Jak okres zasuszenia determinuje jakość siary?

Transkrypt

1 Jak okres zasuszenia determinuje jakość siary? Paweł Górka Katedra Żywienia i Dietetyki Zwierząt Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie p.gorka@ur.krakow.pl

2 Plan prezentacji 1. Siara dobrej jakości 2. Długość okresu zasuszenia 3. Żywienie w okresie zasuszenia 4. Zdrowie krów 5. Stres cieplny 6. Dzień porodu

3 1. Siara dobrej jakości

4 Odporność bierna cieląt Ilość pobranej siary Czas pobrania siary po urodzeniu Możliwa precyzyjna kontrola i wykonanie (duża rola hodowcy) Ilość Ig w siarze

5 % cieląt z Ig < 10 g/l Jakość siary a niedobór odporności biernej u cieląt Gospodarstwo A Gospodarstwo B (2,8 l siary sondą) (1,9 l siary z butelki) IgG w siarze (g/litr) Besser i wsp. (1991)

6 Ilość próbek siary < 50 g IgG/L Gulliksen i wsp. (2008) IgG w siarze, g/litr Norwegia; 1250 krów; rasa norweska czerwona; 119 stad 57.8 % poniżej 50 g IgG/litr!!!

7 Skład siary Składnik Siara Mleko pełne Ca (g/kg s.m.) 9,70-19,85 9,50 P (g/kg s.m.) 9,79-19,85 7,60 Mg (g/kg s.m.) 1,26-3,23 1,00 Cl (g/kg s.m.) 4,97 9,20 K (g/kg s.m.) 5,37-12,72 11,20 Na (g/kg s.m.) 1,80-6,85 3,80 Witamina A S (g/kg s.m.) 4,86-9, ,20 Zn (mg/kg s.m.) 61,20-193, ,00-38,00 Cu (mg/kg s.m.) 0,71-1, ,10-1,10 Mn (mg/kg s.m.) 0,00-0, ,20-0,40 Fe (mg/kg s.m.) 9,29-40, ,00 Se (mg/kg s.m.) 0,15-0, ,02-0,15 Co (mg/kg s.m.) 0, ,004-0,005 I (mg/kg s.m.) ,10-0,20 Wit. E (IU/kg s.m.) Min. Tiamina (mg/kg s.m.) ,65 1,22 Wit. A (IU/kg s.m.) Wit. D (IU/kg s.m.) IU/kg s.m. Średnio Max. Ryboflawina (mg/kg s.m.) 12,68-20,04 4,72 Pirydoksyna (mg/kg s.m.) 0,00-0,44 - Kw. pantotenowy (mg/kg s.m.) 6,88 12,25 Niacyna (mg/kg s.m.) 0,00-35,47 2,57 Biotyna (mg/kg s.m.) 0,03-0,09 0,06 Kw. Foliowy (mg/kg s.m.) 0,03 0,006 Kobalamina (mg/kg s.m.) 10,49-24,38 0,02 Cholina (mg/kg s.m.) 7327,65 443,69 Wit. C (mg/kg s.m.) 8105, ,02 Przykład zmienności składu siary wg Abdelrahmann i Kincaid (1995), Foley i Otterby (1978), Kehoe i wsp. (2007), NRC (2001)

8 Siara jest bogatym źródłem wielu biologicznie aktywnych składników, takich jak: insulina, IGF-1, IGF-2, czy hormon wzrostu

9 Siara dobrej jakości Minimum 50 g immunoglobulin/litr Immunoglobuliny specyficzne przeciw patogenom znajdującym się w środowisku Bogata w białko, tłuszcz, witaminy, składniki mineralne i inne biologicznie aktywne Wolna od takich patogenów jak paratuberkuloza, mykoplazma, salmonella itp. Mała zawartość bakterii (< CFU/ml)

10 2. Długość okresu zasuszenia

11 Immunoglobuliny w siarze (IgG 1 ) Transport z krwi lub lokalna produkcja w gruczole Proporcje tych dwóch źródeł (?) Rozpoczyna się 4-5 tygodni przed wycieleniem i nasila w ostatnich 2 tygodniach ciąży Może być procesem szybkim (?) Proces regulowany obwodowo (hormony) i lokalnie w gruczole mlekowym (?) Gwałtownie kończy się w momencie porodu

12 Immunoglobuliny w siarze (IgG 1 ) Inicjacja siarogenezy IgG 1 o estrogeny 1 miesiąc przed porodem Y Receptor IgG 1 o kortykosteroidy, GH, prolaktyna 1 tydzień przed porodem IgG 1 o progesteron 1-2 dni przed porodem IgG 1 Pęcherzyk mleczny IgG 1 o Regulacja lokalna (?) Zakończenie siarogenezy o Poród o Kortykosteroidy (?)

13 Spokój w okresie zasuszenia

14 Immunoglobuliny w siarze (IgG 1 ) Baumrucker i wsp. (2016)

15 Immunoglobuliny (mg/ml) IgG w siarze Zalecane minimum 4 tygodnie zasuszenia 0 dni 30 dni 60 dni Okres zasuszenia Mayasari i wsp. (2015)

16 Prawdopodobieństwo niedoboru odporności biernej cieląt zwiększało się gdy okres zasuszenia wydłużał się z 60 do 90 dni (!) Im dłuższy okres zasuszenia tym większa objętość pierwszej siary (a więc potencjalnie gorsza jej jakość) Besser i wsp. (1991), Pritchett i wsp. (1991)

17 % próbek siary Puszczanie mleka przed wycieleniem < 50 g Ig/litr Brak Niewielkie Duże Reschke i wsp. (2017)

18 Puszczanie mleka przed wycieleniem Rzadsze u krów w trzeciej i kolejnej laktacji Duży wpływ krowy: budowa wymienia, szybkość oddawania mleka, wydajność mleczna Brak powiązania z hipokalcemią a także innymi chorobami występującymi po porodzie (np. zatrzymanie łożyska) Niewielki wpływ czynników środowiskowych (zależnych od hodowcy) Klaas i wsp. (2005, Reschke i wsp. (2017), Mahjoubi i wsp. (2018)

19 3. Żywienie w okresie zasuszenia

20 IgG 1 w surowicy (mg/ml) Żywienie matki a odporność Krowy mamki bierna cieląt IgG w siarze (g/litr) 100% pokrycia potrzeb pokarmowych 57% pokrycia potrzeb pokarmowych 100% pokrycia potrzeb Czas (h) 57% pokrycia potrzeb Stężenie IgG w surowicy krwi cieląt Hough i wsp. (1990)

21 IgG (g/litr) Żywienie białkowe a jakość siary Dotyczy dawki przed porodem (21 dni przed wycieleniem) ,7% BO/36% RUP 14,7% BO/40% RUP Dawka, P = 0,51 Wycielenie, P = 0,27 Interakcja, P = 0,93 0 Pierwiastki Wieloródki Zawartość białka w dawce większa, a także mniejsza od zalecanej (nawet 9% s.m.) nie ma istotnego wpływu na zawartość immunoglobulin w siarze Santos i wsp. (2001)

22 Żywienie energetyczne a jakość siary a ab b P = 0, P = 0,40 Objętość (kg) IgG (g/litr) 100% 125% 150% Procent pokrycia potrzeb energetycznych przed porodem P = 0,04 a ab Insulina (µu/ml) Dodatkowo większe pobranie energii to większa produkcja tłuszczu w siarze b Mann i wsp. (2016)

23 Uwaga na przekarmianie krów zasuszonych! w tym na nadmiar energii w dawce przed porodem

24 ng/ml Witamina B 12 w siarze ab a b Siara Mleko - 11 dzień laktacji Mleko - 39 dzień laktacji HE CE IE HE = nadmiar energii w dawce CE = limitowane (kontrolowane) pobranie energii w dawce IE = limitowane (kontrolowane; 29 dni) pobranie energii a potem nadmierne pobranie energii Duplessis i wsp. (2015)

25 Witamina A i E są w niewielkim stopniu transportowane przez łożysko Przyjmuje się, że pobranie witaminy A i E z siarą wpływa na ich zapasy w organizmie cieląt w pierwszych tygodniach życia

26 µg/100 ml Witamina A w siarze Wycielenie 3 dzień laktacji Kontrola 1 mln IU wit. A/dzień Spielman i wsp. (1947)

27 µg/100 ml osocza Witamina A we krwi cieląt Kontrola Wit. A + D dodawane do siary Przed pobraniem siary 24 h 72 h Ważne zgromadzenie odpowiednich zapasów w wątrobie Bouda i wsp. (1980)

28 µg/g Witamina E w siarze Nie istotne P = 0, µg/g tłuszczu 0 α-tokoferol w siarze α-tokoferol w tłuszczu siary 0 Kontrola Dodatek witaminy E do dawki przed porodem Weiss i wsp. (1990)

29 Wpływ organicznych form Cu, Zn i Mn P < 0,01 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 P = 0,08 Ca (g/litr) IgG (g/litr) 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 P = 0,08 Mg (g/litr) Siarczany Helaty Brak wpływu na zawartość mikropierwiastków w siarze Formigoni i wsp. (2011)

30 Niedobory witamin i składników mineralnych u krów zasuszonych są obecnie mało prawdopodobne ze względu na powszechne stosowanie odpowiednich dodatków w dawce Pobranie związków mineralnych przez maciorki 2-3 krotnie przekraczające zapotrzebowanie zmniejszało wchłanianie immunoglobulin u jagniąt! Boland i wsp. (2005)

31 Nadmiar składników mineralnych przed porodem (badania na owcach) IgG we krwi (g/litr) Efektywność wchłaniania IgG (%) Kontrola Nadmiar mineralnych w dawce Boland i wsp. (2005)

32 IgG w siarze (g/litr) Efekt chronionej choliny Dawka bez choliny Dawka z chronioną choliną Nadmierne żywienie energetyczne Żywienie na poziomie bytowym Dawka, P = 0,73 Cholina, P = 0,03 Interakcja, P = 0,73 17,3 g chlorku choliny/dzień (60 g dodatku chronionej choliny/dzień) Zenobi i wsp. (2018)

33 4. Zdrowie krów

34 Zdrowie wymion a skład siary IgG2 (mg/ml) Witamina A (µg/g) Witamina E (µg/g) Sucha masa (%) 23 < > Komórki somatyczne w mleku Kehoe i wsp. (2011)

35 Zdrowie krów a jakość siary Szczepienie krów (E. coli, rotawirusy, koronawirusy) Min 3 tygodnie przed porodem (uwaga na długość okresu zasuszenia!) Dobrać program szczepień z lek. wet. Nie stosować siary od krów zarażonych paratuberkulozą, salmonellą, maykoplazmą, BVD itp. Badać krowy (!) Nie stosować siary z oznakami mastitis Mastitis nie zmniejsza ilości Ig w siarze Zmniejsza ilość produkowanej siary, zawartość białka i tłuszczu w siarze

36 5. Stres cieplny

37 litry Wpływ stresu cieplnego IgG, g/litr Wpływ stresu cieplnego na jakość siary (zawartość immunoglobulin) jest niejednoznaczny. 0 Ilość siary Jakość siary 0 Niechłodzone krowy Chłodzone krowy Adin i wsp. (2009)

38

39 Doświadczenie 1 Doświadczenie 2 Humoralna odpowiedź immunologiczna cieląt Siara od krów poddanych stresowi cieplnemu ma defekt

40 6. Dzień porodu

41 Koncentracja IgG w siarze, g/litr Objętość siary a jej jakość Objętość siary, litry Kehoe i wsp. (2011)

42 Koncentracja IgG 1 w siarze (mg/ml) Masa IgG 1 wydzielona w siarze (g) Objętość siary a jej jakość Objętość siary (litry) Nie ma zależności pomiędzy ilością wyprodukowanej siary a zawartością w siarze IgG (jej jakością) (!) Baumrucker i wsp. (2010)

43 IgG g/l Czas zdojenia pierwszej siary od krowy a jej jakość Czas zdojenia siary od porodu (godz.) Zdoić siarę do 6-8 h po wycieleniu Moore i wsp. (2005)

44 % gospodarstw Czas zdojenia pierwszej siary < 100 krów krów > 200 krów Wielkość gospodarstwa Zdojenie siary po porodzie: < 1 h 1 do 2 h 2 do 6 h > 6 h Reschke i wsp. (2017)

45 Zbyt późne zdajanie siary wydaje się być główną przyczyną narzekania na niską jakość siary krów rasy HF

46 Ocena ilości IgG w siarze

47 Podsumowanie Okres zasuszenia powinien być nie krótszy niż 4 tygodnie oraz nie dłuższy niż 8 tygodni Dbać o pokrycie potrzeb pokarmowych ale także nie przekarmiać krów Zapobiegać stresowi cieplnemu Prowadzić przemyślany program szczepienia krów i badania ich w kierunku chorób zakaźnych Jak najszybciej zdoić siarę od krowy po porodzie

48 Dziękuję za uwagę