Charakterystyka stref klimatycznych i typów klimatów kuli ziemskiej z uwzględnieniem gleb i szaty roślinnej analiza wykonana na podstawie prac uczniów klas I Dane liczbowe oraz przykładowe diagramy dla poszczególnych typów klimatu zaczerpnięte z pozycji: Paweł Wład Geografia. Bogactwo przyrodnicze Ziemi - podręcznik do liceum ogólnokształcącego, wyd. Ortus Strefa klimatyczna: równikowa Krótka charakterystyka klimatu, gleb i roślinności: Klimaty tej strefy dzielą się na: a) równikowy - wybitnie wilgotny b) podrównikowy wilgotny c) podrównikowy suchy i wybitnie suchy równikowy wybitnie wilgotny - średnia miesięczna a nie spada poniżej 20 O C, - amplitudy dobowe nie przekraczają 5 10 O C, - bardzo wysokie opady, w miarę oddalania się od równika maleją, co decyduje o typie klimatu, glebach i roślinności, -są dwie pory roku: sucha i deszczowa, - gleby: czerwone, czerwono żółte, żółtoziemy. - rosną tam wilgotne lasy równikowe, lasy galeriowe, suche lasy podrównikowe i sawanny, - roślinność charakterystyczną dla lasu równikowego stanowią różnorodne drzewa (kauczukowce, mahoniowce), liany (szybko rosnące pnącza) i epifity (samożywne organizmy żyjące na innych roślinach: porosty, mchy, orchidee) - roślinnością charakterystyczna dla sawann a [ O C] 26,6 27,2 26 1,2 2366 127 mm ( VI ) 285 mm ( IV) Równikowy - wybitnie wilgotny Podrównikowy - wilgotny Podrównikowy suchy i wybitnie suchy miesiąca Powyżej 20 O C Powyżej 20 O C Mniej niż 5 O C Powyżej 20 O C Powyżej 20 O C Mniej niż 10 O C Powyżej 20 O C Powyżej 20 O C Mniej niż 10 O C najwyższe przy zenitalnym położeniu Słońca Pora deszczowa i sucha, najwyższe opady przy zenitalnym położeniu Słońca Pora deszczowa i sucha, najwyższe opady przy zenitalnym położeniu Słońca 1. Klimat równikowy, wybitnie wilgotny 2. Klimat podrównikowy, suchy 1. 2.
Strefa klimatyczna: zwrotnikowa Krótka charakterystyka klimatu, gleb i roślinności: Klimat zwrotnikowy dzieli się na: a) wilgotny oraz wilgotny monsunowy b) pośredni oraz pośredni monsunowy c) kontynentalny suchy oraz kontynentalny suchy monsunowy d) wybitnie i skrajnie suchy. Klimat zwrotnikowy suchy: - a waha się od 10 do ponad 30 O C, - amplitudy dobowe bardzo duże, szczególnie w strefie suchej - gleby: szaroziemy, buroziemy, gleby inicjalne ( piaski ) - dominują półpustynie, pustynie i suche sawanny, - roślinność pustynna i półpustynna, sawanna ciernista - bliżej równika(roślinność trawiasta z nielicznymi drzewami) - charakterystyczne są sukulenty, czyli rośliny gromadzące wodę w łodygach i liściach zwrotnikowy suchy Klimat zwrotnikowy odmiana monsunowa: - bardzo duże opady w okresie letnim, niskie w zimowym, monsuny - gleby są zbliżone charakterem do wilgotnych gleb strefy równikowej - roślinność podobna jak w strefie równikowej, nieco uboższa w gatunki, z dominującymi: paprociami, bambusami, palmami, wawrzynami. a [ O C] 28,7 35,8 19,7 16,1 69 0 mm ( I, II, XI, XII ) 26 mm ( VIII ) Wilgotny i wilgotny monsunowy miesiąca Powyżej 20 O C 10 20 O C Do 10 O C Pośredni Powyżej 20 O C 10 20 O C Do 10 O C Bardzo duże sumy opadów, przeważnie lub wyłącznie letnie (pora deszczowa) Przeważnie lub wyłącznie letnie Suchy i skrajnie suchy Powyżej 30 O C 10 20 O C Nawet do 30 O C Sporadyczne lub brak 1. Klimat zwrotnikowy, monsunowy 2. Klimat zwrotnikowy, skrajnie suchy 1. 2.
Strefa klimatyczna: podzwrotnikowa Krótka charakterystyka klimatu, gleb i roślinności: Klimat podzwrotnikowy dzieli się na: a) morski i pośredni z odmianą monsunową b) kontynentalny c) kontynentalny suchy i wybitnie suchy - występuje głównie na półkuli północnej oraz w niewielkiej części Ameryki Południowej, Afryki i Australii - latem napływają nad tą strefę masy znad zwrotnika, jest wtedy gorąco i sucho, - zimą, gdy dominują masy powietrza ze strefy umiarkowanej a spada do 10 O C i pojawiają się opady, podzwrotnikowy morski - w odmianie śródziemnomorskiej - roślinność śródziemnomorska (zimozielone dęby, laury, oleandry, iglaste cyprysy, sosny pinie obecnie mocno wytrzebione), obecnie roślinność twardolistna i kolczasta makia - gleby: brunatne, płowe, cynamonowe, - w odmianie kontynentalnej - roślinność półpustynna i pustynna - gleby pustynne. a [ O C] 17,7 27 9,3 17,7 378 min. opady 4 mm ( VII ) 67 mm ( XII ) Morski monsunowy Morski i pośredni Kontynentalny Kontynentalny suchy i wybitnie suchy miesiąca Powyżej 20 O C Powyżej 20 O C Powyżej 20 O C Powyżej 20 O C 0 10 O C i powyżej 0 10 O C i powyżej 0 10 O C i poniżej 0 10 O C i poniżej Duże sumy opadów, przeważnie lub wyłącznie letnie (pora deszczowa) Przeważnie lub wyłącznie w półroczu chłodnym Przeważnie lub wyłącznie w półroczu chłodnym Sporadyczne lub brak 1. 2. 3. 1. Klimat podzwrotnikowy, monsunowy 2. Klimat podzwrotnikowy, morski 3. Klimat podzwrotnikowy, kontynentalny suchy
Strefa klimatyczna: umiarkowana Krótka charakterystyka klimatu i gleb: Klimaty tej strefy są najbardziej zróżnicowane i dzielą się na: a) ciepłe: wybitnie morski i morski, przejściowy, ciepły, kontynentalny z odmianą suchą i wybitnie suchą b) chłodne: morski, przejściowy, chłodny, kontynentalny z odmianą skrajnie i wybitnie suchą - głównie półkula północna, - największe zróżnicowanie klimatów, - duże różnice rocznej amplitudy y: nad morzem 10-15 O C, w głębi kontynentu nawet 45 O C - gleby rozmieszczone strefowo, powiązane z roślinnością, umiarkowany ciepły przejściowy - klimat morski: - zimy łagodne a lata chłodne, - opady największe w półroczu zimowym - jesienią i zimą, - gleby brunatne i płowe w lasach liściastych i mieszanych - klimat kontynentalny: - zimy mroźne a lata gorące, - czarnoziemy i gleby kasztanowe są porośnięte stepem - roślinnością trawiastą, obecnie prawie całe przekształcone w tereny uprawne (klimat kontynentalny ciepły) - gleby bielicowe i bielice w lasach iglastych i tajdze (klimat umiarkowany zimny) a [ O C] 8,7 18,1-0,9 17,2 570 24 mm ( II ) 91 mm ( VII ) Roślinność: - klimat ciepły: - lasy liściaste i mieszane, głównie z dominacją buka i dębu, - w odmianie kontynentalnej występuje step bujna roślinność trawiasta, latem przechodząc w stan życia utajonego - klimat chłodny: - tajga lasy iglaste z dominacją modrzewia, świerka, jodły, sosny i brzozy (im bliżej bieguna tym bardziej wzrasta udział drzew iglastych)
Charakterystyka odmiany ciepłej i chłodnej klimatu umiarkowanego: Wybitnie morski Morski miesiąca 15 20 O C i miejscami poniżej 15 20 O C i miejscami poniżej Około 0 O C i powyżej Około 0 O C i powyżej Do 15 O C Do 20 O C Przejściowy 15 20 O C Poniżej 0 O C Do 25 O C Ciepły Powyżej 20 O C Poniżej 0 O C Do 30 O C Kontynentalny Kontynentalny suchy i wybitnie suchy 15 20 O C, miejscami powyżej 20 O C 15 20 O C, miejscami powyżej 20 O C Poniżej 0 O C, nawet do -10 O C Poniżej 0 O C, nawet do -10 O C Do 35 O C Nawet powyżej 35 O C z przewaga jesienno-zimowych z przewaga jesienno-zimowych Sporadyczne lub brak 1. 2. 3. 1. ciepły wybitnie morski, 2. ciepły przejściowy, 3. ciepły kontynentalny suchy, 4. 5. 6. 4. ciepły skrajnie suchy, 5. chłodny morski, 6. chłodny wybitnie kontynentalny Morski Przejściowy miesiąca 10 15 O C 10 15 O C Poniżej 0 O C, nawet do -10 O C Poniżej 0 O C, nawet do -10 O C Do 20 O C Do 25 O C Chłodny 10 15 O C 0 10 O C Do 30 O C Kontynentalny 10 20 O C Poniżej -10 O C Do 35 O C Wybitnie i skrajnie kontynentalny 10 20 O C Poniżej -10 O C Do 45 O C, a w odmianie skrajnej powyżej 45 O C z przewaga jesienno-zimowych Sporadyczne lub brak
Strefa klimatyczna: okołobiegunowa Krótka charakterystyka klimatu, gleb i roślinności: Klimaty tej strefy dzielą się na: a) subpolarny b) polarny - subpolarny: a wyższa, rzadko przekracza 10 O C w najcieplejszym miesiącu, - polarny: a rzadko przekracza 0 O C, - małe opady - ok. 250 mm rocznie (śnieg) - silne, porywiste wiatry, głównie ze wschodu, - gleby: tundrowe, na obszarach lodowych brak gleb, - roślinność: tundrowa (karłowate brzozy i wierzby, rośliny zielne), na pokrywach lodowych brak roślinności lub roślinność pionierska (mchy i porosty) subpolarny a [ O C] -11,2 4,6-24,6 29,2 124 4 mm ( III ) 24 mm ( VIII ) Subpolarny Polarny miesiąca 0 10 OC Około 0 OC i poniżej Znacznie poniżej 0 OC Znacznie poniżej 0 OC przeważnie śnieżne śnieżne 1. Klimat subpolarny 2. Klimat polarny 1. 2. Karty pracy dla uczniów przygotował i wyniki zebrał: mgr inż. Bartosz Stasicki
Przykładowa praca grupy - uczennice i uczniowie klasy Ia (2011 / 2012): Część 1. Tabela zbiorcza analiza diagramów klimatycznych Zestaw a [ O C] Strefa klimatyczna Typ / odmiana klimatu A 26,6 > 20 > 20 5-10 2.366 127 ( VI ) 285 ( IV) równikowa wybitnie wilgotny B 28,7 35,8 19,7 16,1 69 0 ( I, II, XI, XII ) 26 ( VIII ) zwrotnikowa zwrotnikowa sucha C 17,7 27 9,3 17,7 378 4 ( VII ) 67 ( XII ) podzwrotnikowa morski D 8,7 18,1-0,9 17,2 570 24 ( II ) 91 ( VII ) umiarkowana ciepły przejściowy E -11,2 4,6-24,6 29,2 124 4 ( III ) 24 ( VIII ) okołobiegunowa polarny
Część 2. Charakterystyka stref klimatycznych w oparciu o wykonane diagramy i analizy oraz o informacje z podręcznika RÓWNIKOWYCH: ZWROTNIKOWYCH PODZWROTNIKOWYCH UMIARKOWANYCH OKOŁOBIEGUNOWYCH - średnia miesięczna a nie spada poniżej 20 stopni, - amplitudy dobowe nie przekraczają 10 stopni, - bardzo wysokie opady, w miarę oddalania się od równika maleją, -są dwie pory: sucha i deszczowa, - gleby: czerwone, czerwonożółte, żółtoziemy. - rosną tam wilgotne lasy równikowe, lasy galeriowe, suche lasy podrównikowe i sawanny, - o klimacie, glebach i roślinności decyduje ilość opadów - a waha się od 10 do ponad 20 stopni Celcjusza, - amplitudy dobowe są bardzo duże, szczególnie w strefie suchej - dominują półpustynie, pustynie i suche sawanny, - roślinność pustynna i półpustynna, sawanna ciernista, - gleby: szaroziemy, buroziemy, gleby inicjalne ( piaski ) - występuje tu także monsunowa odmiana klimatu: *duże opady w okresie letnim * gleby są zbliżone charakterem do wilgotnych gleb strefy równikowej * roślinność podobna jak w strefie równikowej. - występuje głównie na półkuli północnej, - latem napływają na nią masy znad zwrotnika, jest wtedy gorąco i sucho, - zimą, gdy dominują masy powietrza ze strefy umiarkowanej a spada do 10 st. C i pojawiają się opady, - roślinność śródziemnomorska, makia - gleby: brunatne, cynamonowe, pustynne. - największe zróżnicowanie klimatów, - duże różnice rocznej amplitudy y: a) nad morzem- 10-15 stopni, b) głębia kontynentu- 45 stopni - gleby rozmieszczone strefowo, powiązane z roślinnością, - klimat umiarkowany zimny: gleby bielicowe i bielice w lasach iglastych i tajdze - klimat morski: a) zimy łagodne, b) noce chłodne, c) największe opady jesienią i zimą, d) gleby brązowe i płowe w lasach liściastych i mieszanych - dwa typy klimatu: subpolarny i polarny, a) subpolarny: a wyższa, rzadko przekracza 10 stopni, b) polarny: a rzadko przekracza 0 stopni, - małe opady (ok.250 mm rocznie [głównie śnieg]) - silne, porywiste wiatry ze wschodu, - gleby: tundrowe, na obszarach lodowych brak gleb, - roślinność: tundrowa, na pokrywach lodowych brak roślinności. klimat kontynentalny: a) zimy mroźne, b) lata gorące, c) czarnoziemy i gleby kasztanowe są porośnięte roślinnościątrawiastą.