Taka ulga jest ratunkiem dla przedsiębiorców, którzy nie mogą uregulować swoich zobowiązań wobec fiskusa. Obecna sytuacja gospodarcza w Polsce powoduje, że wielu przedsiębiorców ma trudności z zachowaniem płynności finansowej, a ślad za tym terminowe regulowanie swoich zobowiązań. W odniesieniu do zobowiązań podatkowych przedsiębiorca będący podatnikiem bądź płatnikiem podatku może skorzystać z prawa ubiegania się o ulgę w ich spłacie. Pojęcie ulga w spłacie zobowiązań podatkowych nie jest tożsame z pojęciem ulg podatkowych. Przez ulgi podatkowe rozumie się przewidziane w przepisach prawa podatkowego zwolnienia, odliczenia, obniżki albo zmniejszenia, których zastosowanie powoduje obniżenie podstawy do opodatkowania lub wysokości podatku, z wyjątkiem obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, w rozumieniu przepisów o podatku od towarów lub usług (dalej: VAT) oraz innych odliczeń stanowiących element konstrukcji podatku VAT. Natomiast ulga w spłacie zobowiązań podatkowych jest uregulowana w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (dalej: Ordynacja podatkowa) w rozdziale 7a Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych" i dotyczy: 1. odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia zapłaty podatku na raty, 2. odroczenia lub rozłożenia na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetkami od zaliczek na podatek, 3. umorzenia w całości lub w części zaległości podatkowych, opłaty za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej. 1 / 9
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, o które może się starać przedsiębiorca (podatnik prowadzący działalność gospodarczą) można podzielić na trzy grupy: - po pierwsze będą to ulgi, które nie stanowią pomocy publicznej, - po drugie ulgi, które stanowią pomoc de minimis - w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis, - po trzecie ulgi, które stanowią pomoc publiczną, w tym w ramach tzw. wyłączeń grupowych, które dotyczą pomocy na określone cele, m.in. na szkolenia, zatrudnienie, na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (art. 67b 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej). Pomoc w ramach wyłączeń grupowych to taka, której nie dotyczy obowiązek notyfikacji Komisji Europejskiej. Pomoc publiczna to wsparcie przyznawane przez państwo, które zakłóca lub może zakłócić konkurencję poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorcom, dlatego musi się wiązać z jednym z celów wymienionych w art. 67b 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej. Pomoc publiczna to obszar, który jest ściśle regulowany przez przepisy wspólnotowe. Zgodnie z nimi obowiązuje zakaz udzielania przedsiębiorcom pomocy publicznej lub udzielenie takiej pomocy wymaga zatwierdzenia przez Komisję Europejską. Natomiast pomoc de minimis jest szczególnym przypadkiem pomocy publicznej; jest to pomoc o niewielkich rozmiarach i nie powoduje naruszenia konkurencji na rynku i nie wymaga uprzedniej kontroli ze strony Komisji Europejskiej w drodze notyfikacji. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej (WE) 1998/2006 z 15 grudnia 2006 r. ogólna kwota pomocy de minimis przyznana dowolnemu podmiotowi gospodarczemu nie może przekraczać 200 tys. euro w okresie trzech lat budżetowych (limit tej pomocy dla przedsiębiorców działających w sektorze transportu drogowego wynosi w okresie trzech lat 100 2 / 9
tys. euro). Ze względu na globalny kryzys w gospodarce, Komisja Europejska w komunikacie z 28 listopada 2008 r. dopuściła możliwość udzielenia dodatkowej pomocy przedsiębiorcom, jednak łącznie wsparcie w latach 2008-2010 nie może przekroczyć 500 tys. euro. Pomoc de minimis kumuluje się, niezależnie od tego, na co i w jakiej wysokości została udzielona danemu przedsiębiorcy. Może być udzielana zarówno w trybie programu pomocowego, jak i pomoc indywidualna; również umorzenie zaległości podatkowych, niektóre zwolnienia podatkowe bądź inne ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, określone w przepisach podatkowych, stanowią pomoc de minimis, określoną w prawie wspólnotowym dotyczącym pomocy publicznej. Jeśli przedsiębiorca chce uzyskać ulgę w spłacie podatku, musi zwrócić się do organu podatkowego. Będzie to: - naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa - jako organ pierwszej instancji, - dyrektor izby skarbowej oraz dyrektor izby celnej - jako organ odwoławczy, - samorządowe kolegium odwoławcze - jako organ odwoławczy od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa. W celu uzyskania ulgi niezbędne jest przygotowanie odpowiedniego wniosku. Przygotowując wniosek, przedsiębiorca powinien, poza przepisami Ordynacji podatkowej, wziąć pod uwagę również dodatkowo przepisy dotyczące zasad udzielania pomocy publicznej określone w ustawie z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (dalej: ustawa o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej). 3 / 9
Ponieważ do ulg w spłacie zobowiązań podatkowych dla przedsiębiorców zastosowanie mają przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, przedsiębiorca powinien określić formę wnioskowanej pomocy publicznej. Przedsiębiorca powinien razem z wnioskiem o udzielenie pomocy przedstawić: - gdy ubiega się o pomoc de minimis - wszystkie zaświadczenia o udzieleniu tej pomocy, jakie otrzymał w ciągu ostatnich trzech lat poprzedzających dzień wystąpienia z wnioskiem o udzielenie pomocy, - gdy stara się o inną pomoc niż de minimis - informacje o otrzymanej pomocy publicznej, zawierające przede wszystkim wskazanie dnia i podstawy prawnej jej udzielenia, formy i przeznaczenia albo informacji o nieotrzymaniu pomocy. Organ podatkowy powinien zweryfikować, jaki charakter ma ulga, o którą występuje przedsiębiorca. Jeśli przedsiębiorca występuje pierwszy raz o przyznanie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, a wcześniej nie korzystał z pomocy de minimis lub z pomocy publicznej, to zakładając, że dotychczas nie miał problemów z regulowaniem zobowiązań podatkowych, organ skarbowy może zakwalifikować taką ulgę jako niestanowiącą pomocy publicznej. W takim przypadku ulgę uznaje się za optymalizację należności publicznoprawnych, a nie zmniejszenie obciążenia podatkowego. Zatem we wniosku lub w odpowiedzi na zapytanie organ podatkowy można wskazać, że ulga, o którą przedsiębiorca się ubiega, nie ma charakteru ani pomocy publicznej, ani pomocy de minimis. 4 / 9
W przepisach brak wskazania, jakie elementy powinien zawierać wniosek, jednak traktując go jako pismo składane do urzędu powinien zawierać podstawowe elementy. Są to: - oznaczenie podatnika (imię i nazwisko lub nazwa firmy wraz z adresem i NIP), - data sporządzenia pisma, - oznaczenie organu podatkowego, - wskazanie podstawy prawnej, - treść żądania (czyli o co wnioskujemy), - podpis osoby wnoszącej pismo, - opis załączników (jeżeli są dołączone). We wniosku przedsiębiorca musi wykazać, że są spełnione warunki przyznania ulgi. Przedsiębiorca ubiegający się o ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych powinien wykazać, że ma w tym swój ważny interes. Przepis o ulgach dla podatnika prowadzącego działalność gospodarczą (art. 67b Ordynacji podatkowej) odwołuje się bowiem do regulacji wprowadzającej ogólne zasady ich przyznawania (art. 67a Ordynacji podatkowej) czyli właśnie przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Przesłanki stosowania ulg w zapłacie zobowiązań podatkowych są takie same dla rozłożenia na raty, odroczenia terminu płatności oraz umorzenia zaległości podatkowych. Ordynacja podatkowa nie zawiera definicji terminów ważny interes podatnika" oraz interes publiczny". Na podstawie Słownika Języka Polskiego PWN pojęcie ważnego interesu podatnika" można zinterpretować jako mający dużą wagę, duże znaczenie, istotną sprawę dla osoby fizycznej, osoby prawnej, jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, podlegających na mocy ustaw podatkowych obowiązkom podatkowym". Natomiast przez interes publiczny" według wykładni językowej należy rozumieć sprawę dotyczącą ogółu ludzi, przeznaczoną, dostępną dla wszystkich; ogólny, powszechny, społeczny, nieprywatny". 5 / 9
Pojęcia ważnego interesu podatnika" oraz interesu publicznego" są zwrotami niedookreślonymi i nieostrymi, a ich interpretacji należy szukać w orzeczeniach sądów oraz odwołać się do ocen pozaprawnych. Przez ważny interes podatnika" należy rozumieć: - szkody poniesione w wyniku klęsk żywiołowych, takie jak powódź, gradobicie, huragan, pożar oraz katastrofy naturalne lub awarie techniczne, których skutki zagrażają zdrowiu, życiu, mieniu albo środowisku, a pomoc może być podjęta przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków i współdziałaniu różnych organów i służb pod jednym kierownictwem, - nadzwyczajne zdarzenia i szczególne okoliczności osłabiające zdolności płatnicze podatnika, takie jak długotrwała choroba podatnika lub członka jego rodziny, utrata majątku z przyczyn niezawinionych, np. kradzież lub w wyniku recesji gospodarczej. Ważny interes podatnika wystąpi również wówczas, gdy po zapłacie zobowiązania podatkowego nie będzie dysponował on środkami na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych. W przypadku podatnika będącego przedsiębiorcą, we wniosku o przyznanie ulgi powinien on wiarygodnie wskazać niebezpieczeństwo likwidacji działalności gospodarczej oraz poniesione straty. Przez pojęcie interesu publicznego" należy rozumieć potrzebę (dobro), której zaspokojenie powinno służyć społeczności lokalnej lub całemu społeczeństwu. Za interes publiczny" można uznać sytuacje, gdy zapłata zobowiązań podatkowych spowodowałaby konieczność korzystania przez podatnika ze środków pomocy państwa, np. opieki społecznej lub gdyby podatnik nie był w stanie zaspokoić swoich niezbędnych potrzeb materialnych. Przesłanką przyznania ulgi ze względu na interes publiczny może być również fakt, iż skutki nieprzyznania ulgi będą miały wpływ nie tylko na przedsiębiorcę-podatnika, ale też inne osoby, np. jego pracowników. Ważny interes podatnika jest pojęciem nieostrym, jego treść powinna być badana w świetle okoliczności konkretnej sprawy. O istnieniu tego interesu nie decyduje subiektywne 6 / 9
przeświadczenie, należy to ocenić opierając się na zobiektywizowanych kryteriach, zgodne z powszechnie obowiązującą hierarchią wartości, w której wysoką rangę mają m.in. życie i zdrowie ludzkie, a także możliwość zarobkowania w celu zdobycia środków na utrzymanie (wyrok WSA z 8 stycznia 2007 r., sygnatura akt III SA/Wa2904/06). Należy podkreślić, że przyznawanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych jest instytucją prawną o charakterze wyjątkowym, nie może być nadużywane, ponieważ stanowi to odstępstwo od zasady powszechności opodatkowania. Ponadto ma charakter uznaniowy, co oznacza, że zależy jedynie od organu podatkowego działającego na postawie przepisów prawa. Jednakże przy rozpatrywaniu wniosku o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego, organ podatkowy powinien każdorazowo analizować zasadność jej udzielenia. W przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą zbadać stan materialny i rodzinny przedsiębiorcy, a w przypadku pozostałych przedsiębiorców przeanalizować ich sytuację ekonomiczno-finansową oraz wpływ, jaki będzie miała udzielona ulga na sytuację ekonomiczną przedsiębiorcy. Rozpatrywanie przez organ podatkowy złożonego wniosku nastąpi na podstawie zebranych w sprawie dowodów potwierdzających przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Podatnik wnioskujący o przyznanie mu ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych na prawo: - uczestniczyć czynnie w każdym stadium postępowania, - przeglądać akta sprawy, sporządzać z nich notatki oraz kopie i odpisy, 7 / 9
- żądać uwierzytelnienia przez organ podatkowy kopii i odpisów akt sprawy, - udzielać wyjaśnień w sprawie zebranego materiału dowodowego dotyczącego potwierdzenia, że podatnik spełnia przesłanki określone w przepisach na przyznanie mu ulgi, o którą wnioskuje, - dołączać w każdym czasie trwania postępowania dokumentację mającą znaczenie dla przyznania ulgi. Organ podatkowy powinien rozpatrzeć wniosek przedsiębiorcy czyli załatwić sprawę bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca. Jeśli jest bardzo skomplikowana, ma na to dwa miesiące. Od decyzji organu podatkowego przysługuje odwołanie zgodnie z przepisami określonymi w Ordynacji podatkowej. Przepisy związane z ulgami w spłacie zobowiązań podatkowych dotyczące: 1. odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia zapłaty podatku na raty, 2. odroczenia lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetkami od zaliczek na podatek, stanowiące i nie stanowiące pomocy publicznej dotyczą również należności przypadających od płatników lub inkasentów (art. 67c Ordynacji podatkowej). Ze względu na obecną sytuację gospodarczą, z ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych będzie chciało skorzystać coraz więcej przedsiębiorców. Jednak niesprecyzowanie przesłanek, jakie warunkują możliwość ich uzyskania, jakimi są interes podatnika i interes publiczny powoduje, że bardzo trudno przekonać organ podatkowy, iż w konkretnym przypadku wystąpiły. Co prawda o 8 / 9
istnieniu ważnego interesu podatnika decydują zobiektywizowane kryteria, a uznanie administracyjne nie oznacza dowolności, to nadal ich ocena należy do decyzji organu podatkowego. 9 / 9