Charakterystyka Wód Leczniczych z Uzdrowiska Wysowa

Transkrypt

1 Charakterystyka Wód Leczniczych z Uzdrowiska Wysowa Franciszek Henryk Józef

2 2

3 Źródła wód leczniczych Występowanie wód podziemnych mogących znaleźć zastosowanie w lecznictwie zostało stwierdzone na niemal całym obszarze Polski. Fakt występowania w danym regionie wód interesujących z punktu widzenia lecznictwa nie oznacza, że w każdym przypadkowo wybranym punkcie tego regionu możliwe jest ujęcie i eksploatacja wód w dowolnych ilościach. Również głębokość na której możliwe jest ujmowanie wód leczniczych ma znaczenie. Niekiedy możliwe jest wykorzystanie źródeł prawie na powierzchni, kiedy indziej na głębokości przekraczającej nawet 1000 metrów (zgodnie z terminologią hydrobilogiczną źródło jest to naturalny skoncentrowany i samoczynny wypływ wody podziemnej na powierzchnie terenu. (W takim rozumieniu nie są źródłami odwierty, sztolnie i inne obudowane źródła). Na terytorium Polski są cztery regiony w oparciu o główne elementy budowy geologicznej oraz występowania głównych typów wód leczniczych. Są to: 1. Karpaty 2. Obszar występowania morskich osadów miocenu 3. Sudety 4. Niż Polski 3

4 Główna część wód mineralnych występujących i eksploatowanych na terenie Karpat związana jest ze skałami fliszowymi wieku trzeciorzędowego. Najbardziej rozpowszechnionymi typami wód są: wody chlorkowo-sodowe, których mineralizacja wynosi od kilku do kilkudziesięciu gramów na litr wody. Niekiedy procesy utleniania węglowodorów prowadzą do wydzielania dwutlenku węgla. W rezultacie zetknięcie się dwutlenku węgla z płytkimi wodami infiltracyjnymi powstają szczawy wodoro-weglowodanowo-wapniowe (HCO 3 Ca) lub wodoro-węglanowo-magezowe (HCO 3 Mg). Bardziej złożony typ szczaw stanowią wody, w których obok wód infiltracyjnych znajduje się domieszka sedymentacyjnych wód chlorkowo-sodowych. Nasycenie takich wód dwutlenkiem węgla prowadzi do powstania szczaw wodoro-węglanowo-chlorkowo-sodowych (HCO 3 -Cl-Na) zawierających często podwyższone ilości jodu, bromu i żelaza. Wśród miejscowości, w których wody wypływają w postaci źródeł znajduje się Wysowa. Wodą mineralną nazywamy naturalny roztwór wodny zawierający: 1. Składniki mineralne występujące w każdej wodzie źródlanej, lecz wielkości co najmniej 1000 mg na 1 litr wody. 2. Składniki o specyficznej aktywności biologicznej i w ilościach określonych specjalną klasyfikacją (tabela). Lp. Nazwa wody Zawiera w 1 litrze co najmniej 1. Woda żelazista 10 mg jonów żelaza 2. Woda arsenowa 0,7 mg AS w postaci chemicznie związanej 3. Woda fluorkowa 1 mg jonów fluorkowych 4. Woda bromkowa 5 mg jonów bromkowych 5. Woda jodkowa 1 mg jonów jodkowych 6. Woda siarkowa 1 mg siarki 7. Woda borowa 5 mg kwasu metaborowego 8. Woda krzemowa 1000 mg kwasu metakrzemowego 9. Szczawa 1000 mg wolnego CO 2 10 Woda radoczynna 2 milimikrokurie czyli nanokurie nc 11 Woda cieplicza Wskazuje temperaturę powyżej 20 0 C 4

5 3. Wody wyróżniające się temperaturą wyższą ponad przeciętna normę (hypotermalne od C, izotermalne od C i hypertermalne powyżej 40 0 C). Innym podziałem wód jest podział oparty na porównaniu stężenia składników zawartych w wodzie ze stężeniem panującym w krwince czerwonej, a ściślej mówiąc z ciśnieniem osmotycznym 0,95% roztworu chlorku sodowego. Zgodnie z tym podziałem rozróżnia się wody: a. Hypoosmotyczne o ciśnieniu mniejszym od 0,95% NaCl b. Izoosmotyczne o ciśnieniu równym 0,95% NaCl c. Hiperosmotyczne o ciśnieniu większym niż 0,95% NaCl. Lecznicze właściwości wód mineralnych są szeroko wykorzystywane w lecznictwie uzdrowiskowym. Leczenie wodami mineralnymi polega na stosowaniu ich w postaci kąpieli, wziewań oraz podawaniu do wewnątrz czyli kuracji pitnej nazywanej również krenoterapią. Lecznicze wody mineralne charakteryzuje się najpierw na podstawie zawartości w nich składników o wybitnej aktywności farmakologicznej, a następnie wymienia się w porządku malejących stężeń mikroskładniki najpierw aniony potem kationy według wskaźnika Kurylowa. W Wysowej konfekcjonuje się 3 źródła wód mineralnych, a są to: Józef 1 - jest to woda mineralna swoista 0,23% szczawa wodoro- -węglanowo-chlorkowo-sodowa; Henryk - woda mineralna swoista 0,51% szczawa wodoro-węglanowo-chlorkowo-sodowa; Franciszek - woda mineralna swoista 1,49% wodoro-weglanowo- -chlorkowo-sodowa szczawa jodkowa. Celem pogłębienia wiedzy o balneologii i wiedzy na temat wybranych wód oparto nasze wnioski na podstawie danych z piśmiennictwa oraz na podstawie wykonanych przez nas prac naukowych wykonanych w dwu byłych Ośrodkach Naukowo Badawczych Śląskiej Akadami Medycznej w Katowicach. A są to prace: Wysowa uzdrowisko przyszłości. Leczenie uzdrowiskowe w Wysowej w świetle badań Ośrodka Naukowo-Badawczego Śląskiej AM w Katowicach. Wpływ leczenia sanatoryjnego w Wysowej na zachowanie się ciśnienia tętniczego oraz obraz morfologicznego krwi. 5

6 Wpływ leczenia sanatoryjnego w Wysowej na gospodarkę węglowodanową i wapniowo-fosforową. Wpływ immersji wodnej w wodzie mineralnej na zachowanie się aktywności reninowej osocza, aldosteronemii i wazopresynemii u chorych na nadciśnienie tętnicze. Wpływ leczenia balneoklimatycznego w Wysowej na przewlekłe nawracające schorzenia układu oddechowego. Wpływ leczenia uzdrowiskowego w Wysowej na rytm dobowy wydzielania folitropiny, lutotropiny i testosteronu u chorych na cukrzycę. Rytm dobowy osi przysadka-tarczyca u chorych na cukrzycę w warunkach leczenia uzdrowiskowego w Wysowej-Zdroju. Wpływ leczenia uzdrowiskowego w Wysowej-Zdroju na czynność serca. Wpływ leczenia uzdrowiskowego w Wysowej na profil dobowy ciśnienia tętniczego krwi. Wśród składników pokarmowych nie posiadających wartości energetycznych lecz odgrywających istotną rolę w utrzymaniu integralności strukturalnej i czynnościowej poszczególnych struktur subkomórkowych, komórkowych, tkankowych lub nawet narządowych wymienić należy niektóre pierwiastki śladowe. Jako pierwiastki śladowe określa się takie, których stężenie w tkankach jest rzędu pikogramów na jeden gram tkanki żywej. U człowieka zaledwie kilkanaście pierwiastków śladowych spełnia ważne funkcje biologiczne i są one niezbędne do normalnego życia (a są to: chrom, cyna, cynk, fluor, jod, kobalt, krzem, mangan, molibdem, nikiel, selen i wanad). Wiele pierwiastków śladowych ma charakter metali i wchodzi w skład całego szeregu enzymów określanych jako metaloenzymy. Ponadto niektóre z nich odgrywają istotną rolę w syntezie białek i kwasów nukleinowych jak również w stabilizacji struktur subkomórkowych. Woda mineralna z odwiertu Henryk - jest to 0,52% szczawa wodoro-węglanowo-chlorkowo-sodowa o sumie składników stałych 5225,3 mg/1 litr wody zawierająca pewne ilości żelaza i jodków oraz małe ilości pierwiastków śladowych jak mangan, cynki i miedź oraz 2965 mg/1l, C0 2 /1 litr wody. 6

7 Józef 1 - jest to szczawa 0,23% wodoro-węglanowo-chlorkowo-sodowa. Prócz zasadniczych składników posiada znaczne ilości jodu niezbędnego dla prawidłowej przemiany hormonów tarczycy oraz niektóre pierwiastki śladowe. Działanie biologiczne wody Józef 1 polega na transmineralizacji ustroju (wprowadza ona do organizmu deficytowe pierwiastki jak sód, potas, wapń, magnez, jod i inne). Znaczenie wód mineralnych jest istotne w leczeniu cukrzycy. Szczególnie wykazują to wody alkaliczne i solankowe stosowane w postaci pitnej. Pod ich wpływem obniża się poziom cukru we krwi, wzrasta poziom zasad, maleje zawartość cukru w moczu oraz zmniejsza się dobowa ilość moczu. Natomiast chorych z niedoczynnością tarczycy należy kierować do uzdrowisk zasobnych w wody jodowe takich jak Wysowa Henryk 0,86 mg/l, Franciszek 3,3 mg/l. Franciszek - jest to 1,60% szczawa wodoro-węglanowo-chlorkowo-sodowa, jodkowa. Woda nazwana imieniem jednego z głównych twórców uzdrowiska Wysowa, światowej sławy uczonego prof. Franciszka Kokota ze Śląskiego Uniwersytetu w Katowicach. Woda ta obok pierwiastków podstawowych zawiera duże ilości jodków i sporą ilość żelaza. Wody lecznicze i mineralne wydobywane w Wysowej-Zdroju to prawdziwy unikat. Ich działanie, jak już zaznaczono, polega głównie na neutralizacji kwasu solnego w żołądku, posiadają one działanie odczulające i przeciwzapalne, wspomagają również przemianę materii, działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy i układ krążenia. Jak już wspomniano stosuje się je nie tylko w inhalacji, hydroterapii i balneoterapii ale również w kuracji pitnej. Dzięki sprzedaży detalicznej i hurtowej szeroko dostępnej naszych wód leczniczych czyli wydobywanych w Wysowej-Zdroju kuracjusze mają możliwość korzystania z kuracji pitnej na terenie całego kraju. Były Lekarz Naczelny Uzdrowisko Wysowa S.A. dr n.med. Eugeniusz Muciek 7

8 8

9 Kuracja pitna - krenoterapia Kuracja pitna jest stosowana w lecznictwie uzdrowiskowym na równi z kąpielami. Jednak w zależności od składu chemicznego wód, profilu leczniczego oraz tradycji bywa zabiegiem podstawowym, uzupełniającym lub tylko oryginalnym dodatkiem do pobytu w uzdrowisku. Działanie miejscowe wiąże się z fizycznym i chemicznym działaniem na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Ciepła woda działa rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i zmniejsza jego czynności wydzielnicze, gorąca woda zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, żółci i soku trzustkowego. Efekt termiczny wody występuje tylko wtedy, gdy jest ona pita szybko, w dużych jednorazowych ilościach. Natomiast zimna powoduje zwiększenie perestaltyki oraz napięcia mięśni gładkich. Wypicie dużej ilości wody, zwłaszcza na czczo, powoduje mechaniczne wypłukiwanie wewnętrznej ściany przewodu pokarmowego, które zwiększa się wraz ze wzrostem temperatury wody przez wzmożone przekrwienie błon śluzowych. Z tym procesem również automatycznie odpowiednio duże rozcieńczenie soków trawiennych. 9

10 Franciszek Henryk Józef Mineralizacja ,0 mg/l 5225,3 mg/l 2776,0 mg/l Zalecenia Kuracja Choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy, przewlekłe nieżyty żołądka i dwunastnicy, dyskineza dróg żółciowych, zaburzenia perystaltyki przewodu pokarmowego (zaparcia). Świetnie łagodzi objawy drugiego dnia po nadużyciu alkoholu. Pić 2-3 razy dziennie po 200 ml jednorazowo, na pół godziny przed posiłkiem, można ją mieszać pół na pół z wodą Józef. Wrzody żołądka i dwunastnicy, schorzenia dróg żółciowych, cukrzyca. Pić 3-4 razy dziennie po ml jednorazowo na pół godziny przed posiłkiem. Kamica nerkowa, stany zapalne dróg moczowych, cukrzyca. Pić 3-4 razy dziennie po ml jednorazowo na pół godziny przed posiłkiem. Przeciwskazania Nadciśnienie Brak Brak Wody wysowskie to cenne leczniczo szczawy alkaliczne. Mechanizm farmakodynamicznego i terapeutycznego działania tego typu wód polega na neutralizacji kwasu solnego w soku żołądkowym i hamowaniu czynności wydzielniczej żołądka, zmydlaniu tłuszczy, rozrzedzaniu wydzieliny śluzowej. Posiadają one również właściwości odczulające i przeciwzapalne, działają pobudzająco na wydzielanie żółci, alkalizują mocz, wpływają ożywczo na przemianę materii w otyłości, dnie i cukrzycy. Ogromne znaczenie lecznicze ma zawarty w nich bezwodnik kwasu węglowego, który wpływa dodatnio na trawienie, a ulegając częściowemu wessaniu do krwioobiegu działa pobudzająco na układ nerwowy. 10

11 11

12 12

13 Lecznicza Woda Mineralna Franciszek 13

14 Lecznicza Woda Mineralna Henryk 14

15 Lecznicza Woda Mineralna Józef 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20