3. Źródła finansowania turystyki na obszarach wiejskich Kapitał początkowy to pieniądze potrzebne na rozpoczęcie działalności. Mimo, że wiele pomysłów na działalność gospodarczą będzie potrzebować minimalnej kwoty na rozpoczęcie, to jednak większość z nich wymagać będzie pewnych środków na zakup kilku niezbędnych narzędzi lub materiałów. Przygotowanie prostego planu obrotu gotówki pomoże oszacować sumę przewidywanych wydatków. Trzeba pamiętać o wzięciu pod uwagę kapitału potrzebnego do finansowania działalności w trakcie jej trwania (okres pomiędzy terminem płatności za dostarczane produkty a terminem uzyskania zapłaty od klientów). 43 Niektóre bardzo interesujące i zarazem bezpieczne pomysły wymagają minimalnego kapitału początkowego dzięki możliwości wykorzystania posiadanych zasobów lub ze względu na skalę przedsięwzięcia, nie wymagającego dużego kapitału początkowego. Kapitał początkowy dzieli się na: a. własny b. zewnętrzne źródła finansowania takie jak: - rodzina, - instytucje rządowe, - agencje, - organizacje pozarządowe, - pomoc przedakcesyjna UE. 44 Najlepszym rozwiązaniem sfinansowania nowego przedsięwzięcia jest wyłożenie własnych funduszy. Zawsze trzeba próbować minimalizować 43 100 pomysłów na działalność gospodarczą na wsi. Przewodnik, Lubelska Inicjatywa Rozwoju Wsi, Biłgoraj 2000, s. 19 44 Na podstawie informacji uzyskanych od K. Świcia Kierownika działu Analiz Ekonomicznych Oddziału WODR w Lublinie z s. w Końskowoli 62
koszty, które będzie trzeba uregulować w początkowej fazie prowadzenia działalności. Bardziej opłacalne jest finansowanie wydatków zarobionymi przez siebie pieniędzmi niż zaciąganie na ten cel pożyczek. Z doświadczenia wiadomo, że lepiej unikać niepotrzebnych wydatków na rzeczy, bez których można się obyć. Warto jest lepiej wykorzystać pieniądze na opłacenie operacji gospodarczych lub promocję swojej firmy wśród potencjalnych klientów. Najbezpieczniejszym sposobem na rozwijanie nowej działalności jest radzenie sobie w ramach własnych możliwości finansowych oraz finansowanie rozwoju poprzez ścisłą kalkulację własnych dochodów. Niektóre z pomysłów na działalność gospodarczą potrzebować będą zewnętrznych źródeł finansowania, takich jak np. pożyczki. Rodzina i przyjaciele stanowią dobre źródło pożyczki, szczególnie dla początkujących biznesmenów, którzy mogą mieć problemy z zaciągnięciem kredytów od instytucji komercyjnych. Liczne agencje oferujące pożyczki, krajowe lub regionalne, instytucje zarządzające funduszami międzynarodowymi, organizacje zajmujące się wspieraniem lokalnych inicjatyw ułatwiają dostęp osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą do tych środków na preferencyjnych warunkach. Są to miejsca, do których przedsiębiorcy w pierwszym rzędzie zwracają się o pożyczkę, ponieważ zazwyczaj oferują one kredyt na najbardziej opłacalnych zasadach. Banki komercyjne również oferują kredyty na założenie działalności, ale stawiane przez nich wymagania są nierzadko trudne do spełnienia, szczególnie w sytuacji nowo powstających działalności, posiadających niewielkie doświadczenie oraz słabe zabezpieczenie pożyczonej kwoty. 63
Bank komercyjny zwykle godzi się na udzielenie pożyczki mniejszej niż rolnik potrzebuje, jak również proponuje wyższe oprocentowanie kredytu. 45 Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udziela dopłat do oprocentowania kredytów bankowych, przeznaczonych na rozwój agroturystyki w gospodarstwie rolnym. Kredyty te mogą być przeznaczone na: - adaptację i remont budynków mieszkalnych i gospodarskich (o ile budynki te służą lub będą służyć świadczeniu usług turystycznych), - modernizację budynków mieszkalnych (w tym zakładanie instalacji kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, wody, gazu), - - urządzanie pól namiotowych (w tym: sanitariatów, doprowadzanie wody). Kwota kredytu na taką działalność na jedno gospodarstwo rolne nie może przekroczyć 80% wartości nakładów i nie może być wyższa niż 2 mln zł. Oprocentowanie kredytu jest zmienne, zależy zarówno od banku, jak i od czasu spłaty kredytu i wynosi ok. 13% w skali roku. Maksymalny okres, na jaki może zostać udzielony kredyt, nie może być dłuższy niż 8 lat, zaś karencja w spłacie kapitału nie może przekroczyć 2 lat. Dopłata do oprocentowania kredytów na działalność agroturystyczną może być udzielona, jeśli: - działalność prowadzona będzie głównie w oparciu o własne zasoby pracy, bez zatrudnienia stałych pracowników najemnych, - rolnik ukończy przeszkolenie w zakresie prowadzenia agroturystyki, - agroturystyka prowadzona będzie do czasu spłaty zaciągniętego kredytu. Wniosek o udzielenie kredytu, wraz z kompletem dokumentów, w tym m.in. plan przedsięwzięcia, opinię właściwego terytorialnie ODR-u, należy złożyć w banku współpracującym z ARiMR w tym zakresie. 46 45 Ibidem, s. 20 46 Kalendarz-Informator Agroturystyczny, Polska Federacja Turystyki Wiejskiej, Rzeszów 2000, s. 153-154 64
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Dysponuje także preferencyjną linią kredytową na tworzenie stałych miejsc pracy poza rolnictwem, w tym w zakresie turystyki. Kredytowanie obejmuje: zakup, modernizację, adaptację, budowę i rozbudowę zakładów prowadzących działalność poza-rolniczą, zakup niezbędnych maszyn i narzędzi. O uzyskanie kredytu mogą ubiegać się osoby fizyczne i prawne, prowadzące lub podejmujące pozarolniczą działalność gospodarczą na terenach gmin wiejskich i gmin miejsko-wiejskich. Kwota kredytu dla jednego podmiotu nie może przekroczyć 60% wartości inwestycji, nie może być wyższa niż 4 min zł. Oprocentowanie kredytu jest zmienne, wynosi około 13%. Maksymalny okres spłaty nie może być dłuższy niż 6 lat, zaś karencja w spłacie kapitału wynosi do l roku. Inwestycja wspomagana kredytem musi przyczynić się do zatrudnienia co najmniej l osoby na każde 25 tyś. zł udzielonego kredytu i trwać nie krócej niż czas spłacania kredytu. Kredytów tych udzielają banki współpracujące z ARiMR. 47 Również Powiatowe Urzędy Pracy mogą być źródłem korzystnego finansowania przy podejmowaniu na własny rachunek działalności gospodarczej lub rolniczej przez pożyczki udzielane ze środków Funduszu Pracy. Oprocentowanie pożyczek w stosunku rocznym wynosi obecnie 11,5%, a w powiatach (gminach) uznanych za zagrożone szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym - 6,9%. 47 Ibidem, s. 154-155 65
Maksymalna kwota pożyczki wynosi 20-krotność przeciętnego wynagrodzenia, a okres spłaty pożyczki nie może przekroczyć 4 lat, z możliwością karencji spłaty przez okres nie przekraczający 12 miesięcy. Możliwe jest umorzenie do 50% kwoty udzielonej pożyczki, pod warunkiem prowadzenia działalności przez okres co najmniej 24 miesięcy. Umowy o udzielenie pożyczki na działalność mogą przewidywać dokonanie przez Rejonowy Urząd Pracy zwrotu pożyczkobiorcy do 80% kosztów szkolenia, konsultacji lub doradztwa, dotyczących podejmowanej działalności, w kwocie nie przekraczającej jednak przeciętnego wynagrodzenia, obowiązującego w dniu zawarcia umowy pożyczki. 48 Powiatowe Urzędy Pracy udzielają także pożyczek na utworzenie dodatkowych miejsc pracy pracodawcom lub jednoosobowym podmiotom gospodarczym zamierzającym zwiększyć liczbę miejsc pracy dla zarejestrowanych bezrobotnych. Oprocentowanie pożyczek w stosunku rocznym wynosi obecnie 16,1%, a w powiatach (gminach) uznanych za zagrożone szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym - 11,5%. Maksymalna kwota pożyczki na każde miejsce pracy wynosi 20- krotność przeciętnego wynagrodzenia. Okres całkowitej spłaty pożyczki nie może przekroczyć 3 lat, z możliwością karencji spłaty przez okres nie przekraczający 6 miesięcy. W przypadku tworzenia dodatkowych miejsc pracy w gospodarstwie rolnym, okres całkowitej spłaty pożyczki nie może przekroczyć 4 lat, z możliwością karencji do 12 miesięcy. 49 48 Ibidem, s. 159-160 49 Ibidem, s. 160 66
Fundacja Wspomagania Wsi uruchomiła program mikropożyczek dla mieszkańców terenów wiejskich polegający na połączeniu szkoleń i doradztwa z możliwością uzyskania pożyczki przez wszystkich zainteresowanych rozpoczęciem działalności gospodarczej. Zostaną oni przeszkoleni w zakresie zakładania i prowadzenia własnej działalności gospodarczej, podstaw księgowości, płacenia podatków, planowania i marketingu. Pożyczkę można przeznaczyć na wszelką działalność gospodarczą, z wyłączeniem rolnictwa, leśnictwa i łowiectwa, prowadzoną na terenach wiejskich i w miastach do 10 tyś. mieszkańców. Jako podstawę przyjęto udzielanie pożyczek członkom grup pożyczkowych oraz osobom indywidualnym, które ze względu na brak zabezpieczeń nie mogą uzyskać pożyczki z banku. Grupę pożyczkową tworzy 3 do 7 osób, które ustalają między sobą kolejność występowania z wnioskiem o pożyczkę oraz wzajemnie poręczają sobie spłatę pożyczki. Roczne oprocentowanie pożyczek wynosi: - pierwsza pożyczka - do 3 000 zł - 11% (9% dla członków grupy) - druga pożyczka - do 5 000 zł - 14% (l 1% dla członków grupy) - trzecia pożyczka - do 10 000 zł - 17% (14% dla członków grupy) - czwarta pożyczka - do 15 000 zł - 17% (14% dla członków grupy) Warunkiem ubiegania się o kolejną pożyczkę jest całkowita spłata poprzedniej wraz z odsetkami. Program ten jest realizowany we współpracy z samorządami lokalnymi (powiatowymi i gminnymi). 50 Osoby, które zamierzają rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej (również w zakresie turystyki na obszarach wiejskich) oraz już działające małe firmy mogą ubiegać się o uzyskanie mikropożyczek udzielanych przez Fundusz Mikro. Przyjęto zasadę wzajemnego poręczania w liczącej co najmniej 4 osoby grupie pożyczkobiorców prowadzących małe firmy. 50 Ibidem, s. 163 67
Maksymalna kwota pożyczki wynosi 30 tyś. zł. Oprocentowanie pożyczek jest zróżnicowane i wynosi 3,5-2,1% w skali roku. Wysokość oprocentowania jest uzależniona m.in. od rodzaju przedsięwzięcia i od tego, która to jest pożyczka z Funduszu Mikro. Maksymalny okres spłaty wynosi 12 miesięcy. Wszelkie formalności związane z uzyskaniem pożyczki załatwiaj ą lokalni przedstawiciele Funduszu Mikro. 51 Agrolinia 2000 jest programem wyspecjalizowanym w kredytowaniu inwestorów z przewagą kapitału prywatnego i pozostającego w rękach polskich na produkcję rolną, przetwórstwo rolno-spożywcze, usługi, w tym działalność agroturystyczną. Kredyty w programie Agrolinia 2000 udzielane są za pośrednictwem ośmiu banków (oraz zrzeszonych w nich banków spółdzielczych): - Bank Unii Gospodarczej S.A. w Warszawie - Gospodarczy Bank Poludniowo-Zachodni S.A.we Wrocławiu - Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. w Poznaniu - Lubelski Bank Regionalny S.A. w Lublinie - Spółdzielczy Bank Rozwoju Samopomoc Chłopska w Warszawie (oraz jego oddziały) - Warmińsko-Mazurski Bank Regionalny S.A. - Bank Spółdzielczy w Chróścicach - Pomorsko-Kujawski Bank Regionalny S.A. 52 Inne banki także udzielają kredytów na zasadach wewnętrznych rozporządzeń jednak odsetki pobierane przez bank są stosunkowo wysokie (zwłaszcza dla powstających firm), dlatego rolnicy korzystają z ich usług jedynie w sytuacji tymczasowych trudności finansowych, a nie w zamiarze finansowania długoterminowych potrzeb, gdzie okres spłacania kredytu jest długi, jak na przykład zakup dodatkowych urządzeń. 51 Ibidem, s. 164-165 52 Ibidem, s. 217 68
Z tego to powodu korzystający z pomocy banków starają się przyjąć generalną zasadę dopasowywania typu kredytu do danej potrzeby, korzystają z długoterminowych kredytów w celu sfinansowania długoterminowych inwestycji, natomiast z krótkoterminowych kredytów na uzupełnienie tymczasowych braków gotówki. 53 Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej oferuje w oparciu o własne środki finansowe kredyty na przedsięwzięcia inwestycyjne na terenach wiejskich w zakresie agroturystyki. Kredyty mogą być udzielane na sfinansowanie nakładów inwestycyjnych związanych z uruchomieniem nowych lub rozwojem istniejących przedsięwzięć gospodarczych w zakresie agroturystyki na wsi lub w miastach do 10 tys. mieszkańców, obejmujących zakup, budowę, rozbudowę, modernizację, adaptację oraz pierwsze wyposażenie inwestycyjne obiektów: - bazy noclegowej, - bazy gastronomicznej, - bazy rekreacyjno-sportowej i kulturowej. O kredyt mogą ubiegać się: - rolnicy i członkowie ich rodzin, - inne osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą, - spółki handlowe, o których mowa w art. 1 par. 2 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, - organizacje pozarządowe (fundacje i stowarzyszenia) posiadające osobowość prawną, - zarządy gmin. 53 100 pomysłów..., s. 20 69
Kredyty mogą być udzielane w trzech plafonach, w zależności od wysokości kwoty kredytu: - w plafonie A - do 50.000 zł; nie więcej niż do 80% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego - w plafonie B - do 100.000 zł; nie więcej niż do 75% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego - w plafonie C - do 150.000 zł; nie więcej niż do 70% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego Kredyty mogą być udzielane na okres do 5 lat, wliczając w to okres karencji w spłacie kwoty kredytu nie przekraczający 1 roku. Oprocentowanie kredytów płacone przez kredytobiorcę jest zmienne i wynosi w stosunku rocznym: - w plafonie A - 0,50 stopy redyskonta weksli NBP, - w plafonie B - 0,60 stopy redyskonta weksli NBP, - w plafonie C - 0,70 stopy redyskonta weksli NBP. Na dzień 1.06.2002 r. to oprocentowanie wynosi odpowiednio: w plafonie A - 5,25 % rocznie, w plafonie B - 6,30 % rocznie i w plafonie C - 7,35 % rocznie. Podstawę udzielenia kredytu stanowi pisemny wniosek o kredyt złożony w banku kredytującym, według wzoru stosowanego przez bank, wraz z informacjami i dokumentami uzupełniającymi, niezbędnymi do podjęcia decyzji kredytowej. Ostateczną decyzję o przyznaniu kredytu podejmuje samodzielnie bank kredytujący. Regulamin kredytowania i wzór wniosku kredytowego jest dostępny w banku kredytującym. Bankami obsługującymi tę linię kredytową są: Bank Ochrony Środowiska SA i jego oddziały terenowe, oraz Gospodarczy Bank Wielkopolski SA i jego oddziały terenowe, a także banki spoółdzielcze współpracujące z GBW SA. 54 Strona internetowa Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej www. efrwp.com.pl 70