Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014 A. USYTUOWANIE MODUŁU W SYSTEMIE STUDIÓW Bezpieczeństwo systemów sterowania Safety control systems Kierunek studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma i tryb prowadzenia studiów Specjalność Jednostka prowadząca moduł Koordynator modułu Inżynieria bezpieczeństwa I stopień ogólnoakademicki stacjonarne Przemysłowe Systemy Bezpieczeństwa Katedra Urządzeń Mechatronicznych Dr Jakub Takosoglu Zatwierdził: B. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU Przynależność do grupy/bloku przedmiotów Status modułu Język prowadzenia zajęć Usytuowanie modułu w planie studiów - semestr Usytuowanie realizacji przedmiotu w roku akademickim Wymagania wstępne Egzamin Liczba punktów ECTS 4 przedmiot specjalnościowy przedmiot obowiązkowy polski szósty semestr letni Układy sterowania maszyn i urządzeń nie Forma prowadzenia zajęć ćwiczenia laboratorium projekt inne w semestrze 15 15 15
C. EFEKTY KSZTAŁCENIA I METODY SPRAWDZANIA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Cel modułu Celem kształcenia jest zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami, normami, dyrektywami i nurtami dotyczącymi bezpieczeństwa systemów sterowania. Przedmiot dotyczy podstaw systemów sterowania ręcznego, automatycznego, sekwencyjnego i PLC dla układów elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych. Symbol efektu Efekty kształcenia ma podstawową wiedzę dotyczącą norm bezpieczeństwa, dyrektyw maszynowych ma podstawową wiedzę w zakresie projektowania, budowy i działania systemów bezpieczeństwa wykorzystujących układy elektryczne, pneumatyczne i hydrauliczne ma podstawową wiedzę z zakresu elektrotechniki i elektroniki niezbędną do przygotowania podstawowych układów pomiarowych wielkości elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych występujących w systemach bezpieczeństwa obiektów technicznych ma ogólną i specjalistyczną wiedzę niezbędną do teoretycznego i praktycznego rozwiązywania problemów w zakresie projektowania bezpiecznych systemów sterowania maszyn, urządzeń i instalacji przemysłowych w oparciu o sterowniki PLC potrafi korzystać i praktycznie stosować normy dotyczące bezpiecznych systemów sterowania, potrafi czytać schematy elektryczne, pneumatyczne i hydrauliczne Forma prowadzen ia zajęć (w/ć/l/p/inn e) odniesienie do efektów kierunkowych K_W21 K_W23 K_W07 K_W06 KS_W01_PSB K_W21 K_U01 K_U09 odniesienie obszarowyc h T1A_W04 T1A_U06 T1A_U12 T1A_W01 T1A_W02 T1A_W02 T1A_W04 T1A_U01 T1A_U06 T1A_U12 InzA_U04 potrafi napisać program sterujący i zaprogramować sterownik PLC dla procesu przemysłowego, w którym zaimplementowano bezpieczny system sterowania K_U10 K_U25 K_U26 KS_U01_PSB T1A_U11 T1A_U14 T1A_U15 T1A_U16 InzA_U06 InzA_U07
potrafi przygotować stanowisko pomiarowe wielkości elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych, potrafi akwizować i analizować dane pomiarowe K_U10 K_U25 potrafi projektować bezpieczne systemy sterowania układów elektrycznych, hydraulicznych i pneumatycznych K_U02 K_U26 KS_U01_PSB T1A_U02 T1A_U11 T1A_U14 T1A_U15 T1A_U16 InzA_U06 InzA_U07 ma świadomość odpowiedzialności za pracę własną oraz gotowość podporządkowania się zasadom pracy w zespole i ponoszenia odpowiedzialności za wspólnie realizowane zadania projekt K_K04 T1A_K03 T1A_K04 Treści kształcenia: 1. Treści kształcenia w zakresie u Nr u 1 2 3 4 5 6 7 Treści kształcenia Wprowadzenie do zagadnienia bezpieczeństwa systemów sterowania. Przegląd norm dotyczących bezpieczeństwa systemów sterowania maszyn i urządzeń. Dyrektywa maszynowa. Praktyczne wykorzystanie norm w zagadnieniach bezpiecznego sterowania maszyn i urządzeń. Rozproszone systemy sterowania (DCS). Zintegrowane systemy bezpieczeństwa (SIS). Sterowniki programowalne (PLC). System wizualizacji i zarządzania procesem (SCADA). Hybrydowe sterowniki PLC. Programowanie sterowników PLC, języki programowania norma. Adaptacja sterownika PLC do obiektu sterowania. Bezpieczne systemy sterowania układów elektrycznych. Bezpieczne systemy sterowania układów pneumatycznych. Bezpieczne systemy sterowania układów hydraulicznych. 8 Sprawdzian pisemny 2. Treści kształcenia w zakresie ćwiczeń Odniesienie kształcenia dla modułu 3. Treści kształcenia w zakresie zadań laboratoryjnych Nr zajęć lab. 1 Treści kształcenia Zajęcia wprowadzające: zapoznanie z elementami i schematami elektrycznymi, pneumatycznymi i hydraulicznymi. Projektowanie i budowa Odniesienie kształcenia dla modułu
2 3 4 5 6 bezpiecznych układów sterowania elektrycznego: przekaźniki, styczniki, czujniki krańcowe, wzmacniacze elektryczne, czujniki indukcyjne, czujniki magnetyczne. Projektowanie i budowa bezpiecznych układów sterowania pneumatycznego: czujniki krańcowe, wzmacniacze pneumatyczne, zawory szybkiego spustu. Projektowanie i budowa bezpiecznych układów sterowania hydraulicznego: wyłączniki ciśnieniowe, zawory przelewowe. Pomiary, akwizycja, analiza sygnałów dyskretnych i ciągłych. Stosowanie sygnałów ciągłych i dyskretnych w systemach sterowania. Bezpieczne układy sterowania elektrycznego z wykorzystaniem sterowników PLC. Bezpieczne układy sterowania pneumatycznego z wykorzystaniem sterowników PLC. 7 Zaliczenie - 4. Charakterystyka zadań projektowych Studenci w grupach trzyosobowych otrzymują zadanie zaprojektowania bezpiecznego systemu sterowania, przeprowadzenia jego symulacji, wykonania zaprojektowanego układu w laboratorium, jego uruchomienie i przetestowanie, analizę oraz złożenie wykonanego projektu w postaci papierowej. Symulacje komputerowe prowadzone są z wykorzystaniem programów naukowo-technicznych. Wykonanie projektu umożliwia wykorzystanie zdobytej wiedzy w ramach wcześniej realizowanych przedmiotów takich jak: napęd i sterowanie hydrauliczne i pneumatyczne, układy sterowania maszyn i urządzeń, a także uczy podejścia do kompleksowego rozwiązywania problemów technicznych. 5. Charakterystyka zadań w ramach innych typów zajęć dydaktycznych Metody sprawdzania efektów kształcenia Symbol efektu Metody sprawdzania efektów kształcenia (sposób sprawdzenia, w tym dla umiejętności odwołanie do konkretnych zadań projektowych, laboratoryjnych, itp.) Zadawanie pytań w trakcie u i omawianie odpowiedzi. Sprawdzian pisemny zawierający 10 pytań z zakresu wiedzy objętego programem ów. Ocena studenta - uzależniona od ilości zdobytych punktów: ocena pozytywna wymaga uzyskania minimum 60 punktów. Ocena bardzo dobra wymaga otrzymania 90-100 punktów. Na ocenę składa się: - ocena umiejętności studenta sprawdzana podczas zaliczenia pisemnego z przygotowania do ćwiczeń laboratoryjnych wejściówka, - - ocena jakości sprawozdań z ćwiczeń laboratoryjnych, - ocena umiejętności studenta sprawdzana podczas zaliczenia ustnego - końcowego, - ocena aktywności studenta przy wykonywaniu ćwiczeń laboratoryjnych. Na ocenę składa się: - ocena umiejętności studenta z przeprowadzenia symulacji, - - ocena umiejętności studenta z wykonania, uruchomienia i testowania układu, - ocena przygotowanego projektu. - ocena aktywności studenta w projekcie. Obserwacja postawy studenta podczas zajęć laboratoryjnych i projektowych. NAKŁAD PRACY STUDENTA Rodzaj aktywności Bilans punktów ECTS obciążenie studenta
1 Udział w ach 15 h 2 Udział w ćwiczeniach 3 Udział w laboratoriach 15 h 4 Udział w konsultacjach (2-3 razy w semestrze) 3 h 5 Udział w zajęciach projektowych 15 h 6 Konsultacje projektowe 3 h 7 Udział w egzaminie 8 9 Liczba godzin realizowanych przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego 10 Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego (1 punkt ECTS=25-30 godzin obciążenia studenta) 51 h (suma) 2 ECTS 11 Samodzielne studiowanie tematyki ów 15 h 12 Samodzielne przygotowanie się do ćwiczeń 13 Samodzielne przygotowanie się do kolokwiów 14 Samodzielne przygotowanie się do laboratoriów 10 h 15 Wykonanie sprawozdań 10 h 15 Przygotowanie do kolokwium końcowego z laboratorium 10 h 17 Wykonanie projektu lub dokumentacji 15 h 18 Przygotowanie do egzaminu 19 20 Liczba godzin samodzielnej pracy studenta 21 Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach samodzielnej pracy (1 punkt ECTS=25-30 godzin obciążenia studenta) 60 h (suma) 2 ECTS 22 Sumaryczne obciążenie pracą studenta 111 h 23 Punkty ECTS za moduł 1 punkt ECTS=25-30 godzin obciążenia studenta 4 ECTS 24 Nakład pracy związany z zajęciami o charakterze praktycznym Suma godzin związanych z zajęciami praktycznymi 25 Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym 1 punkt ECTS=25-30 godzin obciążenia studenta D. LITERATURA Wykaz literatury Witryna WWW modułu/przedmiotu 78 h 2,6 ECTS 1. Kowalowski H.: Automatyzacja dyskretnych procesów przemysłowych. WNT, Warszawa 1984. 2. Kowalski T., Lis G., Szenajch W.: Technologia i automatyzacja montażu maszyn. OW PW, Warszawa 2000. 3. Mikulczyński T., Samsonowicz Z.: Automatyzacja dyskretnych procesów produkcyjnych. WNT, Warszawa 1997. 4. Mikulczyński T., Automatyzacja procesów produkcyjnych. WNT, Warszawa 2006. 5. Olszewski M.: Manipulatory i roboty przemysłowe. WNT, Warszawa, 1985. 6. Morecki A., Knapczyk J., Podstawy robotyki. Teoria i elementy manipulatorów. WNT, Warszawa 1999. 7. 8. Pochopień B., Automatyzacja procesów przemysłowych. WSiP, Warszawa 1993. 8. Normy: EN 61508; EN 62061; EN ISO 13849-1; EN 62061; EN 61800-5-2; ISO 4414 9. Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE.