Ocena wiedzy uczniów szkół średnich na temat zakażeń wirusem HIV

Pikala Probl Hig M i Epidemiol wsp. Ocena 2015, wiedzy 96(1): uczniów 193-198 szkół średnich na temat zakażeń wirusem HIV 193 Ocena wiedzy uczniów szkół średnich na temat zakażeń wirusem HIV Assessment of high school students knowledge on HIV infection Małgorzata Pikala, Daria Osiewacz, Irena Maniecka-Bryła Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wstęp. Pomimo prowadzonych od lat badań, jak dotąd nie wynaleziono skutecznego leku, który spowodowałby całkowitą eradykację HIV z organizmu człowieka ani szczepionki profilaktycznej, która mogłaby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się HIV na świecie. W związku z tym jedyną skuteczną formą profilaktyki jest właściwa wiedza dotycząca dróg przenoszenia HIV i sposobów zapobiegania zakażeniu. Cel badania. Ocena wiedzy uczniów szkół średnich na temat zakażeń wirusem HIV umożliwiająca wskazanie obszarów, na które należy zwrócić szczególną uwagę w działaniach edukacyjnych i profilaktycznych. Materiał i metoda. Badanie przeprowadzono w 2014 roku wśród 248 uczniów szkół średnich w wieku powyżej 18 lat. Pytania zawarte w kwestionariuszu dotyczyły: wiedzy o przebiegu HIV/AIDS, wiedzy o źródłach zakażenia, znajomości czynników zwiększających ryzyko i sposobów unikania zakażenia, wiedzy dotyczącej leczenia, a także badań przesiewowych w kierunku zakażeń HIV oraz subiektywnej oceny wiedzy dotyczącej tej tematyki. Wyniki. Badanie wykazało, że wśród młodzieży istnieje wiele błędnych opinii dotyczących ograniczania ryzyka zakażenia HIV. Zaledwie 37,5% ankietowanych miało świadomość, że ryzyko zakażenia HIV zwiększa się po użyciu substancji odurzających. 82,6% uczniów wiedziało, że korzystanie z usług salonów tatuażu, kosmetycznych i fryzjerskich może zwiększyć ryzyko zakażenia HIV. 38,7% ankietowanych uważało, że w czasie oddawania krwi można zakazić się HIV. Tylko 57,3% uczniów wiedziało, że badania w kierunku HIV są bezpłatne i anonimowe w punktach konsultacyjno-diagnostycznych. Wnioski. W działaniach profilaktycznych należy zwrócić większą uwagę na dementowanie błędnych opinii i stereotypów dotyczących dróg szerzenia i ograniczania ryzyka zakażenia HIV. Jednym z elementów profilaktyki powinno być uświadomienie młodym ludziom, że oddanie krwi nie jest ryzykowne oraz że badania diagnostyczne w kierunku HIV są bezpłatne i anonimowe. Introduction. Despite many years of research, medicine has failed to find an effective HIV treatment or a HIV vaccine to stop the worldwide dissemination of the virus. Therefore, the only effective prevention is health education on proper behavior that can prevent new infections. Aim. To assess the knowledge on HIV among high school students to identify the areas on which to focus in education on HIV prevention among youth. Material & Method. The survey was conductedamong 248 high school students. The survey questionnaire included: general knowledge on HIV/ AIDS, knowledge about the sources of HIV infection, riskfactors and ways to avoid HIV infection, knowledge of treatment as well as screening for HIV, sources of knowledge on HIV/AIDS and the subjective assessment of knowledge on this subject. Results. The study showed that among young people there were many erroneous opinions concerning the mitigation of HIV infection. Only 37.5% of the respondents were aware that the risk of HIV infection increased after drug use. 82.6% of the students knew that using the services of tattoo, beauty and hairdressing salons might increase the risk of HIV infection. 38.7% of the respondents thought that they could be infected with HIV during blood donation. Only 57.3% of the students knew that HIV tests were free of charge and anonymous at the consulting and diagnostic stations. Conclusions. In preventive education most important is to disprove erroneous opinions and stereotypes about the infection routes and reducing the risk of HIV infection. The elements of education on prevention should comprise information that blood donation is risk-free and that HIV diagnostic tests are free of charge and anonymous. Key words: HIV, AIDS, epidemiology, prevention, knowledge Słowa kluczowe: HIV, AIDS, epidemiologia, profilaktyka, wiedza Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 193-198 www.phie.pl Nadesłano: 12.01.2015 Zakwalifikowano do druku: 21.02.2015 Adres do korespondencji / Address for correspondence dr n. o zdrowiu Małgorzata Pikala Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi ul. Żeligowskiego 7/9, 90-742 Łódź tel. + 48 42 639 32 68, fax + 48 42 639 32 69 e-mail: malgorzata.pikala@umed.lodz.pl Wstęp Choroby zakaźne nadal stanowią poważny problem zdrowia publicznego. Jedną z nich jest zespół nabytego upośledzenia odporności Acquired Immune Deficiency Syndrome (AIDS), wywołany przez ludzki wirus upośledzenia odporności Human Immunodeficiency Virus (HIV). Epidemia HIV/AIDS osiągnęła wymiar globalny. W 2012 roku liczba osób żyjących

194 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 193-198 z HIV na świecie wynosiła około 35 mln [1]. W Polsce od wdrożenia nadzoru epidemiologicznego nad HIV/AIDS w 1985 r. do końca 2012 r. NIZP PZH zarejestrował 16 314 zakażeń HIV, 2 848 zachorowań na AIDS oraz 1 185 zgonów osób chorych na AIDS [2]. Mimo prowadzonych od lat szeroko zakrojonych badań, jak dotąd nie wynaleziono skutecznego leku, który spowodowałby całkowitą eradykację HIV z organizmu człowieka. Nadal też nie ma szczepionki profilaktycznej, dzięki której można by zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się HIV na świecie [3, 4]. W związku z powyższym jedyną skuteczną formą profilaktyki jest właściwa wiedza, która powinna obejmować w szczególności zagadnienia dotyczące dróg przenoszenia HIV i sposobów zapobiegania zakażeniu. Cel badania Ocena wiedzy uczniów szkół średnich na temat zakażeń wirusem HIV umożliwiająca wskazanie obszarów, na które należy zwrócić szczególną uwagę w działaniach profilaktycznych. Materiał i metody Badaniem zostało objętych 248 uczniów losowo wybranych szkół średnich, odpowiednio 117 z województwa śląskiego w Zespole Szkół nr 1 im. Jana Kilińskiego w Kłobucku oraz 131 z województwa łódzkiego w I Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Łodzi. Kobiety stanowiły 57,7% ankietowanych (143 osoby), a mężczyźni 42,3% (105 osób). Średni wiek badanych wyniósł 18,4 lat. 50% badanych to mieszkańcy wsi i odpowiednio 50% mieszkańcy miast. Kryteriami włączenia do próby był status ucznia wybranej szkoły i ukończenie 18. roku życia. Udział w badaniu był anonimowy i dobrowolny. Uczniowie zostali również poinformowani, że dane które będą pozyskane w badaniu będą wykorzystane wyłącznie w celach naukowych i zostaną przedstawione jedynie w ujęciu zbiorczym, tabelarycznym. Na przeprowadzenie badania uzyskano zgodę Komisji Bioetyki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety własnego autorstwa, zawierający 46 pytań. Pytania dotyczyły: wiedzy o przebiegu HIV/AIDS, wiedzy o źródłach zakażenia wirusem HIV (główne drogi zakażenia, drogi uznane za mało prawdopodobne, drogi uznane za niemożliwe), czynników zwiększających ryzyko i sposobów unikania zakażenia wirusem HIV, wiedzy dotyczącej leczenia, a także badań przesiewowych w kierunku HIV, źródeł wiedzy o HIV/AIDS oraz subiektywnej oceny wiedzy dotyczącej tej tematyki. Statystyczną istotność różnic pomiędzy odpowiedziami na pytania ankiety, a zmiennymi społecznodemograficznymi (płeć, województwo, miasto-wieś) określono przy użyciu testu niezależności chi-kwadrat (χ 2 ). Za istotne uznano te wyniki, dla których wartości otrzymanych statystyk w zastosowanym teście należały do obszaru krytycznego rozkładu χ 2 przy poziomie istotności p=0,05. Wyniki Na pytanie Czy osoba zakażona HIV może do końca swego życia zakażać innych?, prawidłową odpowiedź znało 81,3% uczniów (tab. I). 91,5% badanych wiedziało, że osoba zakażona HIV przez wiele lat może nie mieć objawów. Tylko 87,1% ogółu uczniów wiedziało, że wirus HIV prowadzi do postępującej utraty odporności. Twierdzącą odpowiedź na pytanie czy wykrycie zakażenia HIV jest równoznaczne z posiadaniem AIDS zaznaczyło 75,8% badanych, zaś tylko 12,1% miało odmienne zdanie, a 12,1% nie miało zdania na ten temat. Tylko 60,8% ogółu badanych wiedziało, że AIDS jest ostatnim stadium zakażenia HIV. Kolejne pytania dotyczyły wiedzy o drogach zakażenia HIV. Prawie wszyscy uczniowie (94,4%) byli świadomi tego, że poprzez stosunki heteroseksualne można zostać zakażonym HIV (tab. II). 87,1% ankietowanych wiedziało, że istnieje ryzyko zakażenia poprzez stosunki homoseksualne, przy czym 7,3% z nich twierdziło, że ryzyko jest mało prawdopodobne. Prawie wszyscy uczniowie (98,4%) odpowiedzieli prawidłowo, że używając tych samych igieł można zakazić się HIV. Znacznie gorsza była wiedza dotycząca transfuzji krwi i krwiodawstwa. Aż 85,5% ankietowanych uważało, że transfuzja krwi jest ryzykowna. Jedynie 8,1% ankietowanych udzieliło poprawnej odpowiedzi, że ryzyko zakażenia HIV jest mało prawdopodobne w przypadku transfuzji. O tym, że do pobierania krwi używany jest wyłącznie sprzęt jednorazowego użytku, dlatego też w czasie oddawania krwi nie można zakazić się HIV wiedziało jedynie 38,7% uczniów. Tabela I. Struktura odpowiedzi na pytania dotyczące wiedzy ogólnej uczniów o przebiegu HIV/AIDS Table I. Structure of answers to questions on students knowledge of HIV/AIDS course Pytanie Tak Nie Nie wiem Czy osoba zakażona wirusem HIV może do 81,3 9,7 9,0 końca życia zakażać innych? Czy osoba zakażona wirusem HIV może nie 91,5 2,5 6,0 mieć objawów przez wiele lat? Czy wirus HIV prowadzi do postępującej 87,1 3,2 9,7 utraty odporności? Czy wykrycie zakażenia HIV jest 75,8 12,1 12,1 równoznaczne z posiadaniem AIDS? Czy AIDS jest ostatnim stadium zakażenia wirusem HIV? 60,8 14,5 24,7

Pikala M i wsp. Ocena wiedzy uczniów szkół średnich na temat zakażeń wirusem HIV 195 Tabela II. Struktura odpowiedzi na pytania dotyczące wiedzy o drogach zakażenia wirusem HIV Table II. Structure of answers to questions on knowledge of HIV infection routes Pytanie Tak, istnieje ryzyko Tak, ale ryzyko jest mało prawdopodobne Nie Nie wiem Czy można zakazić się wirusem HIV przez stosunki heteroseksualne? 94,4 2,6 2,0 1,0 Czy można zakazić się wirusem HIV przez stosunki homoseksualne? 79,8 7,3 4,6 8,3 Czy można zakazić się wirusem HIV używając tych samych igieł? 98,4 1,0 0,4 0,2 Czy kobieta ciężarna zakażona wirusem HIV może zakazić swoje nienarodzone dziecko? 71,8 14,9 3,2 10,1 Czy człowiek może zostać zakażony poprzez transfuzję krwi? 85,5 8,1 4,6 1,8 Czy człowiek może zakazić się jeśli jest krwiodawcą? 28,2 24,6 38,7 8,5 Czy człowiek może zakazić się wirusem HIV, jeśli ukąsił go komar lub podobny owad 23,4 27,4 34,3 14,9 który wcześniej ukąsił osobę mającą w swoim organizmie wirus HIV? Czy człowiek może zakazić się wirusem HIV przez pocałunek? 4,4 14,5 73,8 7,3 Czy człowiek może zakazić się wirusem HIV przez pokarmy, które zjada bądź przez 5,6 9,7 74,5 10,2 korzystanie ze wspólnych naczyń? Czy wirus HIV może przenosić się poprzez podanie ręki? 3,6 1,9 93,5 1,0 Czy używanie wspólnie z osobą zakażoną wirusem HIV ubrań, przedmiotów codziennego użytku takich jak np. szczotka, grzebień może spowodować zakażenie? 8,5 20,1 64,5 6,9 Jedynie 34,3% uczniów wiedziało, że nie można zostać zakażonym HIV poprzez ukąszenia owada takiego jak np. komar. 73,8% uczniów z próby badanej wiedziało, że nie można zostać zakażonym poprzez pocałunek. 74,5% uczniów wiedziało, że nie można zakazić się HIV poprzez pokarmy, bądź korzystanie ze wspólnych naczyń, zaś 93,5%, że nie można zakazić się poprzez podanie ręki. Tylko 64,5% uczniów wiedziało, że nie można zakazić się HIV poprzez używanie wspólnie z osobą zakażoną wirusem HIV ubrań i przedmiotów codziennego użytku takich jak np. szczotka, grzebień. Kolejne pytania miały na celu poznanie wiedzy dotyczącej zachowań, które mogą ograniczyć bądź zwiększyć ryzyko zakażenia HIV. 97,2% uczniów udzieliło prawidłowej odpowiedzi na pytanie, czy stosunki płciowe z wieloma partnerami mogą zwiększyć ryzyko zakażenia wirusem HIV (tab. III). 91,9% ankietowanych wiedziało, że używanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia HIV. 6,0% badanych uważało, że stosowanie doustnej antykoncepcji może zmniejszyć ryzyko zakażenia HIV. Zaledwie 37,5% uczniów miało świadomość, że po użyciu substancji odurzających ryzyko zakażenia zwiększa się. 82,6% uczniów wiedziało, że korzystanie z usług salonów tatuażu, kosmetycznych i fryzjerskich może zwiększyć ryzyko zakażenia HIV. Aż 30,6% respondentów uważało, że unikanie korzystania z publicznych toalet może zmniejszyć ryzyko zakażenia HIV. Wykazano niski poziom wiedzy młodzieży w zakresie możliwości leczenia. W tej grupie pytań odsetek poprawnych odpowiedzi był najmniejszy. Tylko 68,5% uczniów objętych badaniem wiedziało, że zakażenie HIV można leczyć, natomiast co piąta osoba twierdziła, że nie ma takiej możliwości. O tym, że leczenie zakażenia HIV w Polsce jest bezpłatne, wiedział co piąty badany. Jedynie 41% uczniów wiedziało, że nie ma szczepionki chroniącej przed AIDS, a co dziesiąty (11,7%) uważał, że taka szczepionka istnieje i jest dostępna dla wszystkich. Młodzi ludzie posiadają również niewystarczającą wiedzę dotyczącą diagnostyki zakażenia HIV. Aż 42,7% ankietowanych stwierdziło, że nie wie, po jakim czasie od zakażenia można je wykryć. Jedynie 22,6% uczniów wiedziało, że jest to okres 3 miesięcy od ryzykownego zdarzenia. 11,7% uczniów uznało, że nie wie, gdzie można wykonać badanie w kierunku zakażenia HIV. Tylko 57,3% uczniów wiedziało, że badania w kierunku HIV są bezpłatne i anonimowe w punktach konsultacyjno-diagnostycznych. Zdecydowaną większość informacji dotyczących HIV młodzież czerpała ze środków masowego przekazu, głównie Internetu (84,3%). Na drugim miejscu uczniowie najczęściej wskazywali szkołę (64,1%). Tabela III. Struktura odpowiedzi na pytania dotyczące wiedzy na temat czynników zwiększających ryzyko i sposobów unikania zakażenia wirusem HIV Table III. Structure of answers to questions on knowledge of risk-increasing factors and ways to avoid HIV infection Pytanie Tak Nie Nie wiem Czy stosunki płciowe z wieloma partnerami 97,2 1,3 1,5 mogą zwiększyć ryzyko zakażenia wirusem HIV? Czy używanie prezerwatyw może ograniczyć 91,9 4,6 3,5 ryzyko zakażenia wirusem HIV? Czy używanie doustnie antykoncepcji zmniejsza 6,0 79,0 15,0 ryzyko zakażenia wirusem HIV? Czy ryzyko zakażenia wirusem HIV jest większe 37,5 34,3 28,2 po użyciu substancji odurzających? Czy korzystanie z usług salonów tatuażu, 82,6 8,1 9,3 kosmetycznych i fryzjerskich zwiększa ryzyko zakażenia wirusem HIV? Czy pożyczanie szczoteczki do zębów lub 68,5 21,8 9,7 maszynki do golenia zwiększa ryzyko zakażenia wirusem HIV? Czy poprzez unikanie korzystania z publicznych toalet można zmniejszyć ryzyko zakażania wirusem HIV? 30,6 49,2 20,2

196 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 193-198 Najrzadziej wskazywanymi źródłami były: poradnia lekarska i rówieśnicy (ryc. 1). Ocena różnic w liczbie prawidłowych odpowiedzi udzielonych przez badaną młodzież wskazuje na to, że lepszą wiedzą wykazali się uczniowie z liceum w Łodzi w stosunku do uczniów z Kłobucka (p<0,05). Większą liczbę prawidłowych odpowiedzi udzieliły kobiety w stosunku do mężczyzn (p<0,05) oraz mieszkańcy miast w stosunku do mieszkańców wsi (p<0,05). Internet szkoła telewizja ulotki czasopisma książki poradnia lekarska koleżanki/koledzy 31,5% 28,6% 25,4% 25,4% 39,5% 64,1% 62,1% 84,3% Ryc. 1. Źródła wiedzy dotyczące zakażeń HIV według częstości wskazań przez młodzież objętą badaniem Fig. 1. Sources of knowledge on HIV infection by frequency of indications by studied youth Źródło: obliczenia własne Dyskusja Poznanie wiedzy z zakresu HIV/AIDS jest niezwykle istotną kwestią, niezbędną do tego, aby we właściwy sposób określić i przeprowadzić działania profilaktyczne. W piśmiennictwie dotyczącym tematyki HIV/AIDS spotyka się wiele prac z zakresu epidemiologii, patogenezy, kliniki, niewiele z nich dotyczy natomiast wiedzy różnych grup populacji z zakresu tych zagadnień. Niniejsze badanie pozwoliło ocenić poziom wiedzy uczniów szkół średnich na temat problematyki zakażeń wirusem HIV oraz porównać wyniki własne z innymi opublikowanymi badaniami i spostrzeżeniami o podobnej tematyce. Jak wynika z przeprowadzonego badania, wiedza badanych dotycząca zakaźności HIV (81,3%) i powiązań między HIV i AIDS (87,1%) jest na stosunkowo dobrym poziomie. Jednak w badaniu przeprowadzonym w 2010 roku przez Wołowskiego i Kasperowicz pt. Wiedza uczniów szkół ponadgimnazjalnych na temat profilaktyki AIDS zaledwie 57,5% ankietowanych wiedziało, że osoba zakażona HIV może do końca życia zarażać innych, a 67,5% uczniów, że wirus HIV prowadzi do postępującej utraty odporności [5]. W 1991 roku w publikacji pt. Wiedza i postawy wobec HIV/AIDS młodzieży szkolnej w wieku 16 i 18 lat w Polsce wykazano zadowalający poziom wiedzy uczniów. Aż 98% z nich wiedziało, że zakazić się HIV można poprzez używanie wspólnych igieł i strzykawek oraz poprzez stosunki seksualne z osobą zakażoną, a 88% że kobieta ciężarna zakażona HIV może zakazić swoje dziecko [6]. Niedostateczny poziom wiedzy wykazano w przypadku ryzyka zakażenia poprzez transfuzję krwi. W publikacji pt. Wiedza młodzieży o HIV/AIDS i jej zmiany w latach 1990-1998 autorki Woynarowska, Szymańska i Mazur wykazały, że aż 78% młodzieży uważało, że można zachorować na AIDS po transfuzji krwi [7]. Wyniki badań własnych potwierdzają wciąż występujące błędne opinie na ten temat jedynie 8,1% ankietowanych udzieliło poprawnej odpowiedzi, że ryzyko zakażenia HIV jest mało prawdopodobne w przypadku transfuzji. Wyniki badań własnych wskazują dodatkowo na zły stan wiedzy uczniów dotyczącej ryzyka zakażenia HIV poprzez oddanie krwi. Tylko 38,7% z nich wiedziało, że takie ryzyko nie istnieje. Ponadto niepokojący jest fakt, iż w badaniu przeprowadzonym na potrzeby niniejszej pracy zaledwie 37,5% ankietowanych miało świadomość, że ryzyko zakażenia HIV zwiększa się po użyciu substancji odurzających. Warto zwrócić uwagę na panujące stereotypy i błędne opinie dotyczące sytuacji w których można zostać zakażonym HIV m.in. ukąszenia komara, korzystania z publicznych toalet, spożywania pokarmów bądź korzystania ze wspólnych naczyń. W badaniu autorstwa Milewskiego z 2002 roku pt. Społeczne uwarunkowania postaw młodzieży wobec AIDS 23,6% badanych było zdania, że ukąszenie komara może wywołać infekcję HIV [8]. Zły poziom wiedzy młodzieży w tym zakresie potwierdzają również wyniki badań własnych w których co czwarty ankietowany sądził, że w ten sposób można zostać zakażonym. W badaniu Milewskiego 14,2% ankietowanych było zdania, że poprzez korzystanie z publicznych toalet i łaźni można zostać zakażonym HIV, natomiast wg analizy badań własnych aż 30,6% uczniów uważało, że unikanie korzystania z publicznych toalet może zmniejszyć ryzyko zakażenia HIV. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż zarówno wyniki badań własnych jak i wyniki pracy opublikowanej w 2012 roku autorstwa Olejniczak, Wodzyńskiej i Religioni pt. Wiedza uczniów klas maturalnych na temat chorób przenoszonych drogą płciową wykazały, że wiedza uczniów w zakresie możliwości wykrywania HIV nie jest zadowalająca [9]. O tym, że zakażenie HIV można wykryć po 3 miesiącach od ryzykownego zdarzenia wiedziało jedynie 26,5% ankietowanych z przytoczonego badania i 22,6% objętych badaniem własnym. Wyniki badań własnych wykazały dodatkowo, że tylko 57,3% uczniów wiedziało, że badania

Pikala M i wsp. Ocena wiedzy uczniów szkół średnich na temat zakażeń wirusem HIV 197 w kierunku HIV są bezpłatne i anonimowe w punktach konsultacyjno-diagnostycznych. Sytuacja ta jest niepokojąca ze względu na to, że brak wiedzy w tym zakresie może powodować niechęć do wykonywania badań w kierunku HIV. Wyniki badań własnych wykazały również niewystarczającą wiedzę uczniów dotyczącą szczepionki chroniącej przed AIDS tylko 41% uczniów stwierdziło, że taka szczepionka nie istnieje. Zły stan wiedzy w tym zakresie potwierdzają również wyniki badań pracy z 2008 roku autorstwa Dyk pt. Świadomość zagrożeń HIV/AIDS wśród młodzieży, aż 47,1% ankietowanych stwierdziło, że nie zna odpowiedzi na pytanie dotyczące istnienia szczepionki zapobiegającej zakażeniom HIV [10]. Badania dotyczące wiedzy młodzieży o HIV/ AIDS wskazują również na niezadowalający poziom informacji dotyczących możliwości leczenia HIV/AIDS. We wcześniej przytoczonej publikacji pt. Wiedza młodzieży o HIV/AIDS i jej zmiany w latach 1990 1998 autorki wykazały, że tylko 59% ankietowanych wiedziało, że AIDS nie jest chorobą uleczalną [7]. Nieco lepszych odpowiedzi (83%) w tym zakresie udzielili ankietowani w badaniu przeprowadzonym w 2005 roku przez Pyktę i Krupienicza [11]. Niezadowalający stan wiedzy dotyczącej leczenia HIV/AIDS potwierdzają również wyniki badań własnych 68,5% uczniów stwierdziło, że osoby zakażonej HIV nie można wyleczyć. Analizując wskazane przez młodzież źródła informacji o HIV/AIDS należy podkreślić, iż uległy one znacznej zmianie w porównaniu do roku 1998. W badaniu pt. Źródła wiedzy o HIV/AIDS, potrzeby młodzieży w tym zakresie i udział szkoły w ich zaspokajaniu Woynarowskiej, Szymańskiej i Mazur ankietowani jako źródło informacji o HIV/AIDS wskazywali najczęściej telewizję (53%) i czasopisma (45%), a co trzeci badany szkołę [12]. Z kolei wyniki badań własnych wykazały, że głównym źródłem informacji na ten temat jest Internet (84,3%) i telewizja (62,1%). Warto zaznaczyć, że udział szkoły w zakresie edukacji dotyczącej tej tematyki znaczenie zwiększył się szkołę jako źródło wskazało 64,1% uczniów. Uczniowie często wskazywali także inne źródła, takie jak: ulotki, czasopisma i książki. Warto dodatkowo wspomnieć o zmianach ogólnych poglądów i postaw młodzieży dotyczących osób żyjących z HIV/AIDS. W przytoczonej wcześniej publikacji z 1991 roku prawie 40% uczniów nie było pewnych swych zachowań w kontaktach pośrednich z zakażonymi i chorymi tylko co czwarty uczeń deklarował chęć jedzenia w restauracji, w której jedna z osób pracujących choruje na AIDS oraz wizyty u stomatologa, który leczy zakażonych HIV i chorych na AIDS. W przypadku kontaktów bezpośrednich tylko 54% uczniów uważało, że dzieciom zakażonym HIV powinno się pozwolić uczęszczać do szkoły, a 46% uważało, że ludzie z HIV/ AIDS mogą być nauczycielami [6]. Według publikacji pt. Kwestie społeczne i zachowania seksualne w Polsce w aspekcie problematyki HIV/AIDS. Studium porównawcze 1997-2001 autorstwa Izdebskiego w 2001 roku wskaźnik postaw dyskryminacyjnych wobec osób żyjących z HIV/AIDS wyniósł 32% [13]. Z kolei według badania autorstwa Szeląg z 2006 roku pt. Wiedza i poglądy młodzieży licealnej na temat zakażenia oraz zapobiegania HIV/AIDS poglądy uczniów znacząco się poprawiły 90,8% z nich wyraziło opinię, że człowiek żyjący z HIV ma takie same prawa jak inni np. może uczestniczyć w życiu społecznym i kulturalnym, a także może uczyć się i pracować [14]. Wnioski Wśród młodzieży istnieje wiele błędnych opinii dotyczących ograniczania ryzyka zakażenia HIV. W działaniach z zakresu edukacji zdrowotnej skierowanej do młodzieży należałoby zwrócić większą uwagę na: uświadomienie młodym ludziom, że transfuzja krwi, a zwłaszcza jej oddanie nie jest ryzykowne, co w rezultacie może wpłynąć na zwiększenie liczby krwiodawców, zdementowanie błędnych opinii i stereotypów dotyczących dróg szerzenia i ograniczania ryzyka zakażenia HIV, uświadomienie, że badania diagnostyczne w kierunku HIV są bezpłatne i anonimowe, informowanie o okresie okienka serologicznego po to, aby osoba decydująca się na wykonanie testu przesiewowego wybrała odpowiedni moment na jego realizację, stwarzając lepsze możliwości wykrycia lub wykluczenia zakażenia. Piśmiennictwo / References 1. 2013 Global Report Epidemiology Slides. http://www. unaids.org/en/media/unaids/contentassets/documents/ epidemiology/2013/gr2013/201309_epi_core_en.pdf (dostęp 18.01.2014). 2. Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS w Polsce w 2012 roku. http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/hiv_aids/ (dostęp 15.02.2014). 3. 5th IAS Conference on HIV Pathogenesis, Treatment and Prevention. http:// www. iasociety. org/ Web/ WebContent/File/IAS%202009_impact_report.pdf (dostęp 20.02.2014). 4. Acute HIV-1 Infection. http://hivbook.com/category/part- 1-the-basics/5-acute-hiv-1-infection/ (dostęp 9.12.2013).

198 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 193-198 5. Wołowski T, Kasperowicz A. Wiedza uczniów szkół ponadgimnazjalnych na temat profilaktyki AIDS. Hygeia Public Health 2012, 47(2): 227-230. 6. Szymańska MM, Woynarowska B, Pułtorak M i wsp. Wiedza i postawy wobec HIV/AIDS młodzieży szkolnej w wieku 16 i 18 lat w Polsce. Instytut Matki i Dziecka, Zakład Pediatrii Społecznej i Medycyny Szkolnej, Warszawa 1991. 7. Woynarowska B, Szymańska M, Mazur J. Przekonania młodzieży o HIV/AIDS i ich zmiany w latach 1990-1998. Probl HIV AIDS 2000, 6: 17-23. 8. Milewski M. Społeczne uwarunkowania postaw młodzieży wobec AIDS. Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2005. 9. Olejniczak D, Wodzyńska A, Religioni U. Wiedza uczniów klas maturalnych na temat chorób przenoszonych drogą płciową. Probl Pielęg 2012, 20(3): 317-326. 10. Dyk A. Świadomość zagrożeń HIV/AIDS wśród młodzieży. Probl Hig Epidemiol 2008, 89(2): 282-288. 11. Pytka D, Krupienicz A. Wiedza uczniów szkół średnich na temat HIV/AIDS. Badania porównawcze. Zdr Publ 2006, 116(4). 12. Woynarowska B, Szymańska M, Mazur J. Źródła wiedzy o HIV/AIDS, potrzeby młodzieży w tym zakresie i udział szkoły w ich zaspokajaniu. Probl HIV AIDS 2000, 6: 25 29. 13. Izdebski Z. Kwestie społeczne i zachowania seksualne w Polsce w aspekcie problematyki HIV/AIDS. Studium porównawcze 1997-2001. Krajowe Centrum ds. AIDS, Warszawa 2003. 14. Szeląg H. Wiedza i poglądy młodzieży licealnej na temat zakażenia oraz zapobiegania HIV/AIDS. Rocz Lubus 2006, 32(2): 207-222.