społecznych w latach Lata/ilość organizacji społecznych przyrost Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Obszar LGD Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Praktycznie we wszystkich gminach nastąpił mniejszy lub większy przyrost rejestrowanych organizacji społecznych, działających w najróżniejszych dziedzinach. Jest to bardzo pozytywne zjawisko. W gminie Trzciel w ostatecznym rozrachunku ilość pozostała bez zmian, choć jest ona największa spośród wszystkich gmin. Na całym obszarze liczba wspomnianych organizacji wzrosła o 53 co stanowi przyrost o 35%. Po części na zjawisko takie miała wpływ możliwość pozyskania funduszy unijnych przez zarejestrowane w KRS organizacje. Tabela 29. Ilość klubów sportowych i zespołów artystycznych w latach Lata/ilość klubów sportowych i zespołów artystyczne kluby zespoły kluby zespoły Babimost Kargowa Trzciel Siedlec Zbąszynek Zbąszyń Źródło : opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych. 25

26 Analizując aktywność społeczną w dziedzinie sportu i kultury, to największa aktywność mieszkańców istnieje w dziedzinie artystycznej. 3. Wpływ realizacji LSR na rozwój obszaru W wyniku realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju przez Lokalną Grupę Działania Regionu Kozła, nastąpił znaczny rozwój obszaru. Zrealizowano 220 projektów służących społeczeństwu zarówno w rozwoju przedsiębiorczości, aktywizacji i poprawie infrastruktury. Tabela 29. Ilość złożonych i zrealizowanych projektów w ramach LSR na dzień Działanie złożone projekty zrealizowane Złożone/ zrealizowane Małe projekty % Odnowa i rozwój wsi % Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Źródło : opracowanie własne % % Rodzaje zrealizowanych operacji w ramach działań odnowa wsi i małe projekty. 26

27 Typ operacji ilość Budowa placów zabaw 35 Remont i wyposażenie świetlic wiejskich 22 Organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych 43 Wydawnictwa promocyjne 16 Budowa miejsc rekreacyjno - wypoczynkowych 18 Remont obiektów sportowych 5 Organizacja szkoleń i warsztatów 11 Odnawialne źródła energii 2 Budowa Ścieżek rowerowych 3 Remont obiektów zabytkowych, kościoły 2 Remont obiektów straży pożarnych 2 Multiteki 1 Oznakowanie szlaków turystycznych 5 Wykonanie stron www i audioprzewodników 3 Informatyzacja 2 Doposażenie w stroje i instrumenty 7 27

28 Źródło : opracowanie własne. Tabela 30. Wykorzystanie środków z LSR przez poszczególne gminy z podziałem na działania. Tworzenie i Różnico- Małe Odnowa i Łącznie rozwój wanie projekty rozwój wsi Babimost , , , , ,67 Kargowa , , , , ,38 Trzciel , , , , ,87 Siedlec , , , , ,18 Zbąszynek , , , , ,26 Zbąszyń ,00 0, , , ,40 Obszar LGD , , , , ,76 Źródło : opracowanie własne. W ostatecznym rozrachunku najwięcej środków dostępnych z realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju wykorzystała gmina Zbąszyń, najmniej zaś gmina Trzciel. Właściciele mikroprzedsiębiorstw najczęściej sięgali po środki z gminy Zbąszyń i Siedlec, najmniej aktywni byli w gminie Trzciel. Z kolei najwięcej rolników z gminy Siedlec sięgnęło po środki finansowe, aby rozszerzyć swoją działalność świadcząc usługi poza rolnictwem. Ze Zbąszynia nikt nie skorzystał z takiej możliwości. Liderem w realizacji małych projektów okazała się Babimost, a projektów infrastrukturalnych na wsiach, gmina Zbąszyń. Łączna wartość wszystkich zrealizowanych projektów to ,76 28

29 4. Ocena społecznościowa Rozwój obszaru LGD Regionu Kozła na przestrzeni ostatnich lat poddano ocenie mieszkańców. Przeprowadzono kwestionariuszowe badani ankietowe. W badaniu brało udział 139 respondentów z gmin: Babimost, Kargowa, Trzciel, Siedlec, Zbąszynek, Zbąszyń. WYNIKI ANKIETY Pytanie 1 Czy słyszał(a) Pan/Pani o Lokalnej Grupie Działania Regionu Kozła? 7% Tak 93% Nie Pytanie 2 Skąd się Pan/Pani dowiedział(a) o działalności Lokalnej Grupy Działania Regionu Kozła? Z urzędu gminy 47% Od znajomych 15% Internetu 25% Z prasy 13%

30 Pytanie 3 Czy wie Pan/Pani czym zajmuje się Lokalna Grupa Działania Regionu Kozła? 6% Tak Nie 94% Pytanie 4 Z jakich form działalności LGD Regionu Kozła Pan(i) korzystał(a)? 38% 34% 18% 5% 6% Materiały wydawnicze i promocyjne, Szkolenia Wyjazdy studyjne Imprezy i wydarzenia organizowane przez LGD Doradztwo 30

31 Pytanie 5 Jak ocenia Pan/Pani działalność LGD Regionu Kozła w skali 1-5? Wyniki przedstawiono w postaci średniej ważonej. Dostępność pracowników w biurze (kontakt osobisty, telefoniczny, Organizacja imprez 4,07 4,10 Organizacja naborów i oceny wniosków o dotacje z UE Działalność doradcza 3,73 3,80 Działalność informacyjna, jakość materiałów promocyjnych 3,96 3,50 3,60 3,70 3,80 3,90 4,00 4,10 4,20 Pytanie 6 Jak ocenia Pan/Pani rozwój Regionu Kozła na przestrzeni ostatnich 6 lat? 60% 50% 40% 30% 20% 27% 41% 18% 19% 34% 29% 14% 15% 13% 30% 44% 13% 33% 29% 16% 17% 13% 24% 48% 13% 32% 44% 15% 27% 27% 21% 20% 10% 0% 0% Rozwój gospodarczy 3% Stan środowiska naturalnego 0% Rozwój turystyki, ruch turystyczny, jakość bazy 5% Oświata i edukacja 2% 2% Kultura, ilość i jakość imprez 8% Sport, imprezy sportowe, baza sportowa 5% Demografia Gorzej Bez zmian Trochę lepiej Znacznie lepiej Nie mam zdania 31

32 Pytanie 7 W jakich dziedzinach przede wszystkim powinien następować rozwój Regionu Kozła biorąc pod uwagę specyfikę regionu i uwarunkowania? Oświata i wszelka edukacja Sport 9% 9% Kultura i dziedzictwo, 18% Ochrona środowiska, Organizacje społeczne, Przedsiębiorczość, 11% 11% 14% Turystyka, 29% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Pytanie 8 Która według Pana/Pani grupa społeczna wymaga szczególnej troski, do której powinny być kierowane różne działania? Osoby Osoby starsze; 13% samotne; 2% Dzieci; 13% Osoby niepełnosprawne; Bezrobotni; 15% Młodzież; 49% 32

33 Pytanie 9 Jakie zauważa Pan/Pani znaczące problemy w regionie lub swojej gminie? Mała aktywność mieszkańców 25% Brak oferty dla młodzieży 21% Zły stan środowiska naturalnego 4% Zła infrastruktura turystyczna 8% Zła infrastruktura sportowa 3% Brak dostatecznej liczby żłobków i 5% Brak dobrze wykształconej kadry 6% Mała liczba organizacji społecznych 7% Mała promocja, 8% Bezrobocie 13% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Pytanie 10 Jakie działania należy podejmować, aby podnieść atrakcyjność Regionu, zapewnić jego rozwój, poprawić warunki życia mieszkańców? Pobudzać rozwój zainteresowań dzieci i Poprawić jakość edukacji w regionie, Rozbudowywać infrastrukturę turystyczną Poprawić wykorzystanie istniejącej Pobudzić przedsiębiorczość, Poprawić aktywność społeczną Organizować imprezy kulturalne, Organizować szkolenia dające konkretne Zapewnić szeroką promocję Regionu 4% 4% 6% 16% 14% 13% 17% 13% 12% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18% 33

34 Pytanie 11 Co jest szansą dla rozwoju Regionu Kozła? Programy pomocowe z Unii Europejskiej Wzrost zamożności mieszkańców Rosnące zapotrzebowanie na odnawialne Współpraca w ramach partnerstw Rozwijająca się turystyka weekendowa Akweny wodne, rzeka, jeziora Dobre położenie komunikacyjne Bliskość granicy 3% 6% 10% 10% 21% 19% 16% 15% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Pytanie 12 Co wyróżnia Region Kozła i stanowi jego silną stronę? Mnogość imprez kulturalnych i sportowych Dobra baza sportowa i rekreacyjna Dobry stan środowiska naturalnego 6% 8% 9% Rozwój gospodarczy i niskie bezrobocie 12% Aktywność społeczna 4% Walory turystyczne 23% Zabytki 11% Kultura i folklor 27% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 34

35 Pytanie 13 Z jakich źródeł najchętniej korzystał(a)by Pan/Pani pozyskując informacje na temat LGD i jej działalności? 57% 6% 21% 16% INTERNET PRASA MATERIAŁY WYDAWNICZE ZA POŚREDNICTWEM URZĘDÓW GMIN 35

36 5. Wnioski Po dokonanej analizie danych zastanych (desk research) z Głównego Urzędu Statystycznego z Bazy Danych Lokalnych oraz materiałów własnych LGD Regionu Kozła za okres obejmujący lata dotyczących głównych obszarów wpływających na rozwój regionu, a także badań jakościowych za pomocą ankiety przeprowadzonej wśród mieszkańców gmin Regionu Kozła, można wyciągnąć następujące wnioski, które powinny być wykorzystane w Lokalnej Strategii Rozwoju Regionu Kozła na lata W okresie obejmującym lata na terenie całego obszaru LGD Regionu Kozła : 1. Zmniejszyła się liczba ludności zarówno w wieku przedprodukcyjnym, jak i produkcyjnym. Zwiększyła się natomiast liczba ludności w wieku poprodukcyjnym o ponad 20,86%. Takie zjawisko ewidentnie jest niekorzystne. 2. Bezrobocie wzrosło o 2,22 punkty procentowe, tj. o 781 osób i wyniosło w 2013 r osób przy ilości 1504 osób w 2007 roku. 3. Stopa bezrobocia jest znacznie niższa, niż w skali kraju i większości powiatów, z wyjątkiem powiatu wolsztyńskiego. 4. Przybyło 349 nowych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. 5. Nastąpił przyrost liczby miejsc noclegowych o 25% 6. Spadała liczba turystów odwiedzających Region Kozła o 19%. 7. Nastąpił wzrost dochodów gmin. 8. Wzrosły w pływy do budżetów gmin z tytułu podatku od nieruchomości oraz udziału podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). 9. Nastąpił wzrost dochodów własnych gmin Regionu Kozła w przeliczeniu na mieszkańca (per capita). Średnio dla obszaru RK o 86%. 10. Średnie dochody własne gmin per capita są wyższe od dochodów gmin w skali kraju 11. Średnie wydatki gmin na mieszkańca (per capita) wzrosły o 60% 12. Średnie ogólne wydatki gmin per capita są wyższe od średnich wydatków gmin w kraju. 13. Średnie wydatki gmin na oświatę per capita wzrosły o 50% i są nieznacznie wyższe od średniej w kraju. 14. liczba osób, która może obecnie korzystać z sieci kanalizacyjnej wzrosła o 26% i stanowi 46,4% ogółu mieszkańców Regionu Kozła. 15. O 6% nastąpił przyrost budynków mieszkalnych. 16. Ilość miejsc w przedszkolach generalnie zaspokaja zapotrzebowanie. 17. Nastąpił przyrost organizacji społecznych o 35% 18. największa aktywność mieszkańców istnieje w dziedzinie artystycznej. Analiza odpowiedzi respondentów udzielonych podczas badań ankietowych dostarcza następujących informacji: 1. Większość osób pozytywnie ocenia rozwój Regionu Kozła na przestrzeni ostatnich 6 lat. 36

37 2. Respondenci uważają, że rozwój Regionu Kozła powinien przede wszystkim następować w obszarach turystyki oraz kultury i dziedzictwa. 3. Grupą społeczną do której szczególnie powinny być kierowane działania LGD stanowią młodzież i osoby starsze. 4. Do znaczących problemów w regionie zaliczono przede wszystkim małą aktywność społeczną oraz brak oferty dla młodzieży. 5. Aby podnieść atrakcyjność regionu należy w pierwszej kolejności: poprawić aktywność społeczną mieszkańców, pobudzić rozwój zainteresowań dzieci i młodzieży oraz rozbudowywać infrastrukturę turystyczną. 6. Szansą dla rozwoju są środki pomocowe z Unii Europejskiej oraz walory turystyczne regionu oraz położenie komunikacyjne 7. Cechą wyróżniającą region są kultura i folklor oraz walory turystyczne. 8. Najlepszym źródłem pozyskiwania informacji jest internet oraz materiały wydawnicze. 37