PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU BYTOWSKIEGO NA LATA Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2025

Transkrypt

1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU BYTOWSKIEGO NA LATA Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2025

2 Zamawiający Powiat Bytowski Wykonawca Ekolog Sp. z o.o. ul. Świętowidzka 6/ Poznań Autorzy opracowania: inż. Katarzyna Walkowiak mgr Aleksandra Woźnicka mgr inż. Dorota Krzemińska mgr Jakub Smakulski mgr Paulina Celebias 2

3 1. Spis treści 1. Spis treści Wykaz skrótów Streszczenie Wstęp Cel i zakres opracowania Struktura programu i metodyka prac Podstawa prawna Ocena stanu środowiska Charakterystyka powiatu bytowskiego Położenie administracyjne i geograficzne Demografia Uwarunkowania gospodarcze Charakterystyka gmin powiatu bytowskiego Ochrona klimatu i jakości powietrza Analiza stanu powietrza Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie ochrony klimatu i jakości powietrza Analiza SWOT Zagrożenia hałasem Analiza stanu wyjściowego Analiza SWOT Pola elektromagnetyczne Analiza stanu wyjściowego Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie pól elektromagnetycznych Analiza SWOT Gospodarowanie wodami Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie gospodarowania wodami Analiza SWOT Gospodarka wodnościekowa Analiza stanu wyjściowego Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie gospodarki wodnościekowej Analiza SWOT Zasoby geologiczne Analiza stanu wyjściowego Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie zasobów geologicznych Analiza SWOT

4 5.8 Gleby Analiza stanu wyjściowego Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie ochrony gleb Analiza SWOT Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Analiza stanu wyjściowego Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie gospodarki odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów Analiza SWOT Zasoby przyrodnicze Analiza stanu wyjściowego Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie zasobów przyrodniczych Analiza SWOT Zagrożenie poważnymi awariami Analiza stanu wyjściowego Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie zagrożenia poważnymi awariami Analiza SWOT Działania edukacyjne Monitoring środowiska Nadzwyczajne zagrożenia środowiska i adaptacja do zmian klimatu Cele Programu Ochrony Środowiska, zadania oraz ich finansowanie System realizacji programu ochrony środowiska Spis tabel Spis rycin Załączniki do programu ochrony środowiska

5 2. Wykaz skrótów Nazwa skrótu Analiza SWOT GDDKiA GIOŚ GUS JCWP JCWPd JST KPGO KPOŚK WPGO KZGW NFOŚiGW OZE PEM PGWWP PM2,5 PM10 PMŚ POKzA POP POŚ PROW RDLP RDOŚ RZGW SOOŚ UE WFOŚiGW WIOŚ ZDR ODR ZDW ZZR Wyjaśnienie Analiza SWOT jest jedną z najczęściej stosowanych metod analizy strategicznej.polega na analizie silnych i słabych stron organizacji oraz szans i zagrożeń które się przed nią pojawiają.swot, to skrót od: strengths (mocne strony), weaknesses (słabe strony), opportunities (szanse), threats (zagrożenia). Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Główny Urząd Statystyczny Jednolite Części Wód Powierzchniowych Jednolite Części Wód Podziemnych Jednostka Samorządu Terytorialnego Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Odnawialne Źródła Energii Pola elektromagnetyczne Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Pył zawieszony o granulacji do 2,5 μm Pył zawieszony o granulacji do 10 μm Państwowy Monitoring Środowiska Program Oczyszczania Kraju z Azbestu Program Ochrony Powietrza Program Ochrony Środowiska Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko Unia Europejska Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Zakłady Dużego Ryzyka Ośrodek Doradztwa Rolniczego Zarząd Dróg Wojewódzkich Zakłady Zwiększonego Ryzyka 5

6 3. Streszczenie Program Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego na lata z perspektywa do roku 2025 zawiera podstawowe informacje na temat aktualnego stanu poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego na terenie powiatu, a także występujących w jej granicach zagrożeń i problemów. Opracowany dokument jest zgodny z dokumentami strategicznymi na poziomie krajowym i wojewódzkim. Nadrzędnym celem programu jest prowadzenie na terenie powiatu działań zgodnych z ideą zrównoważonego rozwoju oraz utrzymanie jego cennych wartości przyrodniczych. Powiat bytowski położony jest w północnej Polsce, w południowozachodniej części województwa pomorskiego. Jego powierzchnia wynosi km 2, natomiast liczba ludności wynosi prawie 79 tysięcy osób. Powiat terytorialnie obejmuje 8 gmin wiejskich: Borzytuchom, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie i 2 gminy miejskowiejskie: Bytów i Miastko. Ze względu na dynamiczny rozwój gospodarczy analizowanego obszaru oraz zachodzące w nim na przestrzeni lat zmiany strukturalne, powiat zmaga się obecnie z różnego rodzaju zagrożeniami środowiska przyrodniczego. Głównym problemem w zakresie ochrony klimatu oraz powietrza jest emisja zanieczyszczeń, pochodzących z indywidualnych systemów grzewczych oraz transportu drogowego. Zadania przedstawione w niniejszym dokumencie skupiają się przede wszystkim na ograniczeniu ilości zanieczyszczeń i poprawie jakości powietrza atmosferycznego, poprzez modernizację nawierzchni dróg. Na terenie powiatu bytowskiego nie występują drogi o dużym natężeniu ruchu. W powiecie nie ma informacji na temat uciążliwości hałasu przemysłowego. Do głównych emitorów hałasu w granicach powiatu, możemy zaliczyć np. tartaki, zakłady przemysłu drzewnego, zakłady produkcji kruszywa i warsztaty mechaniczne. Na terenie powiatu znajdują się przesyłowe linie elektroenergetyczne oraz stacje bazowe telefonii komórkowej. Obecność, emitorów nie powoduje jednak przekroczenia dopuszczalnego poziomu natężenia pól elektromagnetycznych. Zadaniem powiatu jest bieżące monitorowanie źródeł promieniowania oraz ograniczenie powstawania nowych emitorów promieniowania na terenach gęstej zabudowy mieszkaniowej na etapie planowania przestrzennego. Przez teren powiatu bytowskiego przepływają rzeki: Słupia, Bytowa, Kamienica, Łupawa, Wieprza, Studnica. Powiat bytowski cechuje bardzo wysoka jeziorność. We własności Starosty Bytowskiego znajdują się łącznie 73 jeziora. Powiat bytowski, odznacza się dobrze rozbudowanym systemem wodociągowym, który obejmuje praktycznie cały analizowany teren. Według danych, pochodzących z Głównego Urzędu Statystycznego z 2015 roku, na terenie powiatu z instalacji wodociągowej korzystało około 92,8% społeczeństwa, natomiast z sieci kanalizacyjnej 75,4%. Na obszarze powiatu, zaleca się jednak rozbudowę oraz modernizację omawianych sieci. Na terenie powiatu bytowskiego wstępują złoża kredy, piasków, żwirów, piasków kwarcowych, surowców ilastych ceramiki budowlanej oraz torfów. Obecny stan złóż geologicznych nie wskazuje na drastyczne zmniejszenie czy zwiększenie w kolejnych latach wydobycia kruszyw naturalnych na terenie powiatu bytowskiego. Nie można natomiast wykluczyć wykrycia w perspektywie do 2024 roku kolejnych złóż kruszyw naturalnych lub złóż innych kopalin. Obszar powiatu bytowskiego pokryty jest plejstoceńskimi osadami lodowcowymi 6

7 i wodnolodowcowymi, takimi jak piaski, gliny i iły, oraz osadami holoceńskimi. Geologiczne zróżnicowanie tych osadów wpłynęło na słabe wysycenie zasadami, a także na niewielką ilość przyswajalnych przez rośliny składników pokarmowych. Na takich osadach wykształciły się gleby brunatne (w większości wyługowane i kwaśne), gleby bielicowe i gleby pseudobielicowe. Na terenie powiatu znajdują się również niewielkie obszary gleb torfowych. Lesistość analizowanego terenu wynosi 52,5%. W granicach powiatu występują m.in. parki krajobrazowe, obszary specjalnej ochrony siedlisk i ptaków, rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo krajobrazowe, itd. Ze względu na wyjątkowe bogactwo przyrodnicze oraz rosnącą liczbę odwiedzających, omawiany teren wymaga szczególnej ochrony przed dewastacją oraz ciągłego monitorowania zachodzących na nim zmian. Dla wyznaczonych zadań opracowano harmonogram realizacji. Zakres wykonania i wdrażania programu będzie podlegał monitoringowi co dwa lata będzie sporządzany raport z programu ochrony środowiska. 4. Wstęp 4.1 Cel i zakres opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania jest dokument pt. Program Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego na lata z perspektywą do roku Obowiązek sporządzenia Programu ochrony środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U poz. 519 z późn. zm.). Zgodnie z art. 17 ustawy, organ powiatu opracowuje program ochrony środowiska. Z wykonania programu organ wykonawczy sporządza co dwa lata raporty, które następnie przedstawia radzie powiatu. Głównym celem sporządzenia, uchwalenia i wdrażania Programu ochrony środowiska jest realizacja przez jednostki samorządu terytorialnego polityki ochrony środowiska. Program ochrony środowiska powinien stanowić podstawę funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem, łączącą wszystkie działania oraz dokumenty dotyczące ochrony środowiska oraz przyrody. Program ochrony środowiska winien spełniać wymagania określone w art. 14, art. 17 i art. 18 ustawy Prawo ochrony środowiska. Zasady i tryb udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie Programu ochrony środowiska określa ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U poz. 1405). Program ochrony środowiska zgodnie z art. 13 i art. 14 ustawy Prawo ochrony środowiska ma określać przede wszystkim zespół działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. W związku z tym, że polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2017 r. poz.1376), program ochrony środowiska powinien być spójny z strategiami i programami strategicznymi obowiązującymi na terenie analizowanego obszaru. Program Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego na lata z perspektywa do roku 2025 jest kontynuacją zadań określonych w poprzednim Programie Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego. 7

8 Program spełnia wymagania zawarte w opracowanym przez Ministerstwo Środowiska dokumencie Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Oznacza to, że w przygotowanym programie: została przeprowadzona ocena stanu środowiska z uwzględnieniem obszarów przyszłej interwencji; w ramach opisu stanu środowiska uwzględnione zostały zagadnienia horyzontalne: adaptacja do zmian klimatu, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring środowiska, uwzględnione zostały cele, kierunki interwencji i zadania wynikające z oceny stanu środowiska; określony został harmonogram rzeczowo finansowy dla zadań własnych samorządu oraz zadań monitorowanych. Ponadto, podczas tworzenia programu uwzględniono założenia zawarte w wojewódzkim programie ochrony środowiska oraz programach sektorowych, strategiach i istniejących planach rozwoju. 4.2 Struktura programu i metodyka prac Program Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego składa się z 7 rozdziałów, w których przedstawiono zagadnienia wstępne, ocenę stanu środowiska, cele, zadania i sposoby ich finansowania oraz system realizacji programu. Tok pracy w ramach opracowania Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego na lata z perspektywą do roku 2025 składał się z kilku etapów. W pierwszej kolejności przeprowadzono prace przygotowawcze, które opierały się na zebraniu materiałów źródłowych oraz danych dotyczących aktualnego stanu środowiska na terenie powiatu. Po zebraniu danych wyjściowych opracowano charakterystykę oraz diagnozę stanu środowiska przyrodniczego z uwzględnieniem dziesięciu obszarów interwencji: ochrona klimatu i jakości powietrza, zagrożenia hałasem, pola elektromagnetyczne, gospodarowanie wodami, gospodarka wodno ściekowa, zasoby geologiczne, gleby, gospodarka odpadami, zasoby przyrodnicze oraz zagrożenia poważnymi awariami. W dokumencie uwzględniono także adaptacje do zmian klimatu oraz nadzwyczajne zagrożenia środowiska, działania edukacyjne i monitoring środowiska. Ponadto, opisano efekty realizacji dotychczas obowiązującego programu ochrony środowiska, dokonano analizy SWOT, na podstawie której określono najpoważniejsze zagrożenia dla miasta z zakresu analizowanych obszarów interwencji. Dane pozyskano z Urzędu Gminy w Tuchomiu, Urzędu Miejskiego w Bytowie, Urzędu Gminy Czarna Dąbrówka, Urzędu Gminy Kołczygłowy, Urzędu Gminy w Lipnicy, Urzędu Gminy w Parchowie, Urzędu Gminy w Studzienicach, Urzędu Gminy Trzebielino, Urzędu Miejskiego w Miastku, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Nadleśnictwa Bytów, Nadleśnictwa Cewice, Nadleśnictwa Łupawa, Nadleśnictwa Leśny Dwór, Nadleśnictwa Trzebielino, Nadleśnictwa Dretyń, Nadleśnictwa Miastko, Nadleśnictwa Osusznica, Nadleśnictwa Lipusz, Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Lubaniu, Komendy Powiatowej Straży Pożarnej w Bytowie, Zarządu Dróg Powiatowych w Bytowie, Zarządu Dróg Wojewódzkich w Gdańsku, Pomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Gdańsku, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku, Starostwa Powiatowego w Bytowie, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku Dane o stanie środowiska naturalnego opisywano na podstawie aktualnych informacji. W dokonanej ocenie i analizie stanu środowiska przyrodniczego określono cele, kierunki i zadania, a następnie opracowano harmonogram rzeczowo finansowy z uwzględnieniem formy finansowania, 8

9 osobno dla zadań własnych powiatu bytowskiego oraz osobno dla zadań monitorowanych. 4.3 Podstawa prawna Niniejszy dokument sporządzono zgodnie z wymogami obowiązujących przepisów prawnych, dotyczących zagadnień ochrony środowiska. Podstawę prawną Programu stanowią wymienione niżej ustawy oraz akty wykonawcze do tych ustaw: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U poz.519 z późn. zm.), Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U poz. 142), Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U poz.788 ), Ustawa z dnia 20 lipca 2017 roku Prawo wodne (Dz.U.2017 poz.1566), Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U.2017 poz. 328 z późn. zm.), Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U.2014 poz.1789 z późn. zm.), Ustawa z dnia 17 lipca 2009 roku o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U poz. 286 z późn. zm.), Ustawa z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2017 poz.1289), Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.2017 poz.1226), Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U.2016 poz.1987 z późn zm.), Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U.2017 poz.1161), Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.2017 poz.1332 z późn. zm.), Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz.U poz. 668 z późn. zm.), Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2017 poz.1073 z późn. zm.), Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U.2017 poz. 1840). 4.4 Spójność z dokumentami nadrzędnymi Program Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego na lata z perspektywą do roku 2025 uwzględnia założenia zawarte w dokumentach nadrzędnych wyższego szczebla: nadrzędne dokumenty strategiczne: Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesności, Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020, Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska 2020, Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku), Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata , 9

10 Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, dokumenty sektorowe: Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020, Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, Krajowy plan gospodarki odpadami 2022, Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko , Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata , Program ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Plan działań na lata , Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywa do roku 2030, Program wodno środowiskowy kraju, Plan Gospodarowania Wodami na obszarze dorzecza Wisły, Plan zarządzania ryzykiem powodziowym, dokumenty o charakterze programowym/wdrożeniowym: Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego do roku 2020, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, 2017, Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2022, Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej na lata , Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata z perspektywą do roku 2025, dokumenty szczebla lokalnego: Strategia Rozwoju SpołecznoGospodarczego Powiatu Bytowskiego w latach

11 5. Ocena stanu środowiska 5.1. Charakterystyka powiatu bytowskiego Położenie administracyjne i geograficzne Powiat bytowski położony jest w północnej Polsce, w południowozachodniej części województwa pomorskiego. Jego powierzchnia wynosi km 2, natomiast liczba ludności wynosi prawie79 tysięcy osób. Graniczy on łącznie z ośmioma powiatami. W województwie pomorskim od północy z powiatem słupskimi lęborskim, od wschodu z powiatem kartuskim i kościerskim, a od południa z powiatem chojnickim i człuchowskim. Zachodnia granica powiatu wyznacza także granice z województwem zachodniopomorskim i sąsiaduje z powiatem szczecińskim i koszalińskim. Położenie powiatu bytowskiego w województwie pomorskim przedstawia rycina poniżej. Rycina 1: Położenie powiatu bytowskiego na tle województwa Źródło: Opracowanie własne Powiat terytorialnie obejmuje: 8 gmin wiejskich: Borzytuchom, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie, 2 gminy miejskowiejskie: Bytów i Miastko. 11

12 Rycina 2: Gminy zlokalizowane w granicach powiatu bytowskiego Źródło: Opracowanie własne Tabela 1: Charakterystyka gmin powiatu bytow skiego Lp. Gmina Rodzaj gminy Liczba sołectw Powierzchnia [km²] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Powiat bytowski według podziału na regiony fizycznogeograficzne Kondrackiego położony jest w prowincji Niż Środkowoeuropejski, podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich, w makroregionach Pojezierze Zachodniopomorskie i Pojezierze Południowopomorskie. Liczba mieszkańców 1. Borzytuchom Wiejska Bytów Miejskowiejska Czarna Dąbrówka Wiejska Kołczygłowy Wiejska Lipnica Wiejska Miastko Wiejskomiejska Parchowo Wiejska Studzienice Wiejska Trzebielino Wiejska Tuchomie Wiejska

13 Pojezierze Zachodniopomorskie stanowi północną część podprowincji i zajmuje 9,7 tys. km 2. Od północy sąsiaduje z Pobrzeżem Szczecińskim i Pobrzeżem Koszalińskim, od południa z Pojezierzem Południowobałtyckim, natomiast od wschodu z Pojezierzem Wschodniopomorskim. Obszar obejmuje ciąg moren czołowych powstałych w czasie zlodowacenia północnopolskiego. Gleby w większości wykształciły się na osadach polodowcowych, takich jak materiał pływowy wód roztopowych, gliny, piaskii żwiry. Najwyższym wzniesieniem jest Siemierzycka Góra, położona na wysokości 256,5m npm. Pojezierze Zachodniopomorskie ma dobrze rozwiniętą sieć rzeczną, w tym z dużymi rzekami Przymorza takimi jak Słupia, Rega i Parsęta, oraz rzekami równin sandrowych Pojezierza Południowopomorskiego, Brdą, Gwdą i Drawą. Cechą makroregiony jest wysoka jeziorność, która w niektórych mezoregionach przekracza 10%. Pojezierze Zachodniopomorskie dzieli się na 7 mezoregionów, z czego powiat bytowskich leży na terenie dwóch z nich. Są to: Wysoczyzna Polanowska i Pojezierze Bytowskie. Wysoczyzna Polanowska (314.46) region, którego krajobraz ukształtowany jest przez moreny, a najwyższym wzniesieniem jest Barania Góra położona 217m n.p.m. Największe deniwelacje terenu występują w okolicy Polanowa, gdzie różnice wzniesień dochodzą do 100m. Przez mezoregion przepływają rzeki Łupawa, Grabowa, Słupia i Wieprza. Pojezierze Bytowskie (314.47) region charakteryzujący się bardzo dużą lesistością oraz licznym występowaniem małych i średniej wielkości jezior. Znajduje się na obszarze wododziału oddzielającym dorzecza rzek bezpośrednio wpływających do Morza Bałtyckiego (Parsęta, Wieprza, Słupia, Łupawa) od dorzeczy Gwdy, Brdy i Wdy, które płyną na południe. Jest to najwyżej położona część Pojezierza Zachodniopomorskiego, z najwyższym wzniesieniem na wysokości 256,5m n.p.m. (Siemierzycka Góra). Pojezierze Południowopomorskie razem z Pojezierzem Zachodniopomorskim stanowi północną część podprowincji i obejmuje powierzchnię km 2. Od wschodu graniczy z Pojezierzem Wschodniopomorskim oraz z Doliną Dolnej Wisły, a od południa z Pradoliną Toruńsko Eberswaldzką. Obszar cechuje się krajobrazem młodoglacjalnym ze wzgórzami morenowymi i znajduje się na szlaku odpływu lodowcoworzecznego, który spowodował powstanie piaszczystych równin w dorzeczach dopływu Noteci (Drawy) oraz dopływów Wisły (Brdy i Wdy), na których przeważają bory sosnowe. Pomiędzy dolinami tych rzek znajdują się jeziora wytopiskowe. Na terenie makroregionu znajduje się rezerwat archeologicznych Kręgi Kamienne. Pojezierze Południowopomorskie dzieli się na 13 mezoregionów, z czego powiat bytowski leży na terenie jednego z nich Równiny Charzykowskiej. Równina Charzykowska region charakteryzujący się wysokim zalesieniem, znajduje się tutaj kompleks leśny Borów Tucholskich, Zaborski Park Krajobrazowy i Wdzydzki Park Krajobrazowy. W zagłębieniach wytopiskowych znajdują się liczne jeziora, z których największym jest jezioro Wielimie o powierzchni 19 km 2. Obszar położony jest na sandrach, powstałych z piasków rzecznolodowcowych. Na terenie powiatu bytowskiego leży przecięcie pięciu dróg wojewódzkich: nr 206 Koszalin Nacław aleja bukowa z Jacinek do Nacławia Jacinki Polanów Świerzenko Miastko, 13

14 nr 209 Warszkowo Tychowo Korzybie Barcino Bronowo Miszewo Suchorze Kołczygłowy Jutrzenka Borzytuchom Świątkowo Bytów, nr 210 Słupsk Głobino Dębnica Kaszubska Niemczewo Motarzyno Budowo Unichowo, nr 211 Żukowo Borkowo Borowo Dzierżążno Kartuzy Łaplice Garcz Cieszenie Miechucino Mojusz Sierakowice Puzdrowo Gowidlino Rokity Otnoga Czarna Dąbrówka Pokomorzyce Łupawa Malczkowo Nowa Dąbrowa, 212 Bytów Lipnica Konarzyny Chojnice kierunek północny: Bytów Dąbie Unichowo Czarna Dąbrówka Cewice Lębork. Przez powiat przebiegają również dwie drogi krajowe: nr 21 Miastko Dretyń Trzebielino Kobylnica Słupsk Ustka, nr 20 Bytów Mokrzyn Półczno Kościerzyna kierunek zachodni: Bytów Niezabyszewo Tuchomie Kramarzyny Miastko Demografia Liczba ludności w powiecie bytowskim na koniec 2016 roku wynosiła osoby. W porównaniu do roku 2015 nastąpił jej wzrost o 54 osoby. Zmiany w liczbie ludności powiatu w latach oraz informację o liczbie kobiet i mężczyzn znajdują się w tabeli poniżej. Tabela 2: Liczba ludności w powiecie bytowskim według płci Rok Liczba kobiet Liczba Liczba mieszkańców mężczyzn ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Rycina 3: Wykres zmiany liczby ludności w powiecie bytowskim w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 14

15 W kształtowaniu wielkości zaludnienia zasadnicze znaczenie odgrywają takie czynniki, jak: przyrost naturalny, saldo migracji, współczynnik feminizacji oraz struktura wiekowa ludności. Dane statystyczne w zakresie podstawowych czynników kształtujących lokalną sytuację demograficzną przedstawiono w poniższych zestawieniach. Zagęszczenie ludności w roku 2016 wyniosło ok. 36 osób na 1 km 2. Przyrost naturalny na 1000 osób w powiecie zmalał od 2015 roku o 0,54. Liczba żywych urodzeń na 1000 mieszkańców w roku 2016 wyniosła 11,51, jest to wzrost do roku poprzedniego. Liczba zgonów na 1000 mieszkańców wzrasta i w 2016 roku wynosiła 8,69. Tabela 3: Podstawowe dane demograficzne ludności powiatu bytowskiego Wyszczególnienie: Jednostka Gęstość zaludnienia osoba/km Urodzenia żywe na 1000 ludności 11,65 11,85 12,16 11,26 11,51 Zgony na 1000 ludności przyrost naturalny na 1000 ludności przyrost naturalny ogółem 7,66 7,70 7,28 7,91 8,69 3,99 4,15 4,87 3,36 2, zameldowania osoba b.d. 864 wymeldowania osoba b.d. 982 saldo migracji osoba b.d. 118 współczynnik feminizacji osoba Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Liczba kobiet w roku 2016 przewyższała liczbę mężczyzn o 292 osoby. Powiat bytowski charakteryzuje się współczynnikiem feminizacji równym 101, który jest niższy w porównaniu do średniej krajowej, wynoszącej 107. Saldo migracji w każdym analizowanym roku było ujemne, co oznacza, że większość osób jest wymeldowanych. Jednakże tendencja wartości salda migracji jest rosnąca. Strukturę ludności powiatu według ekonomicznej grupy wieku oraz liczbę bezrobotnych zarejestrowanych i udziału bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym przedstawia poniższa tabela. Tabela 4: Grupy wieku ekonomicznego oraz struktura bezrobocia w latach Rok Wiek przedprodukcyjny (017 lat) Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Bezrobocie [osoby] [%] [osoby] [%] [osoby] [%] [osoby] [%] , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 15

16 Struktura ludności powiatu bytowskiego pod względem wieku (według danych GUS) w 2016 roku przedstawia się następująco: 20,8% ogółu mieszkańców stanowią osoby w wieku przedprodukcyjnym (017 lat), 63% osoby w wieku produkcyjnym oraz 16,3 % stanowią osoby w wieku poprodukcyjnym. Na przestrzeni lat widoczny jest spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym, spadek ludności wieku produkcyjnego oraz wzrost ludności w wieku poprodukcyjnym. Bezrobocie w powiecie w latach utrzymywało się na podobnym poziomie, a później systematycznie spadało, by 2016 roku osiągnąć wartość 14,6%. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił w 2016 roku 14,6%. W analogicznym czasie w województwie podkarpackim stopa bezrobocia wyniosła 7,3% Uwarunkowania gospodarcze Siła gospodarcza powiatu bytowskiego opiera się głównie na produkcji rolnej, przemysłowej, leśnictwie, dobrze rozwiniętym handlu oraz usługach. Większość gmin powiatu to gminy typowo rolnicze, w których dominuje wielokierunkowa produkcja rolna. W powiecie bytowskim w 2016 roku zarejestrowanych było podmiotów gospodarczych (wg. rejestru regon). Porównując dane dotyczące ilości podmiotów gospodarczych w latach wcześniejszych, można zauważać znaczny wzrost ich liczby. Tabela 5: Zmiany liczby podmiotów gospodarczych na terenie powiatu bytowskiego w latach Lata Powiat bytowski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Biorąc pod uwagę dane dotyczące podmiotów gospodarczych według ich rodzajów działalności, na terenie powiatu bytowskiego przeważają podmioty z sektora działalności pozostałej (szeroko pojęte usługi). Najmniej jest podmiotów gospodarczych z sektora rolniczego. Poniższa tabela przedstawia podmioty gospodarcze według rodzajów działalności w poszczególnych gminach powiatu bytowskiego w 2016 roku. Tabela 6: Podmioty gospodarcze według rodzajów działalności na terenie powiatu bytowskiego w 2016 roku Jednostka administracyjna Podmioty gospodarcze ogółem rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo pozostała działalność Powiat bytowski gm. Borzytuchom m. Bytów gm. Czarna Dąbrówka gm. Kołczygłowy gm. Lipnica m. Miastko gm. Parchowo gm. Studzienice

17 Jednostka administracyjna Podmioty gospodarcze ogółem rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo pozostała działalność gm. Trzebielino gm. Tuchomie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Rycina 4: Procentowy rozkład podmiotów gospodarczych według rodzajów działalności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS W liczbie podmiotów gospodarczych przeważają podmioty z sektora prywatnego. W roku 2016 było ich W tym sektorze przeważają osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 4960 podmiotów. W sektorze publicznym przeważają państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego 168 podmiotów. Poniższa tabela szczegółowo przedstawia podmioty gospodarcze na terenie powiatu bytowskiego według sektora własnościowego w 2016 roku. Tabela 7: Podmioty gospodarcze według sektora własnościowego Sektory własnościowe Liczba podmiotów sektor publiczny ogółem 223 sektor publiczny państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego 168 sektor publiczny przedsiębiorstwa państwowe 0 sektor publiczny spółki handlowe 13 sektor publiczny spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego sektor prywatny ogółem 6387 sektor prywatny osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą sektor prywatny spółki handlowe 307 sektor prywatny spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego sektor prywatny spółdzielnie

18 Powiat bytowski Borzytuchom Bytów Czarna Dąbrówka Kołczygłowy Lipnica Miastko Parchowo Studzienice Trzebielino Tuchomie Sektory własnościowe Liczba podmiotów sektor prywatny fundacje 15 sektor prywatny stowarzyszenia i organizacje społeczne 302 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Zgodnie z podziałem PKD 2007 w powiecie największy udział mają podmioty z sekcji G (handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle) 19,6%, następnie podmioty zarejestrowane w sekcji F budownictwo (17,5%), a przetwórstwo przemysłowe 12,1%. Głównym centrum gospodarczym powiatu jest miasto Bytów oraz Miastko, w których zarejestrowanych jest odpowiednio37,6 i 27,2% wszystkich podmiotów z terenu powiatu. Najmniej podmiotów zarejestrowanych jest w gminach Borzytuchom, Parchowo, Kołczygłowy, Tuchomie oraz Trzebielino. Liczbę podmiotów z poszczególnych sekcji zarejestrowanych w powiecie bytowskim poszczególnych gminach przedstawia tabela poniżej. Tabela 8: Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w 2015 roku wg. numeru regon w powiecie bytowskim oraz w poszczególnych gminach z podziałem na sekcje PKD 2007 Podmioty gospodarcze Ogółem Sekcja A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Sekcja B Górnictwo i wydobywanie Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe Sekcja D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Sekcja F Budownictwo Sekcja G Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa

19 Powiat bytowski Borzytuchom Bytów Czarna Dąbrówka Kołczygłowy Lipnica Miastko Parchowo Studzienice Trzebielino Tuchomie Podmioty gospodarcze Sekcja I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Sekcja J Informacja i komunikacja Sekcja K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Sekcja L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Sekcja M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcja N Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Sekcja O Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenie społeczne Sekcja P Edukacja Sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Sekcja R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Sekcja S Pozostała działalność usługowa i T Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Charakterystyka gmin powiatu bytowskiego Powiat bytowski składa się z 10 gmin dwóch gmin miejskowiejskich oraz ośmiu wiejskich. Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę gmin powiatu bytowskiego. 19

20 Gmina Borzytuchom Gmina Borzytuchom jest gminą wiejską, w której skład wchodzi 9 sołectw: Borzytuchom, Krosnowo, Osieki, Niedarzyno, Jutrzenka, Struszewo, Chotkowo i Dąbrówka. Gmina znajduje się w centralnej części powiatu bytowskiego i zamieszkuje ją 2800 osób. Znajduje się na obszarze 109 km 2, co stanowi niecałe 5% powierzchni powiatu bytowskiego. Gmina cechuje się bardzo dużym zalesieniem, które znajdują się na aż 50,3% gruntów. Drugą dominującą formą użytkowania gruntów są użytki rolne, znajdujące się na 41,1% powierzchni. Na terenie gminy znajduje się wiele jezior i oczek wodnych, spośród których na szczególną uwagę zasługują jeziora Moczydło, które służą mieszkańcom okolicznych miejscowości jako kąpieliska. Liczne zbiorniki wodne, duża lesistość oraz urozmaicona rzeźba terenu są tworzą dogodne warunki dla wielu gatunków roślin i zwierząt, w tym dla bobrów i danieli. Główny udział w zatrudnieniu mieszkańców ma działalność produkcyjna, handel, rolnictwo i leśnictwo oraz działalność usługowa. Przeważają gleby z piasków gliniastych zalegających w glinie, brunatne, wyługowane i bielicowe. Obszary wzgórz i pagórków morenowych budują głównie gliny zwałowe oraz piaski, żwiry i głazy. W gminie znajduje się wiele gruntów pod budownictwo letniskowe oraz obsługę ruchu turystycznego. Z systemu kanalizacji sanitarnej korzysta 2619 mieszkańców gminy, co stanowi 85,4% ogółu ludności. Ścieki bytowe odprowadzane są do zmodernizowanej i rozbudowanej w 2013 roku oczyszczalni ścieków w miejscowości Borzytuchom o przepustowości Q śr.d = 338 m 3 /d. Brak jest sieci gazowniczej. Gmina Bytów Gmina Bytów jest gminą miejskowiejską i składa się z 15 sołectw: Dąbie, Gostkowo, Grzmiąca, Mądrzechowo, Mokrzyn, Niezabyszewo, Płotowo, Pomysk Mały, Pomysk Wielki, Rekowo, Rzepnica, Sierzno, Świątkowo, Udorpie, Ząbinowice. Gmina zajmuje powierzchnię 198 km 2 (w tym 9 km 2 miasto Bytów) i znajduje się pomiędzy dwoma rozległymi równinami: dennomorenową Równiną Polanowską od północy oraz sandrową Równiną Charzykowską od południa. Charakterystyczne ukształtowanie terenu jest wynikiem ostatniego zlodowacenia. Występują tu liczne wzniesienia moren czołowych oraz bezodpływowe zagłębienia, przecięte doliną rzeki Bytowy, a od południowego zachodu wyniesiony w postaci Góry Siemierzyckiej (256,5m npm), będącej najwyższym wzniesieniem Pojezierza Zachodniopomorskiego. Niezwykle cennymi elementami środowiska przyrodniczego są jeziora lobeliowe i torfowiska kotłowe. Wody powierzchniowe z północnej części gminy spływają do Morza Bałtyckiego, natomiast z jej południowej części do dorzecza Wisły. Bytów posiada walory miasta historycznego, gdzie prawdopodobnie już w XII wieku istniał drewniany gród. Miasto stanowi lokalny węzeł drogowy, przebiega przez nie droga krajowa nr 20 oraz drogi wojewódzkie nr 209, 212 i 228. Dominuje tutaj przemysł elektrotechniczny, spożywczy, drzewny i metalowy. Gmina Bytów ma dobrze rozwiniętą sieć wodociągową i sieć kanalizacji sanitarnej. Gospodarką wodnościekową, w tym poborem, uzdatnianiem i dostarczaniem wody oraz odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków zarządzają Wodociągi Miejskie Bytów Sp. z o.o. w ciepło systemowe poprzez miejską sieć zaopatrywane jest 47% gminy. Sieć gazowa obejmuje 1661 budynków. Większość gleb gminy należy do IV i V klasy. 20

21 Gmina Czarna Dąbrówka Gmina Czarna Dąbrówka jest gminą wiejską, położoną w północnej części powiatu bytowskiego. Składa się z 24 sołectw: Dęby, Rokity, Jasień, Kłosy, Mydlita, Podkomorzyce, Przylaski, Rokiciny, Rokitki, Bochowo, Bochówko, Ontoga, Jerzkowice, Karwno, Unichowo, Kartkowo, Nożyno, Nożynko, Kleszczyniec, Wargowo, Kozy, Mikorowo oraz Kotuszewo. Obejmuje powierzchnię 300 km 2, co stanowi prawie 14% powierzchni całego powiatu. Przeważającą część gruntów zajmują lasy (62,2%), użytki rolne (35,2%) i grunty pod wodami (4,1%). W lasach przeważają drzewostany sosnowe z domieszką brzozy, dębu, świerku i buku. Obszar gminy położony jest na terenie zlewni dużych rzek przymorskich: Łupawy, Słupi i Łeby oraz ich dopływów. Znajdują się tu liczne jeziora, wśród których przeważają polodowcowe, głównie rynnowe i wytopiskowe. Południowa część obszaru gminy wchodzi w skład krajowej sieci ekologicznej ECONETPolska w ramach europejskiego programu Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody IWCN. Gleby są tu bardzo zróżnicowane, a większość z nich należy do III i IV klasy bonitacyjnej. Przez gminę przebiegają trzy drogi wojewódzkie: nr 210, nr 211 oraz nr 212, które mają bardzo dobre powiązanie z drogami krajowymi nr 6 i nr 20. Ponadto znajdują się tu drogi powiatowe i gminne, tworzące dobrą sieć dróg wewnętrznych. Czarna Dąbrówka jest jedną z najsłabiej skanalizowanych gmin w powiecie, jednak posiada dość dużą ilość przydomowych oczyszczalni ścieków. Gmina Kołczygłowy Gmina Kołczygłowy jest gminą wiejską, w skład której wchodzi 16 sołectw: Barkocin, Barnowiec, Barnowo, Darżkowo, Gałąźnia Wielka, Jezierze, Kołczygłowy, Kołczygłówki, Łobzowo, Łubno, Podgórze, Radusz, Wierszyno, Witanowo, Gałąźnia Mała oraz Zagony. Zajmuje powierzchnię 173 km2 i znajduje się na obrzeżach Parku Krajobrazowego Dolina Słupi. Charakterystyczne ukształtowanie terenu powstało na skutek erozji rzek i strumieni. Strumień Huczek i rzeka Kamienica płyną tu jarem o głębokości 2530m. W Parku znajdują się 4 rezerwaty przyrody: leśno historyczny "Grodzisko Borzytuchom", krajobrazowo leśny "Gniazda Orła Bielika". Na terenie gminy znajduje się również kilka jezior, z których największym jest Konradowo. Dzięki swoim walorom przyrodniczym, przez teren gminy przebiegają liczne szlaki do uprawiania turystyki: pieszej, kajakowej, rowerowej oraz liczne ścieżki przyrodnicze. Na terenie wsi brak jest jakichkolwiek systemów zaopatrzenia w ciepło, w miejscowości nie ma sieci gazowej. Gmina Lipnica Gmina Lipnica jest gminą wiejską położoną w południowej części powiatu bytowskiego, w skład której wchodzi 15 sołectw: Borowy Młyn, Borzyszkowy, Brzeźno Szlacheckie, Brzozowo, Gliśno Wielkie, Kiedrowice, Lipnica, Luboń, Łąkie, Mielno, Ostrowite, Osusznica, Prądzona, Wojsk oraz Zapceń. Gmina znajduje się na obszarze 310 km 2 i charakteryzuje się dużymi, zwartymi kompleksami leśnymi. Znajduje się tu dużo jezior, w tym aż 22 jeziora o powierzchni przekraczającej 10 ha. Gmina ma charakter rolniczoturystyczny, a ludność utrzymuje się głównie z rolnictwa, leśnictwa, handlu i produkcji z drewna. Na terenie gminy przeważają gleby rdzawe, w tymi bielicowo rdzawe. Jest jedną ze słabiej skanalizowanych gmin w powiecie, nie posiada również zakładu komunalnego. Jest tu wysoki poziom recyklingu, zwłaszcza innych niż niebezpieczne materiały 21

22 budowlane i rozbiórkowe. Gmina Miastko Gmina Miastko jest gminą miejskowiejską, która obejmuje powierzchnię 467km 2 i jest jedną z największych gmin w kraju. Składa się z 30 sołectw. Rzeźba terenu jest tu bardzo zróżnicowana i obejmuje znaczne deniwelacje terenu, wzgórza morenowe (najwyższym wzniesieniem o wysokości 237,5 m n.p.m. są Rozwaliny w Szybskich Górach) i jeziora polodowcowe o bardzo czystej wodzie. Lasy stanowią ok. 50% powierzchni całej gminy i są pozostałością prastarej puszczy pomorskiej. Znaczna część gminy została objęta prawnymi formami ochrony przyrody. Obszarami krajobrazu chronionego są Jezioro Bobięcińskie Wielkie ze Skibką Górą i Źródliskowy obszar rzek Brdy i Wieprzy na wschód od Miastka charakteryzujące się dużą lesistością i gęstą siecią wód powierzchniowych. Ich wartość podnoszą naturalne rezerwaty przyrody, liczne pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej (stare drzewa i głazy narzutowe) oraz inne osobliwości przyrodnicze, a także cenne pamiątki historyczne i kulturowe Gmina Miastko jest przede wszystkim gminą rolniczą, jednak tylko 40% gospodarstw zajmuje się produkcją rolną. Przeważają tu gleby słabe, V i VI klasy. Przemysł składa się głównie z przemysłu rolnospożywczego opartego na miejscowych surowcach, rozwiniętych na bazie występujących zasobów drewna przemysł drzewny, przemysł metalowy, przedsiębiorstwa spedycyjnotransportowe, gospodarstwa rybackie, oraz około 118 prywatnych drobnych podmiotów gospodarczych. Gmina Parchowo Gmina Parchowo jest gminą wiejską położoną na północnowschodniej części Pojezierza Bytowskiego. Składa się z 11 sołectw: Chośnica, Gołczewo, Grabowo Parchowskie, Jamno, Jeleńcz, Nakla, Nowa Wieś, Parchowo, Soszyca, Sylczno, Żukówko. Obejmuje powierzchnię 131 km 2, a teren został ukształtowany przez lądolód skandynawski. Przez okolice Parchowa biegnie najwyższe na Pomorzu pasmo wzgórz morenowych o wysokości m n.p.m. Ok 50% obszaru gminy stanowią lasy, będące w większości borami sosnowymi, występują tu również jeziora lobeliowe. Prawie cały obszar gminy Parchowo znajduje się w strefie otuliny Parku Krajobrazowego "Dolina Słupi'. Jest tu także rezerwat przyrody "Jeziorka Chośnickie". Jest to gmina głównie rolnicza. Gleby klasy IV a i b stanowią niewielkie kompleksy wokół Parchowa, przeważają natomiast gleby klasy V i VI. Parchowo jest gminą dwujęzyczną, w której przed organami gminy można używać języka kaszubskiego jako języka pomocniczego. Językiem kaszubskim posługuje się tutaj 22,6% ludności. Jest to najsłabiej skanalizowana gmina w powiecie bytowskim, znajduje się tu jedna oczyszczalnia ścieków. Większość mieszkańców ma przydomowe zbiorniki bezodpływowe. Gmina Studzienice Gmina Studzienice to gmina wiejska składająca się z 11 sołectw: Czarna Dąbrowa, Kłączno, Łąkie, Osława Dąbrowa, Półczno, Przewóz, Rabacino, Skwierawy, Sominy, Studzienice oraz Ugoszcz. Obejmuje powierzchnię 180 km 2 z czego 65% stanowią lasy. Obszar ten cechuje bardzo duża jeziorność, znajduje się tu ponad 50 zbiorników o powierzchni ponad 1 ha, a ich łączna powierzchnia wynosi 726,6 ha, z czego największe jest jezioro Studzienickie (powyżej 200 ha). Gmina znajduje się 22

23 na terenie dwóch znacznie różnych regionów fizycznogeograficznch Pojezierza Bytowskiego i Równiny Charzykowskiej. Są one rozdzielone pasmem wzgórz głównego wododziału pomorskiego oraz istniejącą struktura użytkowania, co warunkuje możliwość rozwoju przestrzennego na jej terytorium. Pod względem gospodarczym najważniejszą rolę odgrywa tu turystyka oraz rolnictwo. Pola uprawne stanowią ponad 23% powierzchni całej gminy, jednak wśród gleb przeważają gleby słabe V, VI i VI RZ klasy. System zaopatrzenia w wodę na terenie gminy 28 jest oparty o 8 ujęć i stacji uzdatniania wody o łącznej zdolności produkcyjnej sięgającej m3/dobę. Na terenie gminy nie ma sieci gazowej, a z centralnego ogrzewania korzysta 59,07% mieszkańców. Gmina Trzebielino Gmina Trzebielino jest gminą wiejską, składającą się z 11 sołectw: Bożanka, Cetyń, Dolno, Gumieniec, Miszewo, Objezierze, Poborowo, Starkowo, Suchorze, Trzebielino, oraz Zielin. Gmina obejmuje obszar 225 km 2 i leży w otulinie parku krajobrazowego Dolina Słupi. Podobnie jak pozostałe gminy powiatu bytowskiego, Trzebielino cechuje się bardzo dużym zalesieniem, sięgającym 62% całego obszaru. Przez teren gminy przepływa jedna z największych rzek Pomorza Wieprza oraz jej bezpośrednie dopływy: Pokrzywna, Bystrzenica, Rybiec, Ślizień, Kunica, Korzyca, Bożanka i Broczynka. Znajduje się tu stosunkowo niewiele jezior, a największe z nich Trzebielińskie, jest zbiornikiem silnie zarastającym. Gospodarka gminy opiera się na leśnictwie, rolnictwie i przemyśle rolnospożywczym. Najżyźniejsze gleby brunatne występują w północnym fragmencie gminy, w północnowschodnim występują gleby lżejsze, zaliczane do klasy bonitacyjnej IVa, b, natomiast pozostałe gleby są mało urodzajne i ubogie w składniki pokarmowe, zaliczane do klasy V i VI, zaliczane do słabego szóstego i najsłabszego siódmego kompleksu żytniego. Sieć kanalizacji jest jedną z lepiej rozwiniętych w powiecie. Na terenie gminy istnieją dwie oczyszczalnie ścieków typu mechanicznobiologicznego, w Zielinie i w Trzebielinie o maksymalnej wydajności 230 m3 /dobę Zielin oraz 250 m3 /dobę Trzebielino. Jako pierwsza gmina w Polsce, Trzebielino w całości zmodernizowało oświetlenie uliczne na energooszczędne oprawy LEDowe. Brak jest tu sieci gazowniczej. Gmina Tuchomie Gmina Tuchomie jest gminą miejską, położoną w centralnej części powiatu bytowskiego. Składa się z 13 sołectw Ciemno, Kramarzyny, Masłowice Trzebiatkowskie, Masłowice Tuchomskie, Masłowiczki, Modrzejewo, Nowe Huty, Piaszno, Tągowie, Trzebiatkowa, Tuchomie, Tuchomko oraz Zagony. Obejmuje obszar 106 km 2 i znajduje się w granicach otuliny parku krajobrazowego Dolina Słupi. Gmina cechuje się bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu, wskaźnik lesistości jest tu najniższy w powiecie i wynosi 21,8%. Dominującą część powierzchni gminy zajmują użytki rolne, które stanowią 67,1% całego obszaru. Gleby są tu słabe, V i VI klasy, a częste spadki wód gruntowych w okresie wegetacji pogarszają i obniżają plony. W Gminie Tuchomie nie ma centralnej kotłowni, są jednak kotłownie zasilające kilka gospodarstw domowych. 23

24 5.2 Ochrona klimatu i jakości powietrza Analiza stanu powietrza Klimat Stan sanitarny powietrza zależy od wielu powiązanych ze sobą czynników, m.in. od rodzaju źródeł zanieczyszczenia, warunków terenowych ukształtowania terenu, warunków meteorologicznych oraz czynników antropogenicznych. Warunki meteorologiczne są jednymi z głównych czynników wpływających na poziom zanieczyszczeń, a na wielkość emisji zanieczyszczeń mogą oddziaływać temperatura powietrza, prędkość wiatru, natężenie promieniowania słonecznego, a także wilgotność. Prędkość i kierunki wiatrów wpływają natomiast na rozprzestrzenianie się substancji zanieczyszczających. Stężenie zanieczyszczeń wyraźnie wzrasta przy braku wiatrów lub gdy są one słabe, co pogarsza wentylację powietrza. Prędkość wiatru wpływa na tempo przemieszczania się powietrza z zanieczyszczeniami, natomiast o trasie migracji znad obszarów ich emisji decyduje kierunek wiatru. Zanieczyszczenia mogą ulec przemianom fizykochemicznym w wyniku ekspozycji na opady atmosferyczne, wilgotność oraz natężenie promieniowania atmosferycznego. O poziomie zanieczyszczeń decydują również takie czynniki fizyczne jak stopień zróżnicowania ukształtowania tereny, gdzie mogą występować obszary o specyficznym mikroklimacie i warunkach pogodowych. Zanieczyszczenia najłatwiej rozprzestrzeniają się na obszarach płaskich, gdzie występuje duża liczba dni słonecznych, dobre warunki termiczne oraz wysokie prędkości mas powietrza. W dolinach i nieckach, gdzie wentylacja jest słaba, wymiana powietrza jest utrudniona. Województwo pomorskie znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego zimnego i cechuje się dużą zmiennością. Na terenie województwa ścierają się wpływy klimatu kontynentalnego oraz morskiego, kształtowanego przez wpływ Morza Bałtyckiego, który jest tu dominujący. Dzięki niemu pogoda jest dość łagodna, wilgotna i pozbawiona ostrych wahań temperatury. Temperatura jest jednym z czynników wpływających na jakość powietrza, przy jej niskich wartościach emisja wzrasta zanieczyszczeń związanych ze spalaniem paliw w instalacjach grzewczych. Roczne wahania temperatury powietrza oraz średniej rocznej amplitudy temperatury układają się niemal równolegle do linii brzegowej. Najniższe wahania temperatur występują w wąskim pasie strefy brzegowej, natomiast najwyższe w południowowschodnich krańcach obszaru. Średnia roczna temperatura waha się od +6 o C do +8 o C. Średnia temperatura w lecie wynosi +16 o C, natomiast w zimie +2 o C. Okres wegetacyjny waha się od 190 do 210 dni. Średnie roczne opady wahają się od 600 do 700 mm. Największe zachmurzenie odnotowano na początku listopada i pod koniec stycznia, natomiast najmniejsze zachmurzenie było w maju. 24

25 Rycina 5: Róża wiatrów dla powiatu bytowskiego Źródło: meteoblue.com Na poniższych rycinach przedstawiono mapy średnich rocznych wartości temperatur, opadów i usłonecznienia na terenie Polski. 25

26 Rycina 6: Średnie roczne wartości temperatur powietrza w 2016 roku na terenie kraju Źródło: IMWG Rycina 7: Suma opadów na terenie Polski w 2016 roku Źródło: IMWG 26

27 Rycina 8: Średnie roczne usłonecznienie na terenie Polski w 2016 roku Źródło: IMGW Jakość powietrza Jakość powietrza uzależniona jest od zawartości w nim różnych substancji, których stężenie jest wyższe niż normalnie. Na ich stężenie wpływa wielkość emisji zanieczyszczeń do atmosfery, a także warunki pogodowe. Oprócz tego duży wpływ mają również napływające z sąsiadujących obszarów zanieczyszczenia transgeniczne i atmosferyczne przemiany fizykochemiczne. Wyżej wymienione procesy wpływają zarówno na kształtowanie tzw. tła zanieczyszczeń, będącego wynikiem ustalania się stanu równowagi dynamicznej w dalszej odległości od źródła emisji i na zasięg podwyższonych stężeń w rejonie bezpośredniego oddziaływania źródeł emisji zanieczyszczeń. Wyróżnia się trzy główne źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery: Emisja punktowa (przemysłowa) jest emisją pochodzenia antropogenicznego o charakterze punktowym. W powiecie bytowskim główne źródła emisji przemysłowej zlokalizowane są w dwóch dużych miastach powiatu: Bytowie i Miastku. Największy wpływ mają tutaj zakłady produkcyjne, skupiane wokół branży metalowej oraz przetwórstwa drewna, które stanowią aż 10% produkcji całego Województwa Pomorskiego. Prognozy dotyczące emisji przemysłowej dla powiatu bytowskiego przewidują spadek emisji wynikający z założenia dyrektyw i międzynarodowych zobowiązań Polski, a także związany z wykorzystaniem nowych, niskoemisyjnych technologii i odnawialnych źródeł energii. Jednocześnie przewiduje się wzrost zużycia energii ze względu na bardzo duże zapotrzebowanie. Poniżej przedstawiono roczne wielkości emisji pyłów i gazów z terenu całego powiatu. 27

28 Tabela 9: Wielkość emisji do powietrza z zanieczyszczeń gazowych przez podmioty gospodarcze w latach Wyszczególnienie j.m. Ogółem Ogółem (bez CO 2) Niezorganizowane SO 2 NO X CO CO 2 CH 4 N2O 2012 t/r t/r t/r Źródło: GUS, 2016 Tabela 10: Wielkość emisji do powietrza z zanieczyszczeń pyłowych przez podmioty gospodarcze w 2016 roku Wyszczególnienie j.m Ogółem Ze spalania paliw Węglowografitowe, sadza 2012 t/r t/r t/r Źródło: GUS, 2016 Według wyżej przedstawionych danych, emisja do powietrza zanieczyszczeń gazowych w roku 2016 znacząco wzrosła w stosunku do lat poprzednich. W latach wzrost ten wynosił ton. Emisja pyłów od 2014 roku wzrosła o 2 tony. Wzrost ilości zanieczyszczeń pyłowych i gazowych świadczył o wzroście produkcji przemysłowej i powstaniu nowych przedsiębiorstw. Emisja powierzchniowa pochodzi głównie z sektora bytowego i związana jest z indywidualnym ogrzewaniem domów i małych obiektów. Emisja ta stanowi szczególnie poważny problem w sezonie grzewczym, w szczególności w zwartej zabudowie, gdzie przemieszczanie się zanieczyszczeń jest utrudnione. Na terenie powiatu domy ogrzewane są najczęściej indywidualnymi piecami węglowymi, ciepłem z miejskiej sieci, piecami na drewno, olejem opałowym, gazem z butli, gazem z sieci oraz innymi odnawialnymi źródłami energii (pompy ciepła, kolektory słoneczne). Wśród zanieczyszczeń związanych z tym rodzajem emisji dominuje pył zawieszony PM10, a także tlenek węgla, dwutlenek siarki i tlenki azotu. Powodem może być stosowanie złej jakości paliw oraz spalanie odpadów z gospodarstwa domowego, w tym tworzyw sztucznych, które spalane są w nieprzystosowanych do tego piecach. Sprawia to, że emitowane są również substancje toksyczne, stanowiące zagrożenie dla zdrowia. Zagrożenie to nie występuje przy kotłach opalanych olejem lub gazem, ponieważ ich budowa uniemożliwia spalanie odpadów stałych. Planowana redukcja emisji powierzchniowej zakłada dofinansowanie na wymianę źródeł ciepła dla indywidualnych mieszkańców, termomodernizację budynków oraz likwidację ogrzewania węglowego w budynkach użyteczności publicznej. Tabela 11: Sieć gazowa na terenie powiatu bytowskiego w latach Wyszczególnienie jednostka Długość czynnej sieci ogółem m Długość czynnej sieci przesyłowej m

29 Wyszczególnienie jednostka Długość czynnej sieci rozdzielczej m Czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych szt Odbiorcy gazu Gosp. domowe Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem Gosp. domowe Zużycie gazu Tys. m , , ,8 Ludność korzystająca z sieci gazowej osoba Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Całkowita długość sieci gazowej w powiecie bytowskim w roku 2015 wynosiła m i systematycznie wzrastała. Od roku 2011 jej całkowita długość zwiększyła się o 2 375m. Związane jest to ze zwiększającą się ilością gospodarstw domowych, będących odbiorcami gazu. Mimo to, zużycie gazu spada. Tabela 12: Siec ciepłownicza na terenie powiatu bytowskiego w latach Wyszczególnienie jednostka Kotłownie szt Długość sieci cieplnej przesyłowej km 5,8 12,6 20,5 Długość sieci cieplnej przyłączy do budynków i innych obiektów km 3,5 17,7 5,9 Sprzedaż energii cieplnej GJ , , ,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W roku 2011 funkcjonowało 16 kotłowni. Liczba ta zmalała do 11 kotłowni w roku 2013, a następnie wzrosła do aż 37 kotłowni w roku Znacząco wzrosła również długość sieci cieplnej. Ilość sprzedanej energii cieplnej na w latach ulegała znacznym wahaniom. Emisja liniowa (komunikacyjna) emisja generowana przez transport prywatny i publiczny, głównie na drogach o dużym natężeniu kołowym. Powstaje w wyniku procesów spalania paliw w pojazdach, ścierania nawierzchni dróg, opon, okładzin oraz w wyniku unoszenia się pyłów z powierzchni dróg. Do powietrza przedostają się wtedy m.in. tlenki azotu, pyły, węglowodory aromatyczne, tlenek węgla, dwutlenek węgla oraz metale ciężkie, które znacząco pogarszają jakość powietrza. Stężenie tych substancji zależy od wielu czynników, w tym od natężenia i płynności ruchu, stanu technicznego i konstrukcji silnika, stosowania filtrów, parametrów technicznych samochodu, a także stanu drogi. Na emisję liniową najbardziej narażone są obszary położone w sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych. Negatywny wpływ tej emisji szczególnie dostrzegany jest na obszarach rolniczych, z powodu wpływu tych substancji na uprawy polowe. Zanieczyszczenia przedostają się nie tylko do powietrza, ale również do gleby, a poprzez jej wymywanie, także do wody. Z tego powodu zaleca się w sąsiedztwie dróg prowadzenia upraw nasiennych, ponieważ metale ciężkie i inne zanieczyszczenia nie akumulują się w nasionach. 29

30 Roczna ocena jakości powietrza Ocena jakości powietrza została przeprowadzona pod kątem kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia ludzi i uwzględnia 12 substancji: dwutlenek siarki SO2, dwutlenek azotu NO2, tlenek węgla CO, benzen C6H6, ozon O3, pył PM10, pył PM2,5, ołów Pb w PM10, arsen As w PM10, kadm Cd w PM10, nikiel Ni w PM10b, enzo(a)piren BaP w pyle PM10. Oceny dokonywane pod kątem spełnienia kryteriów dla roślin objęły 3 substancje: dwutlenek siarki SO 2, tlenki azotu No x, ozon O 3. Zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska, w ocenie jakości powietrza w strefie pomorskiej posłużono się następującymi kryteriami: Poziom dopuszczalny jest to ustalony na podstawie wiedzy naukowej poziom substancji zawartych w powietrzu, który ma na celu ograniczenie ich szkodliwego działania na zdrowie. Powinien być osiągnięty w określonym terminie i później nie powinien zostać przekroczony. Poziom docelowy jest to poziom substancji zawartych w powietrzu, ustalony, aby uniknąć ich szkodliwego oddziaływania na ludzkie zdrowie lub na środowisko. Powinien być osiągnięty w określonym terminie tam, gdzie to możliwe. Poziom krytyczny jest to poziom ustalony na podstawie wiedzy naukowej, który odnosi się do roślin. Przekroczenie poziomu krytycznego może mieć negatywny efekt na organizmy roślinne lub ekosystemy naturalne, ale nie na człowieka. Poziom celu długoterminowego jest to poziom substancji w powietrzu, osiąganego w dłuższym czasie, z wyłączeniem przypadków, kiedy niemożliwe jest zapewnienie skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. Klasy stref wyróżnione ze względu na stężenia zanieczyszczeń: W zależności od stężenia zanieczyszczeń uzyskanych na postawie rocznej oceny jakości powietrza, gdy określony jest poziom dopuszczalny i nie jest określony margines tolerancji lub jego wartość wynosi zero: 30

31 A nie przekraczający poziomu dopuszczalnego, C powyżej poziomu dopuszczalnego. 2. W zależności od poziomu przypadków, gdy dla zanieczyszczeń określone jest stężenie uzyskane na podstawie rocznej oceny jakości powietrza dla poziomów docelowych: A nie przekraczający poziomu docelowego, C powyżej poziomu docelowego. 3. W zależności od poziomu stężeń ozonu z uwzględnieniem poziomu celu długoterminowego: D1 nie przekraczający poziomu celu długoterminowego, D2 powyżej poziomu celu długoterminowego. Tabela 13: Ocena jakości powietrza w strefie pomorskiej według kryteriów dotyczących ochrony zdrowia w roku 2016 SO 2 NO 2 CO C 6H 6 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P O 3 A A A A C A A A A A C A (D2) Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim, raport za rok 2016, WIOŚ Gdańsk W rocznej ocenie jakości powietrza w województwie pomorskim według kryteriów ochrony zdrowia, przekroczone zostały poziomy pyłu PM10, benzo(a)pirenu oraz ozonu. Ich źródłem jest ruch komunikacyjny i spalanie paliw w celach grzewczych. Stężenie to jest znacznie wyższe w okresie zimy. Ozon natomiast powstaje z tlenków azotu oraz węglowodorów i jest zanieczyszczeniem pochodzenia fotochemicznego. Jego stężenie zależne jest od takich czynników jak temperatura, usłonecznienie, wilgotność względna oraz prędkość wiatru. Podwyższony poziom ozonu dla poziomu długoterminowego może być spowodowany przez warunki pogodowe, ruch komunikacyjny, a także przez napływ zanieczyszczeń z dużych miast powiatu i z sąsiadujących województw. Poziom pozostałych zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu, pyłu PM2,5, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu oraz ozonu nie przekracza poziomu docelowego, a więc normy są spełnione. Na tej podstawie strefa pomorska została zaliczona do klasy A. Według analizy jakości powietrza przeprowadzonej przez WIOŚ w latach 2015 i 2014 dla strefy pomorskiej, poprawie uległa jedynie zawartość pyłu PM2,5, która w poprzednich latach była klasyfikowana odpowiednia jako C1 i C. Żadne inne parametry nie uległy zmianie. Według Programu Ochrony Powietrza dla strefy pomorskiej istotne znacznie dla obniżenia wartości pyłu PM10 oraz bezno(a)pirenu ma wymiana źródeł ciepła dla indywidualnych mieszkańców, termomodernizacja budynków oraz likwidacja ogrzewania węglowego dla budynków użyteczności publicznej, na które przewidziano dofinansowanie. Redukcja emisji komunikacyjnej może zostać osiągnięta również poprzez wprowadzenie na rynek pojazdów spełniających standardy Euro 4 i wyższych, poprawa stanu dróg, a także utwardzenie poboczy w celu zmniejszenia wtórnego unoszenia się pyłu. Obniżenie emisji napływowej zostanie osiągnięte dzięki zaostrzającym się przepisom wynikającym z dyrektywy IED i IPPC, które dotyczą redukcji emisji z dużych instalacji przemysłowych oraz realizacji Programów Ochrony Powietrza na obszarze znajdującym się w pasie od strefy pomorskiej. W rocznej ocenie jakości powietrza w województwie pomorskim według kryterium ochrony roślin, w roku 2016 nie stwierdzono przekroczeń dla dwutlenku siarki ani dla tlenków azotu oraz dla 31

32 wartości docelowej ozonu. Dla celu długoterminowego jest jednak przekroczona wartość ozonu. Parametry te nie zmieniły się w latach Tabela 14: Ocena jakości powietrza w strefie pomorskiej według kryteriów dotyczących ochrony roślin w latach Rok SO 2 NO x O A A D A A D A A A (D2) Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim, raporty za lata 2014, 2015 i 2016, WIOŚ Gdańsk Stan jakości powietrza w znaczący sposób wpływa na zdrowie ludzi i roślin, a jego zły stan może również negatywnie oddziaływać na życie gospodarcze powiatu. Stąd, ze względu na przekroczenie norm stężeń niektórych substancji w powietrzu, przy planach zagospodarowania przestrzennego powinny zostać uwzględnione pewne ograniczenia. Konieczne jest zaopatrywanie mieszkań w ciepło przez nośniki o ograniczonej emisji zanieczyszczeń, a także projektowanie linii zabudowy umożliwiające wymianę mas powietrza. Długoterminowe prognozy Generalnego Inspektora Ochrony Środowiska zakładają obniżenie poziomu pyłów PM10 i PM2,5.Przewidywane zmiany stanu jakości powietrza przedstawiono na rycinach poniżej. Rycina 9: Mapa stanu jakości powietrza 2015 roku pył PM 2,5 Źródło: 32

33 Rycina 10: Mapa stanu jakości powietrza w 2015 roku pył PM 10 Źródło: Odnawialne źródła energii Polska podlega obowiązkowi uzyskania 15% udziału energii z OZE w bilansie zużycia energii finalnej w 2020 roku, na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 roku. Zwiększenie i rozwój produkcji energii z materiałów odnawialnych. Rozwój technologii i produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych ma znaczący wpływ na ochronę środowiska i zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego. Celem tych działań jest zarówno wspieranie tego rozwoju i innowacji, jak i zwiększenie produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Powstaną możliwości rozwoju regionalnego, zwiększone zostanie również bezpieczeństwo dostaw energii, szczególnie w skali lokalnej. Na terenie powiatu bytowskiego panują korzystne warunki klimatyczne do rozwoju sektora odnawialnych źródeł energii. Średnia roczna temperatura waha się od +6 o C do +8 o C, natomiast okres wegetacyjny od 190 do 210 dni. Średnia roczna suma opadów waha się od 600 do 700mm. Średnia roczna prędkość wiatru na wysokości 50m nad poziomem gruntu wynosi w województwie pomorskim 4,56,5 m/s, natomiast na podstawie rejonizacji Polski autorstwa H. Lorenca powiat bytowski znajduje się w II strefie, korzystnej pod względem zasobów energii wiatru. W powiecie znajduje się jedna elektrownia wiatrowa Wałdowo w miejscowości Miastko, o całkowitej mocy 1,1MW. Zainstalowanych jest 883 kolektorów słonecznych, zajmujących łączną powierzchnię 7681,6m 2 i o mocy ekwiwalentnej 6124,5kW, co stanowi największą ilość w całym województwie pomorskim. W trzech miejscowościach znajdują się kotłownie na biomasę drzewną. 33

34 Planowana lub w trakcie jest budowa pięciu instalacji biogazowych. Na terenie powiatu znajdują się 3 pompy ciepła i 12 obiektów małej energetyki wodnej Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie ochrony klimatu i jakości powietrza Zadania zaplanowane w poprzednim Programie Ochrony Środowiska zostały zrealizowane częściowo. Wykonano szereg modernizacji w budynkach gminnych budynkach i obiektach użyteczności publicznej, dokonano również przeglądu źródeł i sieci przesyłu ciepła. Nie wszystkie zaplanowane w poprzednim Programie Ochrony Środowiska zadania zostały zrealizowane, co mogło mieć wpływ na brak poprawy jakości powietrza w strefie pomorskiej. Nie zostały zrealizowane zadania mające na celu zmianę sposobu ogrzewania oraz ograniczające zapotrzebowanie na energię cieplną. Ponadto, w poprzednich latach realizowano zadania z zakresu usuwania azbestu i wyrobów azbestowych. Zadania te podjęto na poziomie powiatowym. Jednak w związku z koniecznością usunięcia całego azbestu z terenu Polski do 2032 roku konieczna jest kontynuacja tych zadań Analiza SWOT W celu wyszczególnienia najważniejszych zagrożeń i problemów powiatu bytowskiego w kwestii ochrony powietrza atmosferycznego, przeprowadzono analizę SWOT. 34

35 Tabela 15: Analiza SWOT obszar interwencji: ochrona klimatu i jakości powietrza MOCNE STRONY SŁABE STRONY Niewielkie wykorzystanie energii odnawialnej Znaczna emisja zanieczyszczeń z procesu Polepszenie stanu dróg spalania paliw grzewczych Modernizacja budynków użyteczności Nadmierna strata ciepła będąca wynikiem publicznej niedostatecznej izolacji termicznej większości Rozwój sieci ciepłowniczej budynków Rozwój sieci gazowej Emisja zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania paliw w środkach transportu drogowego SZANSE ZAGROŻENIA Ochrona powietrza poprzez dalszą termomodernizację budynków Nieprawidłowe wykorzystanie pieców Zwiększenie wykorzystania energii centralnego ogrzewania, spalanie złej jakości pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych paliw, w tym tworzyw sztucznych Prowadzenie akcji uświadamiających Stosowanie w gospodarstwach niesprawnych korzyści z wykorzystania odnawialnych oraz przestarzałych konstrukcyjnie urządzeń źródeł energii grzewczych Szerzenie informacji o możliwościach Napływ zanieczyszczeń spoza granic powiatu pozyskania dotacji na OZE i województwa Stosowanie urządzeń grzewczych Wzrost zanieczyszczeń gazowych realizujących technologię czystego emitowanych przez podmioty gospodarcze spalania węgla, np. kotłów nowej zlokalizowane na terenie województwa generacji Źródło: Opracowanie własne Największym problemem powiatu bytowskiego w kwestii zanieczyszczenia powietrza jest znaczne zanieczyszczenie spowodowane niską emisją. Szansą na poprawę jakości powietrza jest termomodernizacja budynków mieszkalnych, wymiana indywidualnych systemów grzewczych, podłączanie kolejnych budynków do sieci cieplnej oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Zadania te są jednak realizowane na poziomie gmin oraz są zależne od możliwości finansowych mieszkańców. Powiat ma ograniczone możliwości podjęcia działań w tym zakresie. Wsparcie powiatu polega w dużej mierze na poparciu przedsięwzięć prowadzonych przez gminy i współuczestnictwo w akcjach edukacyjnych. W kwestii poprawy jakości powietrza priorytetem jest edukacja ekologiczna mieszkańców gminy, w celu uświadomienia negatywnego wpływu nieodpowiedniej eksploatacji urządzeń grzewczych na środowisko. 35

36 5.3 Zagrożenia hałasem Analiza stanu wyjściowego Według definicji z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska, hałasem są dźwięki o częstotliwości 16 Hz do Hz. Hałas generowany w środowisku naturalnym w środowisku można podzielić na: hałas komunikacyjny oraz na hałas przemysłowy (instalacyjny). Klimat akustyczny oceniany jest ilościowo przy pomocy równoważnego poziomu dźwięku A (LAeq), wyrażonego w decybelach [db], który jest poziomem uśrednionym w funkcji czasu. W Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U.2014 poz. 112) zawarte są dopuszczalne poziomy hałasu dla poszczególnych rodzajów źródeł (dróg i linii kolejowych, linii elektroenergetycznych, startów, przelotów i lądowań statków powietrznych oraz pozostałych obiektów działalności będących źródłami hałasu), w odniesieniu do rodzaju terenów podlegających ochronie wyróżnionych ze względu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje. Wskaźnikami oceny hałasu stosowanymi w polityce długookresowej, w szczególności przy sporządzaniu map akustycznych, są: LDWN długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db),wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia ( ), pory wieczoru ( ) i pory nocy ( ), LN długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w db wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy ( ). W ramach czynności kontrolnych stosowanym wskaźnikiem oceny hałasu jest poziom równoważny LAeqD dla pory dnia (godz ) oraz poziom równoważny LAeqN dla pory nocy (godz ). Hałas jest czynnikiem stresogennym, który przy długim czasie ekspozycji może mieć negatywne skutki na zdrowie człowieka, może wpłynąć na zaburzenia snu, rozwinięcie się chorób układu krążenia i chorób psychicznych. Stąd, część terenów podlega ochronie akustycznej. Należą do nich tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, wielorodzinnej, zagrodowej, szpitale, szkoły, domy opieki społecznej, uzdrowiska i tereny rekreacyjnowypoczynkowe. Na terenie powiatu bytowskiego nie występują drogi o dużym natężeniu ruchu, w związku z czym Wojewódzki Inspektorat Ochrony środowiska w Gdańsku nie prowadził tam badań hałasu komunikacyjnego. Ponadto, w powiecie nie ma informacji na temat uciążliwości hałasu przemysłowego. Do głównych emitorów hałasu w granicach powiatu, możemy jednak zaliczyć tartaki, zakłady przemysłu drzewnego, zakłady produkcji kruszywa i warsztaty mechaniczne Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie zagrożenia hałasem W ramach realizacji zadań z poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie zagrożenia hałasem, skupiono się przede wszystkim na modernizacji nawierzchni dróg oraz wprowadzeniu pasów zieleni wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Ponadto, w powiecie integrowano opracowania planistyczne z problemami zagrożenia hałasem, np. poprzez 36

37 przestrzeganie odległości obiektów mieszkaniowych od pasa drogowego Analiza SWOT Przeprowadzono analizę SWOT, która ma na celu wyszczególnienie najważniejszych problemów i zagrożeń dla powiatu bytowskiego w kwestii zagrożenia hałasem. Tabela 16: Analiza SWOT obszar interwencji: zagrożenie hałasem MOCNE STRONY SŁABE STRONY Brak zakładów przemysłowych, Brak punktów pomiarowych natężenia hałasu stanowiących uciążliwe źródło hałasu na terenie powiatu SZANSE ZAGROŻENIA Modernizacja nawierzchni dróg Coraz większa liczba środków transportu Wprowadzenie punktów pomiarów hałasu Powstawanie nowych zakładów w powiecie przemysłowych Źródło: Opracowanie własne Największym problemem w zakresie zagrożenia hałasem jest brak na terenie powiatu bytowskiego stałego monitoringu hałasu. Na terenie powiatu nie występują zakłady przemysłowe, charakteryzujące się znaczną uciążliwością, co niewątpliwie stanowi mocną stronę niniejszej analizy. W najbliższym czasie na terenie powiatu powinno się wprowadzić punkty pomiarowe oraz wykonać modernizację i remont nawierzchni dróg. 5.4 Pola elektromagnetyczne Analiza stanu wyjściowego Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U r. poz. 519 z późn. zm.), definiuje pola elektromagnetyczne jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach z zakresu od 0 Hz do 300 GHz, które tworzą zakres promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi opiera się na zagwarantowaniu jak najlepszego stanu środowiska przyrodniczego, poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych bądź na poziomach stałych, a także na skutek zmniejszania poziomów pól elektromagnetycznych do wartości dopuszczalnych, w sytuacji, gdy ustalone normy nie są dotrzymane. Zgodnie z art. 122a Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2017 r. poz. 519 z późn. zm.), prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia emitującego pola elektromagnetyczne, które są stacjami elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napięciu znamionowym wynoszącym nie mniej niż 110 kv, lub instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi oraz radiolokacyjnymi, z wyłączeniem radiolinii, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0,03 MHz do MHz, których równoważna moc 37

38 promieniowania izotopowego, określona dla jednej anteny, wynosi nie mniej niż 15 W, są zobowiązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku: 1) bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia, 2) każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia, w tym zmiany spowodowanej zmianami w wyposażeniu instalacji lub urządzenia, o ile zmiany te mogą mieć wpływ na zmianę poziomów pól elektromagnetycznych, których źródłem jest instalacja lub urządzenie. Wyniki pomiarów użytkownik urządzenia przekazuje Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska i Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U nr 130 poz. 880), użytkownicy: 1) stacji elektroenergetycznych lub napowietrznych linii elektroenergetycznych o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kv, 2) instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych lub radiolokacyjnych, emitujących pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowania izotopowego wynosi nie mniej niż 15 W, emitujących pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 khz do 300 GHz, zobowiązani są dokonać zgłoszenia do Starosty właściwego ze względu na lokalizację tych urządzeń. Baza instalacji emitujących pola elektromagnetyczne jest na bieżąco aktualizowana przez władze. Na poniższej rycinie, przedstawiono lokalizacje stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie powiatu bytowskiego. Rycina 11: Lokalizacja stacji bazowych sieci komórkowych na terenie powiatu Źródło: W roku 2015, na terenie powiatu bytowskiego wykonano pomiary natężenia pól elektromagnetycznych w ramach funkcjonowania Państwowego Monitoringu Środowiska. Miejsce 38

39 pomiaru, stanowiły dwa punkty w Miastku i Lipnicy. Punkty te, zostały wyznaczone w odległości większej niż 100 m od źródeł, by eliminować bezpośredni wpływ urządzeń wytwarzających promieniowanie elektromagnetyczne. Wyniki omawianych pomiarów przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 17: Wyniki promieniowania elektromagnetycznego w powiecie bytowskim Miejsce pomiaru Współrzędne punktudługość, szerokość geograficzna [WGS 84] Natężenie pola [V/m] Miastko 16 o ; 53 o ,36 Lipnica 17 o ; 53 o ,1 Źródło: Opracowanie własne Zgodnie z uzyskanymi wynikami, stwierdza się, że na terenie powiatu bytowskiego w 2015 roku nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego dla którego poziom dopuszczalny wynosi 7 V/m. Ponadto, na przestrzeni ostatnich kilku lat nie obserwuje się znaczących zmian średnich poziomów pól elektromagnetycznych w pobliżu analizowanego terenu. Warto jednak zaznaczyć, że z powodu dynamicznego rozwoju branży telekomunikacyjnej, liczba sztucznych źródeł pól elektromagnetycznych w środowisku będzie wzrastać Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie pól elektromagnetycznych Niniejszy cel realizowano poprzez uwzględnienie w MPZP zagadnień pola elektromagnetycznego, a także budowę i modernizację sieci elektromagnetycznych powiatu Analiza SWOT W celu wyszczególnienia najważniejszych problemów i zagrożeń z zakresu pól elektromagnetycznych dla powiatu bytowskiego, przeprowadzono analizę SWOT. 39

40 Tabela 18: Analiza SWOT obszar interwencji: pola elektromagnetyczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY Brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów natężenia pola elektromagnetycznego w powiecie Bliskość dużych miast bytowskim SZANSE ZAGROŻENIA Wyrównany, niski poziom natężenia pól elektromagnetycznych w ostatnich latach Brak planów budowy nowych, dużych Mała świadomość społeczeństwa na temat źródeł energii na terenie powiatu zagrożenia zanieczyszczenia polami bytowskiego elektromagnetycznymi Plany rozbudowy, podniesienia sprawności Stały wzrost małych źródeł pól technicznej źródeł i sieci przesyłowych elektromagnetycznych oraz ich dostosowania do norm europejskich Źródło: Opracowanie własne Na terenie powiatu bytowskiego nie zaobserwowano żadnych znaczących zagrożeń w zakresie pól elektromagnetycznych. Mimo wzrastającej liczby źródeł pól elektromagnetycznych, ich obecne poziomy nie przekraczają dopuszczalnej wartości. Cały czas należy jednak dążyć do podniesienia sprawności technicznej obecnych źródeł i sieci przesyłowych w granicach powiatu. 5.5 Gospodarowanie wodami Przez teren powiatu bytowskiego przepływają rzeki: Słupia rzeka o zlewni obejmującej powierzchnię 1620 km². Wypływa z torfowisk koło Sierakowskiej Huty. Na rzece na początku XX wieku zbudowano cztery elektrownie wodne, później powstały również dwa jeziora retencyjne: Konradowo i Krzynia. Bytowa lewostronny dopływ Słupi o długości 27,74km. Rzeka przepływa przez wschodni obszar Pojezierza Bytowskiego i południowowschodni obszar Wysoczyzny Polanowskiej. Kamienica lewostronny dopływ Słupi, o całkowitej długości 30,38 km. Wypływa z jeziora Kamieniczno. Łupawa jej źródłowy ciek Obrówka, wypływa z jeziora Gogolinko, natomiast sama Łupawa z jeziora Jasień. Łącznie ma długość 98,7km. Rzeka w górnym biegu przecina pofałdowany teren moreny czołowej, wykorzystuje doliny rynnowe, w dolnym odcinku przebiega przez tereny o podłożu bagiennym i torfowiskowym. W końcowym odcinku przyjmuje formę kanału i uchodzi do Bałtyku w Rowach. Wieprza rzeka o łącznej długości 140,3km. Źródło rzeki znajduje się w jeziorze Kołoleż, a uchodzi do Bałtyku w Darłówku. Ujściowy odcinek Wieprzy stanowi akwatorium portu 40

41 morskiego Darłowo. Studnica dopływ Wieprzy, biorący swój początek w Jeziorze Studzieniczno Małe. Ma całkowitą długość 315mk 2.W miejscu ujścia Studnica jest szersza od Wieprzy, do której wpada. Powiat bytowski cechuje bardzo wysoka jeziorność. We własności Starosty Bytowskiego znajdują się łącznie 73 jeziora. Ich szczegółowy wykaz zamieszczony jest poniżej. Tabela 19 : Wykaz jezior, znajdujacych sie we własności Skarbu Państwa Starosty Bytowskiego Lp. Nr działki Pow. [ha] Obręb Gmina Nazwa Jeziora ,87 Jutrzenka Borzytuchom Ogrodowe ,88 Niedarzyno Borzytuchom Graniczne ,75 Niedarzyno Borzytuchom Stradne ,5440 Bytów98 Bytów Jeleń ,56 Mądrzechowo Bytów Gubisz ,58 Płotowo Bytów Duży Borek ,20 Płotowo Bytów bez nazwy ,67 Płotowo Bytów Płotowo ,54 Rekowo Bytów Rekowskie ,21 Rekowo Bytów bez nazwy, Rekówek pot ,08 Rekowo Bytów Płoczyca (Płocica) ,14 Sierzno Bytów Wokuny ,52 Sierzno Bytów Pyszne ,73 Sierzno Bytów Kępa ,56 Sierzno Bytów Czarne /36 6,05 Udorpie Bytów Udorpie 17. 7/7 7,1366 Bochowo Czarna Dąbrówka bez nazwy 18. 1/6 10,04 Czarna Dąbrówka Czarna Dąbrówka Kopieniec Średni 19. 1/8 11,16 Czarna Dąbrowa Czarna Dąbrówka Kopieniec Duży 20. 1/7 3,88 Czarna Dąbrówka Czarna Dąbrówka Kopieniec Mały /9 5,1097 Czarna Dąbrówka Czarna Dąbrówka Wiejskie ,41 Kartkowo Czarna Dąbrówka Piasno ,81 Kłosy Czarna Dąbrówka Otnoga ,68 Kłosy Czarna Dąbrówka Bez nazwy ,8 Łupawsko Czarna Dąbrówka Pomyskie, Pomysko ,1 Łupawsko Czarna Dąbrówka Obrowo Małe ,83 Łupawsko Czarna Dąbrówka Żabie 28. 3/1 4,58 Łupawsko Czarna Dąbrówka Modre ,5 Mikorowo Leśnictwo Czarna Dąbrówka Karwno Małe ,94 Mikorowo Leśnictwo Czarna Dąbrówka Karwańskie Duże ,41 Nożyno Czarna Dąbrówka Nożynko (Stawisz) /32 4,9436 Nożynko Czarna Dąbrówka bez nazwy ,76 Rokity Czarna Dąbrówka Rokity ,45 Rokity Czarna Dąbrówka Małe 35. 6/1 18,94 Unichowo Czarna Dąbrówka Czarne (Czarnowie) ,07 Unichowo Czarna Dąbrówka Długie /2 17,88 Krępnica Kołczygłowy Plasno (Piaszno) 41

42 Lp. Nr działki Pow. [ha] Obręb Gmina Nazwa Jeziora /1 8,45 Borowy Młyn Lipnica Trzcinne /4 2,02 Borowy Młyn Lipnica Odstawa ,33 Luboń Lipnica Luboszka /1 9,18 Kiedrowice Lipnica Czarne ,79 Kwisno Miastko bez nazwy ,99 Kwisno Miastko Kwiśnieńskie (Kwisno) ,33 Kwisno Miastko Kwiśnieńskie Małe (Kwisno Małe) ,62 Okunino Miastko Okunino ,92 Pasieka Miastko Lipczyńskie ,8 Pasieka Miastko Miastko ,73 Trzcinno Miastko Trzcinno Duże ,96 Trzcinno Miastko Sęki ,02 Tursko Miastko Bliskie ,71 Tursko Miastko Tursko ,26 Wałdowo Miastko Czarnica ,20 Węgorzyno Miastko Byczyńskie ,32 Nowa Wieś Parchowo Nowowiejskie 55. 2/1 5,62, Czarna Dąbrowa Studzienice Wiejskie ,05 Czarna Czarna Dąbrowa (Czarne Studzienice Dąbrowa Dąbrówno) ,13 Łąkie Studzienice Duży Łubieniec /5 1,54 Łąkie Studzienice bez nazwy ,2 Łąkie Studzienice Łąkie ,94 Półczno Studzienice Dyk ,14 Półczno Studzienice Czeruch /1 2,85 Prądzonka Studzienice Kaniewko /1 1,7 Prądzonka Studzienice Bukówki małe /1 0,42 Prądzonka Studzienice bez nazwy ,76 Przewóz Studzienice Lubaszki 66. 2/1 8,8 Przewóz Studzienice Lubaszki Wielkie ,36 Sominy Studzienice bez nazwy ,9 Bożanka Trzebielino Świętno ,13 Bożanka Trzebielino Czarnkowo /29 4,2733 Suchorze Trzebielino bez nazwy /2 4,57 Modrzejewo Tuchomie Borowe /2 6,1 Modrzejewo Tuchomie Borowo Duże ,77 Trzebiatkowa Tuchomie bez nazwy Źródło: Starostwo Powiatowe w Bytowie Jakość wód powierzchniowych Powiat bytowski charakteryzuje się mocno rozwiniętą siecią hydrograficzną, a czystość wód jest większa niż na pozostałym obszarze środkowej Polski. W roku 2015, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku prowadził, na terenie powiatu bytowskiego badania wód powierzchniowych rzecznych w 6 reprezentatywnych punktach pomiarowokontrolnych oraz w 4 reprezentatywnych punktach pomiarowokontrolnych wód powierzchniowych jeziornych. Wykaz zbadanych i ocenionych JCWP rzecznych w roku 2015 na terenie powiatu, zaprezentowano w poniższej tabeli. 42

43 Tabela 20: Opis zbadanych w roku 2015 punktów kontrolnych JCWP w powiecie bytowskim Nazwa reprezentatywnego punktu pomiarowokontrolnego Słupia Gałęźnia Mała Słupia Gołębia Góra WieprzaBożanka ŁupawaKozin KamienicaKrępnica Kod reprezentatywnego PPK PLS01S0201_0810 PL01S0201_0866 PL02S0201_0582 PL01S0201_0845 PL01S Nazwa ocenianej JCW Słupia od dopływu z jeziora Głębokiego do wpływu do jez. Zalewy Słupia od wyp. Z jez. Żukówko do oddielenia kanału do jez. Głębokiego Wieprza do Pokrzywny bez Pokrzywny Łupawa od dopływu z Mydlity, z dopływem z Mydlity do Bukowiny Kamienica od Poleśnicy do ujścia Kod ocenianej JCW PLRW PLRW PLRW PLRW PLRW BroczynkaBroczyna PL01S0201_3340 Broczynka PLRW Źródło: WIOŚ Gdańsk Rycina 12: Rozmieszczenie punktów kontrolnych na terenie powiatu Źródło: WIOŚ Gdańsk Ocenę stanu wód powierzchniowych wykonuje się w odniesieniu do jednolitych części wód (JCW), w oparciu o wyniki państwowego monitoringu środowiska. Stan JCWP określa się 43

44 uwzględniając wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego. Ocenę wód typu naturalnego wykonuje się na podstawie ich stanu ekologicznego, natomiast dla wód uznanych za sztuczne bądź silnie zmienione przy pomocy potencjału ekologicznego. Na ocenę stanu/potencjału ekologicznego JCWP składają się elementy biologiczne, wspierające ich ocenę wskaźniki fizykochemiczne wraz z grupą substancji specyficznych, oraz hydromorfologiczne. Klasyfikuje się je w oparciu o kryteria wyrażone jako wartości graniczne wskaźników jakości wód, z uwzględnieniem typów wód powierzchniowych. Stan ekologiczny JCWP określa się przez przypisanie jej jednej z pięciu klas jakości, natomiast potencjał ekologiczny klasyfikuje się poprzez przypisanie JCWP czterech klas jakości. Osobnym elementem oceny JCWP jest stan chemiczny, opisywany na podstawie wyników badań obecności substancji priorytetowych oraz innych zanieczyszczeń. Środowiskowe normy jakości dla substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń nie uwzględniają jednak typologii wód. Są to stężenia pojedynczego wskaźnika grupy wskaźników w wodzie, osadach wodnych bądź w organizmach wodnych, które nie powinny być przekroczone ze względu na ochronę środowiska i zdrowia ludzi. Wyniki przeprowadzonych pomiarów przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 21: Wyniki pomiarów stanu wód rzecznych w powiecie bytowskim Źródło: WIOŚ Gdańsk Zgodnie z rozporządzeniem klasyfikacyjnym, podczas oceny wyników JCWP, zastosowano zasadę przypisującą stan bardzo dobry (I klasa) naturalnym częściom wód, natomiast sztucznym oraz silnie zmienionym potencjał dobry (II klasa). Na terenie powiatu bytowskiego, wszystkie badane w 2015 roku JCWP rzecznych, osiągnęły II klasę elementów hydromorfologicznych. W przypadku stanu biologicznego, dla wszystkich JCWP, prócz Wieprzy do Pokrzywny bez Pokrzywny dla której przyjęto potencjał umiarkowany, przyjęto potencjał ekologiczny co najmniej dobry. Elementy fizykochemiczne z 44

45 grupy JCW Słupia od dopływu z jeziora Głębokiego do wypływu do jez. Zalewy oraz JCW Broczynka uzyskały II klasę, z kolei pozostałe I klasę. Elementy fizykochemiczne specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych wszystkie elementy uzyskał klasę dobrą, podobnie jak w przypadku stanu chemicznego JCWP. Klasyfikacje ogólną stanu wód, przeprowadzono w oparciu o oceny stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego, weryfikując ją w przypadku wód zlokalizowanych na terenach chronionych o spełnienie dodatkowych celów środowiskowych. W efekcie, wszystkie JCWP otrzymały stan dobry, za wyjątkiem Wieprzy od Pokrzywny bez Pokrzywny, która z uwagi na umiarkowany stan ekologiczny otrzymała stan zły. Jeziora na terenie powiatu bytowskiego cechują się zróżnicowanym stopniem czystości, który jest zależny od lokalnej gospodarki i zanieczyszczenia wód dopływowych. Na stan środowiska mają także wpływ wody opadowe, które w powiecie bytowskim mają bardzo niekorzystne parametry i posiadają największy ładunek substancji szkodliwych w całym województwie pomorskim. W poniższej tabeli przedstawiono wykaz zbadanych i ocenianych JCWP jeziornych. Tabela 22: Opis punktów kontrolnych JCWP jeziornych z roku 2015 dla powiatu bytowskiego Nazwa punktu Jez. Głębokie (Pietrzykowskie Duże) na N od Ostrówek Jez. Kozie (Kozy) na W od m. Kozin Jez. Jasień Północny na NW od m. Jasień Jez. Jasień Południowyna E od m. Łupawsko Kod punktu PLS01S0202_0088 Nazwa JCWP, na której PPK jest zlokalizowany Głębokie (Pietrzykowskie Duże) Kod ocenianej JCW LW20257 PL01S0202_3359 Kozie (Kozy) LW21043 PL02S0202_0061 Jasień Północny LW21009 PL01S0202_0057 Jasień Południowy LW21008 Źródło: WIOŚ Gdańsk Wyniki przeprowadzonych w 2015 roku badań zaprezentowano w poniższej tabeli. Tabela 23: Wyniki pomiarów JCWP jeziornych z roku 2015 dla powiatu bytowskiego Źródło: WIOŚ Gdańsk Na podstawie przeprowadzonych badań, stwierdza się, że jez. Jasień Południowy otrzymało III klasę elementów biologicznych, natomiast pozostałe jeziora przyporządkowano do klasy II. W ocenie stanu ekologicznego wszystkich jezior uwzględniono zestaw elementów biologicznych oraz wspierających je parametrów fizykochemicznych. Ocenę stanu ekologicznego jez. Jasień Południowy przyporządkowano jako umiarkowaną, z kolei dla pozostałych jezior jako dobrą. W przypadku stanu 45

46 chemicznego, dla wszystkich jezior określono go jako dobry, w związku z czym jez. Kozie, jez. Głębokie, jez. Jasień Północny otrzymały stan dobry, natomiast Jasień Południowy stan zły. Wody podziemne Wody podziemne są jedynym źródłem zasilania rzek i jezior w czasie, gdy nie ma opadów deszczu lub śniegu. Szacuje się, że około 49,4% średniego odpływu rzecznego z obszaru Polski pochodzi z zasilania wodami podziemnymi. Na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych, wyróżnia się pięć klas czystości wody: klasa I wody bardzo dobrej jakości, których wartości elementów fizykochemicznych nie wykazują wpływu działalności człowieka i są kształtowany jedynie w wyniku procesów zachodzących naturalnie w wodach podziemnych. Klasa II wody dobrej jakości, których wartości elementów fizykochemicznych nie wykazują wpływu działalności człowieka lub wpływ ten jest bardzo słaby, a wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku procesów zachodzących naturalnie w wodach podziemnych. Klasa III woda zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów lub w wyniku słabej działalności człowieka. Klasa IV wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów oraz w wyniku wyraźnego wpływu działalności człowieka. Klasa V wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka. 46

47 Rycina 13: Lokalizacja głównych zbiorników wód podziemnych na terenie województwa pomorskiego Źródło: WIOŚ Gdańsk Rycina 14: Klasyfikacja wód podziemnych wg PGI w województwie pomorskim w roku 2016 Źródło: WIOŚ Gdańsk Zdecydowana większość wód podziemnych w województwie pomorskim zaliczana jest do klasy II, niepokojący jest jednak bardzo duży udział wód III i IV klasy. Wody klasy I stanowią niewielki udział wszystkich wód podziemnych w województwie. 47

48 Zagrożenie powodzią Na terenie województwa pomorskiego mogą wystąpić wszystkie rodzaje powodzi (opadowe, roztopowe, zatorowe, sztormowe i wewnątrzpolderowe). W powiecie bytowskim nie ma bezpośredniego zagrożenia powodziowego. Najbardziej narażone tereny to obszary w bezpośrednim sąsiedztwie rzek oraz w obniżeniach terenu. Rycina 15: Mapa obszarów, na których występuje prawdopodobieństwo zagrożenia powodzią Źródło: WIOŚ Gdańsk Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie gospodarowania wodami Głównym celem wyszczególnionym w poprzednim Programie Ochrony Środowiska było osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych. Jakość wód ulegała znacznemu pogorszeniu przez nadmierną eksploatację zasobów wodnych, nieprawidłową gospodarkę ściekami wprowadzanymi do wód, zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków przemysłowych i komunalnych Analiza SWOT W celu wyszczególnienia najważniejszych problemów i zagrożeń z zakresu gospodarowania wodami dla powiatu bytowskiego, przeprowadzono analizę SWOT. 48

49 Tabela 24: Analiza SWOT obszar interwencji: gospodarowanie wodami MOCNE STRONY SŁABE STRONY Dobry/umiarkowany stan ekologiczny wód powierzchniowych i podziemnych Większość obszaru powiatu nie jest zagrożona powodzią Duży ładunek substancji szkodliwych w wodach opadowych Coraz większy pobór wód podziemnych SZANSE ZAGROŻENIA Ryzyko pogorszenia się jakości wód Ograniczenie zanieczyszczenia wód podziemnych powierzchniowych Nadmierne stosowanie nawozów Edukacja społeczeństwa w zakresie i pestycydów w rolnictwie wykorzystywania wód Możliwe lokalne podtopienia w czasie roztopów i nawalnych deszczy Źródło: Opracowanie własne Największym zagrożeniem w zakresie gospodarowania wodami w powiecie bytowskim jest pogorszenie się jakości wód powierzchniowych i podziemnych, spowodowanych nawozami stosowanymi w rolnictwie oraz zanieczyszczeniami chemicznymi. Obecnie, wody podziemne oraz powierzchniowe analizowanego terenu odznaczają się w znacznej części przypadków dobrym stanem. W celu utrzymania aktualnego poziomu wymaga się wprowadzenia na terenie powiatu działań z zakresu edukacji społeczeństwa na temat wykorzystywania wód oraz ograniczenia ich zanieczyszczenia. 5.6 Gospodarka wodnościekowa Analiza stanu wyjściowego Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. jest dokumentem ustanawiającym ramy działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki wodnej. Transpozycja przepisów dyrektywy na grunt prawa polskiego została dokonana ustawą z dnia 18 lipca 2001 r., Prawo wodne (Dz.U. z 2015 poz. 469 z późn. zm), ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r., Prawo ochrony środowiska (Dz. U.2017 poz. 519 z późn, zm.) oraz Ustawą z dnia 7 czerwca 2001 r., o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U poz. 328 z późn. zm). Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ma służyć przede wszystkim: zaspokojeniu zapotrzebowania na wodę ludności, rolnictwa i przemysłu, ochronie wód i ekosystemów znajdujących się w dobrym stanie ekologicznym, poprawie jakości wód i stanu ekosystemów zdegradowanych działalnością człowieka, zmniejszeniu zanieczyszczenia wód podziemnych, zmniejszeniu skutków powodzi i suszy. 49

50 Gospodarka wodna Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego, zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2016 r. na terenie powiatu bytowskiego wynosiło 3 348,7 dam 3, a w 2015 r. 3266,6 dam 3. Długość sieci wodociągowej rozdzielczej na terenie powiatu bytowskiego wynosiła w 2015 roku 1 079,0km, a w 2016 r ,0 km. Ilość połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania wynosiła w 2015 roku szt., a w 2016 r. ilość przyłączy zwiększyła się o 150 sztuk i wynosiła sztuk. W powiecie bytowskim w 2015 r. z sieci wodociągowej korzystało 92,78% mieszkańców powiatu, podczas gdy w 2012 roku wartość ta wynosiła 86,63 %. W 2012 roku gospodarstwom domowym dostarczono 2 034,8 tys. m 3 wody, a w 2016 r ,9 tys. m 3. Ponadto, zużycie wody w gospodarstwach domowych na 1 osobę w 2016 roku wynosiło 26,9 m 3, podczas gdy w 2012 roku wynosiło 26,0 m 3. Najmniejszym udziałem ludności korzystającej z sieci wodociągowej charakteryzuje się gmina Studzienice. Najważniejsze informacje o sieci wodociągowej na terenie powiatu bytowskiego przedstawione zostały w tabelach poniżej. Tabela 25: Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie powiatu bytowskim w latach Lp. Wskaźnik Jednostka Długość czynnej sieci rozdzielczej Przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Woda dostarczona gospodarstwom domowym Ludność korzystająca z sieci wodociągowej Procent ludności korzystający z wodociągu Zużycie wody na jednego mieszkańca Jednostka administracyjna km 1 018, , , , ,0 szt dam , , , , ,9 osoba % 86,63 86,74 91,97 92,78 m 3 26,0 26,7 26,8 26,8 26,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Tabela 26: Charakterystyka sieci wodociągowej poszczególnych gmin powiatu bytowskiego w roku 2015 Połączenia Udział Długość prowadzące Ludność mieszkańców czynnej do budynków korzystająca korzystających sieci mieszkalnych z sieci z sieci rozdzielczej i zbiorowego wodociągowej wodociągowej [km] zamieszkania [os.] [%] [szt.] Zużycie wody na jednego mieszkańca [m 3 ] g. Borzytuchom 53, , ,3 m. Bytów 173, , ,3 50

51 Jednostka administracyjna g. Czarna Dąbrówka Długość czynnej sieci rozdzielczej [km] Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt.] Udział mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej [%] Ludność korzystająca z sieci wodociągowej [os.] Zużycie wody na jednego mieszkańca [m 3 ] 117, , ,2 g. Kołczygłowy 93, , ,3 g. Lipnica 168, , ,7 m. Miastko 193, , ,8 g. Parchowo 66, ,4 g. Studzienice 45, , ,7 g. Trzebielino 52, , ,4 g. Tuchomie 114, , ,3 Powiat bytowski 1 079, , ,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Gospodarka ściekowa Ścieki komunalne Całkowita długość sieci kanalizacyjnej w powiecie bytowskim wynosiła w 2012r. 562,1 km, a w roku ,6 km. W latach odnotowano wzrost długości sieci kanalizacyjnej o 12%. Z sieci kanalizacyjnej w 2015 roku korzystało 75,19% mieszkańców powiatu, w stosunku do roku 2012 r. udział ten zwiększył się o 9,77%. Gmina miejskowiejska Bytów jest skanalizowana w 88,07%, natomiast najmniejszym udziałem ludności korzystającej charakteryzuje się gmina Parchowo. z sieci kanalizacyjnej W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe informacje dotyczące sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu bytowskiego w latach oraz dane dotyczące sieci kanalizacyjnej w podziale na poszczególne gminy powiatu bytowskiego. Tabela 27:Sieć kanalizacyjna na terenie powiatu bytowskiego w latach Rok Wyszczególnienie Jedn Długość czynnej sieci kanalizacyjnej Przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania km 562,1 601,2 612,4 634,3 638,6 szt Ścieki odprowadzone dam , , ,0 51

52 Wyszczególnienie Jedn. Rok Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej os Procent ludności korzystającej z kanalizacji % 65,67 66,06 73,19 75,44 Jednostka administracyjna Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Tabela 28:Charakterystyka sieci kanalizacyjnej poszczególnych gmin na terenie powiatu bytowskiego w roku 2015 Udział Długość Przyłącza Ludność mieszkańców czynnej sieci prowadzące do korzystająca korzystający kanalizacyjnej budynków z sieci z kanalizacji [km] [szt.] [os.] [%] Ścieki odprowadzone [dam 3 ] g. Borzytuchom 49, ,15 85,0 m. Bytów 108, ,07 797,0 g. Czarna Dąbrówka 74, ,49 102,0 g. Kołczygłowy 45, ,66 90,0 g. Lipnica 92, ,20 81,0 m. Miastko 121, ,98 506,0 g. Parchowo 27, ,79 44,0 g. Studzienice 39, ,75 64,0 g. Trzebielino 23, ,22 57,0 g. Tuchomie 51, ,52 72,0 Powiat bytowski 634, , ,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W tabeli poniżej przedstawiono ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych w powiecie bytowskim w latach Tabela 29: Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu Wskaźniki [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] BZT ChZT Zawiesina ogólna azot ogólny fosfor ogólny Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS W gminach słabo skanalizowanych występuje dużo zbiorników bezodpływowe na ścieki oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. Odprowadzanie ścieków do zbiorników bezodpływowych powoduje ryzyko przedostawania się ścieków komunalnych do wód powierzchniowych i podziemnych. 52

53 Zbiorniki bezodpływowe mogą być nieszczelne, dlatego gminy powinny przeprowadzać systematyczną inwentaryzację zbiorników bezodpływowych i kontrolę ich szczelności, w celu wyeliminowania ryzyka nielegalnego zrzutu ścieków do środowiska. Drugim sposobem na ograniczenie zanieczyszczeń pochodzących ze ścieków komunalnych jest rozbudowa sieci kanalizacyjnej, co umożliwia większej ilości mieszkańców na korzystanie ze zbiorczego systemu usuwania ścieków. Tabela 30:Przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe na terenie powiatu bytowskiego w roku 2015 Jednostka administracyjna Liczba zbiorników bezodpływowych [szt.] Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków [szt.] g. Borzytuchom 72 2 m. Bytów g. Czarna Dąbrówka g. Kołczygłowy g. Lipnica m. Miastko g. Parchowo g. Studzienice g. Trzebielino g. Tuchomie Powiat bytowski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W latach zwiększyła się zarówno liczba zbiorników bezodpływowych jak i liczba przydomowych oczyszczalni ścieków. W 2012 roku na terenie powiatu zlokalizowanych było zbiorników bezodpływowych i liczba ta wzrosła do w roku Niemal dwukrotnie wzrosła liczba przydomowych oczyszczalni ścieków, których w roku 2012 wynosiła 339, a w 2015 roku aż 668. Ścieki przemysłowe W całym powiecie bytowskim funkcjonują 24 komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ścieków. W tabeli poniżej przedstawiono ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych w latach Tabela 31: Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych po oczyszczeniu w latach Wskaźniki 2012 [kg/rok] 2013 [kg/rok] 2014 [kg/rok] 2015 [kg/rok] BZT ChZT Zawiesina ogólna Suma chlorków i siarczanów azot ogólny fosfor ogólny 8 6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 53

54 Stan gospodarki wodnościekowej znacząco oddziałuje na jakość życia mieszkańców. Na terenie powiatu bytowskiego sieć wodociągowa jest bardzo dobrze rozwinięta, 92,78 % mieszkańców korzysta z wodociągu. Mniej rozwinięta jest natomiast sieć kanalizacyjna, z której korzysta tylko 75,44% mieszkańców. Niedostateczne wyposażenie obszaru powiatu bytowskiego, a szczególnie obszarów wiejskich, w infrastrukturę ściekową hamuje rozwój przedsiębiorczości oraz wpływa negatywnie na poziom życia mieszkańców, stanowi również zagrożenie dla środowiska. Rozbudowa sieci wodnokanalizacyjnej ma wpływ na podniesienie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej obszaru, stwarzający tym samym możliwość rozwoju w wielu kierunkach. Na lata planowana jest modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Przyborzycach, która finansowana będzie ze środków WFOSiGW i NFOiGW Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie gospodarki wodnościekowej Na terenie powiatu bytowskiego wykonano szereg inwestycji za zakresu gospodarki wodnościekowej. W roku 2016 zbudowano łącznie 52,64km sieci wodociągowej z 983 przyłączami prowadzącymi do budynków lub gospodarstw. Powstało również 23,73km zbiorczej sieci kanalizacji sanitarnej wraz z 752 przyłączami do budynków lub gospodarstw. Wybudowano dwie stacje uzdatniania wody oraz dwie oczyszczalnie ścieków o łącznej przepustowości 347 m 3 /dobę. Powstało także 16 indywidualnych wiejskich oczyszczalni ścieków Analiza SWOT W celu wyszczególnienia problemów i zagrożeń powiatu bytowskiego w zakresie gospodarki wodnościekowej, wykonano analizę SWOT. 54

55 Tabela 32: Analiza SWOTobszar interwencji: gospodarka wodnościekowa MOCNE STRONY SŁABE STRONY Wzrost wartości wskaźników w ładunkach Coraz większa liczba mieszkańców korzystająca z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej zanieczyszczeń w ściekach komunalnych Dość niski udział procentowy mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej (75,44%) Mała świadomość społeczna o skutkach nielegalnego zrzutu ścieków komunalnych, rolniczych i przemysłowych SZANSE ZAGROŻENIA Dalsza rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej Modernizacja oczyszczalni ścieków, która umożliwiłaby zmniejszenie ładunków azotu ogólnego oraz BZT5w ściekach Inwentaryzacja zbiorników Akumulacja zanieczyszczeń rolniczych w wodach podziemnych i powierzchniowych, Brak egzekwowania zakazów związanych z nielegalnym zrzutem ścieków bezodpływowych Źródło: Opracowanie własne Głównym problemem powiatu bytowskiego są wzrastające ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych oraz mała świadomość społeczeństwa o skutkach nielegalnego zrzutu ścieków komunalnych, rolniczych oraz przemysłowych. Szansą na poprawę obecnej sytuacji może okazać się dalsza rozbudowa sieci wodociągowej w granicach powiatu, modernizacja oczyszczalni oraz prowadzenie inwentaryzacji zbiorników bezodpływowych. 5.7 Zasoby geologiczne Analiza stanu wyjściowego Na terenie powiatu bytowskiego wstępują złoża kredy, piasków, żwirów, piasków kwarcowych, surowców ilastych ceramiki budowlanej oraz torfów. Wydobywanie złóż na podstawie ważnej koncesji na wydobycie kopalin nie będzie w negatywny sposób oddziaływać na życie społeczne na terenie powiatu. Niebezpieczeństwo może powodować niewłaściwe, niezgodne z koncesją wydobycie kopalin lub wydobycie kopalin bez koncesji. Nazwa złoża Tabela 33: Złoża zlokalizowane w granicach powiatu Stan zagospodarowania Zasoby [tys. t] geologiczne przemysłowe Wydobycie Kreda Grabówko Z 720 Zapceń pole A Z

56 Nazwa złoża Stan zagospodarowania Zasoby [tys. t] geologiczne przemysłowe Wydobycie Zapceń pole B Z 807 Piaski i Żwiry Barnowiec IV T 177 Barnowiec V E Barnowiec VI* R 572 Barnowiec VII* R Borowy Młyn R 564 Borzyszkowy* Z Borzyszkowy II* E Borzyszkowy III* T Borzyszkowy IV R Borzyszkowy V* R Brzozowo R Chotkowo* E Ciemno* P Dęby* P Gliśno* Z Gliśno 2* T Gliśno 3* E Gliśno 6* R Gliśno IV* E Gliśno V* R Głodowo T 674 Grzmiąca III E Gumieniec* Z 676 Jamno R 256 Jasień* R Jezierze R 405 Jezierze II R 320 Kotuszewo Z 100 Kozin* P Kozin II T Kozin III R Lipnica IV* R Lipnica V* R Lipnica VI R

57 Nazwa złoża Stan zagospodarowania Zasoby [tys. t] geologiczne przemysłowe Wydobycie Lipnica VII R ŁąkieSiedlecka Góra* P Łubno p. BCD* R 65 Miłocice R Osowo* P Ostrowite* E Ostrowite II* R 893 Przewóz* R Rabacino R 297 Słosinko T 476 Słosinko 2 R 821 Sylczno* P Świątkowo E Trzebielsk* T Trzebielsk I* R Trzebielsk Wschód* R Wojsk R Żukówko E Piaski kwarcowe Studzienice E Surowce ilaste ceramiki budowlanej Niezabyszewo Z 139 Torfy Witanowo R 198 Witanowo II E Legenda: * stosowane jako surowiec niski do produkcji cementu E złoże eksploatowane M złoże skreślone z bilansu zasobów w roku sprawozdawczym P złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie (w kat. C2 + D, a w przypadku ropy i gazu w kat.c) R złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A + B + C1) Z złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane T złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo Źródło: Bilans Zasobów Złóż Kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2015 Według danych z 2015 roku na terenie powiatu bytowskiego znajduje się 11 czynnych kopalni oraz 7 złóż eksploatowanych okresowo. 57

58 Rycina 16: Rozmieszczenie złóż geologicznych na terenie powiatu bytowskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie Na terenie powiatu bytowskiego Starosta Bytowski do 2017 roku wydał 7 koncesji na wydobycie kopalin. Wykaz obowiązujących koncesji wydanych przez Starostę Bytowskiego przedstawiono w tabeli poniżej. Lp. 1. Tabela 34: Wykaz obowiązujących koncesji wydanych przez Starostę Bytowskiego na terenie powiatu bytowskiego Okres Numer koncesji Inne szczególne Adres obowiązywania Typ kopaliny Nazwa przedsiębiorcy warunki i uwagi koncesji OŚ G z dnia Przedsiębiorstwo Instalacyjno Budowlane EKOINSTAL Piotr Kuczkowski ul. Osiedle Leśne 1, Studzienice do piasek Barnowiec IV dz. 9/2 2. OŚ.RG.75302/89/2008/09 z dnia przeniesienie OŚ VI z dnia r. Krzysztof Stanisławski Firma Usługowo Handlowa Żwirek Zielona Huta 36, Konarzyny do piasek Głodowo dz. 191/2 58

59 Lp. Numer koncesji Nazwa przedsiębiorcy Adres Okres obowiązywania koncesji Typ kopaliny Inne szczególne warunki i uwagi 3. OŚ.RG.75302/310/2008 z dnia Przedsiębiorstwo Usługowo ProdukcyjnoHandlowe DOLNOSTAL Krzysztof Wołczyński Dolno 3a, Trzebielino do piasek ze żwirem Słosinko dz. 107/2i 107/3 4. OŚ.G.75307/31/2010 z dnia Przedsiębiorstwo Eksploatacji Kruszywa Naturalnego MICHAŁ Michał Treder Pomysk Wielki 46A, Pomysk Wielki do piasek Żukówko dz. 250/6 5. OŚ VI z dnia Usługi Transportowe, Roboty Ziemne i Drogowe Piotr Zielonka Grzmiąca 13, Bytów do piasek Świątkowo A dz. 30/1 6. OŚ.RG.7530I/512/06 z dnia Usługi Transportowe, Roboty Ziemne i Drogowe Piotr Zielonka Grzmiąca 13, Bytów do piasek Grzmiąca III dz OŚ VI AKMA Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Bogdan Kordasiński Zaleskie 40a, Ustka do r. piaski i piaski ze żwirami JEZIERZE II Źródło: Starostwo Powiatowe w Bytowie Występowanie zasobów geologicznych na ternie powiatu ma pozytywny wpływ na gospodarkę. Wydobycie ze złóż piasków, żwirów oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej umożliwia zaspokojenie lokalnych potrzeb mieszkańców do celów budownictwa mieszkaniowego i drogownictwa. Obecny stan złóż geologicznych nie wskazuje na drastyczne zmniejszenie czy zwiększenie w kolejnych latach wydobycia kruszyw naturalnych na terenie powiatu bytowskiego. Nie można natomiast wykluczyć wykrycia w perspektywie do 2024 roku kolejnych złóż kruszyw naturalnych lub złóż innych kopalin Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie zasobów geologicznych W ramach realizacji zadań z poprzedniego Programu Ochrony Środowiska, na terenie powiatu bytowskiego zajmowano się m.in. ochroną gleb przed degradacją, a także prowadzeniem ich systematycznej rekultywacji. Ponadto, w powiecie wydawano koncesje na wydobycie kopalin oraz prowadzono inwentaryzację miejsc nielegalnej eksploatacji Analiza SWOT W celu wyszczególnienia najważniejszych problemów i zagrożeń powiatu bytowskiego w zakresie zasobów geologicznych, przeprowadzono analizę SWOT. 59

60 Tabela 35: Analiza SWOTobszar interwencji: zasoby geologiczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY Wielkość i przestrzenne rozmieszczenie surowców na terenie województwa pomorskiego umożliwia zaspokojenie Brak eksploatacji znacznej ilości złóż lokalnych potrzeb mieszkańców do celów budownictwa mieszkaniowego SZANSE ZAGROŻENIA Inwentaryzacja miejsc nielegalnej eksploatacji złóż Kontrola sposobu eksploatacji złóż Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Eksploatacja złóż bez ważnej koncesji Zabezpieczenie obszarów udokumentowanych zasobów dla późniejszej eksploatacji Źródło: Opracowanie własne Na terenie powiatu nie stwierdzono poważnych problemów związanych z eksploatacją zasobów geologicznych. Wielkość i przestrzenne rozmieszczenie surowców na terenie całego województwa pomorskiego umożliwia zaspokojenie lokalnych potrzeb mieszkańców do celów budownictwa mieszkaniowego i drogownictwa. 5.8 Gleby Analiza stanu wyjściowego Obszar powiatu bytowskiego pokryty jest plejstoceńskimi osadami lodowcowymi i wodnolodowcowymi, takimi jak piaski, gliny i iły, oraz osadami holoceńskimi. Geologiczne zróżnicowanie tych osadów wpłynęło na słabe wysycenie zasadami, a także na niewielką ilość przyswajalnych przez rośliny składników pokarmowych. Na takich osadach wykształciły się gleby brunatne (w większości wyługowane i kwaśne), gleby bielicowe i gleby pseudobielicowe. Na terenie powiatu znajdują się również niewielkie obszary gleb torfowych. Procesy bielicowania zachodzą w glebach lekkich i ubogich w wapń, cechujących się kwaśnym odczynem glebowym i znajdującymi się głównie pod lasami iglastymi. Gleby występujące w powiecie bytowskim są kwaśne lub bardzo kwaśne, wymagające regularnego wapnowania, co sprawia, że ich wartość produkcyjna jest niska. Mocno zróżnicowane są również pod względem zasobności w składniki mineralne, takie jak fosfor, magnez i potas. Zdecydowana większość gleb należy do klas bonitacyjnych od III do V co sprawia, że znaczną część obszaru przeznaczonego na produkcję rolną zajmują gleby słabe. Bardzo ważną rolę odgrywają gleby bagienne i pobagienne, powstałe w wyniku silnego oddziaływania wody gruntowej. W użytku rolniczym są to najczęściej torfy niskie, gleby torfowomułowe i murszowotorfowe, głównie zlokalizowane w dolinach i obniżeniach terenu. Znajdują się na nich naturalne kompleksy trwałych 60

61 użytków zielonych. Istotną rolę odgrywają również czarne ziemie, które występują w rozproszeniu na terenie całego województwa pomorskiego. Monitoring gleb Monitoring chemizmu gleb prowadzony jest od 1995 roku na 216 stałych stanowiskach w całej Polsce i jest częścią Państwowego Monitoringu Środowiska, który obejmuje badania z zakresu jakości gleb i ziemi. Obowiązek prowadzenia takich badań wynika z zapisów krajowych aktów prawnych, w tym z Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U.2017 poz.519 z późn. zm.). Na terenie powiatu bytowskiego znajduje się jeden punkt pomiarowy w miejscowości Zielin na terenie gmin Trzebielino, a ostatnie badania miały miejsce w roku Są to gleby rdzawe, należące do klasy bonitacyjnej V oraz kompleksu 6 żytniego słabego. Odczyn gleb w zawiesinie KCl malał do 2005 roku do wartości ph=5,0, a następnie w roku 2010 wzrósł do 6,5 i utrzymał się na takim poziomie. Optymalny dla procesów biologicznych, związanych z metabolizmem większości gatunków roślin i mikroorganizmów, mieści się w przedziale wartości ph od 5,5 do 7,2, więc uzyskane w Zielinie wyniki mieszczą się wyznaczonej normie. Tabela 36: Odczyn gleb ornych w punkcie pomiarowym w Zielinie Rok Odczyn Jednostka Odczyn ph w zawiesinie H2O ph 6,2 6,3 6,2 7,2 7,0 Odczyn ph w zawiesinie KCl ph 5,5 5,1 5,0 6,5 6,5 Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych Polski W zestawieniu zawartości substancji organicznych w poszczególnych latach można zauważyć trend wzrostu zawartości próchnicy oraz węgla kamiennego. Jest to trend korzystny, ponieważ większa zawartość próchnicy świadczy o większej żyzności oraz o zwiększonych możliwościach produkcyjnych gleb. Tabela 37: Zawartość substancji organicznej w glebach ornych w punkcie pomiarowym w Zielinie Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych Polski W przedziale czasowym objętym monitoringiem kwasowość hydrolityczna rosła do 2005 roku, kiedy osiągnęła wartość 2,73 cmol (+)kg 1, a następnie spadała do wartości 1,88 cmol (+)kg 1 w 2015 roku. Na podstawie parametru jakim jest kwasowość hydrolityczna określana jest dawka wapna równoważna dawce czystego CaO w t/ha, potrzebnej do zneutralizowania kwasowości skorelowanej z występowaniem jonów wodoru obecnych w roztworze glebowym jak i w kompleksie sorpcyjnym. Przyjęte jest, że wapnowanie gleb jest wymagane, gdy dawka wapna CaO wyliczona na podstawie kwasowości hydrolitycznej przekracza 1 t/ha1. Wartość pojemności sorpcyjnej gleby na przestrzeni lat ulegała dość dużym zmianom, co może być związane ze zmianą sposobu nawożenia. 61

62 Tabela 38: Wartości sorpcyjne gleb ornych w punkcie pomiarowym w Zielinie Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych Polski Gleby w punkcie pomiarowym w Zielinie charakteryzowały się stosunkowo wysokim poziomem fosforu przyswajalnego, aż do roku 2005, kiedy nastąpił jego gwałtowny spadek z wartości 77,5 notowanej w 2000 roku, do wartości 23,5. Niedobór fosforu może mieć niekorzystny wpływ na rośliny, ponieważ ogranicza ich wzrost, obniża wysokość i jakość plonu. Znaczny spadek odnotowano również dla poziomu magnezu przyswajalnego oraz dla potasu przyswajalnego, względem poprzedniego pomiaru. Tabela 39: Zawartość pierwiastków przyswajalnych dla roślin w gleb ornych w punkcie pomiarowym w Zielinie Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych Polski Zawartość metali śladowych została oceniona zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku (Dz.U. Nr 165, poz. 1359) w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi, w którym wprowadzone zostały poziomy graniczne zawartości metali, oraz wytycznych IUNG (1993), opartych na całkowitych zawartościach metali i właściwościach gleby, takich jak odczyn, zawartość części spławialnych i zawartość próchnicy. W rozporządzeniu zostały określone wartości progowe zawartości pierwiastków śladowych dla gleb użytkowanych rolniczo w jednostce mg*kg 1 : kadm 4 miedź 150 chrom 150 nikiel 100 ołów 100 cynk 300 W punkcie pomiarowym w Zielinie nie odnotowano przekroczenia dopuszczonej zawartości pierwiastków śladowych w glebie. 62

63 Tabela 40: Całkowita zawartość pierwiastków śladowych w glebach ornych w punkcie pomiarowym w Zielinie Całkowita zawartość pierwiastków Rok Jednostka śladowych Kadm mg*kg1 0,7 0,64 0,63 0,2 0,17 Miedź mg*kg1 6,0 5,8 4,3 4,3 4,1 Chrom mg*kg1 7,8 6,4 6,9 6,8 5,9 Nikiel mg*kg1 4,7 3,3 3,0 3,7 3,3 Ołów mg*kg1 28,0 29,9 24,7 16,4 13,2 Cynk mg*kg1 100,8 101,3 126,2 47,9 29,6 Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych Polski Efekty realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu bytowskiego w zakresie ochrony gleb Zaplanowane w poprzednim Programie Ochrony Środowiska działania realizowane były w sposób ciągły. Miały one na celu zachowanie wysokich walorów ekologicznych gruntów. Grunty cechujące się najniższą przydatnością rolniczą, wyłączane są z użytkowania rolniczego i mają być przeznaczone m.in. pod szkółki roślin ozdobnych. Niezwykle ważnym kierunkiem działań było upowszechnianie oraz stosowanie się do Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR). Istotna jest bowiem popularyzacja Dobrej Praktyki Rolniczej, a także zwrócenie uwagi na konieczność ochrony środowiska naturalnego oraz potrzebę stosowania rolnictwa ekologicznego. Zachowywane mają być zadrzewienia śródpolne, kompleksy leśne oraz nieużytki podmokłe Analiza SWOT W celu wyszczególnienia najważniejszych problemów i zagrożeń w zakresie gleb w powiecie bytowskim, przeprowadzono analizę SWOT. 63

64 MOCNE STRONY Tabela 41: Analiza SWOTobszar interwencji: gleby SŁABE STRONY Punktowe zanieczyszczenia gleb Duża kwasowość gleb Zwiększona zasobność gleb Występowanie średnio dobrych gleb (III klasa) Stosunkowo mała ilość związków organicznych w glebach Niezadowalający stan urządzeń melioracyjnych Niedostosowanie rodzaju i intensywności nawożenia do warunków glebowych SZANSE ZAGROŻENIA Wdrażanie i upowszechnianie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej Ograniczanie zmiany przeznaczenia Wprowadzanie ścieków do gruntu gruntów rolnych na grunty budowlane Złe dobranie produkcji rolnej do warunków zalesianie gruntów o małej przydatności glebowych rolniczej Wypalanie łąk i ściernisk Racjonalne użytkowanie środków ochrony roślin oraz nawozów Źródło: Opracowanie własne Największym problemem w zakresie gleb na terenie powiatu bytowskiego jest mała żyzność gleb oraz niezadowalający stan urządzeń melioracyjnych. Uwagę należy też zwrócić na odpowiednie dobranie rodzaju i intensywności nawożenia do warunków glebowych. 5.9 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Analiza stanu wyjściowego Na mocy uchwały Nr 321/XXX/16 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 29 grudnia 2016 roku przyjęty został Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego W Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2022 załącznik nr 1 do Uchwały Nr 321/XXX/16 SWP z dnia r. wyznaczono cztery regiony gospodarki odpadami w województwie. Powiat bytowski leży głównie w Regionie Zachodnim (gminy: Miastko, Lipnica, Tuchomie, Studzienice, Trzebielino, Kołczygłowy, Bytów, Borzytuchom i Parchowo) oraz w Regionie Północnym (gmina Czarna Dąbrówka) 64

65 Rycina 17:Podział województwa pomorskiego na regiony gospodarki odpadami Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2022 Odpady komunalne są odpadami powstającymi w gospodarstwach domowych (z wyjątkiem wycofanych z użytku pojazdów), a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych, które pod względem składu są podobne do odpadów wytwarzanych w gospodarstwie domowym, które pochodzą od innych wytwórców odpadów. Odpady komunalne są więc wytwarzane w gospodarstwach domowych oraz w obiektach infrastruktury, np. powiązanych z handlem, usługami, rzemiosłem i szkolnictwem. Poszczególne regiony gospodarki odpadami komunalnymi obsługiwane są przez regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). 65