PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI STOSUJĄCEGO / DOSTAWCY WEDŁUG PRZEPISÓW REACH I CLP inż. Andrzej Pieńkowski 1
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. Producent Dystrybutor Stosujący Karta charakterystyki, etykieta, scenariusz narażenia, ocena bezpieczeństwa chemicznego, przeznaczeniezastosowanie, szkolenia, ochrony itp. 2
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. KARTA CHARAKTERYSTYKI w języku polskim jest dostarczana do odbiorcy obowiązkowo gdy: - mieszanina/substancja jest niebezpieczna - substancja jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna lub bardzo trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji zgodnie z kryteriami zawartymi w załączniku XIII; 3
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. 1. Spis danych dotyczących bezpieczeństwa dostarcza się nieodpłatnie w formie papierowej lub elektronicznej nie później, niż w dniu pierwszej dostawy substancji lub mieszaniny. 2. Dostawcy niezwłocznie aktualizują kartę charakterystyki w następujących sytuacjach: a) gdy tylko pojawią się nowe informacje, które mogą mieć wpływ na środki kontroli ryzyka lub nowe informacje o zagrożeniach; b) w przypadku udzielenia lub odmowy udzielenia zezwolenia; c) w przypadku zastosowania ograniczenia. 4
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. Zaktualizowane karty dostarczane są bezpłatnie w wersji papierowej lub elektronicznej wszystkim odbiorcom substancji lub mieszaniny, którym dostawcy dostarczyli tę substancję lub mieszaninę w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Wszelkie aktualizacje rejestracji. rejestracji zawierają numer 5
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Ogólne wymogi dotyczące kart charakterystyki: - Informacje w karcie charakterystyki są jasne i zwięzłe. Kartę charakterystyki przygotowuje kompetentna osoba, która uwzględnia szczególne potrzeby i wiedzę jej użytkowników, w stopniu w jakim są one znane. Dostawcy substancji i mieszanin zapewniają, że takie kompetentne osoby odbyły stosowne szkolenia, w tym szkolenia przypominające. 6
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Ogólne wymogi dotyczące kart charakterystyki: - Język, jakim napisana jest karta charakterystyki, jest prosty, jasny i precyzyjny; unika się żargonu, akronimów i skrótów. Nie używa się zwrotów takich jak:»może być niebezpieczny«,»nieszkodliwe dla zdrowia«,»bezpieczne w większości warunków użytkowania«lub»nieszkodliwe«, ani jakichkolwiek innych zwrotów wskazujących, że dana substancja lub mieszanina nie stanowi zagrożenia, ani jakichkolwiek innych zwrotów niespójnych z klasyfikacją substancji lub mieszaniny. 7
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Ogólne wymogi dotyczące kart charakterystyki: - Datę sporządzenia karty charakterystyki podaje się na pierwszej stronie. W przypadku przeglądu karty charakterystyki i przekazania odbiorcom nowej zaktualizowanej wersji karty, zwraca się ich uwagę w sekcji 16 na zmiany w karcie charakterystyki, o ile nie wskazano ich w innym miejscu. 8
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. KARTA CHARAKTERYSTYKI mieszaniny nie zaklasyfikowanej jako stwarzającej zagrożenie ( bezpiecznej ) jest dostarczana do odbiorcy na jego życzenie gdy: - zawiera substancję, w przypadku której zostały określone we Wspólnocie najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy. - na żądanie odbiorcy gdy w mieszaninie stężenia substancji stwarzających zagrożenie wynoszą: co najmniej 1 % wag. w przypadku mieszanin niegazowych co najmniej 0,2 % obj. w przypadku mieszanin gazowych 9
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. KARTA CHARAKTERYSTYKI mieszaniny nie zaklasyfikowanej jako stwarzającej zagrożenie ( bezpiecznej ) jest dostarczana do odbiorcy na jego życzenie gdy: - stężenie substancji stwarzającej zagrożenie wynosi co najmniej 0,1 % wag. wag. w przypadku mieszanin nie będących gazami, która jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna lub bardzo trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji, zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku XIII, lub która została umieszczona na liście sporządzonej zgodnie z art. 59 ust. 1 z powodów innych niż określone w lit. a); 10
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Każdy dostawca substancji, w jej postaci własnej lub jako składnika mieszaniny, który zgodnie z art. 31 Reach nie musi dostarczać karty charakterystyki, przekazuje odbiorcy następujące informacje: a) numery rejestracji dla każdej substancji, jeżeli są one dostępne (dla której informacje są przekazywane z lit. b, c lub d); b) czy substancja wymaga zezwolenia i szczegóły związane z każdym udzieleniem lub odmową udzielenia zezwolenia w tym łańcuchu dostaw; 11
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY c) szczegóły dotyczące każdego przypadku zastosowania ograniczenia; d) wszelkie inne dostępne i stosowne informacje dotyczące substancji, niezbędne do umożliwienia określenia i zastosowania odpowiednich środków kontroli ryzyka. 12
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. Zmiana formatu/danych kart charakterystyki: - ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 453/2010 z dnia 20 maja 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) - od 1 grudnia 2012 bez wyjątku 13
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY NOWA KARTA Sekcja 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa 1.1. Identyfikator produktu 1.2. Istotne zastosowania zidentyfikowane substancji lub mieszaniny oraz zastosowania odradzane 1.3. Dane dotyczące dostawcy karty charakterystyki 1.4. Numer telefonu alarmowego Sekcja 2: Identyfikacja zagrożeń 2.1. Klasyfikacja substancji lub mieszaniny 2.2. Elementy oznakowania 2.3. Inne zagrożenia Sekcja 3: Skład/informacja o składnikach 3.1. Substancje 3.2. Mieszaniny Sekcja 4: Środki pierwszej pomocy 4.1. Opis środków pierwszej pomocy 4.2. Najważniejsze ostre i opóźnione objawy oraz skutki narażenia 4.3. Wskazania dotyczące wszelkiej natychmiastowej pomocy lekarskiej i szczegółowego postępowania z poszkodowanym 14
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Sekcja 5: Postępowanie w przypadku pożaru 5.1. Środki gaśnicze 5.2. Szczegółowe zagrożenia związane z substancją lub mieszaniną 5.3. Informacje dla straży pożarnej Sekcja 6: Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska 6.1. Indywidualne środki ostrożności, wyposażenie ochronne i procedury w sytuacjach awaryjnych 6.2. Środki ostrożności w zakresie ochrony środowiska 6.3. Metody i materiały zapobiegające rozprzestrzenianiu się skażenia i służące do usuwania skażenia 6.4. Odniesienia do innych sekcji Sekcja 7: Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie 7.1. Środki ostrożności dotyczące bezpiecznego postępowania 7.2. Warunki bezpiecznego magazynowania łącznie z informacjami dotyczącymi wszelkich wzajemnych niezgodności 7.3. Szczególne zastosowanie(-a) końcowe 15
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Sekcja 8: Kontrola narażenia /środki ochrony indywidualnej 8.1. Parametry dotyczące kontroli 8.2. Kontrola narażenia Sekcja 9: Właściwości fizyczne i chemiczne 9.1. Informacje na temat podstawowych właściwościach fizycznych i chemicznych 9.2. Inne informacje Sekcja 10: Stabilność i reaktywność 10.1. Reaktywność 10.2. Stabilność chemiczna 10.3. Możliwość występowania niebezpiecznych reakcji 10.4. Warunki, których należy unikać 10.5. Materiały niezgodne 10.6. Niebezpieczne produkty rozpadu 16
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Sekcja 11: Informacje toksykologiczne 11.1. Informacje dotyczące skutków toksykologicznych Sekcja 12: Informacje ekologiczne 12.1. Toksyczność 12.2. Trwałość i zdolność do rozkładu 12.3. Zdolność do biokumulacji 12.4. Mobilność w glebie 12.5. Wyniki oceny właściwości PBT i vpvb 12.6. Inne szkodliwe skutki działania Sekcja 13: Postępowanie z odpadami 13.1. Metody unieszkodliwiania odpadów 17
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Sekcja 14: Informacje dotyczące transportu 14.1. Numer UN (numer ONZ) 14.2. Prawidłowa nazwa przewozowa UN 14.3. Klasa(y) zagrożenia w transporcie 14.4. Grupa pakowania 14.5. Zagrożenia dla środowiska 14.6. Szczególne środki ostrożności dla użytkownika 14.7. Transport luzem zgodnie z załącznikiem II do konwencji MARPOL73/78 i Kodu IBC Sekcja 15: Informacje dotyczące przepisów prawnych 15.1. Przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska specyficzne dla substancji i mieszaniny 15.2. Ocena bezpieczeństwa chemicznego Sekcja 16: Inne informacje Strony w karcie charakterystyki muszą być ponumerowane. 18
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. Etykieta - zgodna z danymi zawartymi w karcie charakterystyki ( nazwa identyfikacja produktu, klasyfikacja zwroty zagrożeń i bezpiecznego stosowania ) - w języku polskim ( może być wielojęzyczna ) - czytelna - piktogramy określonej wielkości ( min. 1 cm x 1 cm, ale zależy to też od wielkości opakowania ) 19
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. Pojemność opakowania wielkość oznakowania nieprzekraczająca 3 dm3; co najmniej 52 x 74*, jeżeli to możliwe większa niż 3 dm3, ale nieprzekraczająca 50 dm3, co najmniej 74 x 105* większa niż 50 dm3, ale nieprzekraczająca 500 dm3,co najmniej 105 x 148* większa niż 500 dm3, co najmniej 148 x 210* * Wymiary w milimetrach 20
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. Każdy znak ostrzegawczy (piktogram) powinien pokrywać co najmniej jedną dziesiątą pola powierzchni oznakowania opakowania, ale nie mniej niż 1 cm2. 21
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY OCENA BEZPIECZEŃSTWA CHEMICZNEGO - Raport bezpieczeństwa chemicznego - Scenariusz narażenia 22
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY OCENA BEZPIECZEŃSTWA CHEMICZNEGO obejmuje: a) ocenę zagrożeń dla zdrowia człowieka; b) ocenę zagrożeń wynikających z właściwości fizykochemicznych; c) ocenę zagrożeń dla środowiska; d) ocenę trwałości, zdolności do biokumulacji i toksyczności (PBT) oraz bardzo dużej trwałości i bardzo dużej zdolności do biokumulacji (vpvb). 23
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Obowiązek sporządzenia raportu bezpieczeństwa chemicznego pojawia się w momencie przygotowywania dokumentacji rejestracyjnej, jeżeli substancja jest importowana/produkowana w ilości co najmniej 10 ton. Aby móc sporządzić taki raport, najpierw należy wykonać ocenę bezpieczeństwa chemicznego zgodnie z załącznikiem I do rozporządzenia REACH. 24
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Ponadto jeżeli substancja jest klasyfikowana jako niebezpieczna lub spełnia kryteria substancji PBT lub vpvb, należy dodatkowo przeprowadzić ocenę narażenia i charakterystykę ryzyka zgodnie z art. 14 rozporządzenia Reach, a następnie sporządzić scenariusze narażenia dla poszczególnych substancji. zastosowań Oznacza to, że obowiązek tworzenia i przekazywania scenariuszy narażenia pojawia się w momencie pierwszej rejestracji pełnej. 25
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Jeżeli są stosowane substancje niebezpieczne zarejestrowane zgodnie z REACH, twoi dostawcy mają obecnie obowiązek przekazać ci, w większości przypadków, nową rozszerzoną kartę charakterystyki zawierającą scenariusze narażenia. 26
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. SCENARIUSZ NARAŻENIA zawiera opis warunków operacyjnych takich jak: stosowane procesy, łącznie z postacią fizyczną, w jakiej substancja jest produkowana, przetwarzana lub stosowana, czynności pracowników związanych z procesami oraz czas trwania i częstotliwość ich narażenia na substancję, 27
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. SCENARIUSZ NARAŻENIA zawiera opis warunków operacyjnych takich jak: czynności konsumentów oraz czas trwania i częstotliwość ich narażenia na substancję, czas trwania i częstotliwość emisji substancji do różnych elementów środowiska i systemów oczyszczania ścieków oraz rozcieńczenie w docelowym elemencie środowiska; 28
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. SCENARIUSZ NARAŻENIA zawiera opis środków kontroli ryzyka takich jak: środki kontroli ryzyka mające na celu ograniczenie lub uniknięcie bezpośredniego lub pośredniego narażenia ludzi (w tym pracowników i konsumentów) oraz różnych elementów środowiska na działanie substancji,. 29
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. SCENARIUSZ NARAŻENIA zawiera opis środków kontroli ryzyka takich jak: środki zarządzania odpadami mające na celu ograniczenie lub uniknięcie narażenia ludzi oraz środowiska na działanie substancji podczas usuwania lub recyklingu odpadów. 30
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY SCENARIUSZ NARAŻENIA Powinien zawierać też opis środków kontroli ryzyka czy też zagrożeń w zależności od zawartości % substancji w produkowanej mieszaninie!!! 31
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY PRZEZNACZENIE PRODUKTU Sekcja 1.2 - Istotne zidentyfikowane zastosowania substancji lub mieszaniny oraz zastosowania odradzane. Wynikają z tego pkt. obowiązki dla producenta i dla stosującego dotyczące przesyłania informacji na temat innych niż przewidziane zastosowania. 32
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY Jeżeli dostawca nie uwzględnił danego zastosowania należy zwrócić się do niego o uwzględnienie takiego zastosowania w jego raporcie bezpieczeństwa chemicznego oraz o przekazanie ci w związku z tym zmienionego scenariusza narażenia. Należy udostępnić swojemu dostawcy dostateczną ilość informacji na temat tych zastosowań, aby umożliwić mu dokonanie przeglądu jego oceny bezpieczeństwa chemicznego i wynikających środków zarządzania ryzykiem. 33
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. OCHRONY OSOBISTE/ZBIOROWE Na podstawie informacji z kart charakterystyki: Sekcja 7: Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie Sekcja 8: Kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej - - 34
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. SZKOLENIA - informacje o zagrożeniach należy uzyskać i przekazać pracownikom przed rozpoczęciem stosowania substancji i mieszanin chemicznych - wiedza o zagrożeniach, według zasady: lepiej zapobiegać, niż naprawiać 35
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. SZKOLENIA Podstawowe źródło informacji: Karty charakterystyki: klasyfikacja-zagrożenia dla pracownika pierwsza pomoc kontrola narażenia (NDS ) pomiary środowiska pracy środki ochrony indywidualnej - postępowanie w przypadku pożaru - postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska - postępowanie z produktem i magazynowanie 36
PRACA Z CHEMIKALIAMI, A OBOWIĄZKI PRACODAWCY/DOSTAWCY. SZKOLENIA inne źródła: Scenariusze narażenia Raport bezpieczeństwa chemicznego Załącznik XVII rozp. REACH - OGRANICZENIA DOTYCZĄCE PRODUKCJI, WPROWADZANIA DO OBROTU I STOSOWANIA NIEKTÓRYCH NIEBEZPIECZNYCH SUBSTANCJI, MIESZANIN I WYROBÓW 37
PODSTAWY PRAWNE - CHEMIKALIA. (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86) w sprawie bhp związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych 3.1.W ocenie ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany uwzględnić: 3. 1)niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego; 2)otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki, o których mowa w odrębnych przepisach; 3)rodzaj, poziom i czas trwania narażenia; 4)wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone; 5)wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone; 6)efekty działań zapobiegawczych; 7)wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona; 8)warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych czynników. 38
PODSTAWY PRAWNE - CHEMIKALIA - ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin ( D.U. poz. 445) - ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1907/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz.U. L 396 z 30.12.2006, str. 1) z późn. zmianami 39
PODSTAWY PRAWNE - CHEMIKALIA - ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 30 grudnia 2004 r w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86) - nowelizacja MZ z dnia 3 listopada 2008 r. (Dz. U. Nr 203, poz. 1275) - ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ( Dz. U. 2003 Nr 169 poz. 1650 z późn. zm.) - ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 453/2010 z dnia 20 maja 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) 40
PODSTAWY PRAWNE - CHEMIKALIA - - ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin ( D.U. poz. 1018) Dział X ustawy Kodeks Pracy 41
PODSTAWY PRAWNE - CHEMIKALIA Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) http://echa.europa.eu Strony internetowe innych krajowych centrów informacyjnych ds. REACH http://echa.europa.eu/help/nationalhelp_pl.asp Strona Ministerstwa Gospodarki poświęcona rozporządzeniu REACH http://www.mg.gov.pl/reach/ Biuro do Spraw Substancji Chemicznych http://www.chemikalia.gov.pl/ Komisja Europejska - Dyrekcja Generalna Przedsiębiorstwa i Przemysł http://ec.europa.eu/enterprise/reach/index_en.htm Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej http://eur-lex.europa.eu/joindex.do Wykaz EINECS http://esis.jrc.ec.europa.eu/index.php?pgm=ein Terminologia REACH i CLP w 22 językach on-line http://echa.cdt.europa.eu/ 42
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 43