DROGA PRZEZ PUSTYNIĘ KS. DR WŁODZIMIERZ CYRAN PODRĘCZNIK. Częstochowa 2013 SERIA: KONSPEKTY REKOLEKCYJNE 5

Transkrypt

1 SERIA: KONSPEKTY REKOLEKCYJNE 5 KS. DR WŁODZIMIERZ CYRAN DROGA PRZEZ PUSTYNIĘ PODRĘCZNIK DZIESIĘCIODNIOWYCH REKOLEKCJI PIĄTEGO STOPNIA WEDŁUG KSIĘGI LICZB Częstochowa 2013

2 Część A I. KONCEPCJA REKOLEKCJI PIĄTEGO STOPNIA Wspólnota Przymierza Rodzin MAMRE, * mamre@mamre.pl Celem rekolekcji w oparciu o Księgę Liczb jest przemyślenie w świetle słowa Bożego problemów i trudności związanych z postępem w życiu duchowym i podjęcie odpowiednich postanowień przystosowanych do etapu życia duchowego postępujących w zjednoczeniu z Bogiem. Postęp wyraża się w praktyce cnót, we wzroście posłuszeństwa Duchowi Świętemu, który działa w Kościele, oraz we wzroście posłuszeństwa samemu Kościołowi (w jego przełożonych), przez które wierni przyczyniają się do budowania Kościoła i siebie nawzajem w miłości i jedności. Wrastanie w Kościół wiąże się z rozpoznaniem swych charyzmatów i powołań do różnych posług oraz z podejmowaniem różnych odpowiedzialności za Kościół w duchu Chrystusa Sługi. Większa świadomość swych grzechów, słabości, skłonności do szemrania i nieposłuszeństwa skłania do głębszego zrozumienia konieczności przebłagalnej i zadośćczynnej ofiary Chrystusa, uobecnianej w Eucharystii sprawowanej przez kapłanów z zaangażowanym uczestnictwem całego ludu Bożego, odpowiednio do zróżnicowanych stopni święceń i posług. Owocem tych rekolekcji powinno być dojrzalsze podejście do hierarchicznej struktury i działań Kościoła oraz pokorne współdziałanie w posłuszeństwie odpowiedzialnym w budowaniu Kościoła nie tylko w ramach wspólnoty parafialnej, ale też Kościoła powszechnego. Drogowskaz 10 Wspólnoty Przymierza Rodzin Mamre : Rekolekcje są uprzywilejowaną formą wspólnotowych ćwiczeń duchowych połączonych z kierownictwem duchowym, w czasie których wspólne otwieranie się na doświadczenie Boga przechodzącego z uwalniającą i uzdrawiającą mocą rodzi nadprzyrodzone więzi wspólnotowe, umacnia we wspólnej wierze i umożliwia przeżycie Bożego prowadzenia. Dlatego pragnę podejmować trud przynajmniej corocznych rekolekcji wspólnotowych, aby wzrastać w doświadczeniu wiary ludu prowadzonego i wydoskonalanego przez Chrystusa.

3 Rekolekcje Wspólnoty Mamre jako ćwiczenia duchowe wspólnotowe różnią się od ćwiczeń indywidualnych (np. ignacjańskich), których mogą być owocnym dopełnieniem. Ich specyfika polega na przeżywaniu ich w poczuciu wspólnoty ludu Bożego, Kościoła. Chodzi w nich o wspólnotowe doświadczenie prowadzenia przez Boga. We wspólnocie Kościoła, w Ciele Chrystusa poszczególne członki są złączone ze sobą jakby organicznie i jeśli jeden choruje, pozostałe cierpią z tego powodu, a jeśli jeden się cieszy i wzrasta, przyczynia wzrostu całemu Ciału (por. 1 Kor 12,12nn). Stąd osobiste problemy, kryzysy i trudności nie są już przeżywane jako tylko moje. Tę rzeczywistość Kościoła przeżywamy w każdej wspólnocie katolickiej, która przez kapłana zachowuje jedność z biskupem i Kościołem. Na rekolekcjach cała wspólnota rekolekcyjna czuje się odpowiedzialna za każdego uczestnika i wspomaga go modlitwą, ofiarą, postem, obecnością i życzliwością. Szczególną formą wspólnotowej pomocy jest wspólna modlitwa i modlitwa wstawiennicza 1 za poszczególnych członków wspólnoty proszących o taką pomoc. Wspólnotowe otwarcie na Słowo Boże z Pisma św. i na proroctwa 2 (przez posługę charyzmatyczną we Wspólnocie) uczy słuchania wezwania Bożego do radykalnego pójścia za Jezusem i pomaga odkrywać powołanie i misję każdego, ale zawsze w odniesieniu do Wspólnoty, do Kościoła. Pytamy Pana nie tylko o to, co pragnie mówić do każdego nie tylko indywidualnie, ale także we wspólnocie. Jednocześnie rozważamy drogi Bożego działania w historii świętej, kiedy to Bóg wybierał jednostki, aby je posyłać ze szczególną misją do wspólnoty ludu Bożego, aby uczyć się, że od wiary i wierności wybranych i powołanych zależy w dużej mierze los całej wspólnoty wierzących. Pomimo przeżywania współzależności członków w jednym Ciele Kościoła szanowana jest wolność każdego. Nikt nie może być przymuszony do pójścia za Panem. Jest przez Boga wezwany, zaproszony i przynaglony do osobistej odpowiedzi na zaproszenie Jezusa do pójścia 1 Zobacz Wł. Cyran, Modlitwa wstawiennicza, Częstochowa Zobacz Wł. Cyran, Co mówi Duch do Kościołów, Częstochowa za Nim, do służby Jemu w Kościele i w świecie, do świętości i do poświęcenia siebie z miłości do Pana. Odpowiedź miła Bogu zakłada wewnętrzną wolność człowieka. Stąd Wspólnota z cierpliwością wspomaga osoby zniewolone, cierpiące z powodu zranień i blokad wewnętrznych, emocjonalnych czy duchowych, na ich prośbę posługuje wobec nich modlitwą o uzdrowienie wewnętrzne lub uwolnienie. Modlitwy, często długie, z posługą wobec osób potrzebujących są wyrazem miłości i poczucia odpowiedzialności za chore członki Ciała. Wspólnotowe stawanie przed Bogiem w jedności modlitwy wiary jest szczególnym wydarzeniem zbawczym, w którym według obietnicy Pan jest obecny, aby działać. Pan Jezus przychodzi uzdrawiać, uwalniać, nauczać, wzywać, zapowiadać, udzielać Ducha Świętego i charyzmatów służących budowaniu Kościoła. Rytm rekolekcji jest wyznaczany przez Słowo Boże, które zapowiada Boże działanie w czasie rekolekcji. Prowadzenie ćwiczeń duchowych tego typu wymaga posłuszeństwa słowu Bożemu, pójścia za nim i ufnej wiary, że Bóg będzie działał tak, jak zapowiedział. Bóg objawia się jako wierny swoim obietnicom. Rekolekcje rozumiane jako ćwiczenia duchowe (tzn. też jako wysiłek człowieka) znajdują swe dopełnienie w doświadczeniu Boga, który przychodzi nie tylko w Słowie, ale też w mocy i w Duchu Świętym (por. 1 Tes 1,5), przekonując o prawdziwości głoszonej i rozważanej Ewangelii. Ćwiczenia w formie modlitwy medytacyjnej, rozważania i studiowania Słowa Bożego, dzielenia się, pokuty są koniecznym przygotowaniem na konkretne doświadczenie Boga, który przebacza, jedna z sobą, uwalnia, uzdrawia i obficie wylewa swego Ducha Świętego. Ponieważ Duch Święty przychodzi zawsze, aby człowieka obdarować jeszcze czymś więcej niż posiada on sam z natury jako stworzenie, często wylaniu Ducha Świętego towarzyszy rozbudzenie lub udzielenie charyzmatów, czyli nadprzyrodzonych uzdolnień do pełnienia jakichś funkcji, zadań w Kościele i świecie, które są widzialnymi manifestacjami, przejawami Ducha Świętego (por. 1 Kor 12,7nn).

4 Stąd skutkiem rekolekcji jest nie tylko przeżycie wylania Ducha Świętego jako entuzjastyczne doświadczenie obecności Boga, umocnienie wewnętrzne i ożywienie życia chrześcijańskiego, ale także zdynamizowanie wierzących (i Wspólnoty) przez rozbudzenie charyzmatów do posługi wewnątrz Kościoła i w dziele ewangelizacji świata. Stąd zachowanie owoców rekolekcji polega m.in. na rozwoju życia łaski uświęcającej, cnót teologalnych (wiary nadziei i miłości), cnót moralnych, siedmiu darów Ducha Świętego, wykorzenianiu grzechów i wad oraz na pielęgnowaniu i wykorzystywaniu darów charyzmatycznych zgodnie z powołaniem i miłością, która jest drogą realizacji posługi charyzmatycznej w Kościele. Rola kapłanów (i animatorów) polega na prowadzeniu ludu Bożego ku Bogu, na przekazywaniu słowa Bożego życiem i świadectwem swej wiary oraz na kierownictwie duchowym, którego nie należy rozumieć jako duchowego sterowania czy manipulacji człowiekiem, ale jako braterskie asystowanie, towarzyszenie duchowe. Chodzi w nim o uważne przyglądanie się działaniu Jezusa w sercu prowadzonych, by dostrzegać jak pola bieleją na żniwo i zbierać owoce przez dopełnianie wewnętrznego działania Jezusa przez posługę w sakramencie Pokuty i Pojednania, przez zachętę, pomoc w rozeznaniu Bożego działania, w rozeznaniu przeszkód i wskazanie drogi ich usunięcia (por. J 4) oraz przez pomoc w rozeznaniu charyzmatów, powołania i misji. Prowadzący i odpowiedzialni za rekolekcje pamiętają, że prowadzi je sam Bóg, a ich rola polega tylko na asystowaniu, czuwaniu i przekazywaniu woli Bożej. Więc troszczą się o to, by nie być przeszkodą i nie niszczyć owoców łaski przez pychę, autokrację, pogardę czy antyświadectwo. Prowadzący cierpliwie kontemplują, jak sam Jezus prowadzi indywidualnie każdego uczestnika do głębszej przyjaźni z sobą. Stąd wystrzegają się wszelkich form przymusu czy wymuszania postaw i przeżyć religijnych, z cierpliwością i miłością duszpasterską przygarniając słabszych braci w wierze. Nie oznacza to jednak, że nie należy wymagać dyscypliny, punktualności i wypełniania dyżurów we wspólnocie rekolekcyjnej, co jest integralnym elementem ćwiczeń rekolekcyjnych. Przez służbę we wspólnocie uczymy się posłuszeństwa, przezwyciężania lenistwa, nieporządku, wygodnictwa i egoizmu, uczymy się wykorzeniać miłość własną i praktykować miłość bliźniego. Brak akceptacji tego porządku służby i posłuszeństwa oraz zasad i regulaminu rekolekcji jest poważną przeszkodą w owocnym przeżyciu rekolekcji i wówczas należy rozważyć możliwość usunięcia uczestnika z rekolekcji. Na doświadczenie rekolekcji składają się różne formy ćwiczeń i spotkań w wierze. Urozmaicone formy mają przypominać bogactwo codziennego życia, w którym musi być miejsce na słuchanie Boga, rozważanie Jego Słowa, dzielenie się z braćmi, wspólna radość przed Panem, rekreacja, zabawy według zasad nowej kultury, śpiew, zgromadzenie eucharystyczne, które jest źródłem i szczytem chrześcijańskiego życia, wzajemna pomoc (także modlitewna), służba obowiązki, odpowiedzialność za życie rodziny i wspólnoty, wspólne rozwiązywanie problemów i podejmowanie dzieł. Medytacja biblijna jest formą rozważania Słowa Bożego z jednoczesnym otwieraniem się na uwalniające i uzdrawiające działanie Słowa, któremu towarzyszy przychodzenie Ducha. Jest ona istotnym elementem formacji nowego człowieka pielęgnowanego przez Chrystusa. Domaga się ona zaangażowania w dialog z Panem i otwieranie serca przez zaproszenie i wiarę w działającego Boga, który przychodzi w mocy Ducha. Brak dostrzegalnych owoców medytacji może wskazywać na złe, niepełne jej przeżywanie lub na obecność wewnętrznych przeszkód, z którymi należy zwrócić się do kapłana o pomoc. Przykładowe medytacje biblijne na rekolekcjach ewangelizacyjnych są wzorem takiej medytacji Ewangelii, która prowadzi do kontemplacji Oblicza Chrystusa w scenach ewangelizacyjnych i dialogu z Nim 3. Osobista lektura Pisma św. jest czasem zaznajamiania się ze wskazanymi tekstami, czasem własnego studium według indywidualnych możliwości i zdolności rozumienia słowa Bożego w odniesieniu do własnego życia 4. Lektura studyjna Biblii powinna prowadzić do osobi- 3 Zobacz Wł. Cyran, Módlcie się, abyście nie ulegli pokusie. Pierwsze etapy rozwoju życia duchowego, Częstochowa Zobacz Wł. Cyran, Aktualizacja Biblii w życiu osobistym i w małej grupie, Częstochowa 2012.

5 stego spotkania z Bogiem i miłosnego dialogu z Nim w Namiocie spotkania 5. Wspólne studium Biblii w grupie służy uporządkowaniu osobistych poszukiwań i pogłębieniu tematu z ukierunkowaniem na praktyczne zastosowanie. Dzięki dzieleniu się Ewangelią we wspólnocie możemy poznać nowe aspekty czy zastosowania, poszerzyć swoje rozumienie Słowa, wyjść poza swój horyzont rozumienia 6. Konferencja duchowa służy pogłębieniu tematu dnia w oparciu o teologię biblijną, dogmatyczną, moralną i duchowości. Kształtuje chrześcijaństwo dojrzałe i bardziej świadome, daje podstawy rozumowe i systematyzuje świadomość religijną uczestników. Jeśli nie chce się pozostać w wierze na poziomie dziecka, które rozumie religię jako doraźne wrażenia czy przeżycia przyjemne lub mniej, nie należy jej lekceważyć. Doświadczenia irracjonalne domagają się dokładnego rozeznania i uporządkowania, by nie stały się iluzją czy zagrożeniem dla zdrowej religijności, czyli musi iść za nimi pogłębiona refleksja rozumowa (wiara szukająca zrozumienia). Eucharystia, przygotowana nauką śpiewu, zorganizowaniem czasu, miejsca, warunków i posług liturgicznych, jest szczytowym przeżyciem dnia rekolekcji. Wszystko inne ma na celu przygotować lud, by wspólnie stanął przed Panem, który przemawia, ukazuje swą miłość w ofierze krzyżowej i karmi lud Ciałem Chrystusa. Adoracja po Mszy św. jest przedłużeniem trwania przed Panem, który przyszedł w Słowie i Sakramencie. Ma na celu pomóc bardziej, świadomie uwierzyć, otworzyć serce i przyswoić sobie przez wiarę łaski otrzymane na Eucharystii. Spowiedź św. rekolekcyjna może mieć różne formy: 5 Namiot spotkania, czyli przyjacielskie spotkanie z Bogiem i rozmowa z Nim: Mojżesz wziął namiot i rozbił go za obozem i nazwał go Namiotem Spotkania. Ktokolwiek chciał się zwrócić do Pana szedł do Namiotu Spotkania, który był poza obozem. Ile razy Mojżesz wszedł do Namiotu, zstępował słup obłoku i stawał u wejścia do Namiotu i wtedy Pan rozmawiał z Mojżeszem. A Pan rozmawiał z Mojżeszem twarzą w twarz jak się rozmawia z przyjacielem." (Wj 33,7.9.11). 6 Zobacz Wł. Cyran, Jak prowadzić małą grupę dzielenia. Poradnik animatora, Częstochowa spowiedź na początku rekolekcji dla otwarcia się na łaskę rekolekcji przez usunięcie przeszkód w postaci grzechów (szczególnie tych, którzy nie są w stanie łaski uświęcającej), spowiedź będąca owocem nawrócenia przeżywanego etapami w ciągu rekolekcji spowiedź generalna z całego życia lub z dłuższego okresu. Kapłani starają się być do dyspozycji przez cały czas rekolekcji, bo każdy przeżywa swój czas nawrócenia i dojrzewania. Wspólne posiłki powinny być przeżywane w radości i wspólnocie jako chrześcijańskie agapy (uczty miłości). Przez służbę i chęć dzielenia się z bliźnimi mają stawać się wzorem dla posiłków w codziennym życiu, w którym członkowie Wspólnoty mają dawać świadectwo gościnności, która należy do charyzmatu Wspólnoty. Spotkania rodziców z dziećmi w przerwach i popołudniowa rekreacja w rodzinach służy nie tylko zaspokojeniu potrzeb dzieci, ale i uczeniu się nowych relacji i przeżywaniu relacji rodzinnych i braterskich w Panu. Stąd uczestnicy planują, jak przeżywać ten czas odpoczynku w Panu. Podobnie osoby uczestniczące w rekolekcjach bez rodziny dbają o przeżycie czasu wolnego w taki sposób, by był on integralnym elementem rekolekcyjnego spotkania z Bogiem i nie zagrażał atmosferze skupienia i słuchania Boga. Stąd absolutnie wykluczone jest chodzenie do lokali publicznych, słuchanie muzyki (z odbiorników i magnetofonów itp.) czy oglądanie TV, organizowanie spotkań z osobami spoza grupy rekolekcyjnej. Wspólny śpiew jest nie tylko przygotowaniem do liturgii i pośpiewaniem sobie, ale jest ciężką pracą nad sobą i doskonaleniem swoich talentów, aby lepiej służyć Bogu i ludziom. Dobry śpiew wymaga wiele wysiłku, trudu, zaangażowania. Dyscyplina wewnętrzna i dbałość o piękny śpiew jest formą pracy nad sobą i ascezy na chwałę Pana. Śpiew wyraża wnętrze człowieka i jego wiarę, odsłania zarówno jego wady jak też zalety. Wspólny śpiew uczy współpracy z innymi i działania w jedności w tym samym Duchu. Posługi, diakonie i dyżury we wspólnocie są wyrazem służby braciom w miłości. Sposób ich wykonywania świadczy o dojrzałości w wierze i staje się świadectwem autentyczności wiary. Powinny być wy-

6 konywane odpowiednio do powołania, charyzmatów i naturalnych zdolności, ale zawsze w duchu posłuszeństwa i służby innym, co wymaga przezwyciężania siebie, swych zachcianek, niechęci, lenistwa i niedbalstwa. Udział we wszystkich punktach programu rekolekcji jest obowiązkowy ze względu na integralność i powiązania tematyczne poszczególnych punktów. Zwalnia z nich tylko niedyspozycja zdrowotna lub konieczność zajęcia się małym dzieckiem (dzieci od 4 lat powinny przebywać w przedszkolu). Niemożność uczestniczenia w danym punkcie programu należy zawsze zgłosić animatorowi grupy. Tylko dłuższe modlitwy wieczorne po są dowolne, choć zachęca się uczestników, aby skorzystały z tego czasu łaski. Jeśli jednak ktoś jest zmęczony, niewyspany, powinien udać się na odpoczynek. Nie wolno w tym czasie wychodzić z budynku (ze względu na bezpieczeństwo) ani organizować spotkań towarzyskich. Jest to czas świętej ciszy, odpoczynku lub modlitwy w kaplicy. II. WPROWADZENIE EGZEGETYCZNO-TEOLOGICZNE DO LB A) Nazwa Księgi i jej miejsce w Pięcioksięgu Nazwa Księgi Liczb pochodzi z tłumaczenia greckiego LXX (Septuaginta): Arithmoi. Nawiązuje do liczb podanych w rozdziałach 1 i 26 będących efektem dwukrotnego liczenia Izraelitów. Możliwe, że taki był też pierwotny tytuł tej księgi po hebrajsku, zanim zaczęto ją tytułować od pierwszych słów hebrajskich: B e midbar (na pustyni). Komentatorzy mają trudność w odkryciu jednoznacznego podziału i struktury tej księgi. Kilka poniższych obserwacji może nam pomóc w lekturze Lb: 1. Lb łączy wydarzenia spod Synaju z zajęciem Ziemi Obiecanej. Przedstawia to, co miało miejsce między wydarzeniami opisanymi w Wj i Kpł a w Pwt. Mówi o wędrówce Izraela spod Synaju (Wj, Kpł) do granic Ziemi Obiecanej (Pwt). Tematem historii z Lb oraz przytaczanych wykazów jest przygotowanie do wędrówki i problemy z czasów wędrówki. 2. Tematycznie Lb jest związana z Wj. W całym dramacie Pięcioksięgu Rdz wiąże się też z Pwt jako pierwsza i ostatnia księga, bo obie dotyczą życia w samej Ziemi. Wj łączy się z Lb i obie obramowują Kpł: Wj mówi o przybyciu pod Synaj, a Lb o wędrówce spod Synaju. Wiele zdarzeń jest w nich powtórzonych (manna, wyprowadzenie wody ze skały przez Mojżesza), ale Lb surowiej ocenia odpowiedź Izraela na Boże słowo: skoro już przyjął on przymierze i Torę pod Synajem, to winien być im posłuszny. 3. Tematy z Lb opierają się na prawie z Kpł. Lb wynika z materiałów przytoczonych w Kpł, której centralnym tematem jest świętość we wszystkich sytuacjach życiowych (pożywienie, ubranie, choroby, etyka życia społecznego, regularna liturgia). Lb zaostrza wymagania i oczekiwania świętości przez zaakcentowanie konieczności poświęcenia się i całkowitego oddania się Bogu, aby Izrael stał się ludem Bożym przeznaczonym do szczęśliwego życia w Ziemi Świętej. W tym celu musi być posłuszny przykazaniom Bożym. Stąd Lb traktuje występki i zatwardziałość serca jako godne kary. 4. Podobnie jak w Wj i Kpł, również w Lb jest połączenie narracji i zbiorów praw. Każdy zestaw praw odnosi się do doświadczeń i lekcji z przeszłości. Izrael odczytał te żywe powiązania przypomnianych czynów przodków w świetle praw, którymi żyją pod dziś dzień. 5. Wędrówka opisana w Lb nie jest zwykłym podróżowaniem, lecz świątecznym pochodem. Jest kampanią wojskową Izraela jako armii idącej na swych wrogów. To jest konkwista, która zakończy się według Joz zajęciem Ziemi Obiecanej. Większość praw oraz przygotowań do wyruszenia spod Synaju i szczegółowe opisy bitew po wschodniej stronie Jordanu są obramowane działa-

7 niami typowo militarnymi, co jest metaforą oznaczającą posłuszeństwo obowiązkom religijnym: żołnierz w armii Pana musi być święty i pełny poświęcenia jednej sprawie. Szczególnie akcentuje się w Lb lojalność wobec Mojżesza, odrzucenie pogaństwa i narodów pogańskich i chęć poświęcenia się dla Boga. 6. Lb przygotowuje Pwt przez koncentrację na Ziemi Obiecanej. Lud wędruje jako wielka i budząca strach potęga. Nie musi martwić się o obietnice synów (potomstwa), które były głównym tematem historii z Rdz. Uwaga Izraela uwaga skupiona jest teraz na Ziemi, która jest nadzieją na pomyślność w silnym kontraście z rozczarowaniami i cierpieniami z czasu wędrówki przez pustynię. Ta Ziemia jest tematem dominującym w refleksji i nakazach prawnych odnoszących się do tego, jak żyć w wierności Bogu w Ziemi Obiecanej jako lud przymierza B) Cechy charakterystyczne stylu pisarstwa kapłańskiego 1. Autor posługuje się formułą określającą etapy wędrówki, która zaczyna się pod Synajem i kończy w Moabie, a obejmuje serię etapów. W odpowiednim momencie autor włącza formułę: oni przeszli od i rozbili obóz w, by wskazać ruch z jednego miejsca na drugie. Po wydarzeniach pod Synajem (Lb 1,1-10,10) lud wędruje na pustynię Paran (10,12) i z tej pustyni do pustyni Sin pod Kadesz (20,1); z Kadesz do góry Hor (20,22), stąd na pustynię na wschód od Moabu (21,10-11) i wreszcie na równiny Moabu (22,1), gdzie lud pozostaje (i na tym kończy się Lb). Podróż z Synaju do Moabu odbywa się w sześciu etapach, podobnie jak z Egiptu do Synaju: ta formuła występowała też w Wj 12,37a, 13,20; 14,1-2; 15,22a; 16,1 i 17,1a. Te dwanaście etapów odpowiadają starej tradycji o wędrówce, którą autor kapłański przekazał w Lb 33, Boże słowa i posłuszeństwo wobec nich. Mojżesz jest przedstawiony w Lb jako wzór przywódcy, który wiernie wypełnia Słowo Boże. Typowa formuła brzmi: Pan powiedział do Mojżesza: <Zrób to a to>. Stąd Mojżesz zrobił tak a tak zgodnie z poleceniem, które dał mu Pan (por. Lb 1, ; 3, ). 3. Cykle: bunt kara przebaczenie. Jednym z zamiarów autora jest przedstawienie historii niewierności Izraela. W tym celu autor przywołuje stare tradycje o niewierności i włącza opowiadanie o tych wydarzeniach w wymowne schematy narracyjne. Każde z tych opowiadań zawiera elementy: 1) szemranie ludu; 2) gniew Boga i kara; 3) wołanie ludu o ratunek; 4) Mojżesz wstawia się za ludem; 5) Bóg odpowiada darowaniem kary. Ten schemat obserwujemy w sekcjach: Lb 11,1-3; 12,2-16; 17,6-15; 21, 4-9. C) Plan Księgi Liczb Najczęściej Księgę dzieli się na 3 duże sekcję, które odpowiadają wielkim etapom opowiadania o wędrówce: Lb 1,1-10,10 Przygotowanie ekspedycji militarnej na świętą wojną Lb 10,11-20,13 Wędrówka przez pustynię i wypróbowanie wiary ludu w Boga. Lb 20,14-26,13 Końcowe wskazania i wyprawy przygotowujące atak na Ziemię Obiecaną. Ten szkic struktury Lb wykazuje, że treść tej Księgi jest zdominowana przez motyw przemieszczania się ku celowi wskazanemu przez Bożą obietnicę, ku Ziemi wspomnianej w Rdz 12,1-3. Pierwsza część mówi o gorączkowych przygotowaniach do wyruszenia w drogę.

8 Druga opowiada o samej wędrówce spod Synaju do oazy w Kadesz Barnea. Trzecia mówi o przejściu przez ziemię Edomu, Moabu i Amonitów w Transjordani aż do przybycia nad Jordan naprzeciw Jerycha. Lb 33 podsumowuje wędrówkę Izraelitów z Egiptu aż po wybrzeże Jordanu przez wyliczenie miejsc postoju. Taki wykaz etapów wędrówki służy podkreśleniu Bożej opieki, opatrzności i prowadzenia, i że nic nie dokonano bez Bożej inicjatywy. Każdy większy etap podróży związany jest z tymi rytuałami i prawami, które zdają się najbardziej pasować do sytuacji. D) Rozwój najważniejszych wątków tematycznych w Lb Podział Księgi Liczb wraz z podsumowaniem treści każdego rozdziału Lb 1,1-10,10 Przygotowywanie obozu do wymarszu na świętą wojnę Lb 10,11-20,13 Wędrówka do Kadesz i podważanie władzy Mojżesza Rozdział Rozdział Rozdział 1 Spis mężczyzn zdolnych do walki 2 Rozmieszczenie pokoleń w obozie 3 Specjalne zadania lewitów 4 Lewickie zadanie noszenia Arki 5 Prawa dotyczące czystości ludu przygotowującego się do walki 10 Porządek ludu ruszającego na podbój: Arka na przedzie 11 Dwa przypadki buntu 12 Bunt Miriam i Aarona wobec Mojżeszowi 13 Wywiad w Ziemi Obiecanej 14 Opór i niechęć ludu do zajęcia Ziemi Lb 20,14-36,13 Wydarzenia i prawa związane z przybyciem nad Jordan 20 Przemarsz przez Edom; śmierć Aarona 21 Kolejne zwycięstwa i kolejne narzekania Próby Balaka zatrzymania Izraela przez wieszczka Balaama 25 Grzechy ludu w Baal Peor 26 Powtórny spis ludu; podział ziemi 6 Śluby nazireatu 15 Prawa odnoszące się życia w Ziemi Obiecanej 7 Dary ofiarne wodzów pokoleń 8 Namaszczenie lewitów do służby 9 Celebracja Paschy; zwinięcie obozu 10 Trąby zapowiadające wymarsz 16 Bunt lewitów przeciwko Aaronowi 17 Potwierdzenie władzy kapłańskiej i prerogatyw Aarona 18 Udział kapłanów i lewitów w darach ofiarnych 19 Ekspiacja za wszelką nieczystość 20 Narzekania przy wodach Meriba Prawa Dotyczące dziedziczenia, ślubów i kultu 31 Pokonanie Madianitów 32 Podbój i podział Zajordania pomiędzy dwa i pół pokolenia Poszczególne etapy wędrówki i wykaz granic 35 Miasta lewickie i prawa dla lewitów 36 Prawa dziedziczenia i zakończenie Aby przybliżyć nieco dramatyczny rozwój wątków w Lb, można je opowiedzieć następująco: Lb 1,1-10,10 Księga rozpoczyna się zliczeniem mężczyzn zdolnych do walki (1,45). Lewici, którzy służą w świątyni, są pominięci. W Lb 2 zliczeni żołnierze są teraz zorganizowani w obóz wojskowy gotowy do obrony, jak też do szybkiego wyruszenia w drogę w sytuacji zagrożenia. Dalej autor interesuje się szczególną rolą lewitów, którzy mają obozować wokół namiotu i Arki w centrum obozu. Zastępują oni wszystkich pierworodnych mężczyzn (3,5-12). W ten sposób każdy walczący oddział stanowi konsekrowaną armię związaną ze służbą Bogu przez reprezentantów lewickich. Następnie wymienia się obowiązki lewitów polegające na przenoszeniu sanktuarium w czasie wędrówki (4), zestaw praw dotyczących nieczystości, kradzieży, nierządu i innych grzechów, które mogłyby splamić lud i naruszyć status świętości armii, przeznaczonej do prowadzenia wojny Bożej (5). Rozdział 6 dopełnia te przygotowania obozu przez po-

9 danie reguł dla nazirejczyków, którzy składają dodatkowe śluby. Lb 1-6 kończy się błogosławieństwem Aarona dla obozu (6,22-27). Rozdział 7 porusza kwestię rytuałów, sprawowanych w samym sanktuarium, włącznie ze składaniem ofiar (7), troską o świeczniki, oczyszczenie lewitów do służby w Namiocie, ilość lat ich służby (8) i uroczystej celebracji pierwszej Paschy od czasu wyjścia z Egiptu, która ma miejsce w pierwszą rocznicę tamtego cudu (9,1-14). Ten dłuższy fragment kończy się wzmianką, że słup ognia i obłoku przemieszczają się z ludem, który jest też wzywany do wyruszenia w drogę srebrnymi trąbami (9,15-10,10). Lb 10,11-20,13 Opisuje podróż z Synaju ku Ziemi Kanaan. Obłok podnosi się i pokolenia wyruszają w drogę w odpowiedniej kolejności, zgodnie z poleceniami Boga. Ale nagle pojawiają się problemy z powodu szemrania ludu, tak charakterystyczne dla okresu między wyzwoleniem z Egiptu a przybyciem pod Synaj w Wj Wiele rozdziałów w Lb powtarza i dubluje szemrania wspomniane w Wj. Najpierw lud jest niezadowolony z powodu braku mięsa (11) i zostaje ukarany ogniem, ale Mojżesz wstawia się do Boga i ocala lud. W tym miejscu Mojżesz udziela po części swej władzy siedemdziesięciu wybranym starszym ludu (11,24-30). W następnym rozdziale także Miriam i Aaron podważają autorytet Mojżesza i są ukarani przez trąd, ale znów Mojżesz wstawia się skutecznie za nimi do Boga. Następnie Izraelici przybywają w pobliże południowej granicy Ziemi Obiecanej i mogliby wejść do niej. Zwiadowcy powracają z wieściami, że ziemia jest piękna, ale zamieszkała przez silne ludy. Tylko Jozue i Kaleb nie boją się i są gotowi zaatakować mieszkańców tej ziemi. Jednak lud ulega lękom i odrzuca przywództwo Mojżesza. Bóg chce ich zgładzić, ale Mojżesz znów wstawia się za ludem i Bóg przebacza. Ale postanawia, że nikt z nich nie wejdzie do Ziemi Obiecanej z tego pokolenia z wyjątkiem Kaleba i Jozuego, którzy byli posłuszni Bogu i lojalni wobec Mojżesza (13-14). W tym miejscu redaktor Księgi włącza prawa, które Izrael będzie musiał zachowywać, gdy weźmie Ziemię w posiadanie (15). Lecz znów rodzi się bunt niektórych lewitów, którzy nie chcą iść za Mojżeszem. Spotyka ich śmierć jako kara (16), a Aaron przejmuje kapłańską rolę pojednania i oczyszczania ludu w relacji z Bogiem (17). Po tym następuje wyliczenie praw regulujących kwestię zapłaty i utrzymania kapłanów i lewitów służących w Sanktuarium. Podczas gdy nieczystość była głównym tematem tych opowiadań, szczególnie w odniesieniu do tych, którzy niegodnie zbliżają się do Boga, rozdział 19 zawiera rytuał sporządzania świętej wody z popiołu z czerwonej krowy, służącej do uświęcania tych, którzy znaleźli się w stanie nieczystości rytualnej. Cała ta sekcja kończy się wzmianką o szemraniu ludu z powodu braku wody. Nawet Mojżesz i Aaron grzeszą niewiarą i słyszą wyrok Boży, że nie wejdą do Ziemi Obiecanej. Materiał zawarty w Lb podkreślał chwiejność ludu w relacji z Bogiem. Stąd konieczne jest ciągłe oczyszczanie Izraela, jeśli ma on wejść do Ziemi. Przede wszystkim podkreślona jest rola kapłanów i lewitów odnośnie do tego oczyszczania ludu i ich zadanie wiernego pielęgnowania rytuałów i świętości. Lb 20,14-36,13 Teraz akcja koncentruje się na zajęciu Ziemi. Izraelici obchodzą ziemię Edom od wschodniej strony ku Zajordani. Przechodzą ziemię Moabu i atakują Amorytów na północy. Ten zwycięski pochód skłania króla Moabu do podjęcia działań w celu powstrzymania tej ekspansji Izraela (Lb 21). Sprowadza sławnego wieszczka Balaama, by przeklął Izraela. Sekcja Lb stanowi bardzo starą serię opowiadań o działaniach Balaama, którego wyrocznie rozwijają wcześniejsze obietnice dane patriarchom: Balaam przepowiada potęgę Izraela na przyszłe pokolenia. Jednakże w kontraście do przyszłej wielkości, w następnym rozdziale autor pokazuje, jak Izrael łamie nawet pierwsze przykazanie, popada w bałwochwalstwo i orgiastyczne praktyki Kananejczyków. Wszyscy, którzy się dopuszczają tych grzechów, zostają wytraceni (25). To przygotowuje nowe poświęcenie odnowionej armii dla Pana, co jest zaznaczone drugim spisem Izraelitów zdolnych do walki, sporządzonym wobec czekających lud działań związanych ze zdobywaniem Ziemi (26). Ale przed bitwami włączone jest interludium Lb zawierające kolejny zbiór rozporządzeń i praw dotyczących organizacji społeczności Izraela po za-

10 jęciu Ziemi dla życia rolniczego i miejskiego. Te prawa dotyczą relacji między rodzinami i wzajemnych obowiązków, obejmują kwestię dziedzictwa dla wdów i córek tych Izraelitów, którzy polegną w walce lub umrą przedwcześnie. Zawierają też przepisy o celebracji dni świątecznych w nowej Ziemi i przepisy o różnych ślubach. Wreszcie walki kończą się wielkim zwycięstwem nad Madianitami, co jest zinterpretowane jako odpłata za udział Madianitów w bałwochwalstwie w Baal Peor (31). Zaraz potem pokolenia Rubena, Gada i Manassesa zdobywają terytorium po wschodniej stronie Jordanu (32). Pokolenia te przyrzekają pomóc pozostałym w zajęciu reszty Palestyny, gdy przyjdzie na to czas. Ostatnie rozdziały Lb są podsumowaniem. Lb 33 wymienia wszystkie miejsca obozowania Izraela w trakcie wędrówki aż po zatrzymanie się po drugiej stronie Jordanu naprzeciw Jerycha. Izrael otrzymuje uroczysty rozkaz zajęcia Ziemi, wypędzenia jej mieszkańców (33,53-56) i podziału Ziemi między pokolenia, aby zasiedlili kraj w graniach opisanych przez Mojżesza (34,1-15). Księga kończy się zbiorem praw dotyczących specjalnych miast dla lewitów, rozmieszczanych w różnych miejscach, by były miastami ucieczki (azylu) dla oskarżonych o zabójstwo, oraz praw dla kobiet i bezbronnych. Po raz kolejny prawa wiążą się z opowiadaniem z kontekstu i służą za ilustrację treści tego opowiadania, które je poprzedza. Konkluzja Księga Liczb nie tylko opowiada historię wędrówki i trudności z tamtego okresu, lecz zawiera też pouczenia dla ludu późniejszych czasów, żyjącego już w Ziemi Obiecanej w zupełnie innych warunkach niż te z czasu wędrówki przez pustynię. Wiele z praw i rozporządzeń zawartych w Lb nie miało zastosowania do sytuacji ludu wędrującego, a dopiero do ludu osiadłego w zajętej Ziemi. Księga jednak łączy tamte czasy z późniejszymi. Interesująca kombinacja zbiorów praw z opowiadaniami o wędrówce zmierza do odpowiedzi na pytanie: jaką naukę Izrael wyniósł z tych wielkich wydarzeń zbawczych i Bożego prowadzenia przez pustynię i jak zachował to pouczenie przez kolejne stulecia, a nie zapomniał ich. Po prostu ten lud pamięta zarówno historię wędrówki, jak też prawa, które z niej wynikają i dlatego zachowuje prawa. E) Źródła i jedność Księgi Księga nosi ślady ostatecznego opracowania prze autora kapłańskiego (P, VI wiek przed Chr.), który nadał jej obecną strukturę. W nielicznych fragmentach możemy rozpoznać źródła J (Jahwistyczne, X wiek) i E (Elohistyczne, ok. IX-VIII wiek): 1) w opowiadaniu z Lb 11,13-14,16; 21; 25 i 32; 2) w cyklu o Balaamie Lb Głównymi tematami J i E w tych tekstach są: podważanie autorytetu Mojżesza i kara za bunt dla tych, co nie zaufali Bogu, oraz przygotowanie do zajęcia Ziemi Obiecanej. Zaś P dodaje liczne prawa, które są poszerzeniem tych z Kpł i służą zradykalizowaniu ostrzeżeń zawartych w J i E. F) Cel redaktora kapłańskiego Redaktor kapłański (P) uwypuklił pewne tematy, kontynuując opowiadanie o wędrówce. Ważne dla niego były sprawy rytuałów, skoro w różnych miejscach rozrzucone są wzmianki o różnych rodzajach nieczystości i rytuały mające na celu usunięcie tej nieczystości: Lb W wielu fragmentach wyróżnia się szczegółowe obowiązki kapłanów i lewitów: Lb Podobnie w różnych miejscach są regulacje prawne dotyczące różnych dziedzin życia społecznego. Wreszcie w Lb znajdujemy kontynuację tematów teologicznych skoncentrowanych na mocy Boga, który realizuje obietnice zapisane w Rdz i Wj. Obejmują one: 1) kwestie związane z autorytetem przywódców (Mojżesza, Aarona i starszych), 2) motyw szemrania i braku zaufania ze strony ludu, 3) w historii Balaama: temat mocy Bożej, która może urzeczywistnić wolę Jahwe, 4) wątek o roli Jozuego jako jedynego następcy Mojżesza; 5) decydujące zwycięstwa dokonane za sprawą Boga.

11 Aby lepiej uchwycić religijne przesłanie związane z tymi tematami rozrzuconymi po Księdze, wyliczymy niektóre i przedstawimy bardziej szczegółowo: 1) Kapłani i lewici W Rdz 34,24-31 i 49,5-7 Lewi jest przedstawiany jako pokolenie zdolne do przemocy. Jednak autor Wj nie tylko odnotowuje, że z tego pokolenia pochodzą Mojżesz i Aaron, ale również wyraża pochwałę lewitów w 32,25-29 jako jedynego pokolenia wiernego Panu podczas incydentu ze złotym cielcem. Stąd to pokolenie zasługuje na kapłańską służbę Panu. Pwt 33,8-11 dodaje, że jedynie lewici byli wierni w Massa i Meriba, gdy Mojżesz uderzył laską w skałę, choć dwa opowiadania z Wj 17,1-7 i Lb 20,2-13 nie wspominają nic o lewitach. Zatem istniały dwie odmienne tradycje o lewitach: pozytywna i negatywna. Dziwić może fakt, że w niektórych miejscach Pwt, Joz i w kilku tekstach prorockich (Ez 43,19-44,15; Ml 2,4) lewici są zaliczani do kapłanów, podczas gdy w większości innych tekstów stanowią oni grupę tylko pomocniczą w służbie świątynnej, różną od kapłanów, którzy mogli pochodzić jedynie z rodu Aarona. Możliwe, że te sprzeczności mają podstawy w historii: pierwotnie lewici pełnili funkcje kapłańskie, ale po wygnaniu w 586r przed Chr. zostali podporządkowani jednemu rodowi Aarona. Wg Lb lewici mają duże znaczenie, choć nie są zrównani z kapłanami i nie mogą sprawować funkcji kapłańskich. Do nich odnoszą się cztery zestawy regulacji prawnych: a) Tylko oni mają przywilej noszenia Arki Przemierza (1,49-53) i są odpowiedzialni za inne sprzęty sakralne, również za ich transport w czasach wędrówki przez pustynię (4,1-49). b) Są oni wyróżnieni przez to, że mają zastępować pierworodnych z ludu. Są oni poświęceni dla Boga, nie mogą walczyć na wojnie ani posiadać ziemi (3,5-20; 3,40-51, 8,3-24; por. Pwt 18,1-5). c) W Lb niektórzy lewici od Koraha buntują się przeciw Aaronowi i Mojżeszowi i żądają równych praw kapłańskich. Bóg karze ich srogo, a opowiadanie o tym służy uzasadnieniu, dlaczego lewitom nie wolno pełnić służby kapłańskiej. d) Kilka miast lewickich jest wyznaczonych przez Mojżesza w Lb 35,2-8 jako miasta ucieczki. Jest to sprzeczne ze stwierdzeniem z innych ksiąg, że nie mogą oni mieć ziemi. Jest to też uzasadnieniem roli lewitów w lokalnej administracji. Prawdopodobnie byli oni też religijnymi przywódcami w różnych miejscach i służyli jako kapłani małym wspólnotom lokalnym z dala od Jerozolimy. 2) Święta wojna Trudno dziś pojąć ideę świętej wojny, w czasie której zabija się nie tylko wojowników, ale też kobiety i dzieci. O świętej wojnie traktuje Lb 21,1-3 (walka w Arad) i 31,1-54 (przeciw Madianitom). Podobne wojny opisane są w Joz, Sdz i 1-2 Sm. Dla żydów żyjących wiele lat po opisanych wydarzeniach, te opowiadania należą do czasu początków ludu. Mają one specyficznych charakter, ponieważ chodzi w nich o walkę na śmierć i życie między Jahwe a bogami Kananejczyków, która wymagała drastycznych działań. Oni wiedzieli, że w ich najstarszych tradycjach Bóg był przedstawiany jako wojownik, który walczył za nich (np. Wj 15). Lb dostarcza jednego z najpełniejszych wyjaśnień idei świętej wojny w opowiadaniu o walce z Madianitami (Lb 31). Jest ona okrutna. Ale w innym opowiadaniu z Pwt 20 jest nałożonych tyle restrykcji na taką wojnę, że jest ona niemal totalną masakrą.

12 Również Lb 1 poszerza ideę świętej wojny, aby włączyć w nią cały lud jako armię Pana w drodze do Palestyny. Czystość i posłuszeństwo są kluczowe dla tego wojska, które ma być całkowicie poświęcone dla Pana. Walki przeciw Arad, Madianitom i Kanaanowi pozostały epizodami z przeszłości, ale już nie sposobem postępowania na dziś, co odpowiada obrazowi nakreślonemu przez niektórych proroków: sposobem pełnienia woli Bożej nie jest wojna, ale pokój i wiara (zob. Iz 7,1-14; Oz 10,13n; Jr 21,3-10; 34,1-5). Nastąpił więc rozwój w podejściu do kwestii wojny, a Lb po części obrazuje proces zmiany podejścia do tej kwestii. 3) Tradycja o szemraniu Jednym z uderzających aspektów opowiadań z Lb 10,11-20,13 jest wielokrotne przypominanie o szemraniu i buncie ludu przeciw Bogu na pustyni, jak w Wj 14-18: 11,1 Szemranie ludu przeciw Mojżeszowi pod Taberah i w efekcie zstąpienie ognia. 11,4n Lud szemrze z powodu braku mięsa w Kibrot-Hattaawa. W reakcji na to Bóg zsyła plagi, ale potem daje przepiórki na pokarm (też z pewnym odcieniem kary). 12,1-16 Miriam i Aaron buntują się przeciw wyłącznemu autorytetowi Mojżesza. Na skutek tego Miriam choruje na trąd, ale Bóg ją uzdrawia. 14,1-38 Izraelici nie chcą podjąć ataku na Kanaan, więc Bóg postanawia, że wymrą na pustyni, a ich potomstwo będzie błądzić po pustyni przez 40 lat. 16,1-36 Korach, Datan i Abiram sprzeciwiają się autorytetowi Aarona i za karę pochłonie ich ogień z nieba. 17,6-15 Lud znów buntuje się przeciw Mojżeszowi i Aaronowi, po czym kapłańskie działania Aarona usuwają plagę karzącą. 20,2-13 Lud narzeka z powodu braku wody. Na polecenie Boga Mojżesz miał wyprowadzić wodę ze skały przemawiając do niej, ale uderzył w nią laską, za co spotyka go kara: nie wejdzie do Ziemi Obiecanej. 21,4-9 Lud znów szemrze z powodu braku pokarmu. Bóg zsyła węże kąsające śmiertelnie. Ocaleni będą tylko ci, którzy z wiarą spojrzą na węża z brązu zrobionego przez Mojżesza na polecenie Boga. Te wydarzenia przypominają te opisane w Wj 14,10; 15,23; 16,13 i 17,5-7. Ostatni epizod jest powtórzony w Lb 20,1-13. Lb 11,31 zdaje się mówić o tym samym, co Wj 16,31. Te dwa przykładały są zapożyczeniem materiału ze źródeł J i E. Pozostałe przypadki szemrania w Lb łączy wspólna myśl o Bogu karzącym swój lud i pozwalającym Mojżeszowi i Aaronowi wstawiać się za ludem, by go ocalić od zagłady, kary za grzech buntu i szemrania. Zgodnie z intencjami redaktora kapłańskiego, Lb ma na celu podkreślenie, że wspólnota wiary potrzebuje zadośćuczynienia za jej grzech i bunt, wymaga regularnej liturgii i oczyszczenia, by mogła powrócić do relacji przymierza z Bogiem. Również epizod z wężem miedzianym w Lb 21 mówi o uzdrowieniu przez pewne działanie rytualne. W 2Krl 18,4 taki wąż był obiektem kultycznym aż do reformy religijnej w 715 r. przed Chr. dokonanej przez króla Ezechiasza, który dokonał jego zniszczenia. Lb opowiada historię o wężu miedzianym, aby zobrazować konieczność nawrócenia się do Boga, aby zostać uzdrowionym (przy tym istniało niebezpieczeństwo magicznego rozumienia tego węża).

13 4) Rola dwunastu pokoleń w planie zajęcia Ziemi. Końcowa część Lb opowiada o sporach między pokoleniami. Kwestia dotyczy pokoleń Rubena, Gada i połowy Manassesa, które zajęły Zajordanie: czy one też mają iść dalej do ziemi Kanaan czy pozostać w Zajordanii. Podobny spór dotyczy Jozuego, Kaleba i innych zwiadowców w Lb Także podobne podziały między pokoleniami odnotowane są w Joz i Sdz. Jest też wiele rozbieżności między wykazami pokoleń, co świadczy o braku jednolitej tradycji dotyczącej pokoleń wchodzących w skład Izraela. W Lb jest aż 7 różnych list pokoleń. Wykaz spisów dwunastu pokoleń w księdze Liczb Lb 1,5-15 Lb 1,20-43 Ruben Ruben Symeon Symeon Juda Gad Issachar Juda Zabulon Issachar Efraim Zabulon Manasses Efraim Beniamin Manasses Dan Beniamin Aser Dan Gad Aser Neftali Neftali Lb 2,3-29 Lb 7,12-83 Juda Juda Issachar Issachar Zabulon Zabulon Ruben Ruben Symeon Symeon Gad Gad Efraim Efraim Manasses Manasses Beniamin Beniamin Dan Dan Aser Aser Neftali Neftali Lb 13,4-15 Ruben Symeon Juda Issachar Efraim Beniamin Zabulon Manasses Dan Aser Neftali Gad Lb 26,5-50 Ruben Symeon Gad Juda Issachar Zabulon Manasses Efraim Baniamin Dan Aser Neftali Lb 34,19-28 Juda Symeon Beniamin Dan Manasses Efraim Zabulon Issachar Aser Neftali W Lb 34 pomija się Rubena i Gada wśród ludu stojącego po drugiej stronie Jordanu. W pozostałych miejscach wspomina się zawsze dwanaście pokoleń, ale nigdzie nie ma wzmianki o Lewim, choć włączony jest on do list w Rdz i Wj (Rdz 29,31-30,22; 35, 16-20; 35,22-26; 46,8-25; 49,2-7; Wj 1,1-5). W to miejsce w Lb wzmiankuje się zawsze dwóch synów Józefa: Efraima i Manassesa w miejsce ich ojca Józefa i Lewiego. Kilka wykazów zawiera na początku Rubena pierworodnego syna Jakuba. Inne zaczynają się od Judy głównego pokolenia w teologicznej wizji redaktora kapłańskiego. Ponadto pokolenia są wymienione w różnej kolejności podobnie jak to jest w innych księgach ST. Każdy wykaz zdradza własne intencje autora. Np. Lb 2,3-29 przedstawia kolejność dostosowaną do rozmieszczenia wokół Namiotu i Arki. Łatwiej uchwycić sens tych różnic, gdy uwzględnimy fakt wykorzystania materiałów pochodzących z różnych tradycji oraz rożne punkty widzenia autorów. Ci ostatni nie byli historykami w dzisiejszym rozumieniu, lecz przedstawiali historię raczej w formie historii bohaterów, wielkich legendarnych działań poszczególnych pokoleń i lokalnych podań zachowanych w jednym lub w wielu pokoleniach. Przy tym redaktorzy ksiąg nie przywiązywali wagi do braku spójności różnych tradycji. Niewątpliwie pewne grupy Izraelitów weszły do Palestyny oddzielenie nie pod wodzą Jozuego, podczas gdy inne już były w Kanaanie. Wreszcie zastąpienie Józefa przez jego synów Efraima i Manassesa może sugerować, że szczególnie te dwa pokolenia walczyły najwięcej pod wodzą Jozuego, co zdaje się potwierdzone przez fakt, że większość działań militarnych za Jozuego podejmowanych było głownie na terenach tych pokoleń. A spór dotyczący dwu i pół pokolenia, które nie chciały iść z resztą by zdobyć resztę Palestyny może być tylko wierzchołkiem góry lodowej: możliwe, że niewiele pokoleń rzeczywiście dołączyło się do Jozuego w ramach zajęcia ziemi w Kanaanie. 5) Wyrocznie Balaama Historia Balaama, tajemniczego wieszczka sprowadzonego ze Wschodu, by przeklinał Izraela, jest chyba najbardziej interesującą częścią Lb. Zawiera ona stary materiał ze źródeł J i E, który został włączony w kapłańską wizję zajęcia Kanaanu. Do studium tej części mogą być pomocne następujące uwagi:

14 5a) Postać Balaama w Biblii jest różnie przedstawiana. Lb 22,1-24,25 prezentuje go jako wieszczka z Mezopotamii, wezwanego w celu przeklinania Izraela, a zmuszonego przez Boga do błogosławienia go. Ludowa wersja historii (Lb 22) o nim i jego oślicy pokazuje go jako tego, który chce czynić to, co Bóg mu nakaże, z czego można by wywnioskować o pozytywnej ocenie tej postaci jako narzędzia w ręku Boga. Ale dalej według Lb 31,8.16 Balaam zostanie zamordowany przez Izraelitów jako król madianicki, bo był przyczyną zwiedzenia ludu w Baal-Peor. Te podania pochodzą z innej tradycji. Tak odmienne postrzeganie tego wieszczka pogańskiego jest też obecne w Joz 24,9-10 przeklina on Izraelitów, a w 13,22 jest wśród Medianitów. W Pwt 23,4n; Mi 6,5 i Ne 13,2 przedstawiany jest jako widzący (czyli prorok). Z drugiej strony w Rdz 36,32 występuje pod imieniem Bela jako król Madianitów (znanych też jako Edom). Nowy Testament podejmuje tradycję o Balaamie jako chciwym na pieniądze. Teksty 2P 2,15-16; Jud 11; Ap 2,14 ukazują go jako fałszywego nauczyciela chciwego na grosz. Historyczny Balaam był sławnym wieszczkiem pogańskim, znanym obcym narodom. W ten sposób mówi o nim tekst aramejski z VI w. przed Chr. (odkryty w 1968r. w Zajordani). Zatem przynajmniej jądro Lb jest oparte na bardzo starej tradycji. 5b) W Lb 23 i 24 są cztery wyrocznie. Przyjmuje się zazwyczaj, że dwie wyrocznie w Lb 23 pochodzą ze źródła elohistycznego (E), a dwie w Lb 24 z jahwistycznego (J). Można dostrzec wypracowane formuły wprowadzenia w 24,3n i 24,15n, co wskazuje na formalny sposób mówienia proroków w Judzie. Podkreślana jest chwała króla (24,7.17) punkt widzenia typowy dla monarchii Dawidowej. Z drugiej strony wyroczniom z E brakuje tak wypracowanej formy, a przy tym akcent jest położony na błogosławieństwo dla całego ludu Bożego. 5c) Niektórzy uczeni uważają, że słowa Balaama zostały zredagowane jako zakończenie obu źródeł J i E w Pięcioksięgu. W tej perspektywie prorok przewidziałby na wiele lat wcześniej wypełnienie obietnic dotyczących czasów monarchii. Jeśli Lb 23 kończy źródło E, a Lb 24 kończy źródło J, to zrozumiałe stają się dalsze historie o zajęciu Ziemi w Lb 32 i w Joz, które zajmują się podobnymi tematami co tu teksty ze źródeł J i E. Przynajmniej możemy stwierdzić, że końcowa redakcja Lb uznała proroctwa Balaama za ważne. One potwierdzają (jako słowo od Boga) nachodzące zwycięstwo Izraela w walce o Ziemię po obu stronach Jordanu. G) Teologia redaktorów kapłańskich (P) Prawdopodobnie źródło kapłańskie (P) dysponowało wieloma wcześniej spisanymi podaniami, które zostały wykorzystane w Lb. Do nich należą spisy przodków pokoleń (Lb 1,5-15; 2,3-31; 7,12-88; 10,14-28), opisy obozów w Lb 2 i 10; spisy z Lb 1 i 26; nazwa Synaj w Lb 33 oraz J i E dla Lb 13-14; i 32. Redaktorzy kapłańscy uwydatnili już pewne aspekty życia Izraela w Wj 25-40: Boska obecność w Izraelu będzie zaznaczona przez Sanktuarium (Namiot w czasie wędrówki przez pustynię, a później Świątynia), i tam Bóg będzie objawiał swoją chwałę. Odpowiedzią Izraela na ten dar w formie znaku Bożej obecności w Przybytku ma być składanie ofiar i zachowywanie prawa świętości. Święta wspólnota ludu Bożego zostaje opisana najpełniej w końcowym fragmencie w Kpł 26 w formie mowy napominającej. Do tego autorzy P dodali w Lb kilka ważnych uszczegółowień odnośnie do tego, jak ta świętość ma się wyrażać instytucjach narodowych i we wzajemnych relacjach między pokoleniami związanych z kwestią własności ziemi. Ponadto kultyczna organizacja ludu winna być zachowana nawet na wygnaniu w Babilonii, co sugeruje idea obozu na pustyni. Trzeba dążyć do przywrócenia jej, gdy właściwy porządek zostanie zakłócony i zburzony na skutek nieposłuszeństwa (porównaj wzmianki o licznych buntach na pustyni w Lb 11-21). Bóg z pewnością ukarze wszelkie nieposłuszeństwo, ale pośrednictwo kapłanów i przy-

15 wódców (Aaron i Mojżesz) może oddalić gniew Boży i przywrócić Ludowi Jego błogosławieństwo. Jednak nic nie powstrzyma wypełnienia obietnic Bożych. Przy tym Bóg nie jest zależny od żadnego przywódcy niewiadomo jak wielkiego (nawet Mojżeszowi może odmówić prawa wejścia do Ziemi Obiecanej). Choć teraz lud nie ma ziemi i domu, ma wszystkie konieczne środki do kultu Bożego i zachowania posłuszeństwa do czasu, gdy wkrótce Bóg wypełni swoje obietnice. W tym świetle Księdza Liczb jawi się jako finalna wypowiedź teologii kapłańskiej (P) w Pięcioksięgu. Teraz Mojżesz może odejść (pewnie wzmianka o jego śmierci powinna być na zakończenie Lb 36, ale ze względów redakcyjnych została przesunięta aż do Pwt 34) i zacznie się zajmowanie Ziemi, ale wcześniej jeszcze interludium w formie Księgi Pwt. H) Synteza teologii Księgi Liczb Księga Liczb prezentuje na swój własny sposób działanie Boga względem ludzi, szczególnie względem ludu, który wybrał, by był Jego własnością. Cechą charakterystyczną w Lb jest obraz Boga, który prowadzi swój lud przez pustynię ku Ziemi Obiecanej. Ten lud nie jest tu bezkształtną masą (jak wtedy, gdy wychodził z Egiptu), lecz świętą wspólnotą, zorganizowaną, policzalną, która jest owocem daru przymierza z Bogiem pod Synajem. Pustynia jest miejscem do przejścia z wszystkimi trudnościami. Przeszkody w drodze rodzą zniechęcenie, szemranie, a nawet bunt wobec Boga, który przyprowadził lud na pustynię. Jest ona też miejscem doświadczenia przebaczenia i Bożego miłosierdzia; pomimo buntów ludu, Bóg realizuje swój plan doprowadzenia go do Ziemi Obiecanej. Tajemnicza Boża obecność opatrznościowa pośród ludu pielgrzymującego jest zaznaczona w symbolu obłoku wskazującego ludowi drogę, którą mają iść. W ten sposób to sam Bóg prowadzi swój lud i On wybiera drogę, chociaż czasem lud nie dostrzega sensu tego prowadzenia. Boża obecność rozpoznawalna jest też po dwóch przedmiotach kultycznych, którymi są Namiot Spotkania (z Bogiem) i Arka Przymierza (zawierająca tablice Prawa). Te przedmioty stanowią centrum, wokół którego rozbija się obóz i toczy się życie. Swoją obecność zaznacza Bóg także przez wydarzenia i zwrot wydarzeń, które układają się w sekwencje: choroby, ogień, klęski militarne itp. oraz pozytywne wydarzenia (zwrot, odwrócenie klęs) będące owocem Bożego przebaczenia i zbawienia, takie jak woda, pokarm, ustąpienie choroby, zwycięstwa militarne itp. Bóg oczekuje od ludu, że odczyta i zrozumie Jego plany i pedagogię, ale lud nie nadąża za tym. Wtedy Bóg nie rezygnuje, lecz prowadzi Izraelitów dalej. Szemranie, niezadowolenie i bunty Izraelitów stają się okazjami do objawienia Bożej świętości i chwały, nie tyle przez karanie (choć też), ale głównie przez zagwarantowanie ludowi nowych darów Jego łaskawości (woda ze skały, przepiórki, udzielenie swego Ducha siedemdziesięciu starszym, wąż miedziany itp.) W czasie całej wędrówki Bóg wciąż oczyszcza swój lud w ogniu kolejnych prób i pokus. Jednak zewnętrzne trudności i przeszkody, na które Izrael napotyka, nie są rozpoznawane przezeń jako próby od Boga, lecz rodzą w Izraelu szemranie i bunt. Również kara za bunt, którą Bóg zsyła, ma na celu oczyszczenie i doprowadzenie do nawrócenia. Całe pokolenie, które wyszło z Egiptu (z Mojżeszem i Aaronem włącznie) zgrzeszyło buntem, stąd Bóg oczyścił lud, pozwalając, by to pokolenie wymarło na pustyni, a do Ziemi Obiecanej wprowadzi ich potomków. Nie oznacza to jednak odrzucenia ludu. Do Ziemi wejdzie lud odnowiony i oczyszczony. Bóg strzeże swego ludu i prowadzi go, nie tylko pokazując drogę do Ziemi Obiecanej, lecz także pouczając o sposobie nowego życia i służenia Bogu. Przy tym posługuje się pośrednikami, których sam wyznacza i powołuje. Są nimi głównie Mojżesz głowa ludu i Aaron jego kapłan. Ponieważ także oni zakończą swe życie przed wejściem do Kanaanu, sam Bóg wyznacza i konsekruje ich następców: Jozuego i Eleazara, którzy będą reprezentować Boga wobec ludu.

16 Czas wędrówki Izraela przez pustynię przetrwał w pamięci ludu jako złoty wiek jego relacji z Bogiem, w przeciwieństwie do wygodnego i grzesznego życia w późniejszych czasach. Prorocy będą przywoływać tamte lata jako czas, kiedy to czczono Boga w szczerości serca, pomimo że liturgia z tamtego czasu była bardzo skromna w porównaniu ze splendorem kultu epoki monarchii (por. Oz 5,25). Wobec bałwochwalczych grzechów Izraelitów skłaniających się ku bożkom Kanaanu, w VIII w. przed Chr. prorok Ozeasz zapowiedział, że Bóg znów wyprowadzi swój lud na pustynię i będzie tam przemawiał do jego serca, żeby ożywić miłość z dni młodości ludu, czyli z czasów Mojżesza (por. Oz 2,16; Jr 2,2-3). Również prorok Eliasz pielgrzymuje na Górę Horeb (Synaj), aby doświadczyć większej bliskości z Bogiem i nabrać sił do misji, która go jeszcze czeka (por 1 Krl 19). Psalmy również opiewają cudowne dzieła Boże na pustyni i Boże miłosierdzie, które nie pozwoliło całkiem zniszczyć buntowniczego ludu (por. Ps 78,15-24; 106,7-11). Przywołując wydarzenia z pustyni, Psalmy wzywają do nawrócenia do Boga w obecnej sytuacji, gdy dziś są recytowane (por. Ps 95,7-11). Wędrówka przez pustynię w czasie Exodusu stanie się symbolem radosnego powrotu Żydów z wygnania babilońskiego: Bóg zamieni pustkowie w urodzajne pole (por. Iz 32,15; 35,1). Przywołując pamięć o szczęściu Izraela, Lb zbiera tradycje o pustyni, by wskazać na znaczenie pielgrzymki Izraela przez wieki. Pewne cechy losu wędrującego ludu z Lb wciąż powracają w historii Izraela: nadzieja na lepsze czasy, na ustanowienie Królestwa Bożego, próby i niewierności ludu, jak też liturgiczna służba Bogu, a ponad wszystko: miłosierny Bóg, który wciąż wzywa człowieka do przemiany serca i który chce zrealizować swe plany udzielenia błogosławieństwa ludziom, pomimo ich słabości i chwiejności. I) Co wnosi Lb do teologii biblijnej Starego Testamentu? 1. Prezentuje rozumienie Izraela, ludu Bożego, jako wspólnoty w drodze: choć pielgrzymka już rozpoczęła się, cel jest jeszcze do osiągnięcia (10,11-36). Życie tej wspólnoty jest zorganizowane wokół Namiotu Spotkania (2,1-34), co świadczy o obecności Boga w zgromadzeniu i pośród niego. Bóg jest głównym punktem odniesienia i centrum, z którego wypływa źródło życia tego ludu. Lud Boży jest zależny pod każdym względem od ciągłego prowadzenia Bożego (10, ), i powinien być gotowy słuchać Jego wskazań odnośnie do swego przyszłego kształtu życia (3,1-6,27; 18,1-19; 22; 27,1-11; 28,1-30; 16; 35,1-36,13). Wspólnota winna nie tylko zrozumieć styl życia z Bogiem, który jest jej celem, ale musi być całkowicie oddana Jemu (7,1-88; 31,1-54). Tylko w ten sposób może posiąść dziedzictwo i osiągnąć stan bezpieczeństwa (32,1-34,29). 2. Księga ta też objawia, że celem pielgrzymki Izraela jest ziemia. Wcześniejsza tradycja przekazała szczegółowy przebieg trasy wędrówki do Ziemi, czasem bardzo trudny (13,1-14,45; 21,1-25,5), i przedstawiła wspólnotę jako zdolną osiągnąć swój cel (32,1-42). Autor nie zajmuje się tyle szczegółowym opisem zajęcia Ziemi, co raczej warunkami powodzenia akcji i inwazji na Kanaan. Ziemia i dostęp do źródeł pożywienia, które ona zapewnia, są ukazane jako mieszczące się w Bożych planach. Stąd głównym grzechem jest odrzucenie tej Ziemi (14,1-38) oraz inne czyny, które są rozmijaniem się z Bożym zamysłem prowadzącym lud do wzięcia Ziemi w posiadanie (16,1-17,26; 20,1-13; 21,4-9; 25,1-18). 3. Księga Liczb podaje też wyjaśnienie natury władzy w wędrującej wspólnocie ludu Bożego. Wcześniejsza tradycja zawarta w Lb 11,1-14,45; 16,1-35 podjęła temat przywództwa Mojżesza, podkreślając jego priorytet. To wiąże się z kwestią władzy. Ta zaś w całej Księdze ukazywana jest jako władza kapłańska o strukturze hierarchicznej. Znaczącą rolę otrzyma następca samego Mojżesza (27,12-23), ale szerszy zakres odpowiedzialności jest przewidziany dla synów Aarona i wspomagających ich lewitów. Tak autor rozważa różne wymiary władzy i podkreśla konieczność dopracowanej struktury hierarchicznej władzy, która zapewni ludowi stabilność. 4. Księga rozważa też naturę i konsekwencje odrzucenia władzy we wspólnocie. Ten temat występował już we wcześniejszej tradycji w historiach o niezadowoleniu Izraelitów w czasie wędrówki (11,1-12,16; 16,12-15; 21,4-9). Bunt jest w istocie odrzuceniem przywództwa Mojżesza, a uznanie Mojże-

17 sza i jego władzy prowadzi do zapewnienia ludowi wzięcia Ziemi w posiadanie. Buntownicy wyrażają swe przywiązanie do dawnej sytuacji niewolnika w Egipcie. Autor poszerza temat buntu, analizując nieposłuszeństwo ludu (Lb 14,1-38), bunt lewitów (16,1-35) i przywódców (20,1-13). Wszystkie te przypadki są ukazane jako drogi wiodące do śmierci, prowadzące ostatecznie do utraty Ziemi, ocenianie jako zło. Lb ukazuje też brak respektu wobec świętości Jahwe ze strony Mojżesza i Aarona. Patrząc z perspektywy uniwersalistycznej Księga daje nam wgląd w Boży plan dla całej ludzkości: dar ziemi i jej zasobów. Przy tym przedstawia warunki, które są konieczne dla osiągnięcia tego celu, a także daje przykłady zachowań ludzkich i postaw, które uniemożliwiają osiągnięcie tego celu. J) Po co czytać ST? Społeczno polityczna wymowa Lb Waga ST-u wyraża się w jego zdolności do głębszej refleksji nad stałymi problemami i aspiracjami wspólnot przez wieki i w różnych kulturach, i w jego zdolności do skutecznego przymawiania do ludzi wszystkich wieków. Po Wj Księga Liczb jest następną księgą, która traktuje o wspólnocie w pewnym sensie wyzwolonej i pokazuje, jak taka wspólnota może żyć nadal w wolności, jak może zapewnić sobie stabilność polityczną i ekonomiczną, zachowując przy tym wolność religijną. Te tematy są ciągle ważne i aktualne. Podkreśla się konieczność posiadania własnej ziemi, co gwarantuje dostęp do jej zasobów umożliwiających bezpieczne życie. Warunkiem wzięcia ziemi w posiadanie jest podjęcie konkretnych działań, wiara i odwaga. Do tego też wzywa Lb. Posłuszeństwo Bogu i Jego przedstawicielom nie jest wartością abstrakcyjną, lecz konieczną postawą, zapewniającą bezpieczeństwo polityczne. Przejmując opowiadanie etiologiczne o zajęciu ziemi przez Izrael od Jahwisty, redaktor kapłański w Lb aktualizuje tę podstawową perspektywę. Istotnym aspektem życia wolnego narodu jest samostanowienie, niezależność. Podczas gdy posiadanie ziemi związane jest z dostępem do zasobów, to samostanowienie o sobie ma związek z posiadaniem władzy. Lud, który nie może decydować o sobie, jest zniewolony. Wyeliminowanie i odrzucenie Kananejczyków i ich kultury, posiadanie własnych praw, akcent na wypełnienie dawnych obietnic, wyłączna lojalność względem Jahwe to wszystko służy określeniu własnej tożsamości Izraela i społecznej samoświadomości, które są istotne dla samostanowienia, decydowania o sobie wspólnoty ludu Bożego. Spis ludności, prawa czystości, tradycje o Balaamie i o Baal Peor wszystko to nadaje sens tożsamości społeczności Izraela. Niewidzialność Jahwe jest dalszym kluczowym czynnikiem w poczuciu wyjątkowości tego ludu. Ta niewidzialność powoduje, że bardziej liczy się wiara i czyny płynące z wiary niż same praktyki religijne. W historii wędrówki do Ziemi obiecanej były momenty, w których powrót do Egiptu, do poddaństwa i zależności ekonomicznej i politycznej zdawały się jedyną drogą wyjścia, ale Mojżeszowa alternatywa niezależności i samostanowienia o sobie (pomijając trudności) jest ostatecznie ukazana jako jedyna droga do prawdziwej wolności. Pęta i łańcuchy poddaństwa nigdy nie są drogą do ostatecznego bezpieczeństwa i dobrodziejstwa. Trzecim kluczowym aspektem jest znaczenie samej wspólnoty. Dostęp do dóbr ziemskich i posiadanie wpływu na władzę są ważne, podobnie jak stworzenie takiego stylu życia, który umożliwia wspólnocie spójne funkcjonowanie według zasad sprawiedliwości. Liturgia i zasady życia religijnego odgrywają w tym wielką rolę, szczególnie przez odniesienie całego życia ludu do autorytetu samego Boga. Władza hierarchiczna i szczególna struktura ludu tak podkreślane w Lb nie mają na celu zagwarantowania władzy i przywilejów jakimś jednostkom czy grupom, lecz są różnymi formami służby ludowi. Wszelkie nadużycia pełniących władzę obracają się przeciw danym jednostkom. Cała organizacja kultu prezentowana w Lb służy zachowaniu takiej wizji wspólnoty

18 ludu, szczególnie przez centralny charakter Namiotu Spotkania i obowiązku składania jednakowych danin na sprawy kultu ze swych dóbr. Udział wszystkich w dobrach, dostęp do zasobów ziemi, do władzy i możliwość uczestnictwa w prawdziwej wspólnocie są ukazane w ST jako uwarunkowania gwarantujące poczucie bezpieczeństwa, które jest podstawą dla ludzkiego życia. Księga Liczb na swój sposób potwierdza i rozpracowuje te elementy. Choć sytuacja Izraela po wygnaniu babilońskim (gdy nastąpiła ostateczna redakcja Lb) daleka jest od ideału, to jednak tej wizji nie wolno stracić z oczu, lecz należy wciąż szukać możliwości jej urzeczywistnienia. W ten sposób przesłanie Lb jest znaczącym przyczynkiem do nauki społecznej Starego Testamentu. Ta Księga nie tylko typologicznie czy na sposób proroctwa (por. wyrocznia Balaama) zapowiada przyszłe zbawienie duchowe w Chrystusie, lecz także zawiera przesłanie dotyczące dziedzin społeczno- -politycznych. Objawia Boże zamysły dotyczące pomyślnego życia Izraela w Ziemi Obiecanej i warunki, które lud musi spełnić, by tę Bożą wizję zrealizować i doświadczyć błogosławieństwa w pełnieniu woli Bożej. To konkretne przesłanie dla Izraela zawiera też w sobie uniwersalną wolę Bożą dotyczącą każdego narodu i powinno być aktualizowane w nowych sytuacjach różnych wspólnot ludzkich, które dążą do realizacji na ziemi Bożej cywilizacji miłości. To przesłanie winno służyć pogłębieniu katolickiej nauki społecznej. K) Lb w świetle NT Przed rozpoczęciem publicznej działalności Jezus został poprowadzony przez Ducha Świętego na pustynię, gdzie był kuszony. Inaczej jednak niż Izrael na pustyni, Jezus przezwyciężył pokusy (Mt 4,1-11 i par.). W czasie swej misji czynił cuda podobne do Bożych dzieł z czasu wędrówki Izraela z Egiptu (np. rozmnożenie chleba Mt 14,13-21) i głosił, że w Nim realizują się Boże obietnice i dary, które miały swą prefigurację w historii Izraela: On jest wodą żywą (por. J 4,7), prawdziwym chlebem z nieba (por. J 6), drogą (J 14,6), On przynosi uzdrowienie i zbawienie, jak kiedyś wąż miedziany na pustyni (J 3,14-16), w Nim można zobaczyć Ojca i spotkać się z Nim (J 14,8). Jeśli trwamy we wspólnocie z Chrystusem w czasie naszej wędrówki przez ziemię, postępujemy ku celowi, którym jest niebo i życie wieczne jako nasza Ziemia Obiecana. Ewangelie ukazują Jezusa jako tego, który w sobie aktualizuje cechy zbawienia zarysowanego w doświadczeniu Izraela na pustyni. Jego dziewicze poczęcie w łonie Maryi jest dziełem Boga przypominającym Boże działanie w obłoku na pustyni (por. Łk 1,38: Maryja została ocieniona Mocą Najwyższego jak Arka Przymierza przez obłok znak Bożej obecności zbawczej na pustyni). Obecność Jezusa pośród ludzi w J 1,14 została określona obrazowo jako (dosł.) rozbicie namiotu pośród nas, czyli podobnie jak w Namiocie Spotkania pośrodku obozu Izraelitów. O ile już dla Izraelitów Księga Liczb była nie tylko wspomnieniem przyszłych wydarzeń, ale także modelem określającym całą ich historię, to dla chrześcijan takim modelem jest Jezus Chrystus, w którym znajdują wypełnienie słowa Lb, i który stał się naszą drogą i przewodnikiem ukazującym, jak postępować w życiu, jak pokonać podobne próby, pokusy i trudności, na jakie napotykali Izraelici na pustyni. W ten sposób List do Hebrajczyków wzywa nas do podążania naprzód i nie ulegania grzechowi, skoro mamy tak wielkiego Arcykapłana, który przeszedł przez niebiosa, Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, trzymajmy się mocno naszej wiary (Hbr 4,14). W ten sposób wejdziemy do wiecznego odpoczynku. Cały Kościół kroczy drogą przez historię, doświadczając prób, jednak ufny w Bożą opiekę, podobnie jak starożytny Izrael wędrował przez pustynię (por. Ap 12,6.14). Sobór Watykański II w Lumen gentium uczy: Izrael wedle ciała, wędrujący przez pustynię nazwany już jest Kościołem Bożym (2 Ezd 13,1, por. Lb 20,4, Pwt 23,1nn), tak nowy Izrael, który żyjąc w doczesności szuka przyszłego i trwałego miasta (por. Hbr 13,14), również nazywa się Kościołem Chrystusowym (por. Mt 16,18), jako że Chrystus nabył go za cenę krwi swojej (por. Dz 20,28), Duchem swoim go napełnił i w stosowne środki wi-

19 dzialnego i społecznego zjednoczenia wyposażył. Bóg powołał zgromadzenie tych, co z wiarą spoglądają na Jezusa, sprawcę zbawienia i źródło pokoju oraz jedności, i ustanowił Kościołem, aby ten Kościół był dla wszystkich razem i dla każdego z osobna widzialnym sakramentem owej zbawczej jedności. Mając rozprzestrzenić się na wszystkie kraje, Kościół wchodzi w dzieje ludzkie, wkraczając równocześnie poza czasy i granice ludów. Idąc zaś naprzód poprzez doświadczenia i uciski, krzepi się Kościół mocą obiecanej mu przez Pana łaski Bożej, aby w słabości cielesnej nie odstąpił od doskonałej wierności, lecz pozostał godną oblubienicą swego Pana i pod działaniem Ducha Świętego nieustannie odnawiał samego siebie, póki przez krzyż nie dotrze do światłości, która nie zna zmierzchu (nr 9). Słownik specjalnych terminów redaktora kapłańskiego w Lb Chwała Pana to określenie samego Boga objawiającego się w majestacie i mocy. Autor używa terminu chwała Pana za każdym razem, gdy mówi o Bogu aktualnie obecnym i objawiającym się (por. Lb 16,19.17,17) Przybytek (mieszkanie, hebr. miszkan) to słowo kluczowe, pochodzące od czasownika sz-k-n <rozbić namiot; zamieszkać pod namiotem>. Wyraża zarówno ideę mobilności, jak też bliskości, świętości i transcendencji. Termin ten wskazuje na miejsce obecności Boga przymierza i wyraża myśl o Bogu zawsze obecnym pośród swego ludu (por. Lb 1,50-53). Ten termin obejmuje też pozostałe pojęcia oznaczające Bożą obecność: namiot, Arka, miejsce święte Namiot spotkania (hebr. ohel moed) odnosi się do tradycyjnego miejsca spotkań Boga z ludźmi. To tu Bóg spotyka się i mówi do ludu przez Mojżesza (Wj 29,42; Lb 1,1; 2,2;3,7-8 ). Tradycja kapłańska czasem używa określenia namiot spotkania jako metafory Przybytku, czyli miejsca objawienia się Bożej chwały (16,19). Arka (hebr. aron) w P jest utożsamiona z Arką Przymierza (Lb 10,33) i z Arką świadectwa (Lb 4,5; 7,89). We wczesnej tradycji arka była tronem, na którym wierzono Bóg zasiada i jest obecny, choć niewidzialny. W P arka jest rozumiana jako skrzynia zawierająca świadectwo przymierza, którym jest Dekalog, Tablice prawa (zob. Wj 26, ). Sanktuarium (Święte Świętych, hebr. qodesz haqqodaszim) oznacza najświętsze miejsce, pomieszczenie z Arką i Namiot Spotkania, gdzie Jahwe mieszka pośród ludu. Jest to ogólne określenie miejsca świętego i używane jest zamiennie z Przybytkiem. Wspólnota (zgromadzenie, hebr. eda h ) odnosi się do ludu przymierza i całej rodziny ludu Bożego. Kapłani uważają Izrael za zgromadzenie w sensie wspólnoty liturgicznej, zgromadzonej w celu kultu. Ta wspólnota, która uczestniczy w kulcie i uwielbieniu Boga, otrzyma błogosławieństwo związane z udziałem w wiecznym przymierzu (Lb 1, ; 3,7n). Ja jestem Jahwe to formuła wyrażająca tożsamość Boga jako wyzwoliciela ludu z niewoli egipskiej i przez to Boga, który wybrał Izrael do szczególnej relacji z sobą: Ja jestem Jahwe! Uwolnię was od jarzma egipskiego i wybawię was z niewoli, i wyswobodzę was wyciągniętym ramieniem i przez surowe kary. I wezmę sobie was za mój lud, i będę wam Bogiem, i przekonacie się, że Ja, Pan, Bóg wasz, uwolniłem was spod jarzma egipskiego. (Wj 6,6-7) Autor kapłański używa tej formuły w swym opowiadaniu, żeby doprowadzić lud do rozpoznania, że Bóg Jahwe jest Tym, który działał w przeszłości i działa po dziś dzień na korzyść ludu przymierza (Lb 3,13.45; 35,34).

20 CZĘŚĆ B PROGRAM REKOLEKCJI KONSPEKTY I NOTATNIK DZIEŃ PIERWSZY NASZE MIEJSCE W KOŚCIELE LB MODLITWA DO DUCHA ŚWIĘTEGO I KONFERENCJA WPROWADZAJĄCA W KAPLICY - Zapoznanie z zasadami rekolekcji i z regulaminem SPOTKANIE W AULI WPROWADZENIE W LB / MSZA DLA DZIECI KOLACJA WIECZÓR ZAPOZNAWCZY ŚPIEW W KAPLICY/ UŁOŻENIE DZIECI DO SNU EUCHARYSTIA (CZYTANIA Z LEKCJONARZA REKOLEKCYJNEGO) BŁOGOSŁAWIEŃSTWO DLA KADRY Słowo życia: Izraelici rozbiją namioty według swoich zastępów: każdy na swoim miejscu w obozie i każdy pod swoją chorągwią (Lb 1,52). 7 Hymn dnia: Kościół to nie tylko dom 7 Należy je wydrukować i zawiesić w widocznych miejscach (tablica ogłoszeń, ambona) MODLITWA NA ROZPOCZĘCIE (godz ) 1. Hymn do Ducha Świętego ( O, Stworzycielu, Duchu, przyjdź ) 2. Zawierzenie siebie Maryi (Pod Twoją obronę) i świętym Aniołom (Aniele Boży, Święty Michale Archaniele) 3. Odśpiewanie hymnu dnia KONFERENCJA WPROWADZAJĄCA W REKOLEKCJE Zapoznanie z zasadami rekolekcji przez księdza prowadzącego (zob. s. ) KONFERENCJA: WPROWADZENIE W LB I. Wprowadzenie egzegetyczno-teologiczne do Lb (zob. s. ) A) Nazwa Księgi i jej miejsce w Pięcioksięgu B) Cechy charakterystyczne stylu pisarstwa kapłańskiego C) Plan Księgi Liczb D) Rozwój najważniejszych wątków tematycznych w Lb II. Lb 2 a reguła życia dla wspólnoty wędrującej, Wspólnota uporządkowana III. pokaz multimedialny map WIECZÓR ZAPOZNAWCZO-ORGANIZACYJNY (po kolacji, ok. godz ) 1. Prezentacja grupy prowadzącej (kapłanów, kleryków, osób zakonnych, animatorów, diakoni, lekarzy...) 2. Przedstawienie wszystkich uczestników (rodzinami i diecezjami) 3.Przeczytanie regulaminu rekolekcji PRZYGOTOWANIE DO LITURGII Ćwiczenie pieśni na Eucharystię Spowiedź św. (zob. s. )

21 EUCHARYSTIA Czeka nas droga przez pustynię i walka, a nie odpoczynek i rozrywka (Lb 1). Sakralność życia chrześcijańskiego. Świętość życia rodzinnego liturgia rodzinna. Bałagan, brak dyscypliny, porządku i regulaminu. Formularz: Msza wotywna o Duchu Świętym Modlitwa Eucharystyczna: 5a z prefacją własną CZYTANIE PIERWSZE: Lb 1 PSALM RESPONSORYJNY: Niech cała ziemia chwali swego Pana. CZYTANIE DRUGIE: Ap 7,1-8 EWANGELIA: Mk 3,7-20 HOMILIA MODLITWY WIECZORNE (zaraz po Eucharystii) Błogosławieństwo i modlitwy nad kadrą. MIEJSCE NA NOTATKI: DZIEŃ DRUGI PRZYGOTOWANIE DO WĘDRÓWKI I WALKI LB WSTANIE 7.50 MODLITWA PORANNA 8.00 ŚNIADANIE 9.00 EUCHARYSTIA PRZERWA NA SPOTKANIE RODZICÓW Z DZIEĆMI SPOTKANIA W GRUPACH LB 5-6 / Msza św. dla dzieci NAMIOT SPOTKANIA LB 7 LICZNE DARY DLA PANA I DLA KULTU OBIAD I REKREACJA KOLACJA SPOTKANIE W AULI / BAJKA DLA DZIECI ŚPIEW / UŁOŻENIE DZIECI DO SNU MEDYTACJA WSTĘPNA RÓŻNORODNOŚĆ CHARYZMATÓW I POSŁUG 1 KOR 12 MODLITWA Z POSŁUGĄ PROROCKĄ Słowo życia: Hymn dnia: MODLITWA PORANNA 1. Zapalenie świecy i znak Krzyża 2. Odśpiewanie hymnu dnia 3. Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo 4. Wprowadzenie w temat dnia

22 5. Recytacja Psalmu 6. Słowo życia 7. Pieśń do Ducha Świętego PRZYGOTOWANIE DO LITURGII Ćwiczenie pieśni na Eucharystię Spowiedź św. EUCHARYSTIA Kapłani i Lewici i ich rola (Lb 3-4) Formularz: Msza wotywna za kapłanów Prefacja: nr 22 na niedziele zwykłe (Jedność Trójcy Świętej źródłem jedności Kościoła) Modlitwa Eucharystyczna: nr 1 CZYTANIE PIERWSZE: Lb 3, ; 4,1-49 PSALM RESPONSORYJNY: EWANGELIA: J 20,19-23 HOMILIA SPOTKANIE W GRUPACH TEMAT: LB 5-7 CZYSTOŚĆ LUDU BOŻEGO WARUNKIEM BEZPIECZNEJ WĘDRÓWKI Lud przygotowujący się do wymarszu do Ziemi Obiecanej musi zadbać o stan czystości i o zachowanie tego stanu. W Lb 5-6 znajduje się zbiór praw dotyczących utrzymania stanu świętości. Zapoznajmy się z nim, szukając motywacji do zachowania naszej świętości chrześcijańskiej. Przeczytajmy głośno Lb 5 i podzielmy fragment na jednostki tematyczne. Jakie macie propozycje podziału i tytułów dla tych fragmentów? (nie sugerujmy się podziałami zrobionymi przez wydawcę naszego tłumaczenia Pisma Świętego). (5,1-4 Usunięcie nieczystych 5,5-10 Zadośćuczynienie za przestępstwa popełnione przeciw bliźniemu 5,11-31 Przepisy dotyczące kobiet posądzonych o cudzołóstwo) Pierwszy fragment porównajmy z Kpł Oba traktują o chorobach skóry, powodujących nieczystość rytualną i wymagających usunięcia z obozu (13,46). Jakie nowe powody usunięcia z obozu dodaje Lb 5,1-4? Na temat wycieków porównajmy Kpł 15. Wyjaśnienia wymaga hebr. carua (tłumaczone zazwyczaj <trędowaty>), które oznacza różne choroby skóry, głównie związane z otwarciem rany. Te przepisy miały po części charakter higieniczny, by chronić przed zakażeniami i epidemią. A kwestia kontaktu ze zwłokami zdaje się strzec przed bałwochwalczymi kultami zmarłych. Osoby nieczyste rytualnie winny być wydalone z obozu, by mieszkały w namiotach lub jaskiniach, bez możliwości udziału w liturgii, by nie zanieczyściły wspólnoty ludu lub nie zbezcześciły (nie sprofanowały) Przybytku. Jak odbieramy te przepisy? (z naszej perspektywy mogą się po części jawić jako niehumanitarne, niezrozumiałe: np. jak choroba może uniemożliwiać kontakt z Bogiem, znieważać świętość Boga). Choć te przepisy nie obowiązują nas w Nowym Przymierzu, mogą nas czegoś nauczyć. Jaki pożytek możemy mieć z lektury tego tekstu? ( podkreślona jest świętość Boga i niedopuszczanie nieczystych, wykluczenie z obozu nieświętych kwestie higieniczne: ze względu na dobro ludu zakaźnie chorego trzeba odizolować). Jak my winniśmy zadbać o świętość ludu w naszej obecnej sytuacji?

23 Kolejny fragmenty Lb 5,5-10 dotyczy innej dziedziny życia: występków przeciw bliźniemu. Porównajmy Kpł 6,1-7. W jaki sposób można było naprawić nieporządek i zło spowodowane przez wyrządzoną komuś krzywdę? Zło wyrządzane bliźniemu jest też sprzeniewierzeniem się Bogu (5,6). Zatem naprawienie zła wymaga nie tylko wyznania winy i restytucji z wynagrodzeniem, ale też ofiary przebłagalnej dla Boga. Czyja rola jest niezbędna w przebłaganiu? Czy Jezus uczy nas o podobnych skutkach zła wyrządzonego bliźniemu (zob. np. Mt 25,40)? Sformułujmy wspólnie wnioski dla nas z tego tekstu, abyśmy pamiętali, jak mamy dbać o świętość Kościoła jako jego członki. Rozważmy wreszcie trzeci tekst Lb 5, Jak odbieramy to słowo? Jakie rodzą się pytania czy trudności w przyjęciu go? Kwestia dotyczy pewnie kobiety, która poczęła. Mąż ma wątpliwość, czy to jego dziecko i podejrzewa żonę o cudzołóstwo. W takiej sytuacji dla zyskania pewności odda rozstrzygnięcie tej kwestii w ręce Boga przez pośrednictwo kapłanów. Ryt rozeznania będzie decydujący. Prawodawca ufa, że Bóg sprowadzi karę na grzesznicę a zachowa bez uszczerbku żonę niewinną. Cały rytuał zdaje się mieć po części wymiar psychologiczny: może skłonić wystraszoną grzesznicę do przyznania się do winy. Wyrażenia z 5,21 prawdopodobnie są eufemizmem na oznaczenie poronienia. Cudzołóstwo uchodziło za wielki grzech, stąd mogło sprowadzić na lud zanieczyszczenie. Znaczące jest, że ofiara przekazana kapłanowi jest tylko z ziarna, a więc nie jak ofiara za grzech z oliwą i kadzidłem (Kpł 2,1-10; 5,11). Przygotowana mikstura ze świętej wody (zob. Wj 30,17-21) i kurzu z podłogi świątyni miała moc przez kontakt z świętymi rzeczami. Zresztą myśl, że kontakt grzesznika z rzeczami i miejscami Świątyni jest dla niego szkodliwy, a nawet śmiercionośny, pojawiała się wielokrotnie w tekstach ST. Porównajmy teksty 1Kor 6,12-20 oraz 1Kor 11,17nn. Jaka jest ocena Apostoła odnośnie do nierządu? Jakie mogą być skutki niegodnego udziału w liturgii eucharystycznej? Przeczytajmy jeszcze Lb 6, w którym są dwa fragmenty: o ślubie nazireatu (6,1-21) oraz o błogosławieństwie kapłańskim (6,22-27). Nazwa nazireat pochodzi od słowa nezer <ślub> i nazir <człowiek, który złożył taki ślub; nazirejczyk>. Pierwotnie ten ślub był zobowiązaniem na całe życie. Ślubujący zobowiązywał się do (uzupełnijmy) Prawdopodobnie miał on związek ze świętą wojną: podejmowano takie zobowiązanie, aby zapewnić sobie powodzenie od Boga. Po wygnaniu babilońskim przekształcono tę instytucję tak, że każdy mógł złożyć taki ślub na czas określony jako szczególny akt religijny. Złamanie tego ślubu, nie dopełnienie go było obrazą Boga i naruszało świętość ludu wiernego Bogu. Prawodawca więc wskazuje drogi i zasady naprawy lub dopełnienia podjętych przed Bogiem zobowiązań. Jednak te rozporządzenia zdają się ignorować nakaz usunięcia z obozu (5,1-3) i rytuał obmycia wodą. Jak wg was te rozporządzenia są dla nas aktualne? Na jakie wartości wskazuje prawodawca z Lb? (wierność ślubom, przyrzeczeniom złożonym Bogu). Czy w Nowym Przymierzu jest miejsce na składanie ślubów jako akty pobożności? Kościelny Kodeks Prawa Kanonicznego o ślubach i przysięgach: ŚLUB Kan Ślub, to jest świadomą i dobrowolną obietnicę uczynioną Bogu, mającą za przedmiot dobro możliwe i lepsze, należy wypełnić z cnoty religijności. 2.Jeśli prawo tego nie zabrania, wszyscy posiadający odpowiednie używanie rozumu są zdolni do składania ślubu. 3.Ślub złożony pod wpływem ciężkiej i niesprawiedliwej bojaźni albo podstępu jest nieważny z samego prawa. Kan. 1192

24 1.Ślub jest publiczny, gdy go przyjmuje w imieniu Kościoła uprawniony do tego przełożony; w innych wypadkach jest prywatny. 2.Jest uroczysty, gdy za taki został uznany przez Kościół, w przeciwnym razie jest zwykły. 3.Jest osobowy, gdy jest przyrzeczona czynność ślubującego; rzeczowy, gdy przyrzeka się jakąś rzecz; mieszany, gdy ma naturę osobowego i rzeczowego. Kan Z natury swojej ślub wiąże tylko ślubującego. Kan Ślub wygasa z upływem czasu oznaczonego dla wypełnienia obowiązku, wskutek istotnej zmiany przyrzeczonego przedmiotu, w razie niespełnienia się warunku, od którego ślub jest uzależniony, albo ustania przyczyny celowej ślubu, jak również przez dyspensę lub zamianę. Kan Kto posiada władzę w odniesieniu do przedmiotu ślubu, może obowiązek wynikający z niego zawiesić tak długo, dopóki spełnienie ślubu przynosi mu szkodę. Kan Oprócz Biskupa Rzymskiego, od ślubów prywatnych mogą dyspensować dla słusznej przyczyny, jeśli dyspensa nie narusza praw przez innych nabytych: 1 miejscowy ordynariusz i proboszcz, gdy chodzi o ich podwładnych oraz podróżnych. 2 przełożony kleryckiego instytutu zakonnego lub stowarzyszenia życia apostolskiego na prawie papieskim, gdy idzie o ich członków, nowicjuszy oraz osoby dniem i nocą przebywające w domu instytutu lub stowarzyszenia; 3 ci wszyscy, którym władza dyspensowania została delegowana przez Stolicę Apostolską lub ordynariusza miejsca. Kan Sam ślubujący może zmienić przedmiot ślubu prywatnego na większe lub równe dobro; zamiany na mniejsze dobro może dokonać ten, komu przysługuje władza dyspensowania zgodnie z postanowieniem kan Kan Śluby, złożone przed profesją zakonną, ulegają zawieszeniu, dopóki ślubujący pozostaje w instytucie zakonnym. PRZYSIĘGA Kan Przysięga, to jest wezwanie imienia Bożego na świadka prawdy, może być składana tylko zgodnie z prawdą, rozwagą i sprawiedliwością. 2.Przysięga, której wymagają lub dopuszczają przepisy kanonów, nie może być ważnie złożona przez pełnomocnika. Kan Kto dobrowolnie przysięga, że coś wykona, związany jest szczególnym obowiązkiem religijnym wypełnić to, co potwierdził przysięgą. 2.Przysięga wyłudzona podstępem, wymuszona przemocą lub ciężką bojaźnią, jest nieważna z samego prawa. Kan Przysięga przyrzekająca zależy od istoty i warunków aktu, do którego jest dołączona. 2.Jeśli przysięga jest dołączona do aktu, który wychodzi wprost na szkodę innych albo zagraża dobru publicznemu bądź wiecznemu zbawieniu, akt nie ma przez przysięgę żadnego wzmocnienia. Kan Obowiązek wypływający ze złożenia przysięgi przyrzekającej ustaje: 1 jeśli zwolni od niego ten, na korzyść którego złożono przysięgę; 2 jeśli istotnej zmianie ulegnie przedmiot przysięgi albo wskutek zmiany okoliczności stanie się on bądź zły, bądź zupełnie obojętny, albo stworzy przeszkodę dla osiągnięcia większego dobra; 3 z ustaniem przyczyny celowej albo z niespełnieniem się warunku, od którego uzależniono złożoną przysięgę; 4 przez dyspensę lub zamianę, zgodnie z przepisem kan Kan Ci, którzy mogą zawieszać, dyspensować i zamieniać ślub, posiadają taką samą władzę i z tej samej racji w odniesieniu do przysięgi przyrzekającej. Gdyby jednak dyspensa od przysięgi wychodziła na szkodę innym, którzy odmawiają zwolnienia z obowiązku, dyspensy może udzielić jedynie Stolica Apostolska. Kan Przysięgę należy tłumaczyć ściśle, według prawa oraz intencji przysięgającego; albo gdyby składający przysięgę działał podstępnie, według intencji tego, komu przysięga jest złożona. Jakie pouczenie możemy wyczytać z Lb 6,1-21, aktualizując tekst w odniesieniu do naszych ślubów w przymierzu Mamre i naszych zobowiązań modlitewnych czy ślubów w ramach Krucjaty Abstynenckiej? Zbierzmy na piśmie nasze wnioski. Wreszcie na koniec przeczytajmy raz jeszcze tekst Lb 6,22-27, który zawiera błogosławieństwo kapłańskie. Zostało ono umieszczone w tym miejscu po wskazaniu zasad zachowania świętości jako obietnica Bożej nagrody za dochowanie wierności. Przypatrzmy się poszczególnym elementom błogosławieństwa. Co ono ma sprowadzić na lud? Kto może wypowiadać imię Boże nad ludem i błogosławić tym imieniem? Dla kogo jest ono zarezerwowane? Wyjaśnijmy dwa wyrażenia: a) zwrócenie Bożego oblicza ku człowiekowi porównajmy Ps 4,7; 33,18 i 33,16. Co to oznacza? ( to znak Bożej przychylności) Kiedy Bóg odwracał czy ukrywał swe oblicze wg Pwt 31,18; Ps 30,8; 44,25 i 104,29? b) pokój w Biblii ma szersze znaczenie: także <pełnia, dobrobyt, zbawienie>.

25 LEKTURA OSOBISTA PISMA ŚW. I NAMIOT SPOTKANIA LB 7 LICZNE DARY DLA PANA I DLA KULTU 1. Postaw się w Bożej obecności i wyraź gotowość słuchania Bożego Słowa przez lekturę Biblii. Proś Ducha Świętego o światło, zrozumienie i natchnienia. 2. Fragment do rozważenia z Lb 7 nawiązuje do przygotowań ludu przed wyruszeniem spod Synaju, po przedstawieniu porządku w obozie i w czasie wędrówki. Szczegółowy opis obfitych darów ofiarnych dla Pana służy ukazaniu wzoru hojności ludu wobec Pana i liturgii. Przeczytaj Lb 7,1-9 Mojżesz poświęcił przenośne sanktuarium, sporządzone wg nakazu Pana. Będzie ono towarzyszyć ludowi w całej wędrówce przez pustynię do Ziemi Obiecanej. Jakie dary składają książęta pokoleń, by można było przenosić to sanktuarium? Zauważ, po ile wozów zostało przydzielonych poszczególnym rodom spośród Lewitów. Co było zadaniem rodu Gerszonitów wg Lb 3,25n; 4,24-26? Co było zadaniem rodu Merarytów wg Lb 3,36n; 4,31n? Które sprzęty i w jaki sposób mieli transportować Koharyci wg 3,28.31; 4,4-15? 3. Przeczytaj dłuższy spis w Lb 7, Każde pokolenie składa identyczne dary, co oznacza, że pokolenia są równo traktowane przez Boga i mają takie samo prawo do kultu świątynnego. Wypisz, ile i czego składa w darze każde pokolenie. Szekel to ok gram. 130 szekli to ok. 1,5kg (srebra) 70 szekli to ok. 0,7-1kg Kolejność pokoleń składających ofiary w kolejne dni jest taka, jak porządek w obozie (2,1-34) i w czasie wędrówki (10,14-28), z uprzywilejowaną pozycją pokolenia Judy, które będzie odgrywać główną rolę po wygnaniu babilońskim (kiedy to nastąpiła redakcja Lb), z którego też będzie pochodził Mesjasz-Król. Ilość darów na świątynię świadczy o wielkiej hojności pokoleń i jest wzorem i zachętą dla Izraela powygnaniowego, ale także dla nas dziś, abyśmy również jako chrześcijanie troszczyli się o sprawy świątyń, liturgii i o kapłanów. Przypomnijmy sobie przykazania Kościelne, a szczególnie ostatnie z nich (5). Przykazania kościelne według KKK[1] nr 2042 z korektą Episkopatu z 2013 r. 1. W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych. 2. Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty. 3. Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię Świętą. 4. Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów

26 mięsnych, a w czasie Wielkiego Postu powstrzymywać się od udziału w zabawach[2]. 5. Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła. [1]Konferencje Episkopatu mogą wprowadzić inne przykazania kościelne na swoim terytorium, por. KPK, kan 455. [2]Oznacza to, że okres formalnego zakazu zabaw został ograniczony do Wielkiego Postu. Nie zmienia to jednak w niczym dotychczasowego charakteru każdego piątku jako dnia pokutnego, w którym katolicy powinni modlić się, wykonywać uczynki pobożności i miłości, podejmować akty umartwienia siebie przez wierniejsze wypełnianie własnych obowiązków, zwłaszcza zaś zachowywać wstrzemięźliwość (por. kan ). Wyjątkiem są jedynie przypadające wtedy uroczystości. Jeśli więc w piątek katolik chciałby odstąpić ze słusznej przyczyny od pokutnego przeżywania tego dnia, winien uzyskać odpowiednią dyspensę (Komunikat z 362. Zebrania plenarnego Episkopatu Polski, p. 2., 23 VI 2013 r.). Poszczególne dary na ofiary dla Pana odpowiadają różnym rodzajom ofiar: pokarmowe kadzielne całopalne za grzech zapokojne (biesiadne) 4. Jaki jest główny cel sporządzenia sanktuarium i kultu ofiarniczego wg Wj 25,22? Jak jest to wypełniane wg Lb 7,89? Oprócz słuchania głosu Pana, który chce mówić do ludu i prowadzić go do Ziemi Obiecanej, liturgia służy też oczyszczeniu ludu z grzechów: zob. Wj 26,34; 25,17-22; 37, Czym dla ciebie jest świątynia, kościół, sprawowana w nim liturgia? Jak rozważany tekst poszerzył i zmodyfikował twoje myślenie o świątyni i kulcie? Do czego czujesz się przynaglany przez to słowo Boże? Porozmawiaj o tym z Panem i zapisz sobie postanowienie inspirowane tekstem Lb 7. KONFERENCJA WSPÓLNA (w auli lub kaplicy) I. Wprowadzenie egzegetyczno-teologiczne do Lb (zob. s. ) E) Źródła i jedność Księgi II. Poświęcenie dla kultu Lb 8; Nasze zaangażowanie w dzieła Wspólnoty: podział funkcji i zadań wg charyzmatów i powołań III. Kompendium nauki społecznej Kościoła (Papieska Rada Iustitia et PAX, Kielce 2005) Godność osoby ludzkiej s MODLITWY WIECZORNE Adoracja Najświętszego Sakramentu Różaniec (tajemnice bolesne) z modlitwą o uzdrowienie wewnętrzne, o przebaczenie i o akceptację siebie ( W Jego ranach jest nasze zdrowie ) oraz z posługą prorocką MIEJSCE NA NOTATKI:

27 12.45 NAMIOT SPOTKANIA LB 9,15-23 ŻYCIE PROWADZONE PRZEZ PANA OBIAD I REKREACJA KOLACJA SPOTKANIE W AULI / BAJKA DLA DZIECI ŚPIEW / UŁOŻENIE DZIECI DO SNU MEDYTACJA WSTĘPNA KAZAŁ IM PRZEPŁYNĄĆ NA DRUGĄ STRONĘ MK 6,45-52 MODLITWA Z POSŁUGĄ PROROCKĄ Słowo życia: Hymn dnia: DZIEŃ TRZECI PASCHA I WYMARSZ LB WSTANIE 7.50 MODLITWY PORANNE 8.00 ŚNIADANIE 9.00 EUCHARYSTIA PRZERWA NA SPOTKANIE RODZICÓW Z DZIEĆMI SPOTKANIA W GRUPACH LB 9,15-10,34 / Msza św. dla dzieci MODLITWA PORANNA 1. Zapalenie świecy i znak Krzyża 2. Odśpiewanie hymnu dnia 3. Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo 4. Wprowadzenie w temat dnia 5. Słowo życia 6. Pieśń do Ducha Świętego PRZYGOTOWANIE DO LITURGII Ćwiczenie pieśni na Eucharystię Spowiedź św. EUCHARYSTIA Formularz: Msza wotywna o Najśw. Eucharystii Modlitwa Eucharystyczna: 5a z prefacją własną CZYTANIE PIERWSZE: Lb 9,1-14 Pascha przed wyruszeniem PSALM RESPONSORYJNY:

28 CZYTANIE DRUGIE: Ap 14,1-5 EWANGELIA: Mk 10,32-45 HOMILIA SPOTKANIE W GRUPACH TEMAT: LUD W POSŁUSZEŃSTWIE PODDANY PROWADZENIU BOŻEMU 1. Po przygotowaniach lud wreszcie ma wyruszyć spod Synaju. Starsze tradycje J i E mówiły o prowadzeniu Izraelitów przez obłok za dnia i słup ognia w nocy oraz o obłoku jako znaku Bożej obecności w Namiocie: Wj 13,21-22; 14, ; 33,7-11. Zaś tradycja kapłańska (P) połączyła te znaki ze swą teologią obecności Boga, który objawia się w postaci chwały (hebr. kabod), która ukazuje się lub ukrywa w obłoku: Wj 16,10; 24,15-18 oraz 40, Rozważany obecnie tekst Lb 9,14nn nawiązuje do Wj 40,36-40, gdzie też czytamy o przemieszczaniu się obłoku. Porównajmy tekst z Wj 40 z Lb 9,15nn. Który motyw w Lb 9 powtarza się wielokrotnie? (Izrael wyrusza i zatrzymuje się na znak Pana) Jaką zaletę Izraela uwypukla autor przez wskazanie na ten motyw (zob. Lb 9,19.23)? (Izrael dokładnie przestrzegał poleceń Pana, kroczył w doskonałym posłuszeństwie) Ten obraz jest jednak celowo wyidealizowany, skoro w Lb znajdujemy sporo tekstów o buncie i nieposłuszeństwie ludu. Rozważany fragment ukazuje raczej ideał: lud powinien być czujny i szybko reagować na każdy znak od Boga; powinien umieć też cierpliwie czekać z czujnością, gdy Bóg zwleka z sygnałem do wymarszu; jednocześnie powinien cieszyć się, że Bóg daje ludowi znaki i cały czas zapewnia o swej obecności, która mu towarzyszy. Wędrówka ludu do Ziemi Obiecanej może dosięgnąć kresu, jeśli lud cały czas będzie posłuszny i pozwoli Bogu prowadzić się przez znaki. 2. Prowadzenie uczniów przez Jezusa Przeczytajmy z uwagą, oby odkryć polecenie Jezusa oraz doświadczenie Jego obecności w drodze: Łk 5,1-11 Połów na słowo Pana Mk 6,45-52 Przeprawa na Jego polecenie Mk 14,12-16 Mt 28, Prowadzenie Boże w życiu Kościoła Dz 8,26-40; 12,6-11; 13,1-4; 16,6-10 Przywołajmy wreszcie obecność motywu Bożego prowadzenia w Ap 7,17; 14, Jakie pouczenia dla nas wyczytujecie z tych tekstów? Jak powinno wyglądać życie pojedynczego chrześcijanina i całego Kościoła? Na co powinniśmy wyczekiwać z czujnością?

29 Jak Bogu mamy okazywać posłuszeństwo? (samo przestrzeganie zasad moralnych nie wystarczy) Jak św. Paweł definiuje dzieci Boże w Rz 8,14? Co jest charakteryzuje? Jak się to ma do słów Jezusa z J 10, ? Jak powinniśmy wyprowadzić te słowa w czyn? Które dziedziny naszego życia powinniśmy poddać prowadzeniu Jezusa przez Ducha? Jak to robić praktycznie? 5. Bóg daje różne znaki. Prowadzi wiernych także przez swych wybrańców. Powróćmy jeszcze do Lb. Oprócz znaku obłoku i słupa ognia autor wspomina jeszcze o znakach dawanych przez Mojżesza. Przeczytajmy Lb 10,1-10. Czemu służyły te trąby? ( znak wzywający na zgromadzenie; znak wzywający do walki wobec najazdu wroga; przypomnienie Panu o ludzie Bożym w czasie liturgii) Kto miał trąbić? (Kapłani) Jeśli trąbienie zlecone było kapłanom, to jaki to miało charakter? Świecki czy sakralny? 6. Porównajmy znak trąby w Ap 8,1-5? Przeczytajmy z uwagą. W jakim kontekście mówi się o aniołach z trąbami? (liturgicznym) Jakie są skutki trąbienia tych aniołów wg Ap 8,6-9,15? Zauważmy powiązanie liturgii z plagami przypominającymi wyjście z Egiptu oraz z wojną (5 i 6 trąba). Trąby były znakami informującymi lud. Wcześniej do tego służyły rogi baranie, które po niewoli babilońskiej (VI w.) zostały zastąpione trąbami z kutego srebra. Po osiedleniu się w Kanaanie miały być stosowane dwa sposoby trąbienia: pierwszy ogłaszał początek zgromadzenia liturgicznego, a drugi alarmowy stosowano w czasie wojny. 7. Jakie sygnały dźwiękowe są dziś stosowane w Kościele? (dzwony, trąbka hejnałowa, dzwonki, kołatki) Kiedy są one używane i czemu mają służyć? 8. Na koniec przeczytajmy Lb 10,11-36 o wymarszu spod Synaju. Jak się mają ostatnie słowa do tekstu z Lb 9,15nn o znakach? LEKTURA OSOBISTA PISMA ŚW. I NAMIOT SPOTKANIA LB 9,15-23 ŻYCIE PROWADZONE PRZEZ PANA 1. Stań w obecności Pana i proś Ducha Świętego o pomoc.

30 2. Po opisanych wcześniej w Lb 1-8 przygotowaniach, wreszcie przyszedł czas, by lud wyruszył spod Synaju ku Ziemi Obiecanej. Przenośne Sanktuarium, które ma towarzyszyć ludowi w drodze, jest gotowe. Co świadczy o tej gotowości do drogi wg Wj 40,34n? Obłok jest znakiem Bożej obecności, świadczy o tym, że Bóg jest pośrodku ludu (Lb 14,14). Ten obłok prowadził lud z Egiptu (Wj 13,21n) i nie pozwalał Egipcjanom zbliżyć się do Izraelitów (Wj 14,19.24). Gdy obłok ukazywał się nad Namiotem Spotkania, Mojżesz wchodził doń, by rozmawiać z Bogiem (Wj 33,9n; Lb 12,5). Tenże obłok będzie dawał znak do wymarszu lub postoju ludu (Wj 40,36-38, Lb 10,12). Za dnia był widoczny nad Sanktuarium, a w nocy jawił się jako ogień (ww. 15n). 3. Przeczytaj Lb 9, Kto decydował o postoju lub wymarszu? Po czym Izraelici poznawali, że mają wyruszyć dalej w drogę lub rozbić obóz i dłużej lud krócej pozostawać na miejscu? Czy wg tego tekstu Izraelici byli posłuszni Bogu, który dawał im znaki do postoju lub wymarszu (9, ). Autor przedstawia wzorcowy, idealny obraz Izraela wędrującego przez pustynię w doskonałym posłuszeństwie Bogu (9,19), zdającego się na wole Bożą. 4. Czy historia wędrującego Izraela dotyczy też nas? Przeczytajmy 1 Kor 10,1-13. Również nas chrześcijan Bóg chce prowadzić przez pustynię tego świata. Jakie daje nam znaki swej obecności? W jaki sposób chce do nas mówić i nas prowadzić? Przeczytaj i przemyśl: 2 P 1,16-21 Dz 13,1-4; 16,6-10 Jak będziesz wsłuchiwał się w głos Boga i w Jego znaki, by dać się Bogu prowadzić? Czy jesteś zdecydowany dążyć do doskonałego posłuszeństwa Bożemu prowadzeniu w twym życiu, by nie robić kroku wbrew woli Bożej? Poddawanie swego życia Bożemu prowadzeniu jest istotnym elementem charyzmatu naszej Wspólnoty. Przypomnij sobie m.in. Drogowskaz 10 (Rekolekcje): Rekolekcje są uprzywilejowaną formą wspólnotowych ćwiczeń duchowych połączonych z kierownictwem duchowym, w czasie których wspólne otwieranie się na doświadczenie Boga przechodzącego z uwalniającą i uzdrawiającą mocą rodzi nadprzyrodzone więzi wspólnotowe, umacnia we wspólnej wierze i umożliwia przeżycie Bożego prowadzenia. Dlatego pragnę podejmować trud przynajmniej corocznych rekolekcji wspólnotowych, aby wzrastać w doświadczeniu wiary ludu prowadzonego i wydoskonalanego przez Chrystusa. Jak rozumiesz stwierdzenie z 10,11?

31 KONFERENCJA WSPÓLNA (w auli lub kaplicy) I. Wprowadzenie egzegetyczno-teologiczne do Lb (zob. s. ) F) Cel redaktora kapłańskiego Kapłani i lewici Święta wojna Tradycja o szemraniu Rola dwunastu pokoleń w planie zajęcia Ziemi. Wyrocznie Balaama II. Wspólne rozpoznawanie znaków od Pana we Wspólnocie i kroczenie w jedności na Jego słowo. proroctwo (Czy umiemy rozpoznawać znaki od Pana i znaki czasu) III. Kompendium nauki społecznej Kościoła (Papieska Rada Iustitia et Pax) Zasady KNS s MODLITWY WIECZORNE MIEJSCE NA NOTATKI: DZIEŃ CZWARTY PODZIAŁ FUNKCJI I ODPOWIEDZIALNOŚCI LB WSTANIE 7.50 MODLITWY PORANNE 8.00 ŚNIADANIE 9.00 EUCHARYSTIA PRZERWA NA SPOTKANIE RODZICÓW Z DZIEĆMI SPOTKANIA W GRUPACH - LB 11 / MSZA ŚW. DLA DZIECI NAMIOT SPOTKANIA LB 9,15-23 ŻYCIE PROWADZONE PRZEZ PANA OBIAD I REKREACJA KOLACJA SPOTKANIE W AULI / BAJKA DLA DZIECI ŚPIEW / UŁOŻENIE DZIECI DO SNU MEDYTACJA WSTĘPNA 1TYM 3,2-13 PODEJMOWANIE ODPOWIEDZIALNOŚCI MODLITWY WSTAWIENNICZE O WYLANIE DUCHA ŚWIĘTEGO DLA CHĘTNYCH DO PODEJMOWANIA ODPOWIEDZIALNOŚCI Słowo życia: Hymn dnia: MODLITWA PORANNA 1. Zapalenie świecy i znak Krzyża

32 2. Odśpiewanie hymnu dnia 3. Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo 4. Wprowadzenie w temat dnia 5. Słowo życia 6. Pieśń do Ducha Świętego PRZYGOTOWANIE DO LITURGII Ćwiczenie pieśni na Eucharystię Spowiedź św. EUCHARYSTIA - Lb 12 różnica postaw Mojżesza i jego rodzeństwa władza służebna w pokorze Formularz: Msza wotywna za pełniących służbę w Kościele Modlitwa Eucharystyczna: 5c z prefacją własną CZYTANIE PIERWSZE: Lb 12,1-16 PSALM RESPONSORYJNY: CZYTANIE DRUGIE: Hbr 3, 1-18 EWANGELIA: Mk, 10,32-45 HOMILIA SPOTKANIE W GRUPACH TEMAT: NARZEKANIE I ODPOWIEDŹ BOGA (LB 11) 1. Historia Wyjścia z Egiptu obfituje w opowiadania o szemraniu, dezaprobacie czy buncie ludu przeciwko Bogu i Mojżeszowi. Przywołajmy najważniejsze: Wj: 14,10-14; 15,22-26; 17,1-17. Przeczytajmy je. Do nich dochodzi kilka opowiadać z Lb: 11,4-35; 12; 13-14; 16-17; 20,1-13. Dziś zatrzymamy się przy pierwszym z nich. Te teksty (przypisywane Jahwiście źródłu J) ukazują pokolenie Izraelitów wychodzących z Egiptu jako buntowników. W Lb 11 znajdujemy opowiadania o wydarzeniach w dwóch różnych miejscach. Autor wyjaśnia, że nazwy tych miejsc nawiązują do wydarzeń, które są pewną formą etiologii 8 : a) Tabeera (Lb 11,1-3) od słowa hebr. oznaczającego <zapłonąć, spalić> to miejsce, gdzie rozpalił się gniew Boży i ogień (piorun?) spalił część obozu. b) Kibrot-Hattaawa <próby tych, którzy pożądali> (Lb 11,4-35) nazwa ta przywołuje szemranie ludu, który pożądał mięsa (w. 4), oraz skutek (efekt) kary Bożej plagi. 2. Przyjrzyjmy się wydarzeniu z Tabeera. Autor przedstawia je jako paradygmat opowiadań o narzekaniu, które prowokuje gniew Boży. Do kogo lud narzeka? (autor nie mówi o jawnym buncie przeciw Bogu) Z jakiego powodu narzeka? (nie wiadomo) Jaka jest reakcja Boga wobec tych (pokątnych) szemrań? Czytając uważnie Lb 11,1-3 wypiszmy schemat, kolejne fazy wydarzenia, serię działań (1. narzekanie ludu; 8 Etiologia tu: gatunek literacki: opowiadanie (zazwyczaj zmyślone) mające na celu wyjaśnienie pochodzenia jakiejś nazwy, zwyczaju, rytuału... przez podanie przyczyny w jakiejś historii.

33 2. gniew Boży wyrażający się w karze 3. wołanie ludu do Mojżesza, aby wybłagał u Boga ustanie plagi 4. wstawiennicza modlitwa Mojżesza 5. wysłuchanie przez Boga i ustanie kary) Zauważmy w tekście obecność dwóch powiązanych tematów: bunt ludu i kara Boża (Bóg słyszy szemrania i nie pozostaje obojętny) Mojżesz skutecznie wstawiający się za ludem u Boga. O czym świadczy fakt, że Bóg wysłuchuje Mojżesza? Jaka jest jego pozycja w oczach ludu i przed Bogiem? 3. Drugie opowiadanie o zajściach w Kibrot-Hattaawa jest konkretniejsze. Mówi się o powodach narzekania. Przeczytajmy Lb 11,4-15. Kto narzeka? (lud, obcy, Mojżesz) Co jest powodem narzekania każdego z nich? (lud, cudzoziemcy brak mięsa, słabnięcie ludu Mojżesz brak siły do dźwigania ciężaru ludu) W obu wypadkach chodzi o jakiś brak siły, spowodowany pozornie zbyt słabą pomocą Bożą. Cudzoziemcy wraz z Izraelitami mają mizerny pokarm, a Mojżesz tylko małe siły jednego człowieka, wydaje się mu, że jest sam w tym trudzie dźwigania ciężaru. Narzekania ludu podważają wartość Bożych darów pożywienia (11, 6.18) i wolności (w. 20). Tęskniąc za egipską dietą (głównie warzywną!) wołają o ryby (w. 5). Gotowi są odrzucić Boga i wrócić do Egiptu (w. 20) Jak Bóg zareagował na narzekanie ludu? Jaka była reakcja Mojżesza wobec gniewu Boga? Jaką metaforą wyraża Mojżesz relację Boga do ludu? (macierzyńską) 4. Jakich odpowiedzi słowem i działaniem udzielił Bóg na oba żądania (ludu i Mojżesza)? Przeczytajmy Lb 11, (Mojżeszowi daje 70-ciu pomocników (24-30) a ludowi przepiórki (31-32)) W jaki sposób Bóg to czyni? Czym się posługuje? (w obu przypadkach siła jest udzielana przez ducha : hebr. ruah to i duch prorocki i wiatr przynoszący przepiórki) Duch w Biblii to także moc. Bóg udziela siły ludziom przez posłanie ducha mocy. W Nowym Testamencie Bóg udziela Ducha Świętego, który jest Duchem dającym moc do nowego życia. Mojżesz okazuje posłuszeństwo Bogu i zwołuje 70-ciu starszych.

34 Bóg udzielał prorockiego ducha różnym przywódcom Izraela (zob. Lb 24,2; 27,18 i 1 Sm 10,5-10). Ten dar charyzmatyczny mógł być przenoszony na innych: 2 Krl 2,9. Choć w Lb 11 dar prorocki w 70-ciu starszych objawił się raz, to 16,25 sugeruje, że przejęli oni część ciężaru. Jakie było pragnienie Mojżesza wyrażane wobec obiekcji Jozuego w 11,26-29? Czy Bóg zdjął odpowiedzialność z Mojżesza? Czy Mojżesz przestał pełnić rolę przewodnika? Czy Bóg zleca coś Mojżeszowi w stosunku do ludu (11,18nn)? Czy Bóg przestał gniewać się na lud, gdy dał mu przepiórki? (nie) W czym wyrażał się nadal gniew? (otrzymali przepiórki w takiej ilości, że wręcz im obrzydły) Czy Bóg zaspokoił pożądanie ludu? Do czego prowadzi pożądanie i chciwość ludu? Na czym polegał grzech Izraelitów w swej istocie? (nie umieli docenić Bożych darów i zawierzyć Bogu, lecz ośmielali się jeszcze narzekać i pożądać zaspokojenia ich chciwości nawet za cenę utraty daru wolności) Jakie sytuacje dzisiejsze zdają się podobne do tamtych? (ludzie pożądają różnych spraw za cenę traty wolności od grzechu i demonów, byle zaspokoić swe żądze) Jakiej analogicznej kary dziś mogą się spodziewać? (Bóg dopuści, że to czego pożądają, obrzydnie im) Porównajmy rolę Mojżesza pośrednika w 11,1-3 oraz 11,21nn. Co Mojżesz uczynił dla ludu przed Bogiem w 11,1-3? Z jakim skutkiem? (Jako pośrednik wstawił się za ludem i Bóg przebaczył ludowi, Jego gniew ustąpił) Jak ta sprawa wyglądała w drugim wydarzeniu? (Mojżesz nie błagał Boga o przebaczenie i gniew nie ustał) Gdy uważnie przeczytamy Lb 11, możemy zauważyć, że autor tak opowiada te historie, by zasugerować wyjątkową i niezastąpioną rolę Mojżesza jako pośrednika. Gdy lud uznaje tę rolę i prosi Mojżesza o wstawiennictwo u Boga, doświadcza przebaczenia. Gdy odrzuca dary Boże (mannę i wolność), narzeka i nie widzi potrzeby przebłagania Boga za pośrednictwem Mojżesza. Wówczas również nie umie docenić wyjątkowej pozycji Mojżesza i jego roli. Jak możemy zaktualizować te prawdy w odniesieniu do nas dziś? Jakich pośredników Bóg powołał dla nas? W czym są nam potrzebni i niezastąpieni? Kto jest naszym nowym Mojżeszem (1 Tm 2,5)? (Pan Jezus)

35 Komu udziela On swego Ducha, by pełnili Jego posłannictwo (J 20,21-23)? (biskupom i kapłanom) LEKTURA OSOBISTA PISMA ŚW. I NAMIOT SPOTKANIA 1. Postaw się w Bożej obecności i zasłuchaj, co Bóg chce ci powiedzieć przez swoje słowo KONFERENCJA WSPÓLNA (w auli lub kaplicy) I. Wprowadzenie egzegetyczno-teologiczne do Lb (zob. s. ) G) Teologia redaktorów kapłańskich (P) H) Synteza teologii Księgi Liczb II. Służebna rola władzy odpowiedzialnych i przełożonych w Kościele III. Kompendium nauki społecznej Kościoła (Papieska Rada Iustitia et Pax) Rodzina - s MODLITWY WIECZORNE MIEJSCE NA NOTATKI: 2. Rozważ Boży plan dotyczący porządku działań i posług w Kościele: 1 Kor 12,28n; Rz 12,3-8; 13,1-7 Kto w pierwszym rzędzie decyduje o działaniach i posługach w Kościele? Kim Bóg się posługuje w zachowaniu porządku i jedności w Kościele? 3. Przemyśl i porozmawiaj z Jezusem nt. twej decyzji uznania woli Bożej, przyjęcia takich darów, posług i powołania, które On ci przydziela, oraz podporządkowania się władzy w Kościele. Pomódl się o zdolność do doskonałego posłuszeństwa, by w pokorze dojść do świętości.

36 21.00 EUCHARYSTIA Słowo życia: Hymn dnia: MODLITWY O ROZPALENIE DARÓW DUCHA I POSŁUGA DARAMI DUCHA ŚWIĘTEGO DZIEŃ PIĄTY MAŁODUSZNOŚĆ, NIEWIARA I BUNT LB WSTANIE 7.50 MODLITWY PORANNE 8.00 ŚNIADANIE 9.00 SPOTKANIA W GRUPACH LB 21,4-9; J 3 WĘŻE PRZERWA NA SPOTKANIE RODZICÓW Z DZIEĆMI NABOŻEŃSTWO POKUTNE Lb 14 szemranie Szemranie, zniechęcenie, powrót do grzechów WYSTAWIENIE NAJŚW. SAKRAMENTU I OSOBISTA REWIZJA ŻYCIA W NAMIOCIE SPOTKANIA BŁOGOSŁAWIEŃSTWO NAJŚW. SAKRAMENTEM OBIAD I REKREACJA KOLACJA SPOTKANIE W AULI / BAJKA DLA DZIECI ŚPIEW / UŁOŻENIE DZIECI DO SNU MODLITWA PORANNA 1. Zapalenie świecy i znak Krzyża 2. Odśpiewanie hymnu dnia 3. Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo 4. Wprowadzenie w temat dnia 5. Słowo życia 6. Pieśń do Ducha Świętego PRZYGOTOWANIE DO LITURGII Ćwiczenie pieśni na Eucharystię Spowiedź św. NABOŻEŃSTWO POKUTNE CZYTANIE PIERWSZE: Lb 14 PSALM RESPONSORYJNY: EWANGELIA: J 21,15-19 HOMILIA EUCHARYSTIA - Lb 13-lęk przed zajmowaniem ziemi Formularz: Msza za chrześcijan prześladowanych Modlitwa Eucharystyczna: 4 z prefacją własną CZYTANIE PIERWSZE: Lb 13, ; 14,1-3 PSALM RESPONSORYJNY:

37 CZYTANIE DRUGIE: Ap 11,3-13 EWANGELIA: J 21,1-14 HOMILIA SPOTKANIE W GRUPACH TEMAT: MAŁODUSZNOŚĆ, NIEWIARA I BUNT LB 21,4-9 Jedno pokolenie wymarło na pustyni wg zapowiedzi Pana. Nowe pokolenie rusza teraz w kierunku Kanaanu, by go zająć. Gdy Edomici nie zgodzili się przepuścić Izraela przez ich ziemię, ci zamierzają obejść Edom. Ale postępowanie nowego pokolenia wcale nie jest lepsze od tych, którzy pomarli na pustyni. Przeczytajmy o epizodzie z tego okresu: Lb 21,4-9. Porównajmy schemat wydarzeń z Lb 11,1-3? Jakie elementy są podobne? (szemranie kara prośba o wstawiennictwo Mojżesza Bóg daje wybawienie) Jakie są nowe elementy? (wyraźne uznanie winy znak ocalenia wąż na palu) Co jest powodem narzekań wg Lb 21? Jak się to ma do treści Lb 11,4-6? Te podobieństwa służą pokazaniu, że nowe pokolenie Izraelitów jest nadal pokoleniem niewdzięcznych i niecierpliwych buntowników. Nadal podkreślona jest szczególna pozycja i rola Mojżesza. Uznanie swej winy i wyznanie jej sprowadza Boże ocalenie na posłusznych. Zatrzymajmy się chwilę przy znaku węża miedzianego. Słownictwo hebrajskie wskazuje na zastosowanie przez autora gry słów. Słowo nāhāsz oznacza <węża>, nahasz <praktykę magiczną>, zaś nāhûsz lub nĕhōszet <miedź, brąz>. Opowiadanie to jest formą etiologii, usprawiedliwiającej późniejszy kult oddawany wężowy z brązu nazywanemu Nehusztan. Zobaczmy 2 Krl 18,1-4. Gdzie był czczony ten obiekt kultyczny? W jaki sposób oddawano mu część? (ofiary kadzielne) Wąż miedziany na palu miał być znakiem od Boga domagającym się posłuszeństwa i wiary, z jaką ukąszeni mieli spojrzeć nań, by doznać uzdrowienia od ukąszeń. Jak nazwane są węże zesłane jako plaga na szemrzących Izraelitów? (21,6 w tłumaczeniu: jadowite) W tekście hebr. te węże nazwane są sĕrapim <płonące, palące> chyba dla wskazania, że ich ukąszenia powodowały pieczenie, ból (a w konsekwencji śmierć). Znak węża miedzianego nie działał magicznie. Chodziło o spojrzenie na niego (z wiarą). Może dziwić, dlaczego paradoksalnie od jadowitych, śmiertelnych ukąszeń węży miało ocalać spojrzenie na miedzianą podobiznę węża. To jakby homeopatyczne antidotum na jad węży przypomina inne rytuały homeopatyczne (leczące podobnym przez podobne) czy apotropaiczne 9 (mające odpędzić zło), znane m.in. w Egipcie. Wykopaliska w rejonie Synaju wykazały używanie niewielkich miedzianych węży nawiązujących do bożków egipskich, które jak amulety miały chronić (m.in. górników) od ukąszeń jadowitych węży. Jednak w rozważanym tekście Lb 21 rola węża miedzianego jest inna i nie ma on chronić od ukąszeń, ale przynieść ocalenie od śmierci już po ukąszeniu. Człowiek wobec zagrożonego życia miał podjąć poważną decyzję: czy zaufa Bogu i uwierzy Mu, wyrazi wiarę przez spojrzenie na znak węża, czy też będzie trwał w swym buncie i zlekceważy znak ocalenia od Boga. Paradoks ocalenia od węży przez znak węża przypomina analogiczne przypadki ofiar za grzech ze zwierząt. Krew, z którą kontakt powodował zaciągnięcie nieczystości rytualnej, służyła też do rytów oczyszczenia z tych nieczystości. Porównajmy z Lb 21 teksty z J 3,14-16 oraz 12, Który aspekt epizodu z wężami uwypukla Jezus wg J? 9 Apotropaizm magia broniąca przed złem.

38 (wywyższenie, by być znakiem do wierzenia) Wywyższenie sugeruje Jezusową zbawcza śmierć na krzyżu. Jak odczytujemy sens zastosowanego przez Jezusa porównania tego, co dotyczy Jego, z epizodem z wężem miedzianym? (Jak ludzie ukąszeni na pustyni patrzyli z wiarą na wywyższonego węża miedzianego, aby mogli żyć, podobnie przez paradoks wiary w skuteczność zbawczą śmierci i zmartwychwstania Jezusa, ci którzy spojrzą na Niego i uwierzą w Niego nie zginą, ale będą mieć życie wieczne). Ale trzeba dodać, że jak Izraelici musieli najpierw uznać swą winę, a potem uwierzyć Bogu, tak w NT grzesznicy muszą uznać swój grzech (bunt wobec Boga) i zwrócić się w posłuszeństwie wiary do Boga uznając Jezusa wywyższonego na Krzyżu i zmartwychwstałego za swego Zbawcę od zguby i Dawcę życia wiecznego. LEKTURA OSOBISTA PISMA ŚW. I NAMIOT SPOTKANIA REWIZJA ŻYCIA Wypisz swoje obiekcje i przemyśl sposób przezwyciężania swych oporów. KONFERENCJA WSPÓLNA (w auli lub kaplicy) I. Wprowadzenie egzegetyczno-teologiczne do Lb (zob. s. ) I) Co wnosi Lb do teologii biblijnej Starego Testamentu? II. Kompendium nauki społecznej Kościoła (Papieska Rada Iustitia et Pax) Praca - s o MODLITWY WIECZORNE MIEJSCE NA NOTATKI: 1. Zwróć się do Pana z modlitwą, by Duch Święty pomógł ci poznać i uznać prawdę o tobie i o twych oporach wobec woli Bożej. 2. Przeczytaj raz jeszcze Lb 14,1-10. Dlaczego Izraelici nie szemrzą przeciw Bogu i Mojżeszowi? Jak oceniają wezwanie do zajęcia Ziemi Obiecanej? Jak reagowałeś i reagujesz na Boże wezwanie do świętości i do pracy nad sobą płynące z Ewangelii i z przykładów świętych? Czy reagujesz oporem i lękiem, jak Izraelici, czy też zapałem i pragnieniem pójścia za Chrystusem na wzór świętych? Porozmawiaj z Panem szczerze nt. twoich trudności i proś Go o ochotę i zdolności oraz o pasję zdobywania Królestwa Bożego.

39 / BAJKA DLA DZIECI ŚPIEW / UŁOŻENIE DZIECI DO SNU RÓŻANIEC (TAJEMNICE RADOSNE) Z POSŁUGĄ DARAMI Słowo życia: Hymn dnia: DZIEŃ SZÓSTY UZNAĆ Z POKORĄ SWE MIEJSCE WG WOLI BOŻEJ LB WSTANIE 7.50 MODLITWY PORANNE 8.00 ŚNIADANIE 9.00 EUCHARYSTIA PRZERWA NA SPOTKANIE RODZICÓW Z DZIEĆMI SPOTKANIA W GRUPACH - LB PODWAŻANIE AUTORYTETÓW, WŁADZY, UZURPACJA / MSZA ŚW. DLA DZIECI NAMIOT SPOTKANIA ofiary oczyszczenie ofiary na Świątynię za swe grzechy ofiary i oczyszczenie Lb 15 i OBIAD I REKREACJA DROGA ŚWIATŁA KOLACJA SPOTKANIE W AULI MODLITWA PORANNA 1. Zapalenie świecy i znak Krzyża 2. Odśpiewanie hymnu dnia 3. Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo 4. Wprowadzenie w temat dnia 5. Słowo życia 6. Pieśń do Ducha Świętego PRZYGOTOWANIE DO LITURGII Ćwiczenie pieśni na Eucharystię Spowiedź św. EUCHARYSTIA Lb 18-powołanie kapłanów i lewitów. Oczyszczenie ludu i Świątyni Formularz: Msza o powołania kapłańskie Modlitwa Eucharystyczna: 4 z prefacją własną CZYTANIE PIERWSZE: Lb 18 PSALM RESPONSORYJNY: CZYTANIE DRUGIE: Ap EWANGELIA: Mt 21, HOMILIA SPOTKANIE W GRUPACH TEMAT: UZNAĆ Z POKORĄ MIEJSCE WYZNACZONE PRZEZ BOGA (LB 16-17)

40 Dążenia do demokracji obecne w dzisiejszym świecie nie były obce Izraelitom. Bunt Lewity Koraha i jego 250 świeckich zwolenników oraz (świeckich) Rubenitów Datana i Abirama (Lb 16-17) służą za lekcję poglądową na temat Bożego wybraństwa i porządku ustanowionego przez Boga. Pouczenia z Lb dotyczą też problemu stopni świętości. Kto jest świętym wg Wj 15,3-6? Czego dotyczy kwestia z Lb 16,5? Świętość jest przymiotem samego Boga, który jest całkiem inny niż ludzie, jest doskonały także pod względem moralnym. To określenie wskazuje na Jego wyższość, transcendencję i bezgrzeszność. Grzeszni ludzie nie mogą zbliżać się do Niego, bo by umarli Wj 19,12. Dzięki swej łaskawości Bóg powołuje Naród Wybrany, aby był święty, wydzielony, oddzielony (taki jest pierwotny sens hebr. q-d-š) od innych narodów, by mógł zbliżać się do Boga świętego i Mu służyć. W Wj 19,6 cały lud jest nazwany królestwem kapłanów, ludem świętym. Jednak okazuje się, że trzeba mówić o stopniowaniu świętości, skoro do pewnych świętych czynności i do kontaktu z najświętszymi rzeczami (Lb 4,4) wybrani są nieliczni. Podobnie jak w dzisiejszych czasach zauważamy dążności do kwestionowania uprzywilejowanej pozycji kapłaństwa hierarchicznego, tak było już w Izraelu. W Lb wyraźnie dochodzi do głosu to kwestionowanie wyjątkowej pozycji i roli Mojżesza i Aarona (kapłaństwa aaronickiego) Kto buntuje się wobec Mojżesza i Aarona? Kim był Korach wg Lb 16 i 4, ? Jaką rolę później pełnili Korahici wg 1 Krn 6,31-48? (zob. też tytuły m.in. Ps 44-49) Kto dołączył do buntu Lewity Koraha? (250 świeckich oraz Datan i Abiram z pokolenia niekapłańskiego) Jaką pozycje wśród synów Jakuba miał Ruben, praojciec zbuntowanego Datana i Abirama? (pierworodny, a więc jemu winna przypaść władza nad ludem po ojcu) Jaki powód buntu podaje Lb 16,3.13? Kto decyduje o świętości wybranych w Lb 16,5? W kanonicznej wersji Lb uczeni wyróżniają dwie oddzielne tradycje, które zostały ze sobą połączone: buncie Koraha i 250 świeckich oraz o buncie Rubenitów. Przeczytajmy Lb 16,1-11. Pierwszy konflikt dotyczy konkurowania ze sobą lewitów, którzy pełnili niższe posługi, z Sadokitami, potomkami Eleazara, syna Aarona (zob. 16 3,1-4; 1 Krn 24). Najpierw kwestionowana jest wyższa świętość Sadokitów. W tym sporze Korah ma zwolenników w 250 świeckich z niekapłańskich plemion, którzy powołują się na prawdę, że cały lud Pana jest święty. Drugi konflikt wynikł z dążeń lewitów Korahitów do posiadania pełnej władzy kapłańskiej jak Sadokici. Finał historii Koraga jest opowiedziany w Lb 16, Przeczytajmy. Jakie ostrzeżenia otrzymali Korahici wcześniej w Lb 4,15.20? Wzmianka o Datanie i Abiramie w Lb 24 i 35 jest wyrazem redaktorskiego zabiegu połączenia obu tradycji. Jaka kara spotyka rodzinę Koraha i 250 świeckich? Przeczytajmy tekst o buncie Rubenitów Lb 16,12-15 i ukaraniu ich Lb 16, Jak reagują oni na polecenie Mojżesza? Czego to jest wyraz? Porównajmy z Lb 14,1-4. Czego dotyczą ich narzekania? Jak uzasadniają swój bunt wg Lb 16,13nn? Jak zareagował Mojżesz, gdy Rubenici odmówili stawienia się na jego polecenie wg Lb 16,25? Wygłosił też wobec nich coś w rodzaju wyroku sądowego (16,26nn). Nakaz, by Izraelici nie tylko oddalili się od buntowników, ale także by nie dotykali niczego, co do nich należy, sugeruje, że zanieczyścili przez grzech siebie, swoje rodziny i swój majątek.

41 Co się stało z kadzielnicami przygotowanymi przez 250 z różnych pokoleń, których pochłonął ogień (17,2-5)? Czym mają one być dla Izraela? (znakiem ostrzegającym) Jaka jest reakcja ludu? Czy lud został przekonany i wyprowadził z tego właściwe wnioski? (zareagował strachem i nic nie pojęli) (Lb 16,34; 17,6) Jaka jest reakcja Boga na narzekanie ludu? Jak na to zareagowali Mojżesz i Aaron, narażając swe życie? Podkreślając fakt ustania plagi, autor natchniony znów zaakcentował szczególną rolę wybrańców Mojżesza i Aarona, których ofiary przebłagalne są skuteczne, a modlitwy wysłuchiwane przez Boga. Zauważmy, że choć plaga ustała, to wcześniej wielu narzekających zginęło. Dalsza historia o lasce Aarona kontynuuje wątek Bożego wybraństwa do szczególnej służby. O ile w 16,1-40 chodziło o szczególny status Mojżesza i Aarona wobec Lewitów i Rubenitów, to tekst opowiedziany w 17,16-26 ma wykazać szczególną pozycję Aarona wobec pozostałych pokoleń. Przeczytajmy ten ostatni fragment. Zauważmy, że hebr. termin matte(h) oznacza zarówno laskę, jak i pokolenie. Gra słów służy ukazaniu, że laski noszone przez książąt danych pokoleń są jakimś symbolem reprezentującym te pokolenia. Wyrośnięcie pączka i kwiatu na lasce Aarona symbolizuje życiodajność, owocność posługi kapłanów z tego pokolenia dla całego Izraela. Czemu miał służyć ten znak od Boga wg Lb 17,20? Po tych dłuższych analizach tekstu Lb postarajmy się dokonać aktualizacji, odniesienia tych treści do naszego życia w Kościele i Wspólnocie. Jak wygląda struktura ludu Bożego ustanowiona przez Boga w Nowym Przymierzu wg 1 Kor 12,28n; Ef 4,6nn? Kto w Kościele i Wspólnocie pełni szczególne funkcje na bazie szczególnego wybraństwa i charyzmatów? Przed jakimi grzechami przestrzega nas Bóg w rozważanym fragmencie Lb? Jakie grzechy w tej dziedzinie zauważamy w naszej Wspólnocie (i w Kościele)? Jaką dobroczynną, życiodajną funkcje pełnią Boży wybrańcy w naszej Wspólnocie? Jakie owoce ich posługi dostrzegamy? Czy często zwracamy się do kapłanów o modlitwę przebłagalną za nas i nasze grzechy? Jaka jest nasza wiara w skuteczność kapłańskiej posługi? Jakich kar możemy spodziewać się za bunt wobec przełożonych kapłanów we Wspólnocie? Jak powinniśmy się zachować wobec buntowników i siejących zamęt? (por. Lb 16,26nn) Jak pojmujemy różnicę między kapłaństwem powszechnym wiernych (1P 2,4-10) a kapłaństwem hierarchicznym? Przeczytajmy KKK 1546 i 2100 (a następnie na Namiocie Spotkania i ) 1546 Chrystus, Arcykapłan i jedyny Pośrednik, uczynił Kościół "królestwem kapłanami dla Boga i Ojca swojego" (Ap 1, 6). Cała wspólnota wierzących jako taka jest kapłańska. Wierni wykonują swoje kapłaństwo, wynikające ze chrztu, przez udział w posłaniu Chrystusa, Kapłana, Proroka i Króla, każdy zgodnie z własnym powołaniem. Przez sakramenty chrztu i bierzmowania wierni "poświęcani są... jako... święte kapłaństwo" 2100 Ofiara zewnętrzna, by była prawdziwa, powinna być wyrazem ofiary duchowej: "Moją ofiarą... duch skruszony..." (Ps 51, 19). Prorocy Starego Przymierza często piętnowali ofiary składane bez zaangażowania wewnętrznego lub nie mające związku z miłością bliźniego. Jezus przypomina słowa proroka Ozeasza: "Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary" (Mt 9, 13; 12, 7). Jedyną doskonałą ofiarą jest ta, którą Chrystus złożył na krzyżu w całkowitym oddaniu się miłości Ojca i dla naszego zbawienia. Łącząc się z Jego ofiarą, możemy nasze życie uczynić ofiarą dla Boga. LEKTURA OSOBISTA KATECHIZMU KK I NAMIOT SPOTKANIA

42 I. Hierarchiczna struktura Kościoła Dlaczego posługa kościelna (urząd)? 874 Sam Chrystus jest źródłem posługi w Kościele. On ją ustanowił, wyposażył we władzę oraz wyznaczył posłanie, ukierunkowanie i cel: Chrystus Pan dla pasterzowania Ludowi Bożemu i ustawicznego ludu tego pomnażania ustanowił w Kościele swym rozmaite posługi święte, które mają na celu dobro całego Ciała. Wyposażeni bowiem we władzę świętą szafarze służą braciom swoim, aby wszyscy, którzy są z Ludu Bożego... osiągnęli zbawienie. 875 "Jakże mieli uwierzyć w Tego, którego nie słyszeli? Jakże mieli usłyszeć, gdy im nikt nie głosił? Jakże mogliby im głosić, jeśliby nie zostali posłani?" (Rz 10, 14-15). Nikt, żadna pojedyncza osoba ani żadna wspólnota, nie może sam sobie głosić Ewangelii. "Wiara rodzi się z tego, co się słyszy" (Rz 10,17). Nikt nie może sam siebie upoważnić do głoszenia Ewangelii. Posłany przez Pana mówi i działa nie przez swój własny autorytet, ale na mocy autorytetu Chrystusa; nie jako członek wspólnoty, ale mówiący do niej w imieniu Chrystusa. Nikt nie może sam sobie udzielić łaski, ale musi być ona dana i ofiarowana. Zakłada to szafarzy (ministri) łaski, upoważnionych i uzdolnionych przez Chrystusa. Od Niego biskupi i prezbiterzy otrzymują misję i "świętą władzę" działania in persona Christi Capitis. Władzę, dzięki której posłani przez Chrystusa czynią i dają na mocy daru Bożego to, czego nie mogą czynić i dawać sami z siebie, tradycja Kościoła nazywa "sakramentem". Ta władza jest przekazywana w Kościele za pośrednictwem osobnego sakramentu. 876 Z naturą sakramentalną posługi kościelnej jest wewnętrznie związany jej charakter służebny. Istotnie, całkowicie zależąc od Chrystusa, który posyła i wyposaża we władzę, pełniący posługę są rzeczywiście "sługami Chrystusa" (Rz 1,1), na obraz Chrystusa, który dobrowolnie przyjął "postać sługi" (Flp 2, 7). Ponieważ słowo i łaska, których są szafarzami (ministri), nie należą do nich, ale są słowem i łaską Chrystusa, który powierzył im je dla innych, stają się oni dobrowolnie sługami wszystkich. 877 Do natury sakramentalnej posługi kościelnej należy także jej charakter kolegialny. Istotnie, od początku swojej misji Pan Jezus ustanawia Dwunastu, którzy byli "zaczątkiem Nowego Izraela i początkiem świętej hierarchii". Razem wybrani, zostali także razem posłani, a ich braterska jedność będzie służyć komunii braterskiej wszystkich wiernych; będzie ona jakby odbiciem i świadectwem komunii Osób Bożych. Dlatego każdy biskup pełni swoją posługę w ramach Kolegium Biskupiego, w komunii z Biskupem Rzymu następcą św. Piotra i głową kolegium; prezbiterzy zaś pełnią swoją posługę w ramach prezbiterium diecezji pod kierunkiem swojego biskupa. 878 Do natury sakramentalnej posługi kościelnej należy wreszcie jej charakter osobowy. Chociaż pełniący posługę Chrystusa działają we wspólnocie, to zawsze działają także w sposób osobowy. Każdy zostaje powołany jako osoba: "Ty pójdź za Mną!" (J 21, 22), by być we wspólnym posłaniu osobowym świad - kiem, ponosząc osobistą odpowiedzialność przed Tym, który posyła, działając "w Jego osobie" i dla osób: "Ja ciebie chrzczę w imię Ojca...", "Ja odpuszczam tobie grzechy..." 879 Posługa sakramentalna w Kościele jest więc równocześnie pełnioną w imię Chrystusa. Ma ona charakter personalny oraz formę kolegialną. Potwierdza się to w więzach między Kolegium Biskupim i jego głową, następcą św. Piotra, oraz w relacji między odpowiedzialnością pasterską biskupa za jego Kościół partykularny i wspólną troską Kolegium Biskupiego o Kościół powszechny. Kolegium Biskupów i jego głowa Papież 880 Chrystus, ustanawiając Dwunastu, nadał im formę "kolegium, czyli stałego zespołu, na czele którego postawił wybranego spośród nich Piotra". "Jak z ustanowienia Pańskiego święty Piotr i reszta Apostołów stanowią jedno Kolegium Apostolskie, w podobny sposób Biskup Rzymski, następca Piotra, i biskupi, następcy Apostołów, pozostają we wzajemnej łączności". 881 Jedynie Szymona uczynił Pan Opoką swojego Kościoła, nadając mu imię Piotr. Powierzył mu klucze Kościoła; ustanowił go pasterzem całej trzody. "Dar związywania i rozwiązywania, dany Piotrowi, został udzielony także Kolegium Apostołów pozostającemu w łączności z głową swoją". Ta pasterska misja Piotra i innych Apostołów stanowi jeden z fundamentów Kościoła. Jest ona kontynuowana przez biskupów pod prymatem Piotra. 882 Papież, Biskup Rzymu i następca św. Piotra, jest "trwałym i widzialnym źródłem i fundamentem jedności zarówno biskupów, jak rzeszy wiernych". "Biskup Rzymski z racji swego urzędu, mianowicie urzędu Zastępcy Chrystusa i Pasterza całego Kościoła, ma pełną, najwyższą i powszechną władzę nad Kościołem i władzę tę zawsze ma prawo wykonywać w sposób nieskrępowany". 883 "Kolegium, albo ciało biskupie, posiada władzę autorytatywną jedynie wtedy, gdy się je bierze łącznie z Biskupem Rzymu, następcą Piotra, jako jego głową". Kolegium to jako takie jest również "podmiotem najwyższej i pełnej władzy nad całym Kościołem, chociaż nie może wypełniać tej władzy inaczej, jak tylko za zgodą Biskupa Rzymu". 884 "Kolegium Biskupów wypełnia w sposób uroczysty władzę w całym Kościele na soborze powszechnym". "Nigdy nie istnieje sobór powszechny, który by nie był jako taki zatwierdzony lub przynajmniej uznany przez następcę Piotra". 885 "Kolegium Biskupów, jako złożone z wielu jednostek, wyraża rozmaitość i powszechność Ludu Bożego, jako zaś zgromadzone pod jedną głową wyraża jedność trzody Chrystusowej". 886 "Poszczególni biskupi są widzialnym źródłem i fundamentem jedności w swoich Kościołach partykularnych". Jako tacy "sprawują swoje rządy pasterskie, każdy nad powierzoną sobie cząstką Ludu Bożego", wspomagani przez prezbiterów i diakonów. Każdy biskup jednak, jako członek Kolegium Biskupiego, podziela troskę o wszystkie Kościoły, przede wszystkim "dobrze zarządzając własnym Kościołem jako cząstką Kościoła powszechnego", przyczyniając

43 się w ten sposób "do dobra całego Ciała Mistycznego, które jest także Ciałem Kościołów". Troska ta będzie obejmować szczególnie ubogich prześladowanych za wiarę, a także misjonarzy, którzy pracują na całej ziemi. 887 Kościoły partykularne sąsiadujące ze sobą oraz posiadające jednorodną kulturę tworzą prowincje kościelne lub większe jednostki nazywane patriarchatami lub regionami. Biskupi tych całości mogą gromadzić się na synodach lub soborach prowincjalnych. "W podobny sposób Konferencje Biskupów mogą dzisiaj wnieść różnorodny i owocny wkład do konkretnego urzeczywistnienia się pragnienia kolegialności". Misja nauczania 888 Biskupi razem z prezbiterami, swymi współpracownikami, "mają przede wszystkim obowiązek głoszenia Ewangelii Bożej", zgodnie z poleceniem Pana. Są oni "zwiastunami wiary prowadzącymi nowych uczniów do Chrystusa i autentycznymi, czyli upoważnionymi przez Chrystusa, nauczycielami". 889 Dla zachowania Kościoła w czystości wiary przekazanej przez Apostołów, sam Chrystus, który jest prawdą, zechciał udzielić swojemu Kościołowi uczestnictwa w swojej nieomylności. Przez "nadprzyrodzony zmysł wiary" Lud Boży "trwa niezachwianie w wierze" pod przewodnictwem żywego Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. 890 Misja Urzędu Nauczycielskiego jest związana z ostatecznym charakterem przymierza zawartego przez Boga w Chrystusie z Jego Ludem; Urząd Nauczycielski musi chronić go przed wypaczeniami i słabościami oraz zapewnić mu obiektywną możliwość wyznawania bez błędu autentycznej wiary. Misja pasterska Urzędu Nauczycielskiego jest ukierunkowana na czuwanie, by Lud Boży trwał w prawdzie, która wyzwala. Do wypełniania tej służby Chrystus udzielił pasterzom charyzmatu nieomylności w dziedzinie wiary i moralności. Realizacja tego charyzmatu może przybierać liczne formy. 891 "Nieomylnością tą z tytułu swego urzędu cieszy się Biskup Rzymu, głowa Kolegium Biskupów, gdy jako najwyższy pasterz i nauczyciel wszystkich wiernych Chrystusowych, który braci swych umacnia w wierze, ogłasza definitywnym aktem naukę dotyczącą wiary i obyczajów... Nieomylność obiecana Kościołowi przysługuje także Kolegium Biskupów, gdy wraz z następcą Piotra sprawuje ono najwyższy Urząd Nauczycielski", przede wszystkim na soborze powszechnym. Gdy Kościół przez swój najwyższy Urząd Nauczycielski przedkłada coś "do wierzenia jako objawione przez Boga" i jako nauczanie Chrystusa, "do takich definicji należy przylgnąć posłuszeństwem wiary". Taka nieomylność rozciąga się na cały depozyt Objawienia Bożego. 892 Boska asystencja jest także udzielona następcom Apostołów, nauczającym w komunii z następcą Piotra, a w sposób szczególny Biskupowi Rzymu, pasterzowi całego Kościoła, gdy nie formułując definicji nieomylnej i nie wypowiadając się w "sposób definitywny" wykonuje swoje nauczanie zwyczajne, podaje pouczenia, które prowadzą do lepszego zrozumienia Objawienia w dziedzinie wiary i moralności. Nauczaniu zwyczajnemu wierni powinni okazać "religijną uległość ich ducha", która różni się od uległości wiary, a jednak jest jej przedłużeniem. Misja uświęcania 893 Biskup jest również "szafarzem łaski najwyższego kapłaństwa", w szczególności w Eucharystii, którą ofiaruje sam lub troszczy się o jej ofiarowanie za pośrednictwem prezbiterów, swoich współpracowników. Eucharystia bowiem stanowi centrum życia Kościoła partykularnego. Biskup i prezbiterzy uświęcają Kościół przez swoją modlitwę i pracę, przez posługę słowa i sakramentów. Uświęcają go swoim przykładem "nie jak ci, którzy ciemiężą gminy, ale jako żywe przykłady dla stada" (1 P 5, 3). W ten sposób mogą "razem z powierzoną sobie trzodą osiągnąć życie wieczne". Misja rządzenia 894 "Biskupi kierują powierzonymi sobie poszczególnymi Kościołami jako zastępcy i legaci Chrystusa radami, zachętami i przykładami, ale także mocą swego autorytetu i władzy świętej", którą powinni jednak sprawować w sposób budujący, w duchu służby, który jest duchem ich Mistrza 895 "Ta władza, którą w imieniu Chrystusa osobiście sprawują, jest własna, zwyczajna i bezpośrednia, choć jej wykonywanie kierowane jest w ostatecznej instancji przez najwyższą władzę Kościoła". Nie można jednak uważać biskupów za zastępców papieża, którego zwyczajna i bezpośrednia władza nad całym Kościołem nie przekreśla władzy biskupów, ale ją potwierdza i jej broni. Władza ta powinna być wykonywana w jedności z całym Kościołem pod przewodnictwem papieża. 896 Dobry Pasterz powinien być wzorem i "formą" misji pasterskiej biskupa. Biskup, świadomy swoich słabości, "potrafi współczuć z tymi, którzy trwają w nieświadomości i błędzie. Niech się nie wzbrania wysłuchiwać swoich poddanych, których jak dzieci własne bierze w opiekę... Wierni zaś winni pozostawać w łączności z biskupem, jak Kościół z Chrystusem, a Jezus Chrystus z Ojcem". Wszyscy idźcie za biskupem jak Jezus Chrystus za Ojcem, a za waszymi kapłanami jak za Apostołami; szanujcie diakonów jak przykazania Boże. Niech nikt w sprawach dotyczących Kościoła nie robi niczego bez biskupa. II. Wierni świeccy 897 "Pod nazwą świeckich rozumie się... wszystkich wiernych chrześcijan nie będących członkami stanu kapłańskiego i stanu zakonnego prawnie ustanowionego w Kościele, mianowicie wiernych chrześcijan, którzy jako wcieleni przez chrzest w Chrystusa, ustanowieni jako Lud Boży i uczynieni na swój sposób uczestnikami kapłańskiego, prorockiego i królewskiego urzędu Chrystusowego, ze swej strony sprawują właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu posłannictwo w Kościele i w świecie" Powołanie świeckich

44 898 "Zadaniem ludzi świeckich, z tytułu właściwego im powołania, jest szukać Królestwa Bożego, zajmując się sprawami świeckimi i kierując nimi po myśli Bożej... Szczególnym więc ich zadaniem jest tak rozświetlać wszystkie sprawy doczesne... i tak nimi kierować, aby się ustawicznie dokonywały i rozwijały po myśli Chrystusa i aby służyły chwale Stworzyciela i Odkupiciela". 899 Inicjatywa chrześcijan świeckich jest szczególnie konieczna, gdy chodzi o odkrywanie i poszukiwanie sposobów, by rzeczywistości społeczne, polityczne i ekonomiczne przeniknąć wymaganiami nauki i życia chrześcijańskiego. Taka inicjatywa jest zwyczajnym elementem życia Kościoła: Wierni świeccy zajmują miejsce w pierwszych szeregach Kościoła. Dla nich Kościół stanowi życiową zasadę społeczności ludzkiej. Dlatego to oni i przede wszystkim oni powinni uświadamiać sobie coraz wyraźniej nie tylko to, że należą do Kościoła, ale że sami są Kościołem, to znaczy wspólnotą wiernych żyjących na ziemi pod jednym przewodnictwem papieża oraz biskupów pozostających z nim w łączności. Oni są Kościołem. 900 Ponieważ świeccy, jak wszyscy wierni, wezwani są przez Boga do apostolstwa na mocy chrztu i bierzmowania, dlatego mają obowiązek i prawo, indywidualnie lub zjednoczeni w stowarzyszeniach, starania się, by orędzie zbawienia zostało poznane i przyjęte przez wszystkich ludzi na całej ziemi. Obowiązek ten jest tym bardziej naglący tam, gdzie jedynie przez nich inni ludzie mogą usłyszeć Ewangelię i poznać Chrystusa. Ich działalność we wspólnotach eklezjalnych jest tak konieczna, że bez niej w większości przypadków apostolstwo pasterzy nie może być w pełni skuteczne. Uczestnictwo świeckich w misji kapłańskiej Chrystusa 901 "Świeccy, jako poświęceni Chrystusowi i namaszczeni Duchem Świętym, w przedziwny sposób są powołani i przygotowani do tego, aby rodziły się w nich zawsze coraz obfitsze owoce Ducha. Wszystkie bowiem ich uczynki, modlitwy i apostolskie przedsięwzięcia, życie małżeńskie i rodzinne, codzienna praca, wypoczynek ducha i ciała, jeśli odbywają się w Duchu, a nawet utrapienia życia, jeśli cierpliwie są znoszone, stają się duchowymi ofiarami, miłymi Bogu przez Jezusa Chrystusa; ofiary te składane są zbożnie Ojcu w eucharystycznym obrzędzie wraz z ofiarą Ciała Pańskiego. W ten sposób i ludzie świeccy, jako zbożnie działający wszędzie czciciele Boga, sam świat Jemu poświęcają". 902 W sposób szczególny w misji uświęcania uczestniczą rodzice, "prowadząc w duchu chrześcijańskim życie małżeńskie i podejmując chrześcijańskie wychowanie dzieci". 903 Świeccy, którzy posiadają wymagane przymioty, mogą być przyjęci na stałe do posługi lektora i akolity. "Tam gdzie to doradza konieczność Kościoła, z braku szafarzy także świeccy, chociażby nie byli lektorami lub akolitami, mogą wykonywać pewne obowiązki w ich zastępstwie, mianowicie: posługę słowa, przewodniczenie modlitwom liturgicznym, udzielanie chrztu, a także rozdzielanie Komunii świętej, zgodnie z przepisami prawa". KONFERENCJA WSPÓLNA (w auli lub kaplicy) I. Wprowadzenie egzegetyczno-teologiczne do Lb (zob. s. ) J) Po co czytać ST? Społeczno polityczna wymowa Lb II. Kompendium nauki społecznej Kościoła (Papieska Rada Iustitia et Pax) Życie ekonomiczne a moralność - s MODLITWY WIECZORNE MIEJSCE NA NOTATKI:

45 Hymn dnia: DZIEŃ SIÓDMY KARA ZA BUNT W CZASIE WĘDRÓWKI I POTRZEBA MODLITWY LB WSTANIE 7.50 MODLITWY PORANNE 8.00 ŚNIADANIE 9.00 EUCHARYSTIA PRZERWA NA SPOTKANIE RODZICÓW Z DZIEĆMI SPOTKANIA W GRUPACH - LB 9,15-23 ŻYCIE PROWADZONE PRZEZ PANA / MSZA ŚW. DLA DZIECI NAMIOT SPOTKANIA OSOBISTA REWIZJA ŻYCIA NAWRÓCENIE PIOTRA J OBIAD I REKREACJA KOLACJA SPOTKANIE W AULI / BAJKA DLA DZIECI ŚPIEW / UŁOŻENIE DZIECI DO SNU RÓŻANIEC (TAJEMNICE ŚWIATŁA) Słowo życia: MODLITWA O WYBÓR I O NAMASZCZENIE DO MISJI MODLITWA PORANNA 1. Zapalenie świecy i znak Krzyża 2. Odśpiewanie hymnu dnia 3. Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo 4. Wprowadzenie w temat dnia 5. Słowo życia 6. Pieśń do Ducha Świętego PRZYGOTOWANIE DO LITURGII Ćwiczenie pieśni na Eucharystię Spowiedź św. EUCHARYSTIA - Lb 20, Grzechy Mojżesza i Aarona. SŁABOŚĆ PRZYWÓDCÓW Formularz: Msza o odpuszczenie grzechów Modlitwa Eucharystyczna: 6a z prefacją własną CZYTANIE PIERWSZE: Lb 20, PSALM RESPONSORYJNY: CZYTANIE DRUGIE: Ap 9 EWANGELIA: Mt 16,13-27 HOMILIA SPOTKANIE W GRUPACH TEMAT: POTYCZKI Z OBCYMI NARODAMI W DRODZE DO ZIEMI OBIECANEJ. BOŻA OPATRZNOŚĆ Najkrótsza droga z Kadesz przez południowy brzeg Morza Martwego wiodła przez Edom i Moab. Mojżesz chciał podążać tą drogą i uniknąć konfliktów z tymi ludami, więc wysyła posłańców do króla

46 Edomu, lecz spotyka się z odmową. Przeczytajmy Lb 20,14-21 (przypisywany tradycji J lub E) Jak Mojżesz nazywa Edomitów (w. 14)? Na jakiej podstawie? zob. Rdz 25, W Lb 20,15-16 znajdujemy tekst o charakterze krótkiego wyznania wiary izraelskiej. Porównajmy podobne wyznania w Pwt 6,20-25 orz 26,5-9 i Joz 24,2-13. Wypiszmy z nich sumaryczne wyznanie wiary. Co mówi się w nim o Bogu i Jego zbawczym działaniu? Jak się to ma do stwierdzenia Soboru Watykańskiego II, że Bóg objawia się w historii przez czyny i słowa. Przeczytajmy KO 2: Wypełnienie tego zobowiązania uzasadnia (etiologicznie) nazwę Chorma (4). Po incydencie z wężami następuje dalsze opowiadanie o wędrówce w Lb 21, Przeczytajmy, patrząc na załączoną mapkę: Z KONSTYTUCJI DOGMATYCZNEJ O OBJAWIENIU BOŻYM nr 2 Spodobało się Bogu w swej dobroci i mądrości objawić siebie samego i ujawnić nam tajemnicę woli swojej (por. Ef 1, 9), dzięki której przez Chrystusa, Słowo Wcielone, ludzie mają dostęp do Ojca w Duchu Świętym i stają się uczestnikami boskiej natury (por. Ef 2, 18; 2 P 1, 4). Przez to zatem objawienie Bóg niewidzialny (por. Kol 1, 15; 1 Tm 1, 17) w nadmiarze swej miłości zwraca się do ludzi jak do przyjaciół (por. Wj 33, 11; J 15, 14-15) i obcuje z nimi (por. Bar 3, 38), aby ich zaprosić do wspólnoty z sobą i przyjąć ich do niej. Ten plan objawienia urzeczywistnia się przez czyny i słowa wewnętrznie z sobą powiązane, tak że czyny dokonane przez Boga w historii zbawienia ilustrują i umacniają naukę oraz sprawy słowami wyrażone; słowa zaś obwieszczają czyny i odsłaniają tajemnicę w nich zawartą. Najgłębsza zaś prawda o Bogu i o zbawieniu człowieka jaśnieje nam przez to objawienie w osobie Chrystusa, który jest zarazem pośrednikiem i pełnią całego objawienia. Kolejny fragment opowiadający o dalszej wędrówce z Lb 21,1-3 stanowi punkt zwrotny; odtąd Izarelici nie ponoszą już klęski, lecz rozpoczynają zwycięski marsz do Ziemi Obiecanej. Opowiadanie o nazwaniu zniszczonych miast nazwą Chorma (4) nawiązuje do hebr. terminu cherem oznaczającego <klątwę, ofiarę dla Boga przez całkowite zniszczenie>. Jaką obietnicę składają Izraelici Bogu?

47 Nie wszystkie nazwy miejscowości można dziś zidentyfikować. Porównajmy zajęte terytoria opisane w Lb 21,24-32 z tradycją z Pwt 2,24-37 i Sdz 11, Do opowiadania o zwycięstwie nad Sichonem autor zaraz dołącza tekst o Ogu Lb 21,33-22,1. Przeczytajmy też pełniejszy opis potyczki z Ogiem w Pwt 3,1-11. Zobaczmy inne teksty, w których autorzy wymieniają obu królów razem: Ps 135,11 i 136, Jaki jest ostateczny efekt tych zwycięstw? Które tereny zostały zajęte przez Izraelitów? Izrael zajął ogromny obszar Zajordani i zakosztował zwycięstw jako zadatku wzięcia w posiadanie całej Ziemi Obiecanej. Obietnica Ziemi i zwycięstw będzie potwierdzona w historii Balaama (Lb 22-24). Autor Lb jeszcze raz w formie syntezy przedstawi trasę wędrówki w rozdziale 33. Przeczytajmy tekst Lb 33,1-49 i policzmy ilość postojów Izraela w czasie wędrówki przez pustynię po obóz nad Jordanem. (2) Kto i na czyj rozkaz dokonał spisu miejsc obozowisk Izraela (w. 2)? Czyją aktywność wspomina się głównie w tym spisie? Czy są jakieś wzmianki o Bogu? (tylko w. 4 i 38) Ten na wskroś świecki spis podkreśla wagę ludzkiego wysiłku i zaangażowania w tej wędrówce. Które wydarzenia są wspomniane w tym spisie? (w. 3 Pascha, w. 4 sąd nad brzegami Egiptu, w Synaj, ww. 9 i 14 woda) Jaki sens wg was ma ten spis i historia wędrówki? Dzisiejsza lektura Lb uwrażliwia nas na wagę historii, głównie historii Kościoła.