INSTYTUT HISTORII SZTUKI UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO MAREK ZGORNIAK MATEJKO w PARYŻU OPINIE KRYTYKÓW FRANCUSKICH z LAT 1865-1870 KRAKÓW 1998
SPIS TREŚCI Wprowadzenie I. Wystawy paryskie w XIX wieku II. Francuska krytyka artystyczna w czasach Matejki III. Matejko w Paryżu Obrazy Podróże Ludzie Paryż IV. Kazanie Skargi (1865) V. Rejtan (1867) VI. Unia lubelska (1870) Zakończenie Aneks I. Informacje biograficzne o cytowanych krytykach Aneks II. Wybór tekstów źródłowych z lat 1865-1870 Bibliografia recenzji z lat 1865-1900 Spis krytyków Bibliografia Spis ilustracji Resume Indeks osób 7 19 47 75 75 85 87 99 109 153 183 215 221 253 303 315 319 331 335 340
SPIS ILUSTRACJI 1. A. Deroy, Widok Palais de l'industrie w Paryżu, 1855 (wg P. Mainardi, Art and Politics of the Second Empire, New Haven and London 1987) 2. Plan Palais de 1'Industrie podczas Salonu 1881 (wg E. G. Holt, The Expanding World of Art, 1874-1902, New Haven and London 1988) 3. Środkowa hala Palais de Plndusr-trie -podczas Salonu 1880 (wg Holt, jw.) 4. Niedzielna publiczność w dziale sztuk pięknych wystawy światowej 1878-drzeworyt, 1878. Paryż, Bibliotheąue nationale de France (wg Mainardi, The End of the Salon, Cambridge University Press 1993) 5. Katalog Salonu 1870 (Muzeum Narodowe w Krakowie, Dom Matejki) 6. Fotografia portretowa Matejki z około r. 1867 (Dom Matejki, fot. Lp. 618) 7. Jan Matejko, Kazanie Skargi, 1864, Salon 1865. Warszawa, Muzeum Narodowe (wg Jan Matejko. Album 15 obrazów, Wiedeń 1895) 8. Alexandre Cabanel, Portret Napoleona III, Salon 1865. Baltimore, The Walters Art Gallery (fot. Muzeum) 9. Theodule Ribot, Św. Sebastian, Salon 1865. Paryż, musee d'orsay 10. Adolphe Yvon, Zdobycie fortu Malachow na Krymie 8IX1855, Salon 1857 i wystawa światowa 1867. Wersal, Musee national du Chateau 11. Paul-Alexandre Protais, Zwycięzcy, powrót do obozu, 1862, Salon 1865. Marsylia, Musee des Beaux-Arts (fot. Muzeum) 12. Adolf Schreyer, Szarża artylerii gwardii cesarskiej na Krymie 16 sierpnia 1855, Salon 1865. Paryż, musee d'orsay (wg Illustration", 1865, t. 1) 13. Amedee de Noe, pseud. Cham, Karykatura obrazu Schreyera Szarża artylerii (Le Salon de 1865 photographie par Cham, Paris 1865) 331
MATEJKO W PARYŻU 14. Hippolyte Bellange, Kirasjerzy pod Waterloo, 1865, Salon 1865. Bordeaux, Musee des Beaux-Arts (rysunek artysty według obrazu; wg J. Adeline, Hippolyte Bellange et son oeuvre, Paris 1880) 15. Jean-Leon Geróme, Przyjęcie posłów syjamskich przez Napoleona III w Fontainebleau, 1864, Salon 1865. Wersal, Musee national du Chateau (wg Illustration", 1865, t. 2) 16. Antonio Gisbert, Lądowanie purytanów w Ameryce Północnej, Salon 1865 (wg Illustration", 1865, t. 1) 17. Joseph-Nicolas Robert-Fleury, Dysputa w Poissy, Salon 1840. Paryż, Bibliotheąue-Musee de la Societe de 1'histoire du protestantisme francais 18. Amedee de Noe, pseud. Cham, Karykatura obrazu Matejki Kazanie Skargi (Le Salon de 1865 photographie par Cham, Paris 1865) 19. Isidore Patrois, Franciszek I i Rosso Fiorentino, 1865, Salon 1865. Dijon, Musee des Beaux-Arts (fot. Muzeum) 20. Lawrence Alma-Tadema, Fredegunda u łoża śmierci Pretekstata (Św. Pretekstat oskarża Fredegundę), 1864, Salon 1865. Leeuwarden, Fries Museum (fot. Dikken & Hulsinga) 21. Amedee de Noe, pseud. Cham, Karykatura obrazu Alma-Tademy Fredegunda u loża śmierci Pretekstata (Le Salon de 1865 photographie par Cham, Paris 1865) 22. Paul Delaroche, Karol I znieważany przez żołnierzy, 1836. Fot. ze zbiorów Matejki (Dom Matejki, fot. Lp. 586) 23. Joseph-Nicolas Robert-Fleury, Galileusz przed Świętym Oficjum w Watykanie w r. 1632, 1847, Salon 1847. Paryż, Luwr 24. Louis Gallait, Książę Alba odbiera przysięgę (wg Gazette des Beaux-Arts", 1870, 1 II) 25. Louis Gallait, Abdykacja cesarza Karola V, 1840, Salon 1841. Bruksela, Musees royaux des Beaux-Arts de Belgiąue (fot. Muzeum) 26. Louis Gallait, Ostatni hołd oddany przez cechy brukselskie hr. Egmontowi i Hornes, 1851, Salon 1852. Tournai, Musee des Beaux- Arts 27. Edouard de Biefve, Kompromis szlachty niderlandzkiej, 1841. Bruksela, Musees royaux des Beaux-Arts de Belgiąue (wg M. Schmid, Kunstgeschichte des XIX. Jahrhunderts, Leipzig 1906) 28. Jules Breton, Wieczór, Salon 1865. Baltimore, The Walters Art Gallery (fot. Muzeum) 29. Jan Matejko, Rejtan (Sejm warszawski w roku 1773), 1866, wystawa światowa 1867. Warsza- 332
SPIS ILUSTRACJI wa, Zamek Królewski (wg Jan Matejko. Album 15 obrazów) 30. Pinot i Sagaire, Widok terenów wystawy światowej, 1867. Paryż, Bibliotheąue nationale de France (wg P. Mainardi, Art and Politics...) 31. Sztuka francuska na wystawie światowej, 1867. Paryż, Bibliotheąue nationale de France (fot. BN) 32. Rzeźba Vincenzo Veli Ostatnie dni Napoleona na wystawie światowej, 1867. Paryż, Bibliotheąue nationale de France (fot. BN) 33. Uroczystość rozdania nagród przyznanych podczas wystawy światowej w Paryżu. Palais de 1'Industrie, 1 VII 1867 ( Illustration", 1867, tr 2) 34. Tony Robert-Fleury, Warszawa 8 kwietnia 1861 (Masakra w Warszawie), Salon 1866 i wystawa światowa 1867. Zamek w Montresor (wg Illustration", 1866, t. 2) 35. Wielka rewia wojskowa w Longchamp urządzona na cześć cara Rosji i króla Prus, 6 VI 1867, przed zamachem Berezowskiego. ( Illustration", 1867, t. 1) 36. Stefano Ussi, Wygnanie księcia Aten, wystawa światowa 1867. Rzym, Galleria nazionale d'arte moderna 37. Ludwig Knaus, Czeladnicy szewscy grający w karty, 1861, wystawa światowa 1867. Marburg, Universitatsmuseum fur Kunst und Kulturgeschichte 38. Wilhelm von Kaulbach, Wiek reformacji (karton), wystawa światowa 1867 (wg ryciny) 39. Karl Theodor von Piloty, Śmierć Cezara, wystawa światowa 1867. Hanower, Niedersachsisches Landesmuseum 40. Sala austriacka na wystawie światowej 1867. Z prawej strony widoczny fragment obrazu Matejki. Paryż, Bibliotheąue nationale de France (fot. BN) 41. Fragment katalogu Salonu 1870 (Dom Matejki) 42. Jan Matejko, Unia lubelska, 1869, Salon 1870. Muzeum Narodowe w Warszawie, depozyt w Muzeum Lubelskim (wg Jan Matejko. Album 15 obrazów) 43. Tony Robert-Fleury, Ostatni dzień Koryntu, Salon 1870. Paryż, musee d'orsay (wg Gazette des Beaux-Arts", 1870, 1 VI) 44. Henri Regnault, Salome, Salon 1870. Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art (wg Gazette des Beaux-Arts", 1872, janvier) 45. Bertall, Koniec wystawy malarstwa (karykatura obrazu Regnaulta Salome), 1870 ( Illustration", 1870, t. 1) 46. Mihaly Munkacsy, Ostatni dzień skazańca, Salon 1870. Budapeszt, Galeria Narodowa 47. Gustave Courbet, Brzeg morski w Etretat po burzy, 1869, Salon 1870. Paryż, musee d'orsay 333
MATEJKO W PARYŻU 48. Theodule Ribot, Miłosierny Samarytanin, Salon 1870. Paryż, musee d'orsay (do r. 1998 obraz był w depozycie w Muzeum Narodowym w Warszawie; wg Akademizm w XIX wieku. Muzeum Narodowe, Warszawa 1998) 49. Amedee de Noe, pseud. Cham, Karykatura obrazu Matejki Unia lubelska (Cham au Salon de 1870, Paris 1870) 50. Charles-Camille Chazal, Zabawa na plaży, Salon 1870. Carcassonne, Musee des Beaux-Arts 51. Paul Baudry, Portret Edmonda About, 1871 52. Charles Blanc (wg Illustration", 1882, t. 1) 53. Marie-Amelie Chartroule de Montifaud (wg J.-P. Bouillon et al. (ed.), Promenadę du critiąue influent, Paris 1990) 54. Henri Delaborde (wg Illustration", 1899, t. 1) 55. Maxime Du Camp (wg Illustration", 1894, t. 1) 56. Henry Fouąuier (wg Illustration", 1890, t. 1) 57. Theophile Gautier (wg Illustration", 1867, t. 1) 58. Paul de Saint-Victor (wg Illustration", 1881, t. 2) 59. Theophile Thore (wg Bouillon, jw.)