WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY II GIMNAZJUM. (obowiązują od roku szkolnego 2010/2011, zgodnie z nową podstawą programową)

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY II GIMNAZJUM (obowiązują od roku szkolnego 2010/2011, zgodnie z nową podstawą programową) KONIECZNE PODSTAWOWE ROZSZERZAJĄCE DOPEŁNIAJĄCE ROZDZIAŁ I: POLSKA I ŚWIAT W XII XIV WIEKU podaje lata wydarzeń: 1095 synod w Clermont, 1096 r. pierwsza krucjata, 1291 r. upadek twierdzy Akka terminami: krucjata, krzyżowcy, Lewant, zakony rycerskie prawidłowo sytuuje na osi czasu okres wypraw krzyżowych lokalizuje na mapie Palestynę terminami: statut, senior, princeps dzielnice Polski: Małopolskę, Wielkopolskę, Mazowsze, Śląsk, Pomorze Gdańskie, Pomorze Zachodnie podaje wydarzenie, które rozpoczęło rozbicie dzielnicowe (testament Bolesława Krzywoustego 1138 r.) podaje rok bitwy pod Legnicą 1241 r. w porządku chronologicznym najważniejsze wydarzenia związane z wyprawami krzyżowymi zakony rycerskie założone podczas krucjat: joannitów, templariuszy i Krzyżaków wskazuje co najmniej jedną przyczynę oraz jeden skutek wypraw krzyżowych omawia przyczyny i skutki konfliktów wewnętrznych trwających podczas rozbicia dzielnicowego synów Bolesława Krzywoustego oraz przyznane im ziemie najważniejsze przemiany gospodarcze w podaje lata wydarzeń: 1099 r. zdobycie przez krzyżowców Jerozolimy, czwarta krucjata, zdobycie Bizancjum przez krzyżowców Królestwo Jerozolimskie podaje lata wydarzeń: 1180 r. zjazd w Łęczycy, 1227 r. zjazd w Gąsawie wskazuje tereny utracone przez książąt piastowskich w czasie rozbicia dzielnicowego, m.in. Pomorze Szczecińskie, omawia przyczyny wypraw krzyżowych zasady funkcjonowania zakonów rycerskich porównuje uzbrojenie i sposób walki rycerzy europejskich z wyposażeniem oraz taktyką walki saracenów omawia pozytywne i negatywne skutki wypraw krzyżowych omawia przyczyny i skutki odstąpienia od zasady senioratu

2 terminami: jarłyk, haracz, chan podaje rok sprowadzenia Krzyżaków do Polski 1226 r. tereny państwa krzyżackiego Malbork podaje lata wydarzeń: koronacja Przemysła II 1295 r., Wacława II 1300 r., Władysława Łokietka 1320 r. terminami: starosta, grosz praski książąt piastowskich dążących do połączenia ziem polskich: Henryka Probusa, Przemysła II, Władysława Łokietka podaje lata wydarzeń: 1335 r. zjazd w Wyszehradzie, 1343 r. pokój w Kaliszu z Krzyżakami, 1364 r. ufundowanie Akademii Krakowskiej,1370 r. śmierć Kazimierza Wielkiego terminami: przywilej składu, prawo przymusu drogowego, poradlne państwo Kazimierza Wielkiego Polsce w XIIIW. dokonania postaci: Czyngis-chana, Henryka Pobożnego zasięg terytorialny państwa Mongołów tereny w Europie, które atakowali Tatarzy podaje co najmniej jeden skutek najazdu tatarskiego na Polskę omawia rozwój terytorialny państwa zakonnego plemiona podbite przez Krzyżaków: Prusów i Jaćwingów podaje korzyści i zagrożenia wynikające z osiedlenia się Krzyżaków w Prusach przyczyny podejmowania prób zjednoczenia ziem polskich omawia znaczenie koronacji Władysława Łokietka w Krakowie dla integracji państwa polskiego zasięg terytorialny państwa Władysława Łokietka ziemię lubuską, drohiczyńską i chełmińską grupy społeczne, które dążyły do przywrócenia jedności państwa polskiego podaje rok bitwy nad rzeką Kałką 1223 r. i przedstawia skutki tego starcia opisuje zasady organizacji państwa mongolskiego wyjaśnia pochodzenie określenia Tatarzy genezę powstania zakonu krzyżackiego zamek w Malborku jako przykład średniowiecznej fortyfikacji omawia okoliczności zajęcia przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego wyjaśnia znaczenie pojęcia komturia omawia przemiany gospodarcze na ziemiach polskich rozwój osadnictwa i rzemiosła, wydobycie złota, srebra oraz ołowiu, wybudowanie kopalni soli w Bochni i Wieliczce skutki najazdów tatarskich na państwa europejskie szczegółowo omawia znaczenie oraz skutki bitwy pod Legnicą określa przyczyny sukcesów militarnych Mongołów stosunek Europejczyków do Mongołów wyjaśnia przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski omawia etapy budowy państwa zakonnego wskazuje, jaki

3 opisuje próby odzyskania przez Władysława Łokietka Pomorza Gdańskiego politykę zagraniczną Kazimierza Wielkiego określa przyczyny i skutki ekspansji na tereny Rusi Halickiej reformy gospodarcze wprowadzone przez Kazimierza Wielkiego omawia wkład Kazimierza Wielkiego w umocnienie państwa polskiego pod względem politycznym i gospodarczym wskazuje etapy jednoczenia ziem polskich na przełomie XIII i XIV w. tereny wchodzące w skład państwa polskiego za panowania Przemysła II, Wacława II i Władysława Łokietka okoliczności i przebieg bitwy pod Płowcami w 1333 r. podaje lata wydarzeń: 1366 r. podbój Rusi Halickiej, 1348 r. pokój w Namysłowie wskazuje cele polityki Kazimierza Wielkiego związane z umacnianiem pozycji państwa polskiego omawia reformy wprowadzone przez Kazimierza Wielkiego i ich znaczenie dla unifikacji i rozwoju wpływ mieli rycerze zakonni na rozwój gospodarczy podbitych ziem polskich przyczyny sukcesów militarnych i gospodarczych państwa krzyżackiego omawia zmiany gospodarcze i administracyjne wprowadzone za panowania Wacława II prezentuje dokonania Władysława Łokietka w procesie jednoczenia ziem polskich opisuje przyczyny i przebieg buntu możnowładców pod wodzą wójta Alberta omawia konflikty państwa polskiego z Krzyżakami i Czechami określa rolę Polski na arenie międzynarodowej wyjaśnia znaczenie sojuszy zawartych przez Polskę z Danią i Węgrami

4 gospodarczego ziem polskich rozwój terytorialny państwa Kazimierza Wielkiego opisuje działania dyplomatyczne Kazimierza Wielkiego mające na celu zakończenie sporów z Czechami i Krzyżakami znaczenie podboju Rusi Halickiej dla rozwoju gospodarczego państwa polskiego prezentuje politykę Kazimierza Wielkiego wobec Żydów podaje przykłady miejscowości, w których wybudowano Orle Gniazda ROZDZIAŁ II: SPOŁECZEŃSTWO ŚREDNIOWIECZA terminami: wasal, senior, suzeren, lenno, system feudalny, stan, społeczeństwo stanowe, monarchia patrymonialna, hołd lenny wyjaśnia zasady funkcjonowania systemu określa powiązania tworzące drabinę feudalną społeczeństwa średniowiecznego omawia pozycję prawną i majątkową stanu rycerskiego podaje cechy charakterystyczne wyjaśnia mechanizmy powstania i funkcjonowania systemu feudalnego tłumaczy, na czym polegała zasada Wasal mojego wasala nie jest moim na przykładzie państwa polskiego zjednoczonego przez Władysława Łokietka przedstawia cechy monarchii stanowej omawia różnice pomiędzy monarchią patrymonialną a monarchią stanową

5 feudalnego stany: rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo i chłopów przebieg hołdu lennego oraz pasowania na rycerza terminami: lokacja, sołtys, ława, wolnizna, dwupolówka, trójpolówka, metoda wypaleniskowa zajęcia i życie codzienne chłopów w średniowieczu terminami: patrycjat, pospólstwo, plebs, rada miejska, burmistrz, ława, cech, czeladnik warstwy społeczne w miastach średniowiecznych warunki życia codziennego w średniowiecznym mieście podaje lata soboru w Konstancji: terminami: duchowieństwo, benedyktyni, cystersi, ruchy heretyckie, inkwizycja, zakony żebracze wyjaśnia wyrażenie benedyktyńska praca terminami: uniwersytet, scholastyka, sztuki wyzwolone średniowieczne wzorce osobowe: ascety, rycerza, władcy kultury rycerskiej podaje przyczyny rozwoju kolonizacji wiejskiej wynalazki i ulepszenia w rolnictwie wprowadzone w XII XIV w. omawia etapy zakładania wsi na prawie niemieckim tłumaczy, na czym polegała lokacja miasta na prawie magdeburskim wyjaśnia, jakie funkcje pełniły w średniowiecznym mieście: ratusz, pręgierz, rynek, targowisko, mury podaje elementy obronne średniowiecznego miasta dokonania postaci: Benedykta z Nursji, św. Franciszka z Asyżu, św. Dominika Guzmana średniowieczne ruchy heretyckie: waldensów i albigensów wasalem pozycję społeczną duchowieństwa, rycerstwa, chłopów i mieszczan obowiązki i uprawnienia sołtysa wyjaśnia, dlaczego trójpolówka była skuteczniejszą metodą uprawy ziemi niż dwupolówka i gospodarka wypaleniskowa tłumaczy pochodzenie nazw miejscowości, takich jak Środa, Piątek, Wola, Piekary, Kowale omawia kompetencje wójta, rady miejskiej i burmistrza sytuację materialną duchowieństwa w średniowieczu wskazuje źródła majątku Kościoła porównuje znaczenie kolonizacji wiejskiej dla rozwoju gospodarczego Polski w XIII XIV w. porównuje życie codzienne mieszczan o różnym statusie społecznym wyjaśnia, co oznaczało powiedzenie: Powietrze miejskie czyni wolnym wyjaśnia wpływ zakonów na gospodarkę i kulturę w społeczeństwie średniowiecznym określa przyczyny i skutki utworzenia zakonów żebraczych poglądy wyznawane przez albigensów i waldensów uzasadnia, dlaczego działalność ruchów heretyckich wywołała sprzeciw Kościoła określa rolę kobiet w średniowieczu na przykładzie

6 terminami: portal, prezbiterium, przypora, inicjał, miniatura, Biblia pauperum cechy charakterystyczne dla stylu romańskiego i gotyckiego najpopularniejsze w średniowieczu miejsca pielgrzymek Rzym i Santiago de Compostela przedstawia dokonania św. Tomasza z Akwinu wyjaśnia, dlaczego kultura średniowiecza określana jest mianem uniwersalnej omawia znaczenie łaciny w średniowiecznej Europie przykładowe zabytki romańskie i gotyckie na ziemiach polskich wyjaśnia, w jaki sposób kopiowano i ozdabiano księgi w średniowieczu zakony żebracze z zakonami rycerskimi najstarsze ośrodki zakonne na ziemiach polskich tereny europejskie, na których organizowano w średniowieczu krucjaty średniowieczne wzorce osobowe postacie, które w kulturze europejskiej uznaje się za wzorce: Szymona Słupnika, Rolanda, Karola Wielkiego omawia cechy charakterystyczne kultury rycerskiej, dworskiej i ludowej pierwsze europejskie Eleonory Akwitańskiej i Jadwigi Śląskiej ocenia znaczenie działalności ojców Kościoła i św. Tomasza z Akwinu porównuje styl romański ze stylem gotyckim omawia znaczenie Biblii pauperum dla upowszechniania zasad religii chrześcijańskiej podaje przykłady średniowiecznych budowli świeckich tłumaczy, dlaczego polskie budownictwo w stylu romańskim nie rozwinęło się w tak wysokim stopniu jak w Europie Zachodniej

7 uniwersytety i omawia ich rolę dla rozwoju nauki wyjaśnia genezę architektury romańskiej państwa, w których znajduje się najwięcej zabytków romańskich i gotyckich ROZDZIAŁ III: U SCHYŁKU ŚREDNIOWIECZA podaje lata wydarzeń: 1374 r. nadanie przywileju w Koszycach, 1385 r. unia polsko-litewska ; w Krewie, 1401 r. unia w Wilnie, 1413 r. unia w Horodle terminami: przywilej, unia, unia personalna, bojarzy Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, państwo zakonu krzyżackiego, Węgry podaje lata wydarzeń: 15 lipca 1410 r. bitwa pod Grunwaldem, 1411 r. pierwszy pokój toruński, sobór w Konstancji Czerwińsk, Grunwald, Malbork, Toruń podaje lata wydarzeń: dokonania postaci: Mendoga, Ludwika Andegaweńskiego, Giedymina, Jadwigi, Władysława Jagiełły, Witolda na podstawie drzewa genealogicznego wskazuje pokrewieństwo między Piastami, Andegawenami i Jagiellonami postanowienia unii w Krewie i Horodle podaje przyczyny i skutki wstąpienia Władysława Jagiełły na tron polski dokonania postaci: Ulricha von sytuację Polski i Litwy w drugiej połowie XIV w. omawia okoliczności wstąpienia na tron polski Ludwika Andegaweńskiego rozwój terytorialny i polityczny państwa litewskiego w XII i XIV w. opisuje okoliczności zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie ocenia panowanie Jadwigi i Władysława Jagiełły wyjaśnia, dlaczego unia polskolitewska była odnawiana w Wilnie w 1401 r. i w Horodle w 1413 r. wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające z zawarcia unii polsko-litewskiej opisuje skutki unii w Krewie dla sytuacji międzynarodowej Litwy

8 wojna stuletnia tłumaczy pojęcie czarna śmierć państwa biorące udział w wojnie stuletniej podaje lata wydarzeń: 1444 r. bitwa pod Warną, 1453 r. zdobycie Konstantynopola terminami: sułtan, janczarzy, car : imperium osmańskie, Konstantynopol, Warnę, Wielkie Księstwo Moskiewskie podaje lata wydarzeń: 1440 r. powstanie Związku Pruskiego, 1454 r. początek wojny trzynastoletniej, 1454 r. bitwa pod Chojnicami, 1462 r. bitwa pod Świecinem, 1466 r. drugi pokój toruński terminem stan szlachecki najsłynniejsze przykłady sztuki gotyckiej w Polsce: m.in. ołtarz Wita Stwosza, Bazylikę Mariacką w Gdańsku, Barbakan w Krakowie, ratusz w Toruniu Jungingena, Zawiszy Czarnego, Mikołaja Trąby, Pawła Włodkowica wyjaśnia przyczyny wielkiej wojny z zakonem krzyżackim postanowienia pokoju toruńskiego z 1411 r. omawia udział Polaków na soborze w Konstancji skutki wielkiej wojny z Krzyżakami przedstawia dokonania postaci: Joanny d Arc, Jana Husa, Johna Balla, Johna Wiklefa, Jana Żiżki podaje niektóre skutki epidemii dżumy w XIV w. co najmniej jedną przyczynę i jeden skutek wojny stuletniej powstania ludowe, które wybuchły na terenie Francji i Anglii w XIV i XV w. wyjaśnia skutki wprowadzenia broni palnej i armii zaciężnej omawia główne założenia husytyzmu dokonania postaci: Władysława III Warneńczyka, Jana przebieg działań wojennych w czasie wielkiej wojny z zakonem w latach omawia przebieg bitwy pod Grunwaldem najważniejsze tezy przedstawione przez Pawła Włodkowica na soborze główne kierunki rozprzestrzeniania się czarnej śmierci omawia skutki epidemii dżumy tereny, na których toczyły się walki podczas wojny stuletniej oraz buntów chłopskich wyjaśnia, dlaczego Jana Husa spalono na stosie wymienia czynniki, które decydowały o sile militarnej imperium tureckiego sytuację państwa polskolitewskiego na przełomie XIV i XV w. podstawowe elementy uzbrojenia rycerzy z początku XV w. opisuje uzbrojenie lekkiej jazdy litewskiej biorącej udział w bitwie pod Grunwaldem ocenia udział Pawła Włodkowica w obradach soboru w Konstancji przyczyny i następstwa wojny stuletniej omawia przyczyny wystąpień ludowych na terenie Francji i Anglii w XIV i XV w. nowe techniki walki wprowadzone w XV w.: zastosowanie broni palnej, walka taborem, uformowanie armii zaciężnej przyczyny i przebieg powstania husytów w Czechach porównuje oddziały

9 Hunyadyego, Dymitra Dońskiego, Iwana III Srogiego, Iwana IV Groźnego wyjaśnia skutki zdobycia Konstantynopola przez Turków dokonania postaci: Jana Bażyńskiego, Piotra Dunina, Kazimierza Jagiellończyka przyczyny i skutki wojny trzynastoletniej ziemie przyłączone do Polski w wyniku podpisania drugiego pokoju toruńskiego omawia znaczenie armii zaciężnej w wojnie trzynastoletniej dokonania postaci: Wita Stwosza, Marcina Króla, Wojciecha z Brudzewa, Mikołaja Kopernika, Pawła Włodkowica, Jana Ostroroga omawia znaczenie odnowienia Akademii Krakowskiej w 1400 r. wyjaśnia, dlaczego okres panowania Kazimierza kolejne ziemie podbijane przez Turków w Europie wyjaśnia, dlaczego szlachta i mieszczanie mieszkający w Prusach dążyli do przyłączenia ich ziem do Polski omawia poszczególne etapy wojny trzynastoletniej miejsca najważniejszych bitew wojny trzynastoletniej podaje nazwy ziem odzyskanych przez Królestwo Polskie na mocy pokoju toruńskiego z 1466 r. cechy charakterystyczne rzeźby średniowiecznej na przykładzie piety i Pięknej Madonny tereny, na których powstało najwięcej janczarów z oddziałami piechoty europejskiej omawia przebieg bitwy pod Warną uzasadnia, dlaczego upadek Konstantynopola jest uznawany za jedną z granicznych dat średniowiecza wyjaśnia, z jakiego powodu po klęsce Konstantynopola wyznawcy prawosławia zaczęli nazywać Moskwę trzecim Rzymem ocenia konsekwencje, jakie miały dla Polski i Litwy powstanie imperium osmańskiego oraz zjednoczenie ziem ruskich porównuje działania wielkiej wojny z zakonem prowadzonej przez Władysława Jagiełłę do działań zbrojnych prowadzonych podczas wojny trzynastoletniej zmiany, które zaszły w sytuacji międzynarodowej

10 Jagiellończyka nazywany jest złotą jesienią polskiego średniowiecza budowli w stylu gotyckim Polski po wojnie trzynastoletniej ocenia znaczenie przywilejów nadanych w czasie wojny trzynastoletniej stanowi szlacheckiemu wyjaśnia, na czym polega wartość historyczna i kulturowa ołtarza Wita Stwosza omawia dokonania sławnych absolwentów Akademii Krakowskiej ROZDZIAŁ IV: NARODZINY NOWOŻYTNEGO ŚWIATA tereny zamieszkałe przez Azteków, Majów i Inków najważniejsze ośrodki cywilizacyjne rdzennych mieszkańców Ameryki podaje lata wydarzeń: 1498 r. odkrycie morskiej drogi do Indii, 1492 r. omawia najważniejsze osiągnięcia techniczne cywilizacji prekolumbijskich dokonania postaci: Henryka Żeglarza, Bartłomieja Diaza, Vasco da Gamy, Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana szlaki wypraw najważniejszych odkrywców Krzysztofa Kolumba, system wierzeń Azteków omawia funkcjonowanie poczty i sieci dróg w państwie Inków wskazuje cechy charakterystyczne sztuki prekolumbijskiej opisuje przebieg wypraw wielkich odkrywców: Vasco da Gamy, uzasadnia, dlaczego Majowie są określani przez niektórych uczonych Grekami Ameryki szczegółowo omawia przyczyny wielkich odkryć geograficznych ocenia, jaki wpływ na odkrycia geograficzne miał rozwój kartografii i nawigacji omawia postanowienia traktatu w Tordesillas wyjaśnia przyczyny

11 dotarcie do Ameryki przez Krzysztofa Kolumba, wyprawa dookoła świata Ferdynanda Magellana poprawnie posługuje się terminami: astrolabium, karawela, kompas, busola poprawnie posługuje się terminem konkwistador szlaki handlowe tworzące tzw. złoty trójkąt poprawnie posługuje się terminami: kompania handlowa, praca nakładcza, manufaktura, kapitalizm wyjaśnia, kim byli korsarze tłumaczy, na czym polegała praca nakładcza poprawnie posługuje się terminami: mecenas, renesans, odrodzenie, humanizm cechy charakterystyczne Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana co najmniej dwie przyczyny wielkich odkryć geograficznych dokonania postaci: Ferdynanda Corteza, Francisca Pizarra, Montezumy, Atahualpy skutki odkryć geograficznych dla rdzennych mieszkańców Ameryki następstwa odkryć geograficznych dla gospodarki Europy najważniejsze zmiany gospodarcze spowodowane odkryciami geograficznymi, m.in.: rozwój handlu, zwiększenie produkcji, zmiany w rolnictwie omawia znaczenie założenia kompanii handlowych dla rozwoju wymiany towarowej między Europą a Afryką, Azją i Ameryką dokonania postaci: Mikołaja Kopernika, Leonarda da Vinci, Galileusza, Giordana Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana omawia zasługi, jakie mieli dla rozwoju żeglarstwa Henryk Żeglarz, Ferdynand Aragoński i Izabela Kastylijska wyjaśnia, dlaczego Hiszpania i Portugalia miały największy udział w wielkich odkryciach geograficznych dokonania postaci: Ameriga Vespucciego, Paola Toscanellego etapy podboju państwa Azteków i Inków wymianę handlową pomiędzy Ameryką, Europą i Afryką na szlaku tzw. złotego trójkąta wskazuje tereny zajęte przez Hiszpanów i Portugalczyków omawia zmiany, jakie zaszły w powstania kolonii w Ameryce podaje przyczyny zmniejszenia się liczby rdzennych mieszkańców Ameryki w XVI w. omawia funkcjonowanie europejskich kolonii w Ameryce wyjaśnia przyczyny wprowadzenia pracy nakładczej zmiany w rolnictwie spowodowane wzrostem wymiany handlowej korzyści, jakie niosło za sobą wprowadzenie do użytku weksli i banknotów tłumaczy znaczenie określenia, że gospodarka w epoce kolonialnej zaczęła mieć charakter globalny omawia rolę uniwersytetów w rozwoju nauki w odrodzeniu podaje tytuły najsłynniejszych dzieł włoskiego renesansu

12 architektury renesansu określa, w którym państwie narodził się renesans podaje lata wydarzeń: 1517 r. wystąpienie Marcina Lutra, początek reformacji, 1534 r. powstanie Kościoła anglikańskiego, 1536 r. ogłoszenie doktryny przez Jana Kalwina, 1555 r. podpisanie pokoju w Augsburgu terminami: symonia, odpust, nepotyzm, reformacja, luteranizm, protestanci, kalwinizm, arianie prezentuje główne nurty ruchu reformacyjnego podaje rok zwołania soboru trydenckiego 1545 r. terminami: inkwizycja, indeks ksiąg zakazanych, jezuici, nuncjusz, kongregacja Bruna, Michała Anioła, Erazma z Rotterdamu, Jana Gutenberga tłumaczy znaczenie wynalezienia druku dla rozwoju renesansowej nauki podaje przykłady dzieł artystów epoki odrodzenia podaje przykłady inspiracji sztuką antyczną w architekturze i dziełach renesansowych artystów dokonania postaci: Marcina Lutra, Jana Kalwina, Henryka VIII przyczyny reformacji omawia najważniejsze skutki reformacji porównuje wnętrze zboru protestanckiego z wystrojem kościoła katolickiego omawia główne zasady działalności zakonu jezuitów zmiany wprowadzone w Kościele katolickim w wyniku soboru trydenckiego przyczyny i skutki wojny handlu w wyniku odkryć geograficznych podział gospodarczy kontynentu europejskiego: państwa na zachód od Łaby specjalizujące się w handlu i rzemiośle, państwa na wschód od Łaby zdominowane przez rolnictwo wyjaśnia sens stwierdzenia: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce tłumaczy, na czym polegał mecenat wymienia najsłynniejszych mecenasów włoskiego odrodzenia humanizm jako nowy nurt w filozofii i kulturze wyznania protestanckie: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm wskazuje podobieństwa oraz różnice pomiędzy sztuką średniowiecza i renesansu omawia organizację kościołów protestanckich gospodarcze skutki ruchu reformacyjnego ocenia, jaki wpływ na rozpowszechnienie idei reformacji miało wynalezienie druku wyjaśnia, w jakim celu sporządzono indeks ksiąg zakazanych ideologiczne założenia wystroju wnętrz zboru protestanckiego i kościoła katolickiego ocenia rolę jezuitów w walce z reformacją postać Ignacego Loyoli

13 trzydziestoletniej państwa, w których reformacja miała największy zasięg wyjaśnia, kim byli arianie tłumaczy znaczenie zasady czyj kraj, tego religia opisuje sytuację w Kościele katolickim w XVI w. zadania inkwizycji w walce z reformacją omawia reformy wprowadzone w Kościele katolickim po soborze trydenckim omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny trzydziestoletniej ROZDZIAŁ V: RZECZPOSPOLITA W XVI WIEKU terminami: szlachta, magnaci, szlachta zagrodowa, gołota, senat, sejmik, poseł, instrukcje poselskie, sejm walny, izba poselska, marszałek, konstytucje sejmowe, veto, kanclerz, podskarbi, hetman, omawia najważniejsze przywileje szlacheckie różnorodność stanu szlacheckiego etapy kształtowania się ustroju demokracji genezę stanu szlacheckiego omawia pozycję gospodarczą i polityczną szlachty polskiej w XVI w. porównuje sytuację polityczną i majątkową ocenia znaczenie przywilejów szlacheckich wyjaśnia zasady działalności ruchu egzekucyjnego wyjaśnia, czym było wojsko kwarciane przebieg obrad

14 ruch egzekucyjny, królewszczyzny, wojsko kwarciane trzy stany sejmujące terminami: folwark, pańszczyzna główne ośrodki handlowe na ziemiach polskich podaje lata wydarzeń: 1515 r. układ z Habsburgami, 1525 r. hołd pruski państwa, w których na przełomie XV i XVI w. władzę sprawowali Jagiellonowie lokalizuje na mapie kraje, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny za panowania Zygmunta Starego podaje lata wydarzeń: wojna o Inflanty, 1569 unia lubelska, 1572 bezpotomna śmierć Zygmunta Augusta terminami: unia realna i unia personalna Carstwo Rosyjskie, ziemie włączone na mocy unii lubelskiej do Korony lokalizuje na mapie tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego i ziemie Koron uzasadnia, dlaczego XVI w. w Polsce nazywa się złotym wiekiem szlacheckiej wyjaśnia, czym była egzekucja praw i dóbr produkty eksportowane z Polski w XV XVII w. podaje nazwy towarów importowanych do Polski w XV XVII w. wyjaśnia znaczenie Gdańska dla wymiany towarowej między Polską a Europą Zachodnią omawia funkcjonowanie folwarku pańszczyźnianego charakteryzuje sytuację międzynarodową Polski za panowania Zygmunta Starego wyjaśnia przyczyny i przebieg ostatniego konfliktu zbrojnego z zakonem krzyżackim podaje najważniejsze wydarzenia z wojny z Moskwą postanowienia unii lubelskiej wyjaśnia przyczyny i skutki zawarcia unii w Lublinie dokonania postaci: Mikołaja Kopernika, Macieja z Miechowa, Marcina Kromera, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Szymona Szymonowica, Andrzeja Frycza Modrzewskiego średniej szlachty z pozycją gołoty funkcjonowanie sejmu walnego przyczyny rozwoju folwarków pańszczyźnian ych wskazuje na mapie ziemie utracone w XVI w. przez Wielkie Księstwo Litewskie na rzecz Moskwy przyczyny, przebieg i skutki konfliktu z Moskwą przyczyny i skutki wojny o Inflanty ustrój, podział administracyjny, obszar oraz zróżnicowanie narodowościowe i religijne sejmiku szlacheckiego pozycję gospodarczą Gdańska oraz jego mieszkańców w XVI XVII w. ocenia wpływ rozwoju gospodarczego Polski w XVI w. na poziom życia poszczególnych grup społecznych omawia propozycje reform społeczno-- gospodarczych Jana z Ludziska oraz arian ocenia znaczenie hołdu pruskiego dla sytuacji międzynarodowej Polski wyjaśnia przyczyny podpisania porozumienia jagiellońskohabsburskiego w Wiedniu ocenia wpływ rządów Zygmunta Starego na umocnienie międzynarodowej pozycji państwa polskiego stanowisko zwolenników unii realnej Polski i Litwy podaje argumenty przeciwników zawarcia unii polsko-

15 przykładowe dzieła sztuki renesansowej w Polsce podaje lata wydarzeń: 1570 r. ugoda w Sandomierzu, 1573 r. konfederacja warszawska, 1596 r. unia brzeska, 1602 r. założenie Akademii Rakowskiej wyjaśnia, kim byli arianie podaje lata wydarzeń: 1572 r. śmierć Zygmunta Augusta, 1573 r. pierwsza wolna elekcja, 1575 r. elekcja Stefana Batorego, 1577 r. początek wojny o Inflanty, 1582 rozejm w Jamie Zapolskim terminami: konfederacja, interreks, sejm konwokacyjny, sejm elekcyjny, sejm koronacyjny, artykuły henrykowskie, pacta conventa, piechota wybraniecka : Inflanty, Połock, Psków, Smoleńsk wskazuje wpływy włoskiego renesansu na kulturę polską omawia rozwój szkolnictwa w czasach odrodzenia przedstawia dokonania postaci: Jana Łaskiego, Faustyna Socyna, Piotra Skargi, Stanisława Hozjusza terminami: bracia polscy, konfederacja, grekokatolicy lokalizuje na mapie terytorialne rozmieszczenie wyznań w Rzeczypospolitej wskazuje tereny zamieszkałe przez katolików, prawosławnych, luteran, kalwinistów i arian przedstawia dokonania postaci: Jakuba Uchańskiego, Henryka Walezego, Anny Jagiellonki, Stefana Batorego, Jana Zamoyskiego omawia okoliczności pierwszych wolnych elekcji Rzeczypospolitej Obojga Narodów określa konsekwencje zawarcia unii lubelskiej przedstawicieli polskiego renesansu i omawia ich największe osiągnięcia omawia cechy architektury renesansu na przykładzie zabytków w Polsce grupy społeczne, które na terenach Rzeczypospolitej przyjmowały luteranizm i kalwinizm postanowienia ugody sandomierskiej i konfederacji warszawskiej rozwój kontrreformacji w Polsce pierwszych królów litewskiej ocenia panowanie Zygmunta Augusta wyjaśnia, w jaki sposób działalność królowej Bony przyczyniła się do rozwoju polskiej gospodarki i kultury tłumaczy znaczenie ogłoszenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika i porównuje ją z systemem geocentrycznym wskazuje renesansowe elementy krakowskiego Wawelu kolekcję arrasów Zygmunta Augusta jako przykład sztuki renesansowej literaturę polskiego odrodzenia i jej znaczenie dla rozwoju języka polskiego wyjaśnia, dlaczego poglądy braci polskich zostały uznane za radykalne i były zwalczane przez przedstawicieli innych wyznań omawia wkład arian w rozwój nauki i

16 elekcyjnych i charakteryzuje ich panowanie omawia główne założenia artykułów henrykowskich oraz dokumentu pacta conventa znaczenie bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta określa wpływ pierwszych wolnych elekcji na ukształtowanie ustroju Rzeczypospolitej szkolnictwa tłumaczy, w jaki sposób reformacja wpłynęła na rozwój kultury polskiej ocenia znaczenie konfederacji warszawskiej dla sytuacji protestantów w Rzeczypospolitej porównuje przebieg reformacji i kontrreformacji w Europie Zachodniej z działalnością tych ruchów na ziemiach polskich ocenia rolę Jana Zamoyskiego w elekcji Stefana Batorego na króla Polski przebieg i skutki wojny polsko-- moskiewskiej o Inflanty ocenia panowanie Stefana Batorego ROZDZIAŁ VI: WIEK WOJEN podaje lata wydarzeń: 1649 r. ścięcie Karola I, 1660 r. restauracja monarchii, 1679 r. uchwalenie Habeas Corpus Act dokonania postaci: Henryka VIII, Elżbiety I, Karola I, Olivera Cromwella,Karola II Stuarta, Wilhelma Orańskiego podaje rok uchwalenia Aktu nawigacyjnego 1651 r. podaje przyczyny konfliktu króla Karola I z parlamentem ocenia dokonania

17 terminami: gentry, purytanie, rojaliści, restauracja monarchii terminami: monarchia absolutna, merkantylizm podaje lata wydarzeń: 1605 r. bitwa pod Kircholmem, 1627 r. bitwa pod Oliwą, 1629 r. rozejm w Starym Targu terminami: rokosz, husaria tereny, na których toczyły się walki w czasie wojen polsko-szwedzkich podaje lata wydarzeń: 1610 r. bitwa pod Kłuszynem, 1612 r. kapitulacja Smoleńska, 1634 r. pokój w Polanowie, 1620 r. bitwa pod Cecorą terminami: dymitriady, Dzikie Pola, porohy, Zaporoże, Kozacy, kozaczyzna, ataman, sicz Smoleńsk, Moskwę, Zaporoże podaje lata wydarzeń: 1648 r. wybuch powstania Chmielnickiego, klęska pod Żółtymi Wodami,1651 r. zwycięstwo wojsk polskich pod Beresteczkiem, 1654 r. porozumienie w Perejasławiu,1658 r. ugoda w Hadziaczu, 1667 r. rozejm w Andruszowie, 1686 r. przyznanie Rosji Ukrainy lewobrzeżnej zasięg powstania Chmielnickiego podaje lata wydarzeń: 1655 r. początek potopu szwedzkiego, podaje co najmniej jedną przyczynę wojny domowej w Anglii ustrój monarchii parlamentarnej przedstawia dokonania postaci: Ludwika XIV, Armanda Richelieu, Jeana Baptiste a Colberta, Moliera, Pierre a Corneille a, Jeana Baptiste a Racine a omawia rządy absolutne na przykładzie panowania Ludwika XIV podaje przykładowe osiągnięcia kultury i sztuki francuskiej XVII w. co najmniej jedną cechę gospodarki merkantylistycznej przedstawia dokonania postaci: Zygmunta III Wazy, Mikołaja Zebrzydowskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Koniecpolskiego podaje co najmniej jedną przyczynę konfliktu Zygmunta III ze szlachtą dokonania postaci: Borysa Godunowa, Wasyla Szujskiego, Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza co najmniej po jednej przyczynie wojen prowadzonych w pierwszej połowie XVII w. z Rosją i przedstawicieli zasiadających w angielskiej Izbie Gmin oraz w Izbie Lordów kolejne etapy kształtowania się nangielskiej monarchii parlamentarnej działania kardynała Richelieu, które doprowadziły do stworzenia we Francji monarchii absolutnej omawia rozwój gospodarczy we Francji podaje zasady funkcjonowania merkantylizmu rozwój kultury i sztuki za panowania Ludwika XIV omawia okoliczności wyboru Zygmunta III Wazy na króla Polski wskazuje pokrewieństwo Zygmunta III Wazy z Jagiellonami przyczyny i skutki Olivera Cromwella dla ukształtowania się monarchii parlamentarnej w Anglii wyjaśnia, kim byli ojcowie pielgrzymi i podaje, jakie święto upamiętnia ich przybycie do Ameryki omawia przyczyny wojny domowej w Anglii określa skutki uchwalenia Aktu nawigacyjnego określa stosunek Ludwika XIV do innowierców wyjaśnia, jaką rolę w walce z opozycją wobec rządów króla pełniła Bastylii porównuje monarchię absolutną z monarchią parlamentarną ocenia politykę zagraniczną i wewnętrzną Zygmunta III Wazy sytuację innowierców oraz wpływy jezuitów w

18 konfederacja w Tyszowcach, obrona Jasnej Góry, 1656 r. bitwa pod Warką, 1660 r. pokój w Oliwie miejsca najważniejszych bitew potopu szwedzkiego podaje lata wydarzeń: 1673 r. bitwa pod Chocimiem, 1683 r. bitwa pod Wiedniem, 1699 r. pokój z Turcją w Karłowicach terminami: abdykować, Święta Liga, liberum veto lokalizuje na mapie miejsca bitew w czasie wojen Polski z Turcją terminami: barok, makaronizmy, portret trumienny, sarmatyzm omawia cechy charakterystyczne dla architektury epoki baroku Turcją omawia sytuację Kozaków zamieszkujących Zaporoże dokonania postaci: Władysława IV, Jana Kazimierza, Bohdana Chmielnickiego, Tuhaj-beja, Jeremiego Wiśniowieckiego omawia pozycję społeczną i polityczną Kozaków w Rzeczypospolitej co najmniej jedną przyczynę powstania kozackiego dokonania postaci: Karola Gustawa, Hieronima Radziejowskiego, Janusza Radziwiłła, Augustyna Kordeckiego, Stefana Czarnieckiego, Jerzego Rakoczego przyczyny i skutki najazdu Szwedów na Polskę dokonania postaci: Jerzego Lubomirskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana Sobieskiego, Marii Kazimiery, Władysława Sicińskiego wskazuje przyczyny wojny z Turcją w drugiej połowie XVII w. omawia znaczenie bitwy pod Wiedniem z 1683 r. przedstawia dokonania postaci: Jana Sebastiana Bacha, Jerzego Fryderyka Haendla, Antonia Vivaldiego, Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Jana Andrzeja Morsztyna, Jana Chryzostoma Paska, wojen polskoszwedzkich opisuje przebieg i skutki walk o tron moskiewski w XVII w. omawia przyczyny oraz przebieg wojen z Turcją w pierwszej połowie XVII w. sytuację militarną Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII w. charakteryzuje sytuację Kozaków na Ukrainie podaje przyczyny, przebieg i skutki wybuchu powstań kozackich na Ukrainie ziemie przyłączone do Rosji na mocy pokoju wieczystego z 1686 r. przedstawia okoliczności najazdu Szwedów na Polskę omawia kolejne etapy potopu szwedzkiego politykę państwie rządzonym przez Zygmunta III Wazę korzyści i zagrożenia wynikające z powstania kozaczyzny rolę hetmanów StanisławaŻółkiewskie go i Jana Karola Chodkiewicza w bitwach pod Kłuszynem, Cecorą i Chocimiem omawia rolę Tatarów w wojnie Kozaków z wojskiem polskim zróżnicowanie religijne i działalność jezuitów na Ukrainie porównuje uzbrojenie wojska zaporoskiego z wyposażeniem husarii postanowienia rozejmu zawartego w Hadziaczu określa znaczenie ataku Szwedów na klasztor jasnogórski dla przebiegu wojny polsko-szwedzkiej

19 Wespazjana Kochanowskiego, Wacława Potockiego wskazuje kościół Il Gesú i Wersal jako wzorcowe budowle w stylu barokowym omawia cechy charakterystyczne sztuki barokowej w Polsce dynastyczną Jana Kazimierza i wskazuje przyczyny jego abdykacji omawia przebieg bitwy pod Chocimiem w 1673 r. opisuje okoliczności elekcji Jana III Sobieskiego przyczyny, przebieg i skutki odsieczy wiedeńskiej ocenia znaczenie zastosowania liberum vetow celu zerwania sejmu cechy charakterystyczne rzeźby barokowej omawia tematykę dominującą w malarstwie i rzeźbie epoki baroku polską literaturę barokową opisuje typowy strój polskiej szlachty z XVII w. ocenia postawę króla Jana Kazimierza podczas konfliktu polsko-szwedzkiego wyjaśnia znaczenie podpisania traktatów welawsko-bydgoskich wyjaśnia, na czym polegał kryzys Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVII w. wskazuje związek sztuki barokowej z kontrreformacją cechy charakterystyczne kultury sarmackiej