Zobacz więcej w księgarni religijnej Izajasz: Rozeznanie duchowe. o. Włodzimierz Zatorski OSB. Rozeznanie duchowe. Księgarnia religijna Izajasz.

Transkrypt

1 o. Włodzimierz Zatorski OSB

2

3 Włodzimierz Zatorski OSB Rozeznanie duchowe

4 Spis treści Wprowadzenie...7 Co znaczy duchowe?...11 Tajemnica człowieka? Wybory, wartości i tożsamość Rzeczywistość w życiu człowieka...21 Nasze nie nasze? Na czym polega poznanie duchowe?...33 Poznanie w świecie natury Poznanie w życiu człowieka Rola Ducha Świętego...53 Rozpoznanie owoców W szkole życia Wewnętrzny nauczyciel sumienie Walka duchowa Kluczowe zasady rozpoznawania duchowego...85 Zasada życia Zasada budowania miłości Inność Boga Zasada poznania po owocach... 99

5 Trudności na drodze Potrzeba cierpienia zasada krzyża Doświadczenie słabości Zasada trwałości Przeszkody na drodze Co robić?

6 Co znaczy duchowe? Tajemnica człowieka? Kiedy zastanawiamy się nad sobą samymi, pojawia się problem zasadniczy: odkrywamy prawdę, że nie wiemy, kim jesteśmy. Nie można tego zrozumieć bez refleksji. Spontanicznie wydaje się nam, że jesteśmy sobą i jesteśmy tacy, jacy jesteśmy, że siebie znamy itd. A po refleksji okazuje się, że to wszystko jest nieprawdą. W zasadzie niewiele, a może nawet nic o sobie nie wiemy! Jesteśmy sobie dani w sposób dla nas zaskakujący, niespodziewany. Bez uznania tej prawdy trudno mówić o świadomym życiu duchowym. Odkrycie tej prawdy jest czymś zasadniczym w naszym życiu. Chociaż nie wiemy, kim naprawdę jesteśmy, zostaliśmy jednak wyposażeni w wolną wolę, język i oczy, uszy i serce zdolne do myślenia (Syr 17,6). A ponadto Bóg, jak pisze mędrzec: Napełnił ich wiedzą i rozumem, o złu i dobru ich pouczył. Umieścił oko swoje w ich sercu, aby wielkość swoich dzieł im ukazać (Syr 17,7n). 11

7 Otrzymaliśmy zatem zdolności poznawcze, abyśmy potrafili rozpoznać prawdę o sobie, o świecie i o Bogu. Zatem poznanie jest zakodowane w samej naszej kondycji jako zadanie i jednocześnie droga dojścia do pełni życia. Bez owego poznania i przyjęcia wynikającej z niego prawdy o sobie, nie możemy się prawdziwie stać sobą w sensie istnienia na poziomie osobowym. Zazwyczaj wyróżnia się dwie wielkie tajemnice związane z naszą wiarą: tajemnicę wcielenia Syna Bożego i tajemnicę odkupienia. Tajemnicy wcielenia odpowiada w naszym życiu tajemnica naszego urodzenia, w której jest zawarte misterium naszego podobieństwa do Boga: Przyodział ich w moc podobną do swojej i uczynił ich na swój obraz (Syr 17,3). Tajemnicę zbawienia często nazywa się tajemnicą odkupienia. Jest tak ze względu na grzech pierworodny i późniejsze popełniane grzechy, które nas oddalają od Boga. Abyśmy mogli być zbawieni, potrzeba w takim przypadku odpuszczenia grzechów. Wydaje się jednak, że w pierwotnym zamyśle Boga istniał plan dwuetapowego powołania nas do życia: w pierwszym, w którym Bóg dał nam życie i obdarzając rozumem, wolnością i uczuciami, ustanowił świadomymi podmiotami swoich 12

8 działań po to, byśmy mogli świadomie odpowiedzieć na Jego zamiar obdarowania nas życiem w komunii z Nim. Zbawienie w takim ujęciu w istocie jest drugim etapem naszego stwarzania, w którym stajemy się partnerami Bożego działania stwórczego. Historia upadku i grzech jedynie nadały temu procesowi dramatyczny wymiar, ale ostatecznie nie zmieniły zasadniczego Bożego zamysłu. W tym kontekście widać, jak ogromne znaczenie mają nasze decyzje, gdyż one współrozstrzygają o naszym być lub nie być w ostatecznym sensie, rozstrzygają o pełni życia lub śmierci. Właściwie w naszym życiu na ziemi nie mamy niczego ważniejszego do zrobienia, niż dokonać właściwego wyboru. Wybory, wartości i tożsamość W życiu stajemy się kimś w zależności od tego, co wybieramy. Bardzo łatwo jest nam to uchwycić, gdy mówimy np. o zawodach. Jeżeli uczymy się stolarstwa i pracujemy w stolarni, to jesteśmy stolarzami, jeżeli jeździmy samochodem, jesteśmy kierowcami, jeżeli poświęcamy się nauce, stajemy się naukowcami. Jednak taki status bycia kimś ma swoje znaczenie jedynie w relacjach z innymi ludźmi w trakcie naszego zaangażowania w pracę. Kiedy przechodzimy 13

9 na emeryturę, przestajemy być stolarzem, kierowcą, naukowcem Zatem nie takie wybory nas określają w sposób istotny, gdyż nie odnoszą się do naszego życia w jego ostatecznym wymiarze. O tym rozstrzygają wybory na poziomie duchowym, którego nie można mylić z wymiarem subiektywnym czy psychicznym. Te ostatnie są związane z przeżywaniem siebie i sposobami reagowania na to, czego doświadczamy. Oczywiście duchowe decyzje powodują odpowiednie przeżywanie siebie oraz sposoby reagowania na sytuacje, jednak do nich się nie sprowadzają. Duchowe wybory mają wymiar egzystencjalny, gdyż polegają na wyborze siebie w sytuacji, w jakiej jesteśmy. Przy czym to, kim jesteśmy, czy kim się stajemy, odnosi się zasadniczo do relacji osobowej: do relacji z Bogiem, z drugim człowiekiem oraz do relacji do siebie samego. Każda taka sytuacja niesie z sobą możliwy wybór, z którym wiąże się określona wartość. Wybierając wartość, uzyskujemy tożsamość, którą ta wartość nam daje. Dobrze ilustruje tę prawdę przypowieść Pana Jezusa o miłosiernym Samarytaninie. Zarówno kapłan, jak lewita wybrali obojętność lub ucieczkę, co spowodowało, że pozostali obcymi wobec człowieka pobitego i na wpół umarłego. Nic w tym przypadku 14

10 nie znaczyło to, że byli to rodacy pobitego ani nawet to, że byli ludźmi religijnymi zobowiązanymi do miłości bliźniego. Pewnie podobnie jak uczony w Piśmie martwili się raczej o to, wobec kogo obowiązuje ich miłość bliźniego i tłumaczyli sobie, że akurat w tej sytuacji ich to przykazanie nie obowiązywało. Natomiast Pan Jezus po opowiedzeniu przypowieści spytał: Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców? (Łk 10,36). Bycie bliźnim jest godnością, którą uzyskał Samarytanin, klasyczny wróg Żydów, przez gest solidarności i miłosierdzia. Podjęta świadomie wartość nadała mu godność i tożsamość. Podobnie dzieje się w odniesieniu do innych wartości. I tak np. bohaterem stajemy się, gdy przełamujemy w sobie lęk i robimy coś, co należy zrobić mimo grożącego nam niebezpieczeństwa. Natomiast nie staje się bohaterem ten, kto zrobił to samo, nie mając w ogóle świadomości niebezpieczeństwa. Istnieją wartości pozytywne i negatywne, czyli antywartości. Z nimi zachodzi analogiczny proces jak w przypadku wartości pozytywnych. I tak np., jeżeli kłamiemy, stajemy się kłamcami, jeżeli kradniemy, stajemy się złodziejami itd. 15

11 Wartości są różnego rodzaju w zależności od tego, do jakiej sfery życia się odnoszą. Poczynając od tego, co posiadamy materialnie, poprzez naszą zmysłowość, psychikę, upodobania, gusty estetyczne, moralne życie, wartości egzystencjalne oraz duchowe Każdy z tych wymiarów życia posiada odpowiednie wartości pozytywne i negatywne. Tożsamość, jaką one nam nadają, jest odpowiednia do rodzaju samej wartości. Jeżeli np. podejmujemy ćwiczenia sportowe i osiągamy dobre wyniki, stając się mistrzami w jakiejś dziedzinie sportu, to nie oznacza to, że stajemy się dobrymi ludźmi, bo o dobru lub złu naszego postępowania decydują wartości moralne. I odwrotnie będąc nawet najbardziej miłosiernymi względem innych ludzi nie stajemy się wybitnymi artystami. Żyjąc i dokonując wyboru, zawsze realizujemy jakąś wartość, niezależnie od tego, czy sobie z tego zdajemy sprawę, czy nie. Jednocześnie żadna z wartości nie jest absolutnie dobra ani absolutnie zła. To stwierdzenie jest jednym z wymiarów fundamentalnej prawdy, że jedynie Bóg jest Absolutem i nic innego. Stąd przykazanie: Nie będziesz miał bogów innych oprócz Mnie (Pwt 5,7). Może być tylko jeden Absolut. Stwierdzenie o braku istnienia absolutnej wartości ma jednak również inny sens. Podejmując 16

12 jakąś wartość, nawet z najwyższych wartości religijnych, możemy w istocie nie realizować prawdziwego dobra. Pisze o tym św. Paweł na początku Hymnu o miłości z 1 Kor 13: 1 Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący. 2 Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadł wszelką wiedzę, i wiarę miał tak wielką, iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał byłbym niczym. 3 I gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją, a ciało wystawił na spalenie, lecz miłości bym nie miał, nic mi nie pomoże (1 Kor 13,1 3). Rozstrzygająca o pozytywnej wartości najwyższych religijnych zasług jest miłość, która jest właściwie tożsama z dynamiką życia Boga, czyli jest życiem w Duchu Świętym. Największą wartością zatem jest miłość, ale ta z kolei nie jest prawdziwą miłością, o ile nie zawiera w sobie pokory. Pokorna miłość w istocie jest odblaskiem życia samego Boga, na którego obraz zostaliśmy stworzeni. Podobieństwo to wpierw i przede wszystkim oznacza, że człowiek nie 17

13 może się inaczej zrealizować jak przez taki sam dynamizm życia. II Sobór Watykański ujął to w znanej sentencji: Człowiek jest jedyną istotą, którą Bóg stworzył dla niej samej i człowiek może się zrealizować w pełni tylko przez szczery dar z siebie (KDK 24). Ten dynamizm jest w Bogu, a nawet jest Nim samym. On jest wielkim Dawcą, ale nie czegoś, jakichś stworzonych przez siebie dóbr, ale siebie samego. Bóg, kiedy daje, daje wpierw i przede wszystkim siebie samego. To objawił nam swoim życiem i śmiercią Jezus Chrystus, a obecnie otrzymujemy udział w tym obdarowaniu przez Ducha Świętego, którego On nam posłał, a który jest czystym Darem, Osobą-Miłością, Osobą-Komunią, Osobą-Prawdą. Nasze życie ostatecznie, czyli życie duchowe w istocie polega na życiu w Duchu Świętym. Zatem nie jest ono życiem według określonych norm, cnót, ideałów, ale jest żywą relacją z Bogiem i życiem w Nim. Nie chodzi w nim o zdobycie określonego ideału indywidualnego, ale o życie we wspólnocie i dla niej. Misterium takiej wspólnoty w Duchu Świętym jest Kościół, który, jak o nim pisze św. Paweł, jest Ciałem Chrystusa. I jak w każdym ciele-organizmie istnieją określone członki (organy), które spełniają określo- 18

14 ne funkcje dla całego organizmu, tak w Kościele istnieją charyzmaty, których udziela Bóg dla wspólnego dobra. Obdarowani charyzmatem nie mają go dla siebie, ale dla innych. Jeżeli ktoś ma dar uzdrawiania, to jest on adresowany do innych, nie do niego samego. Jeżeli ktoś jest nawet wybitnym kierownikiem duchowym, to ma ten dar dla prowadzenia innych, ale sam musi szukać dla siebie takiej posługi u kogoś innego. Kościół jest nam dany zasadniczo jako misteryjna obecność królestwa Bożego już tutaj na ziemi: Kościół jest w Chrystusie niejako sakramentem, czyli znakiem i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego (KK 1). Dlatego relacje w Kościele powinny odzwierciedlać właściwe relacje między ludźmi. Misterium Kościoła nie sprowadza się jedynie do całej wspólnoty wierzących z biskupami na czele Kościołów lokalnych, ale wyraża się w każdej wspólnocie gromadzącej się w imię Pana. Tak jest w odniesieniu do wspólnot życia konsekrowanego. Jednak tajemnica Kościoła urzeczywistnia się także w sakramencie miłości, jakim jest małżeństwo. We wzajemnej miłości małżonków, jak pisze o tym św. Paweł, realizuje się wielka tajemnica w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła (Ef 5,32). 19