Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. z dnia 28 kwietnia 2011 r. VII Sa/Wa 2208/10

Transkrypt

1 AIRLAW.PL Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 kwietnia 2011 r. VII Sa/Wa 2208/10 Bożena Więch-Baranowska /przewodniczący/ Jolanta Augustyniak-Pęczkowska Leszek Kamiński /sprawozdawca/ Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Bożena Więch Baranowska, Sędzia WSA Jolanta Augustyniak Pęczkowska, Sędzia WSA Leszek Kamiński (spr.), Protokolant Spec. Eliza Jędrasik, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2011 r. sprawy ze skargi R. z siedzibą w D. na decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia [...] września 2010 r. znak: [...] w przedmiocie stwierdzenia naruszenia przez przewoźnika lotniczego przepisów rozporządzenia 261/2004/WE skargę oddala. Uzasadnienie Decyzją z dnia [...] maja 2010 r., Nr [...], Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego, zw. dalej Prezesem ULC, na podstawie art. 205b ust. 1 pkt 2 oraz art. 209b ust. 3-5 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. z 2006 r., Nr 100, poz. 696, ze zm.), zw. dalej Prawem lotniczym, po rozpatrzeniu skargi J. de V. i M. K. przeciwko przewoźnikowi lotniczemu R., zw. dalej R., stwierdził naruszenie przez przewoźnika lotniczego R. art. 14 ust. 2 rozporządzenia Nr [...] Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie nr 295/91 (Dz. U. UE L 46 z dnia 17 lutego 2004 r.), zw. dalej rozporządzeniem, poprzez nieskuteczne poinformowanie pasażerów o przysługujących im prawach, w związku z odwołaniem lotu nr [...] z G. do D. w dniu [...] listopada 2009 r. Ponadto ustalił termin usunięcia ww. nieprawidłowości w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji.w uzasadnieniu Prezes ULC wskazał, że w wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego w niniejszej sprawie ustalił, że przewoźnik lotniczy R. odwołał ww. lot z powodu warunków meteorologicznych, które uniemożliwiały wykonanie tego lotu. W jego ocenie złe warunki meteorologiczne nad 1

2 lotniskiem w G. były nadzwyczajną okolicznością, której przewoźnik nie mógł uniknąć, pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Z tego względu organ stwierdził brak obowiązku wypłacenia przez ww. przewoźnika odszkodowania, o którym mowa w art. 7 ust. 1 lit. a w związku z art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia, a tym samym stwierdził brak naruszenia tych przepisów. Ponadto, wobec potwierdzenia w skardze okoliczności zwrotu przez przewoźnika kosztów biletów, Prezes ULC stwierdził brak naruszenia przez R. art. 8 ust. 1 lit. a w związku z art. 5 ust. 1 lit. a rozporządzenia. Co do żądania przez pasażerów zwrotu kosztów wynajętej taksówki, którą dotarli do miejsca docelowego, w ocenie organu przejazd ten nie był uzgodniony z przewoźnikiem R.. Pasażerowie powinni najpierw skontaktować się z przewoźnikiem celem rozważenia przyjęcia oferty przelotu alternatywnego zaproponowanego przez tego przewoźnika. Wówczas, przyjmując taką ofertę jednocześnie nabyliby prawo do opieki, tj. hotelu, dojazdu, posiłków i napojów. Odstępując od umowy bez konsultacji z przewoźnikiem, per facta concludentia rezygnują z przelotu i nabywają jedynie uprawnienie do zwrotu kosztu niewykorzystanego biletu. Rozporządzenie nie daje pasażerom uprawnień do zwrotu kosztu przejazdów do miejsca docelowego innym środkiem transportu, niż drogą lotniczą. Zwrotu innych poniesionych kosztów pasażerowie mogą dochodzić w drodze postępowania sądowego. Powołując się na obowiązki przewoźnika, które wynikają z art. 9 ust. 1 i 2 w związku z art. 5 ust. 1 lit. b rozporządzenia, Prezes ULC wskazał, że ze skargi wynika, iż pasażerowie nie zostali poinformowani o prawie do hotelu i posiłków, sami zorganizowali przejazd oraz wyżywienie. Przewoźnik w toku postępowania administracyjnego odmówił zwrotu pasażerom kosztów poniesionych na noclegi, dojazdy, i posiłki, gdyż jak wskazał, pasażerowie odstępując od umowy z przewoźnikiem, zrezygnowali automatycznie z prawa do opieki. Zgodnie z Motywem 13 Preambuły do rozporządzenia, pasażerowie, których loty zostały odwołane, powinni mieć możliwość otrzymania zwrotu należności za ich bilety albo oferty zmiany trasy podróży na satysfakcjonujących warunkach, a w czasie oczekiwania na późniejszy lot powinni zostać otoczeni należytą opieką. Celem rozporządzenia było zatem otoczenie opieką pasażerów, którzy czekają na opóźnione albo alternatywne rejsy. W powyższym przypadku pasażerowie zrezygnowali z przelotu alternatywnego. Jeżeli pasażerowie ponieśli dodatkowe koszty związane z odwołaniem lotu, jedyną drogą do dochodzenia ich zwrotu jest postępowanie na drodze cywilnej przed sądem powszechnym. W związku tym Prezes ULC stwierdził brak naruszenia art. 9 ust. 1 i 2 w związku z art. 5 ust. 1 lit. b rozporządzenia. Ponadto organ wskazał, że zgodnie z art. 14 rozporządzenia, obsługujący przewoźnik lotniczy, który odwołuje lot, ma obowiązek wręczenia pasażerom, których to dotyczy, pisemną informację o przepisach na temat odszkodowania i pomocy przysługującej zgodnie z rozporządzeniem. Pasażer otrzymuje również pisemną informację o sposobach skontaktowania się z wyznaczonym organem krajowym, właściwym do rozpatrywania skarg na naruszenie przez przewoźnika lotniczego postanowień rozporządzenia. W skardze pasażerowie podnieśli, że nie zostali poinformowani o przysługujących im prawach. Przewoźnik w piśmie z dnia 7 kwietnia 2010 r. poinformował, że pasażerowie, zgodnie z art. 14 ust. 1 rozporządzenia, powinni poprosić obsługę o ulotkę informującą o przysługujących prawach. Tego dnia agenci na 2

3 lotnisku mieli dostępne ulotki. Kontrole przeprowadzone na lotnisku w G. w 2009 r. potwierdziły, że na stanowiskach odpraw są na stałe umieszczone informacje, o których mowa w art. 14 ust. 1 rozporządzenia. Zgodnie z art. 209b ust. 4 Prawa lotniczego, nie wymierza się kary, o której mowa w pkt 1.4 załącznika nr 2 do ustawy, jeżeli przewoźnik, pomimo zaniedbania obowiązku informowania pasażerów o przysługujących im prawach, wykonał wszystkie pozostałe obowiązki wynikające z rozporządzenia Nr 261/2004/WE. Z tych względów Prezes ULC odstąpił też od wymierzenia kary przewoźnikowi, jednak stwierdził naruszenie art. 14 ust. 2 rozporządzenia. W jego ocenie z całokształtu materiału dowodowego wynika, iż pasażerowie nie byli należycie poinformowani o przysługujących im prawach, tak by mogli z nich skutecznie skorzystać. Zgodnie z Motywem 20 Preambuły do rozporządzenia, pasażerowie powinni zostać w pełni poinformowani o ich prawach wynikających z odmowy przyjęcia na pokład oraz odwołania lub dużego opóźnienia ich lotów, tak by mogli skutecznie korzystać z przysługujących im praw. A zatem nieznajomość przepisów spowodowała poniesienie przez pasażerów dodatkowych kosztów w postaci przejazdu taksówką do miejsca docelowego oraz posiłków. Przewoźnik powinien zwróć szczególną uwagę na obcokrajowców, którzy mogą nie zrozumieć pouczeń personelu oraz powinien informować ich o prawach tak, by mogli oni z nich skutecznie skorzystać bez potrzeby narażania się na dodatkowe koszty. W takim przypadku Prezes ULC odstąpił od zastosowania art. 209b ust. 5 Prawa lotniczego, zgodnie z którym domniemywa się, że pasażerowie zostali poinformowani o przysługujących im prawach. W związku z powyższym, stwierdził naruszenie art. 14 ust. 2 rozporządzenia. Z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy wystąpił R., podnosząc zarzuty naruszenia art. 205b ust. 1 pkt 2, art. 209b ust. 4 i 5 Prawa lotniczego, art. 14 ust. 2 rozporządzenia, a także art. 7, 77 i ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071, ze zm.), zw. dalej k.p.a. Decyzją z dnia [...] września 2010 r., znak: [...], Prezes ULC, na podstawie art pkt 1 k.p.a., utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia drugoinstancyjnego organ wskazał, że z akt sprawy wynika, że zarówno J. de V., jak i M. K. zaproponowano zmianę planu podróży, na porównywalnych warunkach, do ich miejsca docelowego, w najwcześniejszym możliwym terminie, tj. w dniu 10 listopada 2009 r. albo w późniejszym, tj. 12 listopada 2009 r. Żadna z tych propozycji nie była dla pasażerów satysfakcjonująca, stąd podjęli oni decyzję o rezygnacji z przelotu za zwrotem pełnego kosztu biletu. Przewoźnik zaakceptował wybór pasażera. Pasażer, wybierając zwrot pełnego kosztu niewykorzystanego biletu w zamian za rezygnację z lotu, dokonał wyboru, o którym mowa w art. 8 ust. 1 rozporządzenia. Prezes ULC stwierdził, że w tym zakresie przewoźnik nie naruszył przepisów rozporządzenia w powyższym zakresie. Ponadto organ stwierdził, że z całokształtu materiału dowodowego, a w szczególności z faksu z dnia 15 lutego 2010 r. wynika, iż zarówno J. de V., jak i M. K. nie została zaoferowana pomoc w postaci możliwości otrzymania bezpłatnego posiłku bądź zakwaterowania w hotelu, jak również nie zostali oni poinformowani o możliwości skorzystania z bezpłatnych rozmów telefonicznych, dalekopisów i przesyłek faksowych lub owych. Ponieważ 3

4 pasażerowie nie oczekiwali na lot alternatywny przewidziany na dzień 10 lub 12 listopada 2009 r., pomoc w postaci opieki polegającej na otrzymaniu posiłków i zakwaterowaniu w hotelu nie była konieczna. Jednakże w sytuacji odwołania lotu nie zaoferowano pasażerom pomocy w postaci możliwości skorzystania z bezpłatnych rozmów telefonicznych, dalekopisów i faksów. Z uwagi na treść art. 139 k.p.a., zgodnie z którym organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny, Prezes ULC stwierdził naruszenie przepisów art. 5 ust. 1 lit. b i art. 9 ust. 1 (oraz Motywu 13 Preambuły) rozporządzenia w powyższym zakresie i jednocześnie odstąpił od wymierzenia kary przewidzianej w załączniku nr 2 Prawa lotniczego. W ocenie organu bezpośrednią przyczyną odwołania przedmiotowego lotu było wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności (zła pogoda). Stąd Prezes ULC stwierdził, iż w przedmiotowym przypadku R. dowiódł, iż odwołanie lotu nr [...] spowodowane było zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć, pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, a tym samym przewoźnik nie był zobowiązany wypłacić każdemu z pasażerów tego lotu odszkodowania w kwocie 250 (jej równowartości w walucie polskiej). Z uwagi na powyższe, stwierdzono w powyższym zakresie brak naruszenia prawa przez przewoźnika lotniczego, tj. art. 5 ust. 1 lit. c i art. 5 ust. 3 (oraz Motywu 14 Preambuły) rozporządzenia. Prezes ULC, powołując się na treść art. 14 ust. 1-3 rozporządzenia wskazał, że jest mu znany z urzędu fakt (utrwalony w dokumentacji fotograficznej sporządzonej przez pracowników tutejszego urzędu w dniach: 24 sierpnia 2007 r., 11 kwietnia 2008 r., 3 kwietnia 2009 r.), iż na pulpicie w punkcie odpraw pasażerów umieszczona jest w sposób stały w miejscu widocznym dla pasażerów czytelna informacja zawierająca w języku polskim oraz w oraz w międzynarodowym języku lotnictwa cywilnego, tj. w języku angielskim, tekst. wskazany w art. 14 ust. 1 rozporządzenia. Organ wskazał, że z pisma zarządu spółki z o.o. G. z dnia 7 lipca 2010 r. wprost wynika, iż informacja ta była umieszczona na ww. pulpicie również w dniu [...] listopada 2009 r. W ocenie Prezesa ULC nie można przepisu art. 14 ust. 2 rozporządzenia przyjmować w oderwaniu od brzmienia przepisów ust. 1 i 3 tego artykułu. Obowiązek, o którym mowa w ust. 2 jest bowiem wprost logicznie powiązany z obowiązkiem, o którym mowa w ust. 1 i stanowi de facto swoistą procedurę informowania pasażerów o przysługujących im prawach. Z wykładni art. 14 wynika wprost, iż przewoźnik, po pierwsze powinien zadbać o to, aby w punkcie odpraw pasażerów była umieszczona w miejscu widocznym dla pasażerów czytelna informacja zawierająca tekst, o którym mowa w art. 14 ust. 1 rozporządzenia, po drugie w stanie faktycznym odmowy przyjęcia na pokład, odwołania lotu oraz opóźnienia lotu o co najmniej dwie godziny, przewoźnik powinien wręczyć każdemu pasażerowi, którego to dotyczy, pisemną informację o przepisach na temat odszkodowania i pomocy zgodnie z rozporządzeniem, po trzecie rozporządzenie przewiduje, iż w przypadku osób niewidomych i niedowidzących, informacje, o których mowa powyżej, mogą być przekazane w inny, niekoniecznie pisemny sposób. W ocenie organu z treści skargi ani z pozostałego materiału dowodowego zebranego w sprawie nie wynika, aby przewoźnik dopełnił wszystkich obowiązków, wskazanych powyżej, w stosunku do pasażerów. 4

5 Również przewoźnik nie zdołał udowodnić, iż ze wszystkich wskazanych w art. 14 rozporządzenia obowiązków wywiązał się należycie. W postępowaniu w drugiej instancji stwierdzono więc zarówno naruszenie przez przewoźnika obowiązku informacyjnego, jak i brak należytej opieki (np. możliwość skorzystania z bezpłatnych telefonów, faksów bądź a), którą przewoźnik winien był zapewnić pasażerom odwołanego lotu. Niedopełnienie powyższych obowiązków i brak zaoferowania pomocy w postaci opieki w czasie oczekiwania na alternatywny lot, w ocenie Prezesa UCL, miało oczywisty wpływ na decyzję pasażerów co do sposobu kontynuowania podróży oraz naraziło ich na poniesienie dodatkowych kosztów, aby dotrzeć do celu podróży. Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożył R., wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji pierwszoinstancyjnej oraz zwrot kosztów postępowania wg norm przepisanych. W skardze zarzucono naruszenie art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 261/2004/WE, poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że niezależnie od poinformowania pasażerów o możliwości uzyskania ulotek o przysługujących im prawach oraz udostępnienia takich ulotek, przewoźnik lotniczy obowiązany jest takie ulotki wręczyć wszystkim pasażerom odwołanych lub opóźnionych lotów. Ponadto zarzucono naruszenie art. 5 ust. 1 lit. b w związku z art. 9 ust. 2 rozporządzenia poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że pasażerom odwołanych lub opóźnionych lotów przysługuje opieka (prawo do dwóch rozmów telefonicznych, dalekopisów, przesyłek faksowych lub wiadomości ) niezależnie od tego czy oczekują na późniejszy lot czy też nie. W ocenie strony skarżącej organ naruszył także art. 205b ust. 1 pkt 2 Prawa lotniczego poprzez jego błędne zastosowanie i stwierdzenie naruszenia prawa przez przewoźnika lotniczego, które w istocie nie miało miejsca. W odpowiedzi na skargę Prezes ULC podtrzymał dotychczasowe stanowisko i wniósł o oddalenie skargi. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje. Zgodnie z art. 1 1 ustawy z dna 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że wykonywana kontrola polega na weryfikacji decyzji lub postanowienia organu administracji publicznej z punktu widzenia obowiązującego prawa materialnego i procesowego. Skarga nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ zaskarżonej decyzji nie można zarzucić naruszenia przepisów prawa w stopniu uzasadniającym ich uchylenie. Zasadniczym zarzutem skargi było naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię, tj. naruszenie art. 14 ust. 2 rozporządzenia Nr 261/2004/WE, poprzez przyjęcie, że niezależnie od poinformowania pasażerów o możliwości uzyskania ulotek o przysługujących im prawach oraz udostępnienia takich ulotek, przewoźnik lotniczy obowiązany jest takie ulotki wręczyć wszystkim pasażerom odwołanych lub opóźnionych lotów, a nie tylko tym, którzy z taką prośbą się zwrócą. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, w składzie orzekającym w tej sprawie, uznał, że Prezes ULC, prawidłowo w zaskarżonej decyzji zastosował przepis art. 14 ust. 2, a mianowicie, iż pomimo uprzedzenia pasażerów przez stosowne obwieszczenia, a nawet zamieszczenie stosownej informacji na kartach pokładowych pasażerów, że mogą domagać się wręczenia im pouczenia o ich prawach, przewoźnik w sytuacji, w której 5

6 dochodzi do zdarzenia polegającego na odwołaniu lotu ma obowiązek wręczyć zgodnie z ust. 2 art. 14 ww. rozporządzenia informację o przysługujących mu prawach. Artykuł 14 rozporządzenia składa się z trzech części określających obowiązki przewoźników lotniczych w zakresie informowania pasażerów. Część pierwsza przepisu (ust. 1) ustanawia obowiązek umieszczenia w miejscu widocznym dla pasażerów czytelnej informacji zawierającej określony w przepisie tekst informacyjny. W drugiej części art. 14 (ust. 2) rozporządzenia nałożono na przewoźnika obowiązek wręczenia pisemnej informacji na temat odszkodowania i przysługującej pomocy każdemu pasażerowi, któremu odmówiono przyjęcia na pokład lub którego lot został odwołany albo dotkniętego opóźnieniem o co najmniej dwie godziny. Zagadnieniem, które poddaje pod rozwagę skarżący przewoźnik, jest odczytanie normatywnej treści wymienionych przepisów w taki sposób, iż cześć druga art. 14 ma zastosowanie tylko wówczas, kiedy pasażer, dotknięty którąś z okoliczności stanowiących ewentualną podstawę odpowiedzialności przewoźnika, zwróci się z prośbą do tego przewoźnika o wręczenie mu pisemnej informacji, o której mowa w art. 14 ust. 2 rozporządzenia, natomiast organ wydający decyzję stoi na stanowisku, iż obowiązek wręczenia pisemnej informacji o przysługujących pasażerowi prawach (w tym przypadku wynikających z odwołania lotu) spoczywa na przewoźniku, niezależnie od wykonania przez niego obowiązku zamieszczenia w punkcie odpraw pasażerów informacji o możliwości poproszenia obsługi o tekst określający przysługujące prawa. Rozporządzenie Nr 261/2004/WE, jak wynika z jego Preambuły, zostało uchwalone z tego powodu, iż poprzednio obowiązujące rozporządzenie Rady (EWG) Nr 295/91 z dnia 4 lutego 1991 r. ustanawiające wspólne zasady systemu odszkodowań dla pasażerów, którym odmówiono przyjęcia na pokład w regularnych przewozach lotniczych okazało się nieskuteczne w zakresie ochrony pasażerów, gdyż pomimo tego uregulowania liczba pasażerów, którym odmówiono przyjęcia na pokład wbrew ich woli pozostaje zbyt wysoka, podobnie jak liczba pasażerów poszkodowanych odwołaniem lotu bez uprzedzenia oraz dużymi opóźnieniami (motyw 4). Celem rozporządzenia Nr 261/2004/WE stało się zatem podniesienie standardów ochrony zarówno poprzez wzmocnienie praw pasażerów, jak i zapewnienie przewoźnikom lotniczym działalności w ujednoliconych warunkach na zliberalizowanym rynku (motyw 4), natomiast oczekiwanym przez prawodawcę wspólnotowego skutkiem rozporządzenia Nr 261/2004/WE jest to, aby pasażerowie zostali w pełni poinformowani o ich prawach wynikających z odmowy przyjęcia na pokład oraz odwołania lub dużego opóźnienia ich lotów, tak by mogli skutecznie korzystać z przysługujących im praw (motyw 20).Dodać trzeba, że orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości uczyniło już wspomniane rozporządzenie przedmiotem swoich ocen. Wyrokiem Trybunału w Wielkiej Izbie z dnia 10 stycznia 2006 r. w sprawie C-344/04 w trybie prejudycjalnym, na wniosek m.in. European Low Fares Airline Association (ELFAA), reprezentującego niskokosztowe linie lotnicze, orzeczono, że analiza przedstawionych pytań nie wykazała niczego, co mogłoby wpłynąć na ważność przepisów art. 5, 6 i 7 rozporządzenia Nr 261/2004/WE.W obszernym uzasadnieniu orzeczenia Trybunał stwierdził, że bezpośrednim celem prawodawcy wspólnotowego, jak wynika z czterech pierwszych 6

7 motywów rozporządzenia Nr 261/2004/WE, jest podniesienie poziomu ochrony pasażerów poszkodowanych wskutek odwołania lub dużego opóźnienia lotów, poprzez naprawienie, w ujednolicony i natychmiastowy sposób, niektórych szkód przez nich poniesionych (pkt 82 uzasadnienia). Ponadto Trybunał, odpowiadając na zarzut ELFAA twierdzącego (pkt 94 uzasadnienia), że reprezentowane przez nią niskokosztowe linie lotnicze zostały potraktowane w dyskryminujący sposób, gdyż środki przewidziane w tych artykułach nakładają takie same obowiązki na wszystkich przewoźników lotniczych, bez rozróżnienia ze względu na ich politykę cenową i usługi, które oferują, stwierdził, że szkody ponoszone przez pasażerów transportu lotniczego w przypadku odwołania lub dużego opóźnienia lotu są podobne, niezależnie od tego, z którymi liniami lotniczymi zawarli oni umowę i pozostają bez związku z polityką cenową tych linii. Zatem prawodawca wspólnotowy był zobowiązany do potraktowania w ten sam sposób wszystkich spółek lotniczych, nie naruszając zasady równości w odniesieniu do celu rozporządzenia Nr 261/2004/WE, to jest zwiększenia ochrony wszystkich pasażerów transportu lotniczego (pkt 98).Ponadto z opinii Rzecznika Generalnego, przedstawionej przed wspomnianym orzeczeniem Trybunałowi w dniu 8 września 2005 r., dodatkowo można wyczytać, że ustawodawca wspólnotowy uwzględnił, że pasażerowie pozostają uzależnieni od sprawności i dobrej woli linii lotniczych w przypadku wystąpienia niepomyślnych okoliczności; że przewoźnicy są znacznie lepiej poinformowani o lotach niż pasażerowie, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji; oraz że przewoźnicy są w lepszej sytuacji, aby udzielić pomocy i zapewnić opiekę, a nadto, że instytucje wspólnotowe wskazały, że brak informacji może łatwo prowadzić do nadużywania odstępstwa wynikającego z nadzwyczajnych okoliczności, i pozostawiania pasażerów ich losowi. To samo tyczy się sytuacji, gdy przyczyna opóźnienia jest niepewna albo opóźnienie można przypisać więcej niż jednej przyczynie (tezy 124 i 125 uzasadnienia opinii Rzecznika Generalnego).Uwzględniając powyższe tezy orzeczenia Trybunału i stanowisko Rzecznika Generalnego, a także wymienione wcześniej założenia rozporządzenia i oczekiwany przez Wspólnoty skutek tej regulacji, dojść trzeba do wniosku, iż przepisy rozporządzenia są dostatecznie jasne, nie wymagają też innego rozumienia treści art. 14 ust. 2 rozporządzenia niż to, które wynika wprost z jej literalnego znaczenia tej normy, wobec czego nie zachodzi potrzeba zwracania się w tej sprawie z pytaniem prejudycjalnym dla rekonstrukcji prawnej znaczenia normy zawartej w art. 14 tegoż rozporządzenia. W ramach postępowania w trybie prejudycjalnym jedynie do sądu krajowego należy określenie przedmiotu pytań, które zamierza skierować do Trybunału. Jedynie bowiem do sądów krajowych, przed którymi zawisł spór i na których spoczywa odpowiedzialność za orzeczenie, które ma zostać wydane, należy dokonanie oceny, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, tak niezbędności orzeczenia prejudycjalnego dla wydania przez nie wyroku, jak i znaczenia dla sprawy pytań, które kierują do Trybunału (por. Wyrok TS z dnia 30 listopada 2006 r., sygn. akt C- 376/05).Normę ujętą w art. 14 ust. 2 rozporządzenia Nr 261/2004/WE należy odczytywać zgodnie z jej literalnym brzmieniem, iż każdemu pasażerowi, któremu odmówiono przyjęcia na pokład lub którego lot został odwołany, albo dotkniętego opóźnieniem o co najmniej dwie godziny, przewoźnik ma obowiązek wręczyć pisemną 7

8 informację na temat odszkodowania i przysługującej pomocy. Dopiero wówczas, a nie na skutek obwieszczenia w punkcie odpraw o możliwości uzyskania informacji o przysługujących prawach, istnieje pewność, że do pasażera dotarła pełna informacja o przysługujących mu prawach, a zatem, że zrealizowany został cel wymienionego przepisu rozporządzenia. Skutek zaś w postaci pełnej informacji o przysługujących prawach nie następuje wówczas, kiedy pasażer poweźmie wiadomość, że może uzyskać taką informację (tylko bowiem taki skutek wywołuje obwieszczenie w punkcie odpraw lub w karcie pokładowej), lecz dopiero wówczas, kiedy doręczona mu zostanie informacja o przysługujących prawach. Wobec powyższego, obowiązek zamieszczenia przez przewoźnika ogłoszenia w punkcie odpraw o tym, że pasażerowie mogą domagać się informacji o przysługujących im prawach należy rozumieć z jednej strony jako realizację ogólnego obowiązku informacyjnego, z drugiej zaś zapewnia kontrolę pozwalającą pasażerowi, któremu nie zostanie wręczona pełna informacja o przysługujących mu prawach, domagać się wręczenia mu pełnej informacji. Z powyższych względów nie jest wystarczające, jak podnosi to skarżący, ograniczenie obowiązków przewoźnika do zamieszczenia informacji w punkcie odpraw, a także nie jest wystarczające umieszczenie w karcie pokładowej informacji, że pasażer może zwrócić się o doręczenie mu informacji o przysługujących mu prawach. Nawet zapoznanie się z taką informacją nie czyni zadość wymaganiu poinformowania pasażera o przysługujących mu prawach, gdyż pasażer, co najwyżej wie z takiej informacji, że może domagać się udzielenia mu pełnej informacji. Nie chodzi bowiem prawodawcy wspólnotowemu o to, jak przedstawia to skarżący, aby pasażer dotknięty określoną w dyspozycji normy prawnej dolegliwością mógł dokonać wyboru, czy chce uzyskać pełną informację o przysługujących mu prawach, lecz o to, aby - po wręczeniu mu pełnej informacji o przysługujących mu prawach, w tym prawie do odszkodowania i innych świadczeń - mógł dokonać wyboru, czy chce zadośćuczynienie za szkodę uzyskać, czy też nie. Wyboru takiego może zaś dokonać dopiero, gdy informacja o przysługujących uprawnieniach zostanie mu wręczona. Z tych względów, w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, nie można zaakceptować tezy skarżącego, że to od woli pasażera zależy, czy otrzyma pełną informację, prosząc o dostarczenie informacji zawierającej pouczenie o przysługujących mu prawach nazywanej przez skarżącego przewoźnika ulotką. W odniesieniu do obowiązku nałożonego na przewoźników przez ust. 2 art. 14, nie jest stosowne operowanie pojęciem ulotki na określenie należnej pasażerowi informacji o jego uprawnieniach, gdyż słowo ulotka - jak to wynika z samej nazwy - zawiera treści ulotne, a więc takie, których znaczenie jest przejściowe i nie wiąże się z jakimkolwiek zobowiązaniem. Tymczasem we wręczanym pasażerom piśmie zawarta winna być określona treść informująca o zobowiązaniach przewoźnika wobec pasażera, dlatego użycie w takim przypadku określenia ulotka jest nieadekwatne do obowiązku określonego w art. 14 ust. 2 rozporządzenia, gdyż nawet nazwanie takiej informacji ulotką może wprowadzać pasażera w błąd co do zawartej w niej niezobowiązującej treści. Tym samym nie jest do przyjęcia zaproponowany przez skarżącego sposób rozumienia przepisu art. 14 ust. 2 rozporządzenia, który wg skarżącego powinien być rozumiany z uwzględnieniem treści ust. 1. Przedstawiona 8

9 przez skarżącego interpretacja sprowadza się do tezy, że wręczenie pełnej informacji o przysługujących pasażerowi prawach uzależnione jest od woli pasażera, nie wynika zaś z nałożonego na przewoźnika przez prawodawcę wspólnotowego obowiązku. Gdyby tak było, to ust. 2 art. 14 byłby zbędny, a w ust. 1 wystarczyłoby dodać do treści tego przepisu, słowa "a przewoźnik jest zobowiązany do spełnienia tej prośby". Tymczasem jednak prawodawca wspólnotowy zdecydował o utworzeniu odrębnej jednostki redakcyjnej art. 14 i określił w niej bezwarunkowy obowiązek wręczenia każdemu pasażerowi, którego to dotyczy, pisemnej informacji o przepisach na temat odszkodowania i pomocy. Ponadto przypomnieć zatem trzeba, że rozporządzenia wydane przez organy Wspólnotowe mają moc powszechnie obowiązującą i wiążą bez wyjątku obywateli i podmioty gospodarcze Państw Wspólnoty. W tych okolicznościach zaproponowana przez skarżącego interpretacja przepisu zakładająca możliwość zwolnienia przewoźnika z obowiązku wręczenia informacji na skutek niezgłoszenia przez pasażera prośby o taką informację nie mogła być zaakceptowana. W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania przez Prezesa ULC, nie jest sporne, że informacja taka została umieszczona w punkcie odpraw pasażerów. Jak wynika z akt sprawy na kartach pokładowych wręczonych pasażerom przewoźnik zamieścił również taką informację, a zatem nie ulega wątpliwości, iż wywiązał się z obowiązku wymienionego w art. 14 ust. 1 rozporządzenia. Przyjąć zatem należy, że pasażerowie zostali prawidłowo poinformowani o przysługującym im prawie poproszenia obsługi na stanowisku odpraw lub w punkcie przyjęć pasażerów na pokład samolotu o tekst określający przysługujące im prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowania i należnej pomocy. Z akt sprawy nie wynika, aby w sprawie podlegającej kontroli Sądu obowiązek wręczenia pisemnej informacji pasażerom, których lot został odwołany, został wykonany przez przewoźnika, a okoliczność ta nie jest sporna. Miał zatem Prezes ULC pełną podstawę do tego, aby przyjąć, że obowiązek powyższy nie został przez przewoźnika wykonany.ponadto w skardze zarzucono naruszenie art. 5 ust. 1 lit. b w związku z art. 9 ust. 2 rozporządzenia poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że pasażerom odwołanych lub opóźnionych lotów przysługuje opieka (prawo do dwóch rozmów telefonicznych, dalekopisów, przesyłek faksowych lub wiadomości ) niezależnie od tego czy oczekują na późniejszy lot, czy też nie. Przepis art. 5 stanowi, że w przypadku odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy, otrzymują pomoc od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 8 określającego prawo wyboru podróżnego co do sposobu dalszej podróży lub rezygnacji i zwrotu kosztów biletu. W dalszej kolejności (i to jest przedmiot regulacji art. 5 pkt 1 lit. b) pasażerowie otrzymują pomoc od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 9 ust. 1 lit. a i art. 9 ust. 2, jak również, w przypadku zmiany trasy, gdy racjonalnie spodziewany czas startu nowego lotu ma nastąpić co najmniej jeden dzień po planowym starcie odwołanego lotu, pomoc określoną w art. 9 ust. 1 lit. b i lit. c. Jak zaś wynika z ww. art. 9 w przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują bezpłatnie: a) posiłki oraz napoje w ilościach adekwatnych do czasu oczekiwania; b) zakwaterowanie w hotelu w przypadku: gdy występuje konieczność pobytu przez jedną albo więcej nocy, lub gdy zachodzi konieczność pobytu dłuższego niż planowany przez pasażera; c) 9

10 transport pomiędzy lotniskiem a miejscem zakwaterowania (hotelem lub innym).ponadto, pasażerom bezpłatnie przysługują dwie rozmowy telefoniczne, dwa dalekopisy, dwie przesyłki faksowe lub owe. Jak wynika z uzasadnienia omawianego orzeczenia Trybunału, środki przewidziane przez art. 5 i 6 rozporządzenia Nr 261/2004/WE umożliwiają natychmiastowe naprawienie niektórych szkód poniesionych przez pasażerów w przypadku odwołania lub dużego opóźnienia lotu i w związku z tym umożliwiają zagwarantowanie wysokiego poziomu ochrony poszkodowanych, stanowiącego cel tego rozporządzenia (pkt 84 uzasadnienia), zakres zaś różnych środków przyjętych przez prawodawcę wspólnotowego różni się w zależności od rozmiaru szkody poniesionej przez pasażerów, która jest oceniana w zależności od długości opóźnienia i czasu oczekiwania na następny lot bądź czasu, w którym pasażerowie zostali poinformowani o odwołaniu lotu (pkt 85). Środki służące naprawieniu szkody (zmiana trasy podróży pasażerów, zapewnienie napojów, posiłków, zakwaterowania lub udostępnienie środków komunikacji z osobami trzecimi) są dostosowane do bezpośrednich potrzeb na miejscu, pasażerów, którzy ponieśli szkody, niezależnie od przyczyny odwołania lub dużego opóźnienia lotu. Z zestawienia treści art. 5 pkt 1 lit. b, art. 8 ust. 1 i art. 9 rozporządzenia, a także, mając na uwadze przytoczone tezy uzasadnienia wyroku TS w sprawie C-344/04 wyprowadzić należy zatem wniosek, że obowiązki przewoźnika, w omawianej części, są uzależnione od decyzji podróżnego co do wyboru przysługujących mu środków odszkodowawczych. Podjęcie decyzji o rezygnacji z dalszej podróży i żądanie zwrotu ceny biletu powoduje, iż bezprzedmiotowe stają się w tym momencie te świadczenia przewoźnika, które związane są z czasem oczekiwania na kontynuowanie podróży. W tym względzie należało zatem uwzględnić argumentację skarżącego, co nie prowadzi jednak do uznania zarzutu skargi za wystarczający do uchylenia zaskarżonej decyzji. Warunkiem bowiem w pełni świadomego wyboru podróżnego, co do możliwości skorzystania ze środków wynikających z art. 8 rozporządzenia i co za tym idzie świadczeń określonych w art. 9, jest pełna wiedza o przysługujących podróżnemu prawach. W okolicznościach kontrolowanej przez Sąd sprawy bezsporne zaś jest, iż pasażerowie nie zostali poinformowani o przysługujących im prawach po myśli art. 14 ust. 2. W tych warunkach nie ma podstaw do twierdzenia, iż pasażerowie dokonali świadomego wyboru rezygnacji z dalszej podróży, a tym samym z przysługujących im świadczeń. Nie jest zatem niezgodne z prawem przyjęcie w zaskarżonej decyzji Prezesa ULC, że było niedopełnieniem obowiązku przez przewoźnika to, że nie udostępnił podróżnym środków określonych w art. 5 pkt 1 lit. b rozporządzenia, tym bardziej, że w istocie Prezes ULC ograniczył się do opisania tej okoliczności w zaskarżonej decyzji, nie wyprowadzając z niej dalszych konsekwencji w sferze praw lub obowiązków przewoźnika w tym zakresie. Reasumując i uwzględniając to co powiedziano wyżej, nie okazał się również usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 205b ust. 1 pkt 2 Prawa lotniczego poprzez jego błędne zastosowanie i stwierdzenie naruszenia prawa przez przewoźnika lotniczego, które w istocie nie miało miejsca. Naruszenie przepisu art. 14 ust. 2. rozporządzenia Nr 261/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów 10

11 w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie Nr 295/91 (Dz. U. UE L 46 z dnia 17 lutego 2004 r.) nastąpiło w okolicznościach kontrolowanej przez Sąd sprawy przez niewręczenie pasażerom odwołanego lotu pisemnej informacji o przepisach na temat odszkodowania i pomocy zgodnie z rozporządzeniem. Wobec powyższego, Prezes ULC miał pełne podstawy do wydania decyzji stwierdzającej naruszenie art. 14 ust. 2 ww. rozporządzenia przez R. na podstawie art. 205b ust. 1 pkt 2 Prawa lotniczego. Nie dostrzegając zatem, aby zaskarżona decyzja naruszała prawo materialne albo przepisy postępowania administracyjnego w stopniu, który mógłby mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 p.p.s.a., skargę oddalił. 11