Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 1/7 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA Nazwa produktu: Wzór chemiczny: Inne nazwy: Producent: Dystrybutor: Chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat FeCl 2. 4H 2 O chlorek Ŝelazawy uwodniony, chlorek Ŝelazawy czterowodny, dwuchlorek Ŝelaza(II)] 2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH Składnik stwarzający zagroŝenie: Nazwa chemiczna % wag. Nr CAS Nr WE Symbol Zwroty ostrzegawczy zagroŝenia (R)* chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat 100 13478-10-9 231-729-4 Xn 22-38-41 Objaśnienie: T + = bardzo toksyczny, T= toksyczny, C= Ŝrący, Xn= szkodliwy, Xi= draŝniący, E= wybuchowy, O= utleniający, F + = skrajnie łatwo palny, F= wysoce łatwo palny, N= niebezpieczny dla środowiska *Pełne znaczenie zwrotów zagroŝenia R z punktu 2 ujęto w punkcie 16 3. IDENTYFIKACJA ZAGROśEŃ Zgodnie z obowiązującym prawem substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna. ZagroŜenie poŝarowe: ZagroŜenie toksykologiczne: ZagroŜenie ekotoksykologiczne: 4. PIERWSZA POMOC Xn Ciało stałe, niepalne. Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. Działa draŝniąco na skórę. Ryzyko powaŝnego uszkodzenia oczu. Chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat działa słabo szkodliwie na zwierzęta i rośliny, w tym wodne. Uwaga: W pierwszej kolejności naleŝy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skaŝonego chlorkiem Ŝelaza(II) tetrahydratem środowiska. UłoŜyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Następstwa wdychania: 1. Zapewnić dopływ świeŝego powietrza. UłoŜyć poszkodowaną osobę w pozycji półleŝącej. 2. W razie potrzeby zapewnić pomoc lekarską. Następstwa połknięcia: 1. Doraźna pomoc przy ostrych zatruciach polega na płukaniu Ŝołądka wodą z dodatkiem duŝej ilości węgla aktywnego i tlenku magnezu, a następnie przez podanie środka przeczyszczającego. 2. Skontaktować się z lekarzem. Kontakt z oczami: 1. Przemywać skaŝone oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut, przy wywiniętych powiekach. 2. Zapewnić pomoc okulisty. Kontakt ze skórą: 1. Zdjąć skaŝone ubranie. Oczyścić mechanicznie skaŝoną skórę, przemyć duŝą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem. 2. W razie potrzeby skonsultować się z lekarzem dermatologiem.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 2/7 5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POśARU Szczególne zagroŝenia: Środki gaśnicze: Zalecenia szczegółowe: Substancja niepalna. Nie stwarza zagroŝenia poŝarowego. Zgodne z naturą poŝaru sąsiednich obiektów. Brak 6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA Zalecenia ogólne: Środki ochrony osobistej: Zalecenia szczegółowe: W przypadku wydostania się chlorku Ŝelaza(II) tetrahydratem do środowiska, skaŝony teren naleŝy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skaŝania środowiska. Chronić źródła wody oraz kanalizację. Standardowe. W razie potrzeby chronić drogi oddechowe przed pyłem - filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P1. Starać się odciąć źródło skaŝenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym). Zabezpieczenie środowiska: Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skaŝenia wód powiadomić odpowiednie władze. Metody utylizacji: Unieszkodliwianie na drodze chemicznej, zgodnie z obowiązującymi przepisami. 7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE Zapobieganie zatruciom: Podczas stosowania chlorku Ŝelaza(II) tetrahydratem nie jeść, nie pić, unikać wdychania pyłów i dymów przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzieŝ i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Zapobieganie poŝarom/wybuchom: Substancja nie palna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie. Magazynowanie: W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach w magazynie materiałów chemicznych - szkodliwych, wyposaŝonych w instalację wentylacyjną. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spoŝywania posiłków, otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400. Metody postępowania z odpadami: Za odpad moŝna uznać chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat, który w Ŝadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat odstawiany jest do wskazanego przez słuŝbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji. 8. KONTROLA NARAśENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania chlorku Ŝelaza(II) tetrahydratu. Sprawna wentylacja. Osobiste wyposaŝenie ochronne: Ręce: Oczy: Drogi oddechowe: Skóra i ciało: Rękawice robocze gumowe. Okulary ochronne w szczelnej obudowie. Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami chlorku Ŝelaza(II) tetrahydratu, z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P1. Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 3/7 Ogólne środki ochrony: Ochrony zbiorowe: Higiena pracy: Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliŝu stanowisk pracy. Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zaŝywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagroŝeniom: Tam gdzie występuje moŝliwość pojawienia się niebezpiecznych stęŝeń pyłów pochodzących z chlorku Ŝelaza(II) tetrahydratu wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą. Obowiązujące w Polsce najwyŝsze dopuszczalne stęŝenie (mg/m 3 ) w środowisku pracy: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005 r. (Dz.U. 212 poz. 1769) NDS - 10 mg/m3 - jak dla nietrujących pyłów przemysłowych. 9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE Masa cząsteczkowa: 198,81 g/mol Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat jest ciałem stałym, krystalicznym, silnie higroskopijnym. Barwa niebieskozielona. Rozpływa się na powietrzu. Temperatura topnienia: 76,5 o C Temperatura wrzenia/rozkładu: 120 o C/1013 mbar Gęstość: 1,94g/cm 3 (20 o C) Gęstość usypowa: 900 kg/m 3 Rozpuszczalność w wodzie: 1800 g/l/20 o C Rozpuszczalność w innych rozpuszczalnikach: Chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat bardzo dobrze rozpuszcza się w alkoholu metylowym, alkoholu etylowym, acetonie, eterze i glicerynie. Wartość ph (10 g/l/25 o C): 2,5 Inne: Chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat posiada własności redukcyjne. Jest otrzymywany przez rozpuszczenie Ŝelaza w kwasie solnym, a następnie krystalizację. Jest stosowany w farbiarstwie, jako substancja redukująca w przemyśle barwników, w metalurgii, w przemyśle farmaceutycznym, jako substancja wyjściowa do otrzymywania chlorku Ŝelaza(IUII). 10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ Stabilność i reaktywność: W warunkach właściwego przechowywania chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat jest chemicznie stabilny. Unikać kontaktów z substancjami utleniającymi. Właściwości korozyjne: zauwaŝalne 11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE Drogi naraŝenia człowieka: Wdychanie pyłów, połknięcie, kontakt pyłu z oczami, kontakt ze skórą. Informacja ogólna: Nie są jeszcze dobrze poznane wszystkie mechanizmy biochemicznego, toksycznego działania Ŝelaza. Najprawdopodobniej polegają one na blokowaniu enzymów cyklu kwasów trikarboksylowych. Dane toksykologiczne: LC 50(doustnie, szczur) = 984 mg/kg
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 4/7 Działanie miejscowe: Wdychanie pyłów: Wystąpi podraŝnienie błon śluzowych dróg oddechowych. MoŜe pojawić się ślinienie, ospałość, trudności w oddychaniu, kaszel z bólem w klatce piersiowej. W cięŝszych przypadkach - oddech staje się krótszy i pojawia się pienista ślina (obrzęk płuc). Objawy te mogą pojawić się po 4 do 6 godzinach po naraŝeniu. MoŜe teŝ zaistnieć zapalenie płuc. Połknięcie: Jest mało prawdopodobne, aby doszło do spoŝycia chlorku Ŝelaza(II) tetrahydratu, lecz gdy się zdarzy, wystąpią nudności i wymioty, nierzadko fusowate, łącznie z uporczywą, wodnistą biegunką i często ze smolistymi stolcami mogą szybko doprowadzić do zaburzeń wodnoelektrolitowych i wstrząsu z bladością powiek lub sinicą. Oddechy na skutek kwasicy metabolicznej są zwykle szybkie i głębokie. Pojawia się senność, wygórowanie odruchów miotatycznych, drgawki i poszerzenie źrenic poprzedzają wystąpienie śpiączki. Śmierć moŝe nastąpić wśród objawów ostrej niewydolności krąŝenia juŝ w pierwszych 4 6 godzinach od zatrucia lub później, wskutek dołączenia się powikłań zakaźnych, wśród których najczęściej zdarza się zachłystowe zapalenie płuc. Kontakt z oczami: Powstaje groźne zaczerwienienie i podraŝnienie. Pojawi się łzawienie. MoŜe zaistnieć poparzenie chemiczne. Kontakt ze skórą: Powstają zaczerwienienia i groźne podraŝnienia. MoŜe zaistnieć chemiczne poparzeni z pęcherzami. Następstwa zatrucia ostrego: Objawy ostrego nieŝytu Ŝołądkowo-jelitowego występują zwykle w 10 60 minut od spoŝycia chlorku Ŝelaza(II) tetrahydratu. Następstwem są nudności, wodnista biegunka smoliste stolce, kwasica metaboliczna, senność, drgawki, śpiączka. Notowano zejścia śmiertelne, co moŝe nastąpić wśród objawów ostrej niewydolności krąŝenia juŝ w pierwszych 4 6 godzinach od zatrucia lub później, wskutek dołączenia się powikłań zakaźnych, wśród których najczęściej zdarza się zachłystowe zapalenie płuc. 12. INFORMACJE EKOLOGICZNE Działanie na organizmy wskaźnikowe: Ryby: Działanie rozpuszczonego Ŝelaza sprowadza się zasadniczo do odkładania i zatrzymywania wodorotlenku na alkalicznym śluzie skrzeli ryb, które w ten sposób nie tylko zatyka, lecz równieŝ niszczy przez swoje Ŝrące własności. Przy odczynie ph w granicach 6,5 7,5 małe jeszcze ilości rozpuszczonego Ŝelaza Fe +2, ale przekraczające 0,9 mg/dm 3, bywają śmiertelne. Rośliny: W wodzie i w glebie chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat hydrolizuje i utlenia się. NiŜsze organizmy: Po 24 h przetrzymywania Spirogyrae w roztworze melanterytu 1 : 1000 (= 1 g/dm 3 ) mniej więcej połowa komórek obumarła; roztwór o rozcieńczeniu 1 : 10000 (= 100 mg/dm 3 ) wykazywał toksyczność 20-krotnie mniejszą. Stopień zagroŝenia wód: mały 13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI Metody unieszkodliwiania: Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206) Zawartość opakowania wg: rodzaju 06 03 99 inne, nie wymienione odpady Opakowania wg: rodzaju 15 01 02 opakowania z tworzyw sztucznych rodzaju 15 01 04 opakowania z metalu rodzaju 15 01 07 opakowania ze szkła Sposób likwidacji (D10) - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 5/7 ZuŜyte opakowania dostarczać do uprawnionych do ich przerabiania przedsiębiorstw. Opakowania opróŝnić całkowicie. 14. INFORMACJE O TRANSPORCIE Chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat nie jest klasyfikowany w myśl przepisów porozumień przewoźników ADR/RID/IMO-code/IATA/ICAO jako substancja niebezpieczna. W związku z tym nie podlega szczególnym regulacjom ze strony przepisów transportowych. 15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Na etykietach naleŝy umieścić następujące informacje: Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych R 22 R 38 R 41 S 1/2 S 26 S 51 Zwroty wskazujące rodzaj zagroŝenia Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. Działa draŝniąco na skórę. Ryzyko powaŝnego uszkodzenia oczu. Xn Produkt szkodliwy. Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi. Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast duŝą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. Stosować wyłącznie w dobrze wentylowanych pomieszczeniach. Kartę wykonano zgodnie z: Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11.01.2001 r. (Dz.U.11 poz.84; z późniejszymi zmianami) Rozporządzeniem w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) ze zmianą z dnia 14.12.2004 r. (Dz.U. 2 z 2005r. poz.2) Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28.09.2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz.U.201 poz.1674), (29ATP). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1679 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005 r. (Dz.U. 212 poz.1769) Ustawą z dnia 27.04.2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206). Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 638). Klasyfikacją towarów niebezpiecznych zgodnie z Umową Europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Ustawą z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1671) z późniejszymi zmianami.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 6/7 Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). 16. INNE INFORMACJE Chemiczne określenie produktu: Xn R 22 R 38 R 41 Normy na sprzęt ochronny: Chlorek Ŝelaza(II) tetrahydrat Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych Produkt szkodliwy Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. Działa toksycznie po połknięciu. Ryzyko powaŝnego uszkodzenia oczu. PN-EN 141:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze, wymagania, badanie, znakowanie; PN-EN 344:1996 Wymagania i metody badania obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego do uŝytku w pracy. Zmiana A1; PN-EN 166:2002 (U) Ochrona indywidualna oczu. Wymagania; PN-EN 374-3:2004 (U) Rękawice chroniące przed chemikaliami i mikroorganizmami. Wyznaczanie odporności na przenikanie chemikaliów; PN-EN 466:1998 OdzieŜ ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzieŝy chroniącej przed chemikaliami z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy (typ 3); Powietrze na stanowiskach pracy PN-EN 1540:2004 PN-EN 689:2002 Powietrze na stanowiskach pracy. Terminologia Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne oceny naraŝenia inhalacyjnego na czynniki chemiczne przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi i strategia pomiarowa. Uwaga: UŜytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyŝszej karcie stanowi opis wymogów bezpieczeństwa uŝytkowania preparatu. UŜytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy uŝytkownika. Karta charakterystyki nie moŝe być traktowana jako gwarancja właściwości preparatu. Produkt nie moŝe być uŝywany bez pisemnej zgody w Ŝadnym innym celu aniŝeli podanym w p.1 karty charakterystyki. Karta charakterystyki jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi produktu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych. Kartę wykonano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-266 Gdańsk, al. Grunwaldzka 209, tel/fax: (0-58)305-37- 46, www.ekos.gda.pl e-mail: ekos@ekos.gda.pl na podstawie informacji i konsultacji uzyskanych od Zamawiającego oraz materiałów z własnej bazy danych. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki są zgodne z aktualnym stanem naszej wiedzy i spełniają warunki prawa krajowego oraz Unii Europejskiej.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 7/7 Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki nie są gwarancją parametrów technicznych czy przydatności do określonych zastosowań. * * * * *