Pogorzela, 31.03.2014 r. TEMATY DO USTNEGO EGZAMINU MATURALNEGO Z JĘZYKA POLSKIEGO W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 I. LITERATURA 1. Dialog z barokiem w literaturze późniejszych epok. Omów zagadnienie, analizując wybrane przykłady literackie. 2. Od Homera do Mickiewicza. Analizując wybrane utwory literackie, omów ewolucję eposu. 3. Twórczość Jana Kochanowskiego w tradycji literackiej późniejszych epok. Omów jej znaczenie i sposoby nawiązywania do niej, analizując wybrane utwory literackie. 4. Dialog ze średniowieczem w literaturze późniejszych epok. Scharakteryzuj metodę twórczą i określ jej funkcje, analizując wybrane dzieła. 5. Subiektywne spostrzeganie świata pamiętniki i motywy autobiograficzne w literaturze. Omów problem, odwołując się do wybranych utworów. 6. Scharakteryzuj literaturę postmodernistyczną w oparciu o wybraną powieść współczesną. 7. Porównaj literackie kreacje idealistów, analizując wybrane utwory. Zwróć uwagę na celowość wprowadzenia postaci do omawianych tekstów. 8. Różne typy bohaterów literackich we współczesnych utworach epickich. Scharakteryzuj je, odwołując się do wybranych dzieł. 9. Skandale i prowokacje literackie. Omów temat, odwołując się do biografii i twórczości wybranych autorów. 10. Przedstaw różne funkcje maski i kostiumu historycznego w kreacji bohaterów literackich różnych epok, analizując wybrane utwory. 11. Polski dwór od sielanki do parodii. Przedstaw motyw, analizując celowo dobrane utwory. 12. Portrety cudzoziemców utrwalone w literaturze polskiej. Omów, analizując wybrane utwory z różnych epok. 13. Człowiek wobec presji historii. Przedstaw różnorodność ujęć tego zagadnienia w wybranych epokach literackich. 1
14. Stosunek Polaków do innych narodów ukazany w polskiej literaturze powojennej. Omów, analizując wybrane utwory. 15. Dialog twórców literatury z filozofami. Omów zagadnienie na wybranych przykładach dzieł literatury dawnej i/lub współczesnej. 16. Ewolucja dramatu od momentu powstania tego gatunku do czasów współczesnych. Omów zagadnienie, analizując wybrane utwory. 17. Różne sposoby personifikowania zła w XIX i XX wieku. Przedstaw je, odwołując się do wybranych utworów literackich. 18. Relacje pomiędzy człowiekiem a społeczeństwem. Przedstaw je, odwołując się do wybranych utworów autorów literatury współczesnej (np. P. Huelle, A. Stasiuk, W. Kuczok). 19. Różne typy bohaterów w literaturze współczesnej. Scharakteryzuj je na podstawie analizy wybranych utworów epickich. 20. Scharakteryzuj cechy i sposoby kreowania wybranych bohaterów powieści poetyckiej. 21. Analizując wybrane teksty prozatorskie, określ cechy i funkcje behawiorystycznego sposobu przedstawiania bohatera literackiego. 22. Porównaj sposoby wykorzystania mitów i legend średniowiecza w wybranych utworach literatury współczesnej. 23. Związki współczesnej polskiej poezji z twórczością Jana Kochanowskiego. Określ charakter tych związków, analizując wybrane utwory liryczne. 24. Odwołując się do wybranych utworów pozytywizmu, przedstaw różne sposoby przekazywania prawdy historycznej w literaturze tej epoki. 25. Różne wizje przyszłości zawarte w literaturze fantastycznonaukowej. Scharakteryzuj je, analizując wybrane powieści. 26. Analizując Kwiatki św. Franciszka i utwory literatury współczesnej wyrastające z tradycji franciszkańskiej, przedstaw zawartą w nich koncepcję ludzkiego istnienia. 27. Porównaj istotę symbolicznego wykorzystania motywu drogi krzyżowej w literaturze romantycznej i współczesnej, odwołując się do wybranych utworów. 28. Swoistość sztuki reportażu literackiego na tle poetyki gatunku. Określ ją, odwołując się do wybranych współczesnych reportaży. 29. Analizując wybrane utwory poetyckie Młodej Polski, przedstaw różnorodne sposoby wykorzystania motywu zmierzchu w liryce epoki. 30. Obrazy miejsc sakralnych w literaturze pozytywizmu. Przedstaw je i określ ich funkcje w budowaniu przesłania dzieła literackiego. Odwołaj się do wybranych tekstów. 2
31. Oceny rozwoju cywilizacyjnego wyrażone w tekstach literackich dwudziestolecia międzywojennego. Przedstaw je, analizując wybrane utwory. 32. Przestrzeń jako element świata przedstawionego w dziele literackim. Określ jej charakter i funkcje w twórczości wybranego pisarza. 33. Analizując wybrane przykłady reportaży literackich, zbadaj relacje między autorem a bohaterem. Sformułuj wnioski na temat dostrzeżonych prawidłowości. 34. Scharakteryzuj i porównaj osobowości wybranych bohaterów literackich, będących autorami pamiętników (dzienników, listów). 35. Literackie portrety społecznika. Omów zagadnienie, odwołując się do wybranych dzieł literatury polskiej. 36. Motyw zamku i jego funkcja. Omów, analizując celowo dobrane utwory literackie. 37. Motyw lasu i jego funkcja w dziele literackim. Omów na wybranych przykładach z różnych epok. 38. Różne wizje przyszłości zawarte w literaturze fantastycznonaukowej. Scharakteryzuj je, analizując wybrane powieści. II. ZWIĄZKI LITERATURY Z INNYMI DZIEDZINAMI SZTUKI 1. Wampiry, duchy, wilkołaki i inne groźne postacie fantastyczne w literaturze, kinematografii i sztuce. Analizując celowo dobrane teksty kultury, omów sposoby wykorzystania motywu i pełnione funkcje. 2. Motyw tańca i jego funkcja w tekstach kultury. Omów, analizując celowo wybrane przykłady literackie i malarskie z różnych epok loiterackich.. 3. Narodowi bohaterowie oglądani przez pryzmat literatury i malarstwa. Przedstaw różne sposoby kreowania znanych postaci z historii Polski, analizując celowo wybrane utwory. 4. Motyw wiosny i sposoby jego ujmowania w literaturze, malarstwie i muzyce w XIX i XX wieku. Omów problem, analizując wybrane dzieła. 5. Polscy emigranci i ich problemy ukazane w literaturze i sztuce XIX i XX wieku. Przedstaw sposoby kreowania bohaterów, analizując celowo dobrane utwory. 3
6. Poezja współczesna wobec tradycji sztuki barokowej. Omów problem, analizując wybrane utwory literackie i malarskie. 7. Dzieła sztuk plastycznych jako inspiracje dla twórców literatury. Omów problem, analizując wybrane utwory. 8. Przedstaw role stołu w życiu rodziny, analizując wybrane utwory z literatury i innych dziedzin sztuki. 9. Realizm w literaturze i malarstwie. Analizując wybrane dzieła, rozważ celowość wybranej metody twórczej. 10. Sztuka i literatura na usługach władzy. Scharakteryzuj zjawisko socrealizmu poprzez analizę wybranych utworów z dziedziny sztuki i literatury. 11. Porównaj obraz miasta w Lalce B. Prusa i malarstwie braci Gierymskich. Analizując dzieła, omów zastosowane w nich środki wyrazu. 12. Karykatura jako jeden ze sposobów prezentacji człowieka w różnych tekstach kultury. Omów problem, analizując celowo dobrane dzieła. 13. Scharakteryzuj światy baśniowe w literaturze i sztuce. Analizując dzieła, omów zastosowane w nich środki wyrazu. 14. Porównaj różne realizacje motywu labiryntu, analizując wybrane utwory literackie i inne teksty kultury. 15. Poprzez analizę wybranych dzieł przedstaw celowość deformacji świata w literaturze i różnych tekstach kultury. 16. Krajobraz jako motyw literacki i plastyczny różne techniki, różne tematy. Omów problem, analizując wybrane dzieła literackie i plastyczne. 17. Klasycyzm w malarstwie i poezji. Jakie cechy kierunku artystycznego wykazują sztuki plastyczne, a jakie literatura? Omów problem, analizując celowo dobrane dzieła. 18. Rola i znaczenie perły w wybranych dziełach literackich, malarskich i filmowych. Omów problem, analizując celowo dobrane teksty kultury. 19. Symbolika kolorów w literaturze i innych dziedzinach sztuki. Omów problem, analizując celowo dobrane dzieła. 20. Portret Madonny w literaturze i sztuce. Analizując wybrane dzieła, omów i porównaj sposoby kreowania wizerunku. 21. Obraz portu w literaturze i sztuce. Analizując wybrane dzieła, omów sposób przedstawienia, uwzględniając jego dosłowny i przenośny sens. 22. Motywy ornitologiczne w literaturze i sztuce. Omów problem, analizując wybrane utwory z różnych epok. 4
23. Artysta i jego muza. Omów rodzaj wpływu kobiet na twórców, analizując wybrane utwory literackie i inne teksty kultury. 24. Różne ujęcia toposu wyspy w literaturze i sztuce. Omów problem, analizując wybrane utwory z różnych epok. 25. Groteska jako konwencja literacka i plastyczna. Przedstaw zjawisko, analizując celowo dobrane dzieła. 26. Motyw morza w literaturze i sztuce XIX i XX wieku. Przedstaw jego funkcje, analizując wybrane utwory. 27. Motywy fantastyczne i ich funkcja w tekstach kultury. Przedstaw zagadnienie, analizując celowo dobrane przykłady. 28. Motywy pasyjne w literaturze, malarstwie i filmie. Analizując wybrane dzieła, omów zastosowane w nich środki wyrazu. 29. Literackie inspiracje w twórczości poetyckiej Jacka Kaczmarskiego. Omów, analizując wybrane przykłady. 30. Artyści wobec tradycji romantycznej. Omów problem, analizując celowo dobrane dzieła literackie i teksty kultury. 31. Świat orientalny jako źródło inspiracji artystów. Omów, analizując wybrane przykłady z literatury i innych dziedzin sztuki. 32. Literackie i filmowe wizje Litwy. Omów, analizując celowo dobrane teksty kultury. 33. Moda jako odzwierciedlenie ducha epoki. Analizując wybrane teksty kultury z dwóch różnych epok, porównaj sposoby kreowania wzorów mody. 34. Jak się buduje nastrój grozy? Porównaj zabiegi artystyczne wykorzystywane przez literaturę i film. 35. Odwołując się do wybranych przykładów z literatury i malarstwa, porównaj różne sposoby przedstawiania szczęścia w celowo wybranych dziełach sztuki. 36. Dialog z tradycją literacką w obrazach i rzeźbach. Omów zagadnienie, analizując celowo wybrane dzieła. III. JĘZYK 1. Jak mówią mieszkańcy Twojej miejscowości? Zanalizuj język różnych grup pokoleniowych. 5
2. Funkcja języka potocznego w literaturze współczesnej. Omów zagadnienie, analizując język narracji utworów, np. Sławomira Mrożka, Mirona Białoszewskiego, Marka Hłaski. 3. Językowe sposoby wyrażania uczuć w listach Twojego pokolenia i pokolenia romantyków. Omów problem, analizując wybrane przykłady. 4. Język łagrów i lagrów. Zanalizuj zgromadzony materiał językowy zaczerpnięty z wybranych przykładów literackich. 5. Operowanie językiem w poezji lingwistycznej. Scharakteryzuj środki językowe i ich funkcje, analizując wybrane utwory. 6. Scharakteryzuj język czasopism młodzieżowych, analizując celowo zgromadzone teksty. 7. Język jako instrument walki o władzę. Omów problem, analizując wybrane materiały wyborcze. 8. Frazeologizmy i ich funkcje w poezji wybranego współczesnego twórcy (np. W. Szymborskiej, T. Różewicza, S. Barańczaka). Omów zjawisko, analizując wybrane utwory. 9. Omów funkcję ideowo-artystyczną zdrobnień, analizując wybrane teksty literackie. 10. Dokonując analizy języka piosenek jednego z zespołów lat dziewięćdziesiątych i późniejszych, omów zasadność doboru środków wyrazu. 11. Czy nie pożyczać to dobry zwyczaj? Scharakteryzuj zapożyczenia z języka angielskiego, analizując celowo dobrane przykłady. Omów funkcje tych zapożyczeń. 12. Językowy obraz regionu. Omów problem, analizując teksty pieśni i piosenek ludowych. 13. Omów funkcje gwary w wybranej powieści młodopolskiej. 14. Omów funkcje stylizacji językowej w wybranych utworach literackich. 15. Omów funkcje języka w tworzeniu groteskowych obrazów świata, analizując wybrane przykłady. 16. Gra językowa w kabarecie. Scharakteryzuj zjawisko, analizując zgromadzony materiał językowy. 17. Omów rolę związków frazeologicznych we współczesnej reklamie poprzez analizę zgromadzonego materiału językowego. 18. Rola neologizmów w tworzeniu literackiego obrazu świata. Omów zagadnienie na podstawie wybranych tekstów poetyckich. 6
19. Dlaczego S. Żeromskiego uznawano za autorytet w zakresie poprawności i kultury języka? Uzasadnij tezę, odwołując się do wybranych dzieł. 20. Język jako tworzywo w dramatach Witkacego. Omów zagadnienie poprzez analizę wybranych dzieł pisarza. 21. Funkcja impresywna i ekspresywna tekstu literackiego. Omów środki językowe charakterystyczne dla tych funkcji poprzez analizę wybranych tekstów literackich. 22. Rola neologizmów w tworzeniu literackiego obrazu świata. Omów zagadnienie, odwołując się do wybranych przykładów. 23. Retoryka jako sztuka przekonującego mówienia. Na podstawie wybranych przykładów dokonaj analizy najciekawszych figur retorycznych, omów ich rolę w tekście. 24. Język bohatera literackiego jako element charakterystyki postaci. Omów zagadnienie poprzez analizę wybranych przykładów. 25. Barbaryzmy w piosenkach i filmach ważnych dla współczesnej młodzieży. Dokonaj analizy wybranych przykładów. 26. Sztuka przekonywania w wypowiedziach współczesnych autorytetów moralnych. Omów na wybranych przykładach. 27. Język komiksu dążeniem do uproszczenia komunikacji słownej. Omów zjawisko poprzez analizę wybranych przykładów. 28. Językowe i graficzne środki wyrazu w liryce Cypriana Norwida. Omów ich funkcje na wybranych przykładach. 29. Żart językowy i jego funkcje w różnych gatunkach literackich. Przedstaw zjawisko poprzez analizę wybranych przykładów. 30. Funkcja magiczna języka i jej zastosowanie w różnego typu wypowiedziach. Omów zagadnienie, analizując wybrane przykłady. 31. Zwroty grzecznościowe dawniej i dziś. Omów zagadnienie na wybranych przykładach. 32. Porównaj nazwy kawiarni i restauracji dzisiejszych i dawnych. Omów tendencje typowe dla tego rodzaju nazewnictwa. 33. Aluzja i szyfr w polskiej literaturze emigracyjnej (albo obozowej / stanu wojennego). Omów zagadnienie, odwołując się do wybranych tekstów. 34. Różne środowiska różne sposoby komunikowania się. Zbadaj i porównaj język wybranych grup społecznych na podstawie zgromadzonych tekstów. 7
35. Prozaizmy w poezji, poetyzmy w prozie. Omów zagadnienie, analizując wybrane przykłady. 36. Sztuka przekonywania a manipulacja językowa porównaj sposoby wykorzystania środków językowych we współczesnych polskich tekstach propagandowych. 37. Środki poetyckiego obrazowania w prozie XX wieku. Omów je na wybranych przykładach. 38. Analizując wybrane polemiki prowadzone na łamach czasopism, przedstaw zastosowane chwyty erystyczne i określ ich funkcje. Opracowali nauczyciele języka polskiego: Barbara Roszak, Alfred Siama, Grażyna Wachowiak 8