Górnictwo przyszłość czy przeszłość?

Transkrypt

1 Moderator: Deloitte Tomasz Konik Panel nr 1. Górnictwo przyszłość czy przeszłość? Plan panelu: 1. Prezentacja dotycząca górnictwa w Polsce oraz przedstawienie kontekstu światowego 2. Dyskusja panelowa: a. Określenie ram działalności polskiego górnictwa : i. Współpraca z energetyką zawodową w Polsce ii. Relacja węgla kamiennego oraz węgla brunatnego iii. Możliwości sprzedaży polskiego węgla kamiennego poza Polskę czy możemy być znaczącym eksporterem węgla w Europie, poza Europą? iv. Możliwości ograniczania importu polskiego węgla do Polski Konkluzja i potencjalna rekomendacja: (do wypracowania na panelu) b. Strategia rządowa względem sektora węgla kamiennego i. Nowy program dotyczący górnictwa wychodzący poza 2015 r., oczekiwania branży względem nowego programu ii. Strategia dla górnictwa a strategia energetyczna dla Polski, określenie optymalnych wielkości produkcji dla polskiego górnictwa, określenie polskiego miksu energetycznego w przyszłości iii. Nowoczesne technologie węglowe, np. zagazowywanie węgla, przerób węgla na paliwa ciekłe i gazowe iv. Bariery prawne w zakresie udostępniania nowych złóż węgla kamiennego i brunatnego

2 Panel nr 3. Odnawialne źródła energii czy możliwy jest rozwój? Ile będzie kosztował? Energetyka prosumencka czy nas na to stać? Moderator: Energa Mirosław Bieliński (1) W jaki sposób rozwój OZE może korzystnie wpłynąć na rozwój gospodarki? (2) W jaki sposób należy wesprzeć rozwój OZE, aby było ono dźwignią dla gospodarki, a nie obciążeniem? Panel nr 5. Co zrobić, żeby inwestycje w energetyce stały się opłacalne? Czy gaz może być paliwem dla nowej energetyki? Moderator: McKinsey & Company - Marcin Purta TEZY: 1. Co się wydarzyło z ceną energii elektrycznej w ostatnim czasie? W ciągu ostatniego roku ceny energii elektrycznej na polskim rynku terminowym spadły o ponad 20%. Z jakim prawdopodobieństwem można stwierdzić, że obecna sytuacja nie jest jednoroczną aberracją? 2. Jakie są przyczyny takiego stanu rzeczy? Czy mają charakter strukturalny, czy przejściowy? Odnotowuje się niższe tempo wzrostu gospodarczego, ograniczające popyt (spadek o 0,5% w 2012 r.). Zwiększenie produkcji z OZE bez istotnego wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną prowadzi do spadków produkcji w segmencie energetyki konwencjonalnej. Cały czas utrzymuje się wysoki poziom rezerw mocy (~2.5 GW). Niskie ceny CO 2 oraz ogólne overcapacity w Niemczech. 3. Jakie są implikacje obecnej sytuacji dla sektora energetycznego? Czy warto w cokolwiek inwestować? Jeżeli tak, to w co? Cena rynkowa jest znacznie poniżej wejścia nowych mocy. Moce konwencjonalne będą pracowały mniej godzin i po niższej cenie. W szczególności elektrownie gazowe są w Europie pod dużą presją (Eon rozważa wyłączenie najnowocześniejszej elektrowni gazowej w Europie). System potrzebuje de facto mocy szczytowych, a nie pracujących w podstawie. Ewentualne problemy ze zbilansowaniem KSE mogą dotyczyć niewielkiej liczby godzin w roku oraz mogą mieć charakter regionalny.

3 Potencjalne wnioski: 1. Jest bardzo prawdopodobne, że system sam się nie wyreguluje, co niesie ryzyko nieefektywnych decyzji, które mogą wpłynąć na znaczny wzrost kosztów wytwarzania i niekontrolowanego wzrostu kosztów wsparcia. 2. Ze względu na zmiany w ostatnich latach, konieczna jest nowa polityka energetyczna: określenie celów (koszt, bezpieczeństwo energetyczne) oraz ograniczeń (polityka klimatyczna), określenie scenariuszy rynkowych, określenie optymalnego miksu paliwowego, określenie niezbędnych mechanizmów wsparcia do realizacji inwestycji. Panel nr 6. Wolny rynek gazu ziemnego: kto zyska, kto straci? Moderator: PwC Wojciech Słowiński 1) Czy obligo giełdowe jest optymalną metodą na zwiększenie konkurencji na polskim rynku gazu ziemnego? 2) Giełda gazu elementem wspierającym rozwój rynku 3) Nowe prawo gazowe niezbędnym czynnikiem porządkującym rynek gazu ziemnego w Polsce 4) Przygotowanie polskiego przemysłu do funkcjonowania w nowych realiach rynku gazu 5) Kiedy i dla kogo uwolnimy ceny gazu? Panel nr 7. Polski rynek energetyczny połączenia międzysystemowe bezpieczeństwo. Autor: Leszek Juchniewicz 1. Polski rynek energii w kontekście współzależności, podobieństw i różnic względem rynku europejskiego (ujęcie normatywne a stan faktyczny), ze szczególnym uwzględnieniem: harmonizacji zasad dostępu do rynku (np. harmonizacja kodeksów sieciowych, zasad bilansowania itp.),

4 niezależność Regulatora i Operatorów, w tym ewentualna kontradykcja między Prezesem URE a Prezesem UOKiK, zasady i tryb obrotu energią: giełda czy giełdy, platformy obrotu, inne, unifikacja algorytmów ustalania cen, stawek opłat, innych płatności, efekty urzeczywistnienia dotychczasowych zasad liberalizacji rynku, tj. unbundlingu oraz TPA. 2. Połączenia międzysystemowe a konkurencyjny rynek energii. Przesłanki i konieczność rozwoju połączeń transgranicznych. Stan faktyczny oraz zamierzenia i plany inwestycyjne. Konsekwencje dla KSE i Operatora aktualne i przyszłe problemy. W tym kontekście także Market Coupling eskalacja szans czy zagrożeń? 3. Bezpieczeństwo energetyczne. Kontekst polityczny, gospodarczy, klimatyczny i społeczny. Oczekiwania UE a stanowisko Polski. Ujęcie normatywne w dokumentach rządowych a stan rzeczywisty w tym zakresie. Dyskusja ma odpowiedzieć na cztery zasadnicze pytania: 1. Jak postrzegać i jak oceniać obecną i przyszłą równowagę interesów odbiorców energii i przedsiębiorstw energetycznych? 2. Jak oceniamy obecne i przyszłe ryzyko regulacyjne? 3. Jak w aktualnych i przyszłych warunkach rynkowych będzie kształtować się skłonność do długoterminowych inwestycji? 4. Jak rozwiązania rynkowe (obecne i przyszłe) wpłyną na pewność obrotu gospodarczego? Panel nr 9. Zapasy obowiązkowe na konkurencyjnym rynku. Moderator: Instytut Kościuszki Izabela Albrycht I. Zagadnienia do dyskusji 1. Obecny model zapasów obowiązkowych gazu ziemnego jakie zidentyfikowane rodzaje ryzyka legły u podstaw modelu zapasów obowiązkowych, zawartego w ustawie o zapasach?

5 jaki jest bilans obowiązywania powyższego modelu po przeszło 5 latach od jego wdrożenia? 2. Zmiana uwarunkowań prawnych i rynkowych funkcjonowania modelu zapasów obowiązkowych problem niezgodności ustawy o zapasach z Rozporządzeniem UE 994/2010 (ochrona odbiorców chronionych, a nie wszystkich odbiorców; priorytet dla rynkowych środków zapewniania bezpieczeństwa dostaw gazu); budowa konkurencyjnego rynku gazu ziemnego (konieczność likwidowania barier dostępu do rynku); 3. Alternatywne modele rezerw strategicznych gazu ziemnego, m.in.: model holenderski utrzymywanie rezerw strategicznych przez OSP i przenoszenie ich kosztów w taryfie przesyłowej; model węgierski utrzymywanie rezerw strategicznych przez wyspecjalizowaną agencję (na wzór Agencji Rezerw Materiałowych) i przenoszenie kosztów na przedsiębiorców będących jej członkami/klientami (proporcjonalnie do wielkości rezerwy utrzymywanej na ich potrzeby). II. Rekomendacje 1. Model zapasów obowiązkowych gazu ziemnego wymaga dostosowania do zmieniającego się otoczenia prawnego i rynkowego. Z jednej strony powinien uwzględniać postępującą liberalizację rynku gazu ziemnego i oczekiwany wzrost konkurencji na tym rynku, tak aby nie stanowić bariery wejścia na rynek dla nowych podmiotów ani nie zaburzać konkurencji pomiędzy uczestnikami rynku. Z drugiej strony model zapasów obowiązkowych powinien zostać dostosowany do warunków określonych w Rozporządzeniu UE 994/2010. U podstaw tego rozporządzenia znalazło się założenie, zgodnie z którym prawidłowo funkcjonujący rynek gazu (na szczeblu krajowym, regionalnym i unijnym) jest podstawowym narzędziem zapewniania bezpieczeństwa dostaw gazu, a zatem dodatkowe środki bezpieczeństwa wprowadzane przez państwa członkowskie nie powinny stanowić przeszkody dla rozwoju konkurencyjnego rynku gazu.

6 2. Rekomendowany model rezerw strategicznych powinien składać się z następujących elementów: rezerwy powinny być tworzone w celu zapewnienia ciągłości dostaw do odbiorców chronionych, zgodnie z Rozporządzeniem 994/2010; utworzenie rezerwy strategicznej byłoby obiektywnym i niedyskryminacyjnym warunkiem dostępu sprzedawców do tego segmentu rynku; rezerwy powinny być utrzymywane przez: wyspecjalizowaną agencję, do której każdy uczestnik rynku mógłby przystąpić jako członek/udziałowiec z udziałem i wkładem odpowiadającym wielkości rezerwy utrzymywanej na jego potrzeby (model węgierski), wyspecjalizowaną agencję świadczącą usługi polegające na utrzymywaniu rezerwy strategicznej (tzw. usługa biletowa)[1], Dzięki temu utworzenie rezerwy nie stanowiłoby bariery dostępu do rynku gazu ziemnego w Polsce. Panel 10: Polityka klimatyczna unii europejskiej wpływ na konkurencyjność gospodarek, efektywność energetyczna? Moderator: McKinsey & Company- Marcin Purta, Partner, KONTEKST/ TEZY 3. Jak wygląda sytuacja wyjściowa? Przy braku działań zmierzających do redukcji emisji gazów cieplarnianych jej wielkość w Polsce do roku 2050 może wzrosnąć o około 35%. 4. Jakie są możliwości redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce? Gdzie tkwi największy potencjał? Analizy wskazują na to, że Polska ma teoretyczne możliwości zredukowania emisji gazów cieplarnianych o 54 73% w roku 2050 w stosunku do poziomu z roku Sektor elektroenergetyczny oraz efektywność energetyczna (budynki i transport) odpowiadają za około 75% całego potencjału zmniejszenia emisji.

7 Poprawa efektywności energetycznej w budynkach i transporcie stanowi około jednej trzeciej całkowitego potencjału redukcji emisji, z czego znaczna część to najbardziej efektywne kosztowo opcje redukcji emisji (średni koszt: -33 EUR/t CO 2 ). Bez CCS możliwy potencjał redukcji emisji gazów cieplarnianych w roku w stosunku do roku 1990 osiągnie wartość 54%. 5. Jaki będzie efekt makroekonomiczny programu redukcji emisji? Jakie rodzaje ryzyka zagrażają temu przedsięwzięciu? Według analiz, przy założeniu 73% redukcji emisji, w latach nastąpi spadek średniego rocznego tempa wzrostu PKB o 0,03 p.p. (-0,9% PKB w roku 2050). Jednak ze względu na niepewność wdrożenia tego programu (mniejsze od zakładanych efekty, niska skuteczność transferowania środków na inwestycje w niskoemisyjne technologie) osiągnięte wyniki mogą być niższe przy podobnych nakładach co wpłynęłoby na spadek PKB w roku 2050 nawet o 6,01%. POTENCJALNE WNIOSKI: 6. Efektywność energetyczna jest największym i najtańszym sposobem redukcji emisji. 7. Efektywność wdrożenia (priorytetyzacja i koordynacja działań, przemyślany plan) ma kluczowe znaczenie dla zminimalizowania negatywnego efektu na gospodarkę. 8. Konieczny jest plan, który nakreśliłby politykę wspierającą efektywność energetyczną. Polityka energetyczna powinna mieć jasno zdefiniowane priorytety i tworzyć odpowiednie warunki do inwestowania. Panel nr 11: Presja ekologiczna a presja inwestycyjna Moderator: Green Cross Poland - Prof. Andrzej Mizgajski Proponowane tezy do dyskusji: 1. Powinna być zgodność co do tego, że chcemy mieć nie tylko wysoki poziom życia mierzony dobrobytem materialnym, lecz także szerzej rozumianą wysoką jakość życia mierzoną dostatkiem, z którego korzystamy, żyjąc w czystym środowisku i zachowując walory przyrody. 2. W demokratycznym państwie powinien występować pewien balans pomiędzy aktywnością przedsiębiorców, aktywnością organizacji społecznych i aktywnością państwa w celu zharmonizowania sfery gospodarczej, społecznej i ekologicznej, czyli wdrażaniem idei zrównoważonego rozwoju.

8 a. przedsiębiorcy są tą grupą społeczną, która wywiera największy wpływ na poziom dobrobytu, ale jednocześnie działalność gospodarcza czasem wiąże się z obniżaniem jakości środowiska; b. organizacje ekologiczne/obywatelskie są to elementy sieciowych układów społecznych, grupują osoby najbardziej aktywne; powinny odgrywać w społeczeństwie rolę inspirującą, mobilizującą i kontrolną; c. organy i instytucje państwa powinny tworzyć i egzekwować jasne reguły gry, polegające na łączeniu interesu ogólnego z celami partykularnymi. Konflikty pomiędzy inwestorami a grupami osób argumentującymi za zachowaniem walorów przyrodniczych są rzeczą naturalną. Problemy dotyczą różnych punktów widzenia i metod stosowanych przez strony oraz trybu ich rozwiązywania przez organy państwa. Inwestorzy: 1. Brak uwzględnienia lub niedowartościowanie uciążliwości, wiążącej się z obniżeniem wartości nieruchomości w okolicy planowanej inwestycji. 2. Niedostatek informacji i dialogu ze społecznościami lokalnymi. 3. Niedostateczne uwzględnienie możliwości zmniejszenia kolizji przyrodniczych lub kompensacji przyrodniczej. Organizacje ekologiczne: 1. Nieuwzględnienie perspektywy gospodarczej jako nieodzownej składowej zrównoważonego rozwoju. 2. Wykorzystywanie argumentacji ekologicznej jako zastępczej wobec możliwych uciążliwości planowanej inwestycji i związanego z tym obniżenia wartości nieruchomości. 3. Wykorzystywanie argumentacji ekologicznej dla blokowania inwestycji konkurencyjnej wobec innych przedsięwzięć gospodarczych. 4. Wykorzystywanie argumentacji ekologicznej dla uzyskania korzyści materialnych. Ustawodawca i administracja: 1. Niejednolitość procedur postępowania w powiązaniu ze zróżnicowanym poziomem kompetencji urzędników. 2. Brak wyraźnego oddzielenia fazy negocjacyjnej postępowania od fazy realizacyjnej. Dopuszczanie do wznawiania postępowania po wydaniu prawomocnej decyzji administracyjnej, bez pojawienia się istotnych nowych przesłanek. 3. Brak aktywności w kierunku uproszczenia prawa związanego z oceną oddziaływania planowanych przedsięwzięć na środowisko. Na tym tle powstaje kilka zagadnień dyskusyjnych: 1. Jak daleko jesteśmy od sytuacji idealnej, w której inwestorzy przestrzegają klarownych przepisów, organizacje społeczne z czystych pobudek eksponują znaczenie jakości naszego otoczenia przyrodniczego, a administracja tworzy

9 jasne procedury, sprawnie je przeprowadza i egzekwuje od wszystkich uczestników przestrzeganie ustalonych reguł? 2. Jak podnieść wydolności procedur administracyjnych w ochronie środowiska, służących budowie konkurencyjnej gospodarki? 3. Jakie miejsce powinny mieć organizacje ekologiczne w procesie przygotowania inwestycji? W jakim stopniu obecny stan wynika z regulacji UE, a w jakiej mierze z krajowych uwarunkowań? 4. Jak dalece powinien być uwzględniany kontekst globalny w działaniach lokalnych? Problem konkurencji gospodarek o wyraźnie niższych standardach ochrony środowiska. 5. Gdzie występują deficyty wiedzy, która pomogłaby szerzej wiązać efektywność ekonomiczną ze skutecznością ekologiczną? Panel nr 12 Infrastruktura dla telekomunikacji I energetyki Moderator: prof. Józef Modelski Współpraca w zakresie wspólnych inwestycji, współdzielenia istniejącej infrastruktury. Wzajemne świadczenie usług w obszarze zarządzania infrastrukturą sieciową. Zarządzanie procesem ochrony danych odbiorców końcowych, tworzenie się nowego obszaru usług w oparciu o tzw. Inteligentne Sieci Domowe. Nowa rola Prezesa URE w kształtowaniu polityki regulacyjnej sprzyjającej efektywnej konkurencji w energetyce Współdziałanie ze sobą organów administracji oraz instytucji i podmiotów odpowiedzialnych za funkcjonowanie sektora elektroenergetycznego jako jedyna możliwość realizowania wizji prężnie rozwijającego się i konkurencyjnego sektora energetycznego. Rola Prezesa URE w kształtowaniu planów inwestycyjnych rozwoju sieci operatorów energetycznych (współpraca inwestycyjna operatorów telcoenergo). Rola Prezesa URE w aspekcie kształtowania zachęt do współdziałania sektora energetycznego z sektorem telekomunikacyjnym; stworzenie mechanizmów rozpoczynających ten proces oraz go podtrzymujących np. na wzór obecnie wprowadzonego zwrotu z kapitału zaangażowanego we wdrożenie Systemu AMI. Umiejętność pogodzenia taryfowanego sektora energetycznego z w pełni uwolnionym i działającym wolnorynkowo sektorem telekomunikacyjnym.

10 Panel nr 13: Jak zdobywać akceptację społeczności lokalnych dla inwestycji? Moderator: PGNiG Szymon Dobrzyński Tezy do dyskusji: 1. Dzisiaj zbyt często w kontaktach ze społecznościami lokalnymi inwestor popełnia błąd arogancji i lekceważenia. Tymczasem poziom świadomości społeczności lokalnych stale wzrasta (przez masowy dostęp do mediów, Internet). Rośnie także świadomość swoich praw, potrzeb i oczekiwań. Dlatego należy uwzględniać potrzeby lokalnych społeczności już na etapie planowania inwestycji. Wniosek: Zanim rozpoczniesz jakiekolwiek działania, poznaj potrzeby i oczekiwania lokalnej społeczności, na terenie której zamierzasz prowadzić swoją działalność. 2. Na każdym etapie inwestycji należy prowadzić komunikację z otoczeniem. Dzisiaj inwestorzy wciąż zbyt często komunikują się nakazowo, jednokierunkowo. Komunikacja musi stać się ważnym elementem oceny efektywności i racjonalności całego procesu inwestycyjnego. Skuteczny proces komunikacji i dialogu społecznego wymaga dostosowania narzędzi, kanałów komunikacji i argumentów do oczekiwań odbiorców i zmieniających się warunków zewnętrznych. Komunikacja musi być dwukierunkowa, a dialog jest jej podstawą. Wniosek: Rozmawiaj (a nie przekazuj), używaj adekwatnych i wiarygodnych kanałów komunikacyjnych i komunikatów. Pokaż korzyści i zagrożenia oraz sposoby, jakimi będziesz im zapobiegał. 3. Dotychczasowe doświadczenia z realizacją strategicznych projektów realizowanych przez państwo budowy elektrowni atomowej, budowy sieci autostrad, poszukiwania gazu łupkowego pokazują konieczność zdecydowanego zaangażowania się administracji państwowej w płaszczyźnie komunikacyjnej. Działalność inwestora nie wyczerpuje wszystkich oczekiwań interesariuszy. Państwo poza wydawaniem decyzji i stanowieniem prawa oraz ich egzekwowaniem musi edukować i rozmawiać, rozwiewać wątpliwości obywateli w obszarach decyzyjnych zastrzeżonych dla państwa (proces wywłaszczeń, gwaranci bezpieczeństwa, pomoc w ewentualnych sporach z inwestorem). Wniosek: Projekty strategiczne muszą być konsekwentnie, spójnie i długofalowo komunikowane. Proces komunikacji wymaga współpracy inwestora i organów państwa. Projekt rekomendacji: 1. Powołanie w Kancelarii Premiera pełnomocnika ds. komunikacji projektów strategicznych odpowiedzialnego za koordynację działań

11 administracji rządowej oraz realizację własnych kampanii w projektach uznanych za strategiczne (łupki, atom, modernizacja infrastruktury drogowej, kolejowej, energetycznej). Zapewnienie budżetu, umożliwiającego realizację kampanii edukacyjno-informacyjnych. 2. Stworzenie i upowszechnienie w ramach Pracodawców RP kodeksu dobrych praktyk w zakresie dialogu z lokalnymi społecznościami w trakcie realizacji projektów inwestycyjnych. Gwarantowałoby to poszanowanie oczekiwań i potrzeb komunikacyjnych przedstawicieli tych środowisk, a jednocześnie zapewniałoby skuteczną realizację inwestycji. Panel nr 14 Czego polska nauka potrzebuje od przemysłu, a czego przemysł od nauki. Moderator: Deolitte Michał Turczyk Teza 1: Nauka ma dużo do zaoferowania biznesowi, jednak brak w tym zakresie jasnej strategii, wizji oraz oferty dla biznesu. Tematy do dyskusji: a) Analiza stanu aktualnego możliwości uczelni oraz potrzeby przemysłu b) Wykorzystanie infrastruktury badawczej na uczelniach, w dużej mierze sfinansowanej ze środków publicznych wyzwania legislacyjne i praktyczne c) Budowanie konsorcjów naukowo-przemysłowych wyzwania i bariery d) Synergie wykorzystania zasobów uczelni z potrzebami przemysłu e) Program Rozwoju Przedsiębiorstw 2020 jak MG planuje zaadresować potencjał współpracy nauki i przemysłu? Wyniki i rekomendacje: Opracowanie wizji i strategii oferty dla przemysłu oraz wskazanie podmiotów odpowiedzialnych za wdrożenie strategii. Teza 2: Biznes nie ma zaufania do nauki brak przewidywalności i potencjału zrównoważonej współpracy, ukierunkowanej na cele rozwoju biznesu przemysłu i nauki. Tematy do dyskusji: a) Tworzenie konsorcjów nauki i przemysłu w celu efektywnego korzystania ze środków publicznych (fundusze UE, środki NCBiR) b) Efektywne korzystanie z funduszy UE, środków krajowych (NCBiR) c) Możliwości wynikające z projektu wprowadzenia w Polsce ulg na działalność badawczo-rozwojową rola nauki we wsparciu przemysłu

12 d) Prace wydobywcze a działalność B+R kwestia technologii poszukiwania i wydobywania gazu łupkowego e) Prace modernizacyjne w energetyce a możliwość finansowania projektów dużych firm w perspektywie finansowej UE Panel nr 15 Prawo zamówień publicznych a inwestycje w infrastrukturę Głuchowski Siemiątkowski Zwara - prof. Tomasz Siemiątkowski 1. mec. Andrzej Zwara: "Inwestycje infrastrukturalne kontraktowane przez państwo - problemy praktyczne" 2. Andżelika Cieślowska: "Równość stron w procesie inwestycyjnym - porażki i sukcesy" 3. dr Jarosław Wierzbicki: "Wyzwania jakościowe organizacji systemu zamówień publicznych" 4. Prof. Tomasz Siemiątkowski: "Remedia dla rynku inwestycyjno - infrastrukturalnego" Panel nr 16. Inteligentne sieci energetyczne po polsku synergia energetyki i telekomunikacji. Moderator: KIGEIT JarosławTworóg 1. Współpraca na rzecz zwiększenia efektywności inwestycji infrastrukturalnych w warstwę fizyczną sieci, czyli w okablowanie i sieć radiową (linie transmisyjne, dystrybucyjne, światłowody itd.) 2. Współpraca przy organizowaniu komunikacji dla usług podnoszenia efektywności energetycznej pracy urządzeń połączonych Infrastrukturą Sieci Domowej w nieruchomości klienta końcowego

13 3. Współpraca sieci operatorów telekomunikacyjnych i energetycznych w celu realizacji usług ograniczania zapotrzebowania na energię w godzinach największego zapotrzebowania, czyli usług realizowanych w ramach systemów operatorskich, a określanych często skrótami: DSM, DSR lub po prostu DR 4. Możliwości techniczne i regulacje prawne jako narzędzia kształtowania profilu konsumpcji mikroinstalacji w taki sposób, by przyszli prosumenci byli zainteresowani głównie w lokalnej konsumpcji wytwarzanej energii 5. Współpraca operatorów telekomunikacyjnych i energetycznych w organizacji infrastruktury i systemów zarządzania wirtualnymi elektrowniami (VPP)