Problemy orzecznicze w badaniach profilaktycznych

Ewa Wągrowska-Koski Marcin Rybacki Mariola Śliwińska - Kowalska Jolanta Walusiak - Skorupa Magdalena Lewańska Alicja Pas-Wyroślak Dorota Klimecka-Muszyńska Problemy orzecznicze w badaniach profilaktycznych Wydanie sfinansowano ze środków Ministerstwa Zdrowia

Spis treści str. 1. Wprowadzenie 3 2. Praca w narażeniu na hałas. 6 3. Prace wymagające odpowiedniej, do rodzaju pracy, sprawności narządów zmysłu. 14 4. Praca personelu medycznego narażonego na materiał biologiczny.. 31 5. Prace związane z obsługą stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe.. 39 6. Praca w porze nocnej. 44 7. Praca w narażeniu na czynniki o działaniu alergizującym. 49 8. Badania profilaktyczne osób posługujących się bronią.. 66 2

Wprowadzenie Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych pracowników reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. Zadania te są realizowane poprzez zawarcie umowy (na okres co najmniej jednego roku) między pracodawcą a lekarzem mającym kwalifikacje do wykonywania tych badań. Podstawową grupę lekarzy uprawnionych stanowią specjaliści w dziedzinach: medycyna pracy, medycyna przemysłowa, medycyna morska i tropikalna, medycyna kolejowa, medycyna lotnicza i higiena pracy. Nie jest możliwe rzetelne wykonanie badania profilaktycznego bez wcześniejszej oceny warunków pracy i wynikającego z nich ryzyka dla zdrowia. Informacje o warunkach pracy ma obowiązek przekazać pracodawca kierujący pracownika w celu przeprowadzenia badań profilaktycznych. Pożądane jest poszerzenie tych informacji przez pracowników służby medycyny pracy w drodze wizytacji stanowisk. Wykonanie badań profilaktycznych bez informacji o warunkach pracy może być powodem słusznego zakwestionowania ich merytorycznej poprawności. Zasady ujęte we Wskazówkach metodycznych do przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników należy traktować jako standardy określające niezbędne i konieczne minimum zakresu badań profilaktycznych. Lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną może poszerzyć ich zakres o dodatkowe specjalistyczne badania lekarskie i badania pomocnicze, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania okresowego, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy i/lub pracownika. Należy zawsze pamiętać, że w toku badania profilaktycznego pracownika muszą być osiągnięte cele dodatkowe (poza indywidualną oceną stanu zdrowia): dokonanie oceny, czy cechy fizyczne i psychiczne pracownika (kandydata na pracownika) umożliwiają mu wykonanie pracy na danym stanowisku, bez ryzyka wystąpienia niekorzystnych zmian w stanie zdrowia, wykluczenie istnienia choroby, która mogłaby stanowić zagrożenie dla współpracowników w toku wykonywania pracy bądź takiej, która w wyniku kontynuowania pracy mogłaby ulec zaawansowaniu, w przypadku badań okresowych ocena dynamiki zmian w stanie zdrowia w porównaniu z wynikami stwierdzonymi w poprzednich badaniach. Zgodnie z ustawą o służbie medycyny pracy, ilekroć jest mowa o profilaktycznej opiece zdrowotnej, której częścią są badania profilaktyczne, należy przez to rozumieć ogół działań zapobiegających powstawaniu i szerzeniu się niekorzystnych skutków zdrowotnych, które w sposób 3

bezpośredni lub pośredni mają związek z warunkami albo charakterem pracy. Dlatego też wszelkie badania lekarskie, które mają jedynie ocenić zdolność bądź przydatność pracownika do wykonywania danej pracy zgodnie w wymaganiami stawianymi przez pracodawcę, nie mieszczą się w definicji opieki profilaktycznej. Przykładem może tu być konieczność rozpoznawania barw, która wymagana jest na stanowisku montera różnokolorowych elementów. Stwierdzenie takiej wady może w tym wypadku być jedynie potencjalną przyczyną zakłócenia procesu produkcyjnego (np. na skutek pomyłki kolorów składanych elementów), natomiast w żaden sposób nie będzie miało wpływu na wystąpienie niekorzystnych zmian w stanie zdrowia, progresji choroby czy wystąpienie zagrożenia dla pracownika czy współpracowników w toku wykonywania pracy. Czym innym będzie natomiast wymóg rozpoznawania barw w sytuacji, gdy od tego uzależnione jest bezpieczeństwo pracowników. Dlatego też, działania lekarskie służące rekrutacji pracownika na konkretne stanowisko powinny być traktowane oddzielnie i być szczegółowo opisane w zawartej miedzy zakładem pracy a podstawową jednostką medycyny pracy umowie. Ocena ryzyka zdrowotnego może być często niedoszacowana, dlatego też w czasie każdego badania profilaktycznego lekarz lub pielęgniarka powinni udzielić pracownikowi wskazówek co do sposobu postępowania, które może ograniczyć niekorzystne skutki zdrowotne wynikające zarówno z warunków pracy, sposobu jej wykonywania, jak i stylu życia. Dla potrzeb niniejszej monografii wprowadzono pojęcia czasowego ograniczenia zdolności do pracy na określonym stanowisku oraz długotrwałej niezdolności do pracy na określonym stanowisku. Czasowe ograniczenia zdolności do pracy na określonym stanowisku będą miały zastosowanie, gdy u pracownika wystąpią zmiany w stanie zdrowia, uniemożliwiające wykonywanie dotychczasowej pracy w określonym przedziale czasowym, a które po zastosowanym leczeniu rokują ustąpienie objawów chorobowych i powrót do pracy (np. niemożliwość zastosowania indywidualnych ochronników słuchu z powodu ostrego zapalenia kanału słuchowego czy ucha zewnętrznego). Decyzja o długotrwałej niezdolności do pracy na określonym stanowisku może mieć tylko miejsce w przypadku, gdy w żaden sposób nie można zmienić warunków pracy czy wprowadzić odpowiednich zabezpieczeń czy ograniczeń w wykonywanej pracy, które przeciwdziałałyby wystąpieniu ryzyka pogorszenia stanu zdrowia pracownika. Nie trzeba dodawać, iż taką opinię należy wydać po dogłębnej analizie stanu zdrowia badanej osoby oraz warunków wykonywanej pracy. Decyzja o istnieniu trwałych przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia innego stanowiska pracy, adekwatnego do stanu zdrowia pracownika, a w przypadku braku takiej możliwości ww. decyzja będzie wiązała się z utratą pracy. Obowiązujące w Polsce prawo, na zaświadczeniu wydanym przez lekarza sprawującego opiekę profilaktyczną nad pracownikiem nie przewiduje dodatkowych wpisów, ograniczających w 4

pewien sposób zdolność do wykonywania pracy (np. przeciwwskazane dźwiganie czy praca na wysokości). Takie ograniczenia często uniemożliwiają wykonywanie pracy u danego pracodawcy i są najczęstszym powodem odwoływania się pracodawcy od treści zaświadczenia lekarskiego. W przypadku gdy stan zdrowia nie pozwala na wykonywanie nawet jednej czynności nieodłącznie związanej z danym stanowiskiem pracy, a która jest ujęta w treści skierowania na badania profilaktyczne, w rzeczywistości taki pracownik jest niezdolny do pracy. Wydanie zaświadczenia o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na konkretnym stanowisku z dodatkowymi wpisami o ograniczeniach zdrowotnych do wykonywania pewnych czynności, powinno być poprzedzone konsultacją z pracodawcą i uzyskaniem potwierdzenia, iż zakład pracy jest w stanie zapewnić odpowiednie, wynikające z ograniczeń zdrowotnych warunki pracy. W przypadku braku takiej możliwości, właściwym jest wydanie zaświadczenia o istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy. 5

Praca w narażeniu na hałas Mariola Śliwińska Kowalska 1. Wstęp Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi metodycznymi, w przypadku narażenia na hałas, badania profilaktyczne obejmują badanie ogólnolekarskie, laryngologiczne, a z badań pomocniczych należy wykonać audiometrię tonalną. Należy przy tym podkreślić, że obowiązujące przepisy nie uzależniają wykonania powyższych badań od poziomu hałasu, na jakie narażony jest pracownik. Lekarz zdaje się w tym przypadku na informację uzyskaną od pracodawcy (służb bhp) o występowaniu hałasu na stanowisku pracy. Domyślnie za pracę w hałasie można przyjąć wartość górnego progu działania, określoną w Dyrektywie 2003/10/WE Parlamentu Europejskiego, tj. 85 db(a). Dyrektywa 2003/10/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (hałasem) określa trzy graniczne wartości ekspozycji, przy których pracodawca zobowiązany jest podejmować odpowiednie działania. Wartości te zostały określone w następujący sposób: 1) Graniczne wartości ekspozycji: LEx,8h = 87dB oraz pcpeak = 200Pa (LCpeak=140dB w odniesieniu do 20μPa) 2) Górne wartości działania: LEx,8h= 85dB oraz pcpeak = 140Pa (LCpeak=137dB w odniesieniu do 20μPa) 3) Dolne wartości działania: LEx,8h = 80dB oraz pcpeak = 112Pa (LCpeak=135dB w odniesieniu do 20μPa) Po przekroczeniu górnych wartości ekspozycji (LEx,8h= 85dB), pracodawca ma obowiązek opracowania i wprowadzenia w życie programu ochrony słuchu, w tym ograniczania ekspozycji na hałas środkami technicznymi i/lub organizacyjnymi, zalecenia pracownikom obowiązkowego stosowania ochronników słuchu oraz wdrożenia profilaktyki medycznej. Możliwość stosowania ochronników słuchu powinni mieć również pracownicy, dla których ekspozycja na hałas przekracza dolne wartości działania (LEx,8h = 80dB). Zalecenia Dyrektywy Unijnej zostały wprowadzone w Polsce rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 roku. Jednak, jak wspomniano wyżej, zgodnie z prawem krajowym, obligatoryjność badania audiometrycznego, będącego częścią badań profilaktycznych, nie zależy jednak od poziomu hałasu. Przedstawione poniżej wytyczne mają na celu wczesne wykrycie negatywnych zmian w narządzie słuchu spowodowanych hałasem, podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych, a tym samym 6

zapewnienie jego dalszego prawidłowego funkcjonowania. Wytyczne te nie będą miały zastosowania u osób niesłyszących, u których nie stwierdza się resztek słuchu. Potwierdzona przez lekarza specjalistę otolaryngologii lub audiologii obustronna głuchota z brakiem resztek słuchu nie stanowi przeciwwskazania do pracy w hałasie, pod warunkiem, że ww. dysfunkcja nie będzie stwarzać zwiększonego ryzyka wystąpienia wypadku w pracy, czy niebezpieczeństwa dla innych współpracowników. 2. Badanie lekarskie 2.1 Częstotliwość badań Badanie wstępne Przed podjęciem pracy Badanie okresowe Przez pierwsze 3 lata co rok, następnie co 3 lata Wcześniejsze badania okresowe W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w badaniu audiometrycznym W przypadku zgłoszenia przez pracownika pogorszenia stanu zdrowia w związku z wykonywaną pracą W przypadku pojawienia się zaburzeń słuchu po przebytej chorobie, wypadku (np. urazie mózgowo czaszkowym) czy wystąpieniu szumów usznych* * według obowiązujących przepisów, jest to badanie kontrolne przeprowadzane po 30 dniach czasowej niezdolności do pracy Wykonywanie częstszych badań audiometrycznych w pierwszych latach zatrudnienia ma na celu wczesne wykrycie skutków słuchowych działania hałasu (dynamika uszkodzenia słuchu jest największa w pierwszych latach narażenia na hałas) oraz wykrycie osób ze zwiększoną podatnością narządu słuchu na uszkodzenie przez hałas. 2.2 Schemat badania lekarskiego 2.2.1 Badanie podstawowe Badanie laryngologiczne powinno składać się z: wywiadu lekarskiego badania otoskopowego i oceny małżowiny usznej 7

audiometrii tonalnej (badanie przewodnictwa powietrznego dla częstotliwości 1 6 khz) wydania zaleceń medycznych 2.2.2 Badanie uzupełniające / rozszerzone Rozszerzone badanie laryngologiczne powinno składać się z: szczegółowego wywiadu lekarskiego badania otoskopowego i oceny małżowiny usznej prób stroikowych audiometrii tonalnej (przewodnictwo powietrzne dla częstotliwości 0,5 8 khz i przewodnictwo kostne dla częstotliwości 0,5 4 khz) testu SISI (jeśli istnieją wskazania) audiometrii impedancyjnej (z oceną krzywej tympanometrycznej i odruchów strzemiączkowych przynajmniej dla 4 częstotliwości z zakresu 0,5 4kHz)* zaleceń medycznych ukierunkowanych na indywidualną ochronę słuchu * Uzasadnionymi wskazaniami do audiometrii impedancyjnej są: niejasne wyniki badania audiometrycznego potrzeba obiektywnego wykluczenia, bądź potwierdzenia zaburzeń przewodzenia dźwięku diagnostyka różnicowa uszkodzeń słuchu ślimakowych i pozaślimakowych Wskazaniem do badania uzupełniającego/rozszerzonego są przypadki, gdy: W trakcie badania wstępnego stwierdzono: ubytek słuchu przynajmniej w jednym uchu, dla więcej niż jednej częstotliwości (z zakresu 1 6 khz) większy od wartości progowych podanych w tabeli 1 8

Tabela 1. Wartości progowe słuchu w badaniu wstępnym (Poniższe wartości odnoszą się do audiometrii powietrznej, a u osób ze stwierdzonym zaburzeniem przewodzenia dźwięku wartości te odnoszą się do audiometrii kostnej) Wiek badanej osoby w latach (W) Częstotliwość w khz 1 2 3 4 6 Ubytek słuchu w db W 30 15 15 20 25 25 30 < W 35 15 20 25 25 30 35 < W 40 15 20 25 30 35 40 < W 45 20 25 30 40 40 W > 45 20 25 35 45 50 W trakcie badania okresowego stwierdzono, że: w porównaniu z wynikami poprzednich badań, przynajmniej w jednym uchu ubytek słuchu na przestrzeni maksymalnie 3 lat, jest większy niż 30 db, określony na podstawie audiometrii powietrznej jako suma ubytków słuchu dla częstotliwości 2, 3 i 4 khz przynajmniej w jednym uchu średni ubytek słuchu dla częstotliwości 1, 2 i 3 khz w audiometrii powietrznej jest równy, bądź większy od 35 db. W trakcie badania wstępnego lub po raz pierwszy w trakcie badań okresowych stwierdzono: przebycie operacji ucha środkowego lub wewnętrznego przebycie w przeszłości nagłej głuchoty zaburzenia słuchu lub szumy uszne współistniejące z napadami zawrotów głowy zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego lub małżowiny usznej uniemożliwiające stosowanie ochronników słuchu W przypadku, gdy w wyniku kontroli badań słuchu zostanie ujawnione uszkodzenie słuchu, które lekarz medycyny pracy (lub specjalista otolaryngolog/audiolog) uzna za mające związek z ekspozycją na hałas, lekarz ma obowiązek poinformowania o tym fakcie badaną osobę. Natomiast pracodawca ma obowiązek uwzględnienia zaleceń medycznych specjalisty medycyny pracy (lub specjalisty otolaryngologa/audiologa) lub właściwych organów, wprowadzając wszelkie środki wymagane w celu 9

eliminacji lub zmniejszenia ryzyka progresji uszkodzenia słuchu, łącznie z możliwością przeniesienia pracownika do innej pracy, gdzie nie występuje dalsze narażenie na hałas. 3. Ocena zdolności do pracy 3.1 Długotrwała niezdolność do pracy na określonym stanowisku Decyzja o długotrwałej niezdolności do pracy dotyczy osób, u których wyniki przeprowadzonego badania laryngologicznego i badań dodatkowych wskazują na zwiększone ryzyko utraty słuchu spowodowanej hałasem. Powyższy wniosek można wysnuć, gdy zostaną wykazane przedstawione niżej odchylenia w stanie zdrowia. Badanie wstępne kostno przewodzeniowy ubytek słuchu, stwierdzony przynajmniej w jednym uchu dla więcej niż jednej częstotliwości (w zakresie 1 6 khz), o wielkości większej od wartości progowej podanej w tabeli I. Badania wstępne i okresowe choroba Ménière a, nawet wtedy, gdy nie są przekroczone wartości progowe ubytku słuchu podane w tabeli 1 występujące w przeszłości zaburzenia funkcjonowania ucha wewnętrznego, np. nagła głuchota, nawet wtedy, gdy nie są przekroczone wartości progowe ubytku słuchu podane w tabeli 1 głuchota lub niedosłuch wynikający z uszkodzenia ucha wewnętrznego lub nerwu słuchowego, powstały na skutek urazu czaszkowego (przekroczone wartości progowe uszkodzenia słuchu podane w tabeli 1 i/albo wtórne powypadkowe zwiększenie upośledzenia słuchu) stan po operacji otosklerozy, nawet wtedy, gdy nie są przekroczone wartości progowe ubytku słuchu podane w tabeli I oporne na leczenie zmiany o typie wyprysku skóry przewodu słuchowego zewnętrznego, oporny na leczenie wyciek z ucha środkowego, zapalne zmiany skórne w lub wokół małżowiny usznej, które uniemożliwiają używanie ochronników słuchu. 10

Badanie okresowe w sytuacji, gdy nie uwzględniając roli udziału ucha środkowego stwierdza się średni ubytek słuchu dla 1, 2 i 3 khz w audiometrii tonalnej w obu uszach równy lub większy od 35 db HL. 3.2 Czasowe ograniczenia zdolności do pracy na określonym stanowisku Badania wstępne i okresowe Osoby, które nie mogą czasowo stosować ochronników słuchu z powodu przejściowych problemów, takich jak ostre zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego czy małżowiny usznej. 3.3 Warunkowe orzeczenie o zdolności do pracy w hałasie Warunkowe dopuszczenie do pracy w hałasie stosuje się w stosunku do osób, u których: Uszkodzenie słuchu w częstotliwościach 2, 3 i 4 khz zwiększyło się o więcej niż 30 db co najmniej w 1 uchu na przestrzeni okresu 3 lat, Średnia progów słuchu dla częstotliwości 1, 2 i 3 osiągnęła wartość 35 db, ale nie przekroczyła wartości 40 db. Warunkami dopuszczenia tych osób do pracy są: 1. Zwiększenie częstości badań słuchu (co 6 lub 12 miesięcy) 2. Dostarczenie i stosowanie specjalnie dobranych ochronników słuchu 3. Szczególny nadzór nad stosowaniem ochronników słuchu 4. Jeśli konieczne, zastosowanie za zgodą zakładu pracy metod zmniejszających poziom ekspozycji dziennej na hałas 4 Uwagi dodatkowe 4.1 Wymagania dotyczące pomieszczenia, w którym wykonywane jest badanie słuchu Badanie powinno być przeprowadzane w kabinie izolowanej akustycznie, spełniającej wymogi norm ISO 140, UNE EN ISO 11957, ISO 717). Procedura badania powinna być standardowa, techniczne warunki jej wykonania opisuje szczegółowo norma PN EN ISO 8253 1,2,3:2005). Zalecane jest 11

przeprowadzenie przez każde laboratorium własnej kalibracji z wykonaniem badania u młodych zdrowych otologicznie osób. 4.2 Warunki, jakie musi spełniać badana osoba Przynajmniej na 14 godzin przed wykonaniem badania słuchu, pracownik nie powinien być eksponowany na hałas o średnim poziomie większym niż 80dB(A) (LAeq 80dB). Poziom niższy niż 80 db(a) powinien być zagwarantowany przy prawidłowym stosowaniu ochronników słuchu w trakcie pracy w narażeniu na hałas. Badanie audiometrii tonalnej nie powinno być nigdy wykonywane, gdy poziom hałasu >= 85 db(a), jeśli nie następuje po nim okres odpoczynku co najmniej 30 min. w pomieszczeniu, w którym poziom dźwięku <75 db(a). Powyższe ma na celu uniknięcie czasowych zmian w narządzie słuchu występujących po ekspozycji na hałas. 4.3 Zaburzenia przewodzenia dźwięku Audiometrycznym odzwierciedleniem zaburzeń przewodzenia dźwięku jest sytuacja, gdy różnica między krzywą przewodnictwa powietrznego i kostnego jest większa niż 15 db dla więcej niż jednej częstotliwości. 5. Piśmiennictwo Directive 2003/10/EC of European Parliament and of the Council of 6 February 2003 on the minimum health and safety requirements regarding the exposure of workers to the risk s arising from physical agents (noise) (17th individual Directive within the meaning of Article 16(1) of Directive 89/391/EEC) (Official Journal of the European Communities. No L42/38,15.2.2003, 2003. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. z 2005 r., Nr 157, poz. 1318). Śliwińska Kowalska, M.: Uszkodzenia słuchu spowodowane hałasem. W: Audiologia Kliniczna. M.Śliwińska Kowalska (red.). Łódź; Mediton 2005: 39 50. Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 30 czerwca 2009 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, 12

rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. Nr 132, poz. 1115) Guidelines for Occupational Medical Examinations; Prophylaxis in Occupational Medicine; DGUV 2007; 13

Prace wymagające odpowiedniej, do rodzaju wykonywanej pracy, sprawności narządów zmysłu Marcin Rybacki Alicja Pas Wyroślak Mariola Śliwińska Kowalska Magdalena Lewańska 1. Wstęp Czynności zawodowe, które zostały zakwalifikowane do grupy prac wymagających odpowiedniej sprawności narządów zmysłu przedstawia poniższa tabela: Rodzaj pracy Kierowanie pojazdem silnikowym, podlegające ustawie o transporcie drogowym Kierowanie pojazdem samochodowym, nie podlegające ustawie o transporcie drogowym Operatorzy wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia (np. wózki widłowe) Obsługa urządzeń podnośnikowych z mechanizmem podnoszącym towary na wysokość do 1,6 metra (niskiego składowania, wózków paletowych) Operatorzy urządzeń podnośnikowych z mechanizmem podnoszącym towary na wysokość powyżej 1,6 metra, (układnic magazynowych, wysokiego składowania) Operatorzy podnośników, ramp hydraulicznych na wysokości > 1,6 metra, żurawi, dźwigów Operatorzy sprzętu drogowego, budowlanego, robót ziemnych Monitoring prac wymagających szczególnej sprawności, np. przy obsłudze pulpitów sterowniczych, sygnalizatorów, w centrach kontroli Praca na wysokości > 3m Praca na wysokości 3m Obsługa maszyn w ruchu i innych urządzeń grożących urazem Obsługa maszyn w ruchu nie grożących urazem (z osłonami, zautomatyzowanych) Praca związana z posługiwaniem się bronią 14

W przypadku wykonywania niektórych prac, wymagających dodatkowych uprawnień przy orzekaniu o braku lub istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do pracy, należy korzystać często z kilku przepisów prawa, w których zostały ustanowione minimalne normy predyspozycji fizycznych i psychicznych oraz standardy dotyczące sposobu oceny niektórych układów/narządów. Obowiązek poddawania się badaniom lekarskim przez kierowców wykonujących przewóz drogowy wynika z ustawy o transporcie drogowym, natomiast obowiązek poddawania się badaniom profilaktycznym (wstępnym, okresowym i kontrolnym) przez pracowników zatrudnionych na stanowisku kierowcy nie podlegającym przepisom w/w ustawy bądź wykonujących pracę na innych stanowiskach, lecz kierujący w ramach obowiązków zawodowych samochodem służbowym reguluje ustawa Kodeks pracy. Badania profilaktyczne kierowców wykonujących przewóz drogowy regulują przede wszystkim przepisy ustawy z dn. 6 września 2001r. o transporcie drogowym. Omawiana ustawa dotyczy przedsiębiorców wykonujących zarobkowy przewóz osób (niezależnie od ich liczby) oraz ładunków pojazdem lub zespołem pojazdów, których dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 t. Regulacje dotyczą również tych przedsiębiorców, którzy nie prowadzą działalności zarobkowej w postaci transportu, lecz pojazdami (o dmc > 3,5 t lub liczbie osób > 9) wykonują tzw. przewozy na potrzeby własne przedsiębiorstwa, np. przewóz własnych ładunków własnymi pojazdami do odbiorców, przewóz pracowników własnymi pojazdami do miejsca pracy oraz wykonujący działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy. Należy dodać, że kierowcy objęci przepisami ustawy o transporcie drogowym podlegają badaniu lekarskiemu i badaniu psychologicznemu. Przy planowaniu zakresu badań należy uwzględnić zarówno wytyczne dotyczące kierowania pojazdami, zgodnie z ustawą Prawo o ruchu drogowym, jak i zalecenia zawarte we Wskazówkach metodycznych w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników będących załącznikiem do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Należy przyjąć, iż praca kierowcy i pracownika używającego samochodu jako narzędzia pracy jest pracą wymagającą pełnej sprawności psychoruchowej. 2. Badanie lekarskie 2.1 Częstotliwość badań 15

2.1.1 Częstotliwość badań pracowników kierowców podlegających ustawie o transporcie drogowym Badanie wstępne Przed podjęciem pracy Badanie okresowe Wcześniejsze badania okresowe Do 60 roku życia co 5 lat Powyżej 60 roku życia co 30 miesięcy W przypadku zgłoszenia przez pracownika pogorszenia stanu zdrowia w związku z wykonywaną pracą W przypadku pojawienia się zaburzeń i choroby, które w istotny sposób mogą wpływać na zdolność badanej osoby do kierowania pojazdami* * według obowiązujących przepisów jest to badanie kontrolne przeprowadzane po 30 dniach czasowej niezdolności do pracy 2.1.2 Częstotliwość badań pracowników używających samochodu jako narzędzia pracy, nie podlegających ustawie o transporcie drogowym oraz innych pracowników wykonujących prace wymagające pełnej sprawności psychoruchowej, czyli: Operatorów wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia (np. wózki widłowe) Operatorów urządzeń podnośnikowych z mechanizmem podnoszącym towary na wysokość powyżej 1,6 metra, (układnic magazynowych, wysokiego składowania) Operatorów podnośników, ramp hydraulicznych na wysokości > 1,6 metra, żurawi, dźwigów Operatorów sprzętu drogowego, budowlanego, robót ziemnych Zatrudnionych przy monitoringu prac wymagających szczególnej sprawności, np. przy obsłudze pulpitów sterowniczych, sygnalizatorów, w centrach kontroli Badanie wstępne Przed podjęciem pracy Badanie okresowe Wcześniejsze badania okresowe Do 50 roku życia co 3 4 lata Powyżej 50 roku życia co 2 lata W przypadku zgłoszenia przez pracownika pogorszenia stanu zdrowia w związku z wykonywaną pracą W przypadku pojawienia się zaburzeń i choroby, które w istotny sposób mogą wpływać na zdolność badanej osoby do kierowania pojazdami lub pracy 16

wymagającej pełnej sprawności psychoruchowej* * według obowiązujących przepisów jest to badanie kontrolne przeprowadzane po 30 dniach czasowej niezdolności do pracy 2.1.3 Częstotliwość badań pracowników zatrudnionych przy obsłudze urządzeń podnośnikowych z mechanizmem podnoszącym towary na wysokość do 1,6 metra (niskiego składowania, wózków paletowych), maszyn w ruchu oraz innych urządzeń grożących urazem Badanie wstępne Przed podjęciem pracy Badanie okresowe Co 3 4 lata Wcześniejsze badania okresowe W przypadku zgłoszenia przez pracownika pogorszenia stanu zdrowia w związku z wykonywaną pracą W przypadku pojawienia się zaburzeń i choroby, które w istotny sposób mogą wpływać na zdolność badanej osoby do wykonywania pracy* * według obowiązujących przepisów jest to badanie kontrolne przeprowadzane po 30 dniach czasowej niezdolności do pracy 2.1.4 Częstotliwość badań osób pracujących na wysokości Badanie wstępne Przed podjęciem pracy Badanie okresowe na wysokości >3m na wysokości 3m Do 50 roku życia co 2 3 lata Powyżej 50 roku życia co 12 miesięcy Co 3 5 lat Wcześniejsze badania okresowe W przypadku zgłoszenia przez pracownika pogorszenia stanu zdrowia w związku z wykonywaną pracą W przypadku pojawienia się zaburzeń i choroby, które w istotny sposób mogą wpływać na zdolność badanej osoby do wykonywania pracy* * według obowiązujących przepisów jest to badanie kontrolne przeprowadzane po 30 dniach czasowej niezdolności do pracy 17

2.2 Schemat badania lekarskiego 2.2.1 Dodatkowe konsultacje specjalistyczne i badania pomocnicze pracowników kierowców podlegających ustawie o transporcie drogowym okulistyczne, neurologiczne, wskazane badanie laryngologiczne Badanie wstępne badanie audiometryczne tonalne, badanie oceniające widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia, testy sprawności psychoruchowej (może być odpis wyniku badania psychologicznego, które jest badaniem obowiązkowym, niezależnie od badania lekarskiego), w zależności od wskazań EKG, poziom glukozy, inne badania laboratoryjne okulistyczne, w zależności od wskazań neurologiczne, laryngologiczne Badanie okresowe badanie audiometryczne tonalne, badanie oceniające widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia, testy sprawności psychoruchowej (może być odpis wyniku badania psychologicznego, które jest badaniem obowiązkowym, niezależnie od badania lekarskiego), w zależności od wskazań EKG, poziom glukozy, inne badania laboratoryjne 2.2.2 Dodatkowe konsultacje specjalistyczne i badania pomocnicze pracowników używających samochodu jako narzędzia pracy, nie podlegających ustawie o transporcie drogowym oraz osób wykonujących prace wymagających pełnej sprawności psychoruchowej okulistyczne, neurologiczne, w zależności od wskazań badanie laryngologiczne Badanie wstępne testy sprawności psychoruchowej (w tym badanie oceniające widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia*); może być to też odpis wyniku badania psychologicznego (gdy badanie takie było wykonywane), niezależnego od badania lekarskiego, w zależności od wskazań EKG, poziom glukozy, inne badania laboratoryjne w zależności od wskazań okulistyczne, neurologiczne, laryngologiczne Badanie okresowe w zależności od wskazań testy sprawności psychoruchowej, EKG, poziom glukozy, inne badania laboratoryjne * dotyczy osób kierujących pojazdami silnikowymi 2.2.3 Dodatkowe konsultacje specjalistyczne i badania pomocnicze pracowników zatrudnionych przy obsłudze urządzeń podnośnikowych z mechanizmem podnoszącym towary na wysokość do 1,6 metra (niskiego składowania, wózków paletowych), maszyn w ruchu, a także innych urządzeń grożących urazem 18

Badanie wstępne Badanie okresowe okulistyczne, w zależności od wskazań badanie neurologiczne, laryngologiczne badania dodatkowe w zależności od wskazań okulistyczne, w zależności od wskazań badanie neurologiczne, laryngologiczne badania dodatkowe w zależności od wskazań 2.2.4 Dodatkowe konsultacje specjalistyczne i badania pomocnicze osób pracujących na wysokości Badanie wstępne Badanie okresowe na wysokości >3m na wysokości 3m na wysokości >3m na wysokości 3m Okulistyczne, neurologiczne, laryngologiczne W zależności od wskazań okulistyczne, neurologiczne, laryngologiczne Okulistyczne, neurologiczne, laryngologiczne W zależności od wskazań okulistyczne, neurologiczne, laryngologiczne 2.3 Uwagi dotyczące badania lekarskiego W trakcie badania lekarskiego należy zwrócić szczególną uwagę na: choroby układu krążenia zaburzenia i odchylenia w układzie nerwowym i psychicznym choroby i zaburzenia narządu wzroku zaburzenia równowagi i słuchu zaburzenia oddychania podczas snu W przypadku pojawienia się wątpliwości w ocenie stanu zdrowia pracownika, należy wykonać wszelkie inne niezbędne konsultacje specjalistyczne czy badania dodatkowe. Badanie okulistyczne i laryngologiczne powinno mieć na celu ocenę następujących parametrów: ostrości wzroku do bliży (bez i z korekcją) ostrości wzroku do dali (bez i z korekcją) obuocznej ostrości wzroku po korekcji widzenia przestrzennego zdolności rozpoznawania barw (tablice Ishihary, lampa Wilczka) pola widzenia (orientacyjne lub perymetr) widzenia zmierzchowego i wrażliwości na olśnienie (parametry te mogą być ocenione w ramach badania psychotechnicznego) 19

ocenę układu równowagi ocenę słuchu (badanie szeptem, mową, audiometria ze wskazań) Minimalne kryteria zdrowotne dotyczące narządu wzroku i słuchu zostały przedstawione w tabeli nr 1 i 2. 20