Wiadomości Zootechniczne, R. LI (2013), 4: 144 161 XIII Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej IX Krajowa Wystawa Bydła Simentalskiego XIII Regionalny Czempionat Konia Huculskiego IV Regionalna Wystawa Ras Rodzimych pod Patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Marszałka Województwa Podkarpackiego i Wojewody Podkarpackiego (Rudawka Rymanowska, 23 25 sierpnia 2013) O rganizowane cyklicznie wystawy i pokazy zwierząt hodowlanych są okazją do przedstawienia dorobku hodowlanego, a zarazem produkcyjnego oraz efektów doskonalonych cech użytkowych. Są także okazją do wymiany myśli, poglądów i doświadczeń w trakcie prowadzonych spotkań i dyskusji, w których biorą udział hodowcy, przedstawiciele związków hodowlanych, służby rolnej, a także pracownicy naukowi instytutów i uczelni związanych z rolnictwem. Dyskusje dotyczą zarówno aktualnych problemów, jak również perspektyw dalszego rozwoju produkcji zwierzęcej. Udział hodowców-rolników w tych wystawach i pokazach, prezentowanie najlepszych i najładniejszych zwierząt oraz zdobyte wyróżnienia i nagrody działają mobilizująco i dopingująco do osiągania coraz to lepszych wyników. W 2012 r. odbyło się ponad 20 wystaw i pokazów w całym kraju i przewiduje się, że liczba ta nie będzie mniejsza w bieżącym roku. Patrząc na demonstrowane na wystawach zwierzęta można mieć pewność, że tak użytkowane i odchowywane w dobrych warunkach środowiskowo-żywieniowych dostarczają nam mleko i mięso oraz jajka wysokiej jakości. Zwierzęta ras rodzimych są natomiast przykładem troski hodowców o zachowanie rdzennych, wartościowych ras i gatunków zwierząt, ptaków i ich ochronę przed wyginięciem. Tegoroczne Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej zostało zorganizowane przez: Okręgowy Związek Hodowców Koni organizatora XIII Regionalnego Czempionatu Konia Huculskiego; Polski Związek Hodowców Bydła Simentalskiego organizatora IX Krajowej Wystawy Bydła Simentalskiego oraz promocji podkarpackiej wołowiny; Instytut Zootechniki PIB w Krakowie organizatora IV Regionalnej Wystawy Ras Rodzimych; Zakład Doświadczalny IZ PIB Odrzechowa Sp. z o.o. głównego organizatora i koordynatora całości przedsięwzięcia. Współorganizatorami byli m.in.: Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Województwo Podkarpackie, Małopolskie Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem, Mazowieckie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Sp. z o.o. w Łowiczu, Podkarpacka Izba Rolnicza, Gminy Rymanów i Zarszyn. Patronat medialny sprawowali: PTV Rzeszów, Polskie Radio Rzeszów i wiele czasopism rolniczych. Gospodarzem imprezy był dr inż. Władysław Brejta, Prezes ZD IZ PIB Odrzechowa, którego wspomagali prof. Eugeniusz Herbut Dyrektor Instytutu Zootechniki PIB, inż. Edgar Beneš Prezes PZHBS i mgr inż. Marek Gibała Dyrektor OZHK Rzeszów oraz wielu pracowników Zakładu Doświadczalnego w Odrzechowej, PFHBiPM, PZHBS. Komisarzem Wystawy Bydła Simentalskiego i Ras Rodzimych był prof. Jan Trela. Wystawę Bydła Simentalskiego oraz promocję podkarpackiej wołowiny dofinansowano z Funduszu Promocji Mleka i Funduszu Promocji Mięsa Wołowego. Gospodarz Pożegnania Wakacji, Władysław Brejta w słowie wstępnym stwierdził, że na tych imprezach najważniejsi są: hodowcy, 144
XIII Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej rolnicy, zawodnicy, a także ich zwierzęta. Kolejna wystawa i pokazy, odbywające się w tym samym miejscu od szeregu lat i w tym samym okresie końca lata, są wyczekiwane zarówno przez uczestników, jak i zwiedzających, a także przez wielu (ponad 80) wystawców, towarzyszących imprezie i prezentujących aktualne modele maszyn i urządzeń rolniczych oraz różne typy traktorów, jak również przez firmy i instytucje, świadczące swoje usługi dla rolnictwa oraz właścicieli stoisk ze sprzętem gospodarstwa domowego, odzieżą, sprzętem jeździeckim, a także dobrą żywnością. W Pożegnaniu Wakacji wzięło udział wielu zacnych gości, których kolejno witali dr Władysław Brejta, prof. Eugeniusz Herbut i inż. Edgar Beneš. Wśród zaproszonych gości byli m.in.: poseł Bogdan Rzońca, doradca Prezydenta RP prof. Roman Kuźniar, główny lekarz weterynarii, Podsekretarz Stanu w MRiRW Janusz Związek, Dyrektor Departamentu Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii Jan Prądota oraz pracownik tegoż Departamentu Ela Sawicka. Serdecznie witano Wicewojewodę Alicję Wosik oraz Wicemarszałka woj. podkarpackiego Lu- cjana Kuźniara, dyrektorów i pracowników różnych urzędów i instytucji związanych z rolnictwem i hodowlą, a także przedstawicieli uczelni w regionie, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu i Instytutu Zootechniki w Krakowie. Prezes PZHBS Edgar Beneš serdecznie powitał Wiceprezydenta PFHBiPM Krzysztofa Banacha i Dyrektora Biura Federacji Stanisława Kautza oraz innych pracowników jako gości i organizatorów. Powitano także licznie zgromadzonych członków innych związków hodowli zwierząt, a szczególnie organizatorów konkursu młodego hodowcy z MCB w Krasnem. Szczególnie serdecznie powitano tych, którzy są najważniejsi, z powodu których byliśmy w Rudawce hodowców, rolników, zawodników, uczestników oraz licznie zgromadzoną publiczność. Życzono hodowcom i zawodnikom samych sukcesów, a pozostałym zebranym przyjemnego pobytu i pozytywnych wrażeń. Miejsce Wystawy i pokazów to piękne pastwiska nad przełomem Wisłoka w Rudawce Rymanowskiej jednym z najpiękniejszych zakątków Beskidu Niskiego. Zwierzęta i ptaki ukazano w naturalnym środowisku przyrodniczym. Uroczyste otwarcie Pożegnania Wakacji Wystawcy i Organizatorzy 145
IX Krajowa Wystawa Bydła Simentalskiego Krajowe pogłowie bydła (stan na grudzień 2012) wynosi 5 520 000 sztuk (w tym 2 346 000 krów ras mlecznych), z których 653 249 krów jest objętych kontrolą użytkowości mlecznej. W populacji bydła znajduje się także około 120 000 krów ras mięsnych i mieszańców mięsnych, tzw. krów mamek. Krowy mleczne objęte kontrolą znajdują się w 19 916 oborach o średniej wydajności za rok 2012 7396 kg mleka, 4,14% tłuszczu i 3,36% białka. Około 95% tej populacji jest w gospodarstwach rolników indywidualnych, a pozostałe 5% w różnych spółkach, fundacjach i ośrodkach naukowych. W kraju produkuje się około 12 mld l mleka, z tego 9 mld l trafia do skupu. Średnia cena za litr mleka wynosiła w 2012 r. 1,19 zł i była niższa o 1,4% niż w roku poprzednim, przy znacznym wzroście cen za środki produkcji rolnej i zwierzęcej oraz paliwo. Obecnie sytuacja na rynku mleczarskim jest znacznie korzystniejsza dla rolników. Tegoroczna Wystawa i pokazy odbywały się jak zawsze, od początku ich trwania, na terenie Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki PIB Sp. z o.o. w Odrzechowej w Gospodarstwie Rudawka Rymanowska (woj. podkarpackie), który gospodaruje na około 1500 ha. W gospodarstwie utrzymywane są: stado bydła simentalskiego w ilości około 1000 sztuk (w tym dwa stada krów mlecznych), o wydajności: pierwsze stado (110 szt.) powyżej 6200 kg mleka, drugie stado (280 szt.) powyżej 5800 kg mleka oraz stado w typie mięsnym (około 100 szt.), stado koni huculskich (ponad 100 szt.), kozy rasy karpackiej (60 szt.), a także stado bydła rasy Hereford (około 100 szt.). Zwierzęta prezentowane w głównej stawce pochodziły z tego województwa. Poniżej podajemy osiągnięcia w 2012 r. dla województwa podkarpackiego w poszczególnych rasach. W województwie podkarpackim użytkuje się około 92 tys. sztuk bydła (w tym 68 tys. krów), a kontrolą użytkowości mlecznej (grudzień 2012) są objęte 6234 sztuki o średniej rocznej wydajności 5841 kg mleka, 4,11% tłuszczu i 3,36% białka. Dla poszczególnych ras wydajność mleka kształtuje się następująco: phf odm. cb 6 953 kg, 4,02% tłuszczu, 3,32% białka phf odm. czb 5 898 kg, 4,21% tłuszczu, 3,35% białka simentalska 5 299 kg, 4,13% tłuszczu, 3,38% białka polska czerwona* 4 395 kg, 4,51% tłuszczu, 3,49% białka polska czarno-biała* 4 778 kg, 4,04% tłuszczu, 3,31% białka polska czerwono-biała* 5 286 kg, 4,13% tłuszczu, 3,26% białka *rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych Bydło rasy Simental to niewielka populacja, stanowiąca około 1,5% ogółu krów ocenianych w kraju, ale już 30% ocenianych krów tej rasy znajduje się na Podkarpaciu, a 55% krów ocenianych w województwie podkarpackim stanowią simentale. Rasa ta została w 1954 r. na wniosek Ministerstwa Rolnictwa reaktywowana na terenie byłych powiatów: Sanok, Brzozów, Lesko i Ustrzyki Dolne. W gminach: Haczów, Zarszyn i Rymanów utworzono Ośrodek hodowli tej rasy, a następnie powołano POHZ w Brzozowie do realizacji programu jej doskonalenia. Jest to najcięższe bydło spośród ras użytkowanych w kraju. Wywodzi się z doliny rzeki Sim w Szwajcarii, a w Polsce przystosowało się do naszych warunków środowiskowo-żywieniowych. Charakteryzuje się bardzo dobrą wydajnością i składem chemicznym mleka, cech opasowych i rzeźnych oraz smakowitymi walorami mięsa. Nasieniem tych buhajów, szczególnie z dobrymi cechami opasowymi, inseminuje się około 30% 146
Jałówka SULEIKA super czempion (hod. SK Pępowo) Krowa ŁANIA super czempion (hod. W. Prorok z Trześniowa) 147
krów ras mlecznych, przeznaczonych do krzyżowania towarowego, a mieszańce pochodzące z takiego krzyżowania są szczególnie przydatne do opasu w małych gospodarstwach rolnych. Dlatego też, coraz częściej hodowcy i użytkownicy rasy simentalskiej wnioskują o utworzenie drugiego działu księgi, gdzie wpisywano by sztuki w typie mięsnym, przydatne w gospodarstwach, nie mających możliwości produkcji mleka dobrej jakości. Mimo posiadania dobrych warunków dla chowu i hodowli bydła różnych ras, a szczególnie simentalskiego (ponad 200 tys. ha użytków zielonych), populacja bydła na terenie województwa podkarpackiego systematycznie spada, co przyczynia się do ciągłego spadku produkcji wołowiny dobrej jakości w oparciu o użytki zielone. Obecna krowa rasy simentalskiej charakteryzuje się ładną sylwetką, dobrze zbudowanym wymieniem, przystosowanym do doju mechanicznego, mocnymi kończynami, reprezentuje typ kombinowanej użytkowości o silnie podkreślonych cechach mięsnych, ale część populacji charakteryzuje się także dużą przewagą cech mlecznych. Potencjał genetyczny tej rasy jest ciągle wzmacniany poprzez import materiału żeńskiego, szczególnie w nowo tworzących się stadach poza województwem podkarpackim oraz nasienie buhajów z Austrii, Niemiec i Szwajcarii. W doskonaleniu krajowej populacji bydła simentalskiego szczególne zadanie przypada Małopolskiemu Centrum Biotechniki Spółka z o.o. w Krasnem, które jako jedyne w kraju prowadzi realizację programu doskonalenia tej rasy i posiada pełny zestaw nasienia buhajów, pochodzących z hodowli krajowej i importu, przydatnego dla obór o różnej wysokości produkcyjnej. Na Wystawie przedstawiono do oceny 70 sztuk zwierząt rasy simentalskiej o mlecznym kierunku produkcji (28 jałówek i 42 krowy), reprezentujących 52 hodowców z województw: podkarpackiego, małopolskiego, lubelskiego, świętokrzyskiego, mazowieckiego i wielkopolskiego. Zaprezentowano również 5 krów mamek rasy simentalskiej w typie mięsnym z cielętami, a także 5 krów ras mięsnych: Charolaise, Chianina, Higland, Limousine i Piemontese. W Konkursie Młodego Hodowcy wystawiono 12 jałóweczek. Zwierzęta te nie podlegały ocenie punktowej, ale sędzia główny wybrał najlepszą krowę mamkę z cielęciem Alba 3A, należącą do ZD IZ PIB Odrzechowa. Zarówno tę wyróżnioną krowę, jak i pozostałe nagrodzono dyplomami. Ocenę zwierząt przeprowadzili specjaliści: sędzia główny Peter Steckler z Austriackiego Związku Hodowców Bydła Simentalskiego i asystent sędziego Paweł Przybylak, selekcjoner z PFHBiPM, rejon w Poznaniu. Tłumaczem sędziego był Marek Mańka Polak, mieszkający i pracujący w Austrii w tymże Związku. Oceniane zwierzęta prezentowały bardzo dobry poziom hodowlany (zgodny ze wzorcem rasowym). Wybór najładniejszej sztuki często nastręczał trudności, gdyż wiele z tych zwierząt zasługiwało na wyróżnienia, a pierwsze lokaty uzyskały wszystkie z nich. Tegoroczna grupa zwierząt była bardzo wyrównana w typie hodowlanym, zwierzęta były profesjonalnie przygotowane i demonstrowane na ringu. W kategorii jałowic w wieku 14 18 mies. życia czempionem została jałówka Suleika z hodowli SK Pępowo (wielkopolskie), a wiceczempionami jałówki Zukunft z tej samej hodowli i Gula z GR Genowefy Czapli z Nagórzan. W grupie jałowic w wieku 19 21 mies. życia czempionem wybrano jałówkę Mela z hodowli Kazimierza Sokołowskiego z Jabłonki, a wiceczempionami jałówki Malwa z hodowli ZD IZ PIB Odrzechowa i Lenzi z GR Zenona Więcława z Arcelina. W kolejnej grupie jałowic w wieku 22 25 mies. życia czempionat uzyskała jałówka Loara z GR Bronisława Łukaszczyka z Płonnej, a wiceczempionaty jałówki Liwia z hodowli Józefa Międlarza z Hostynnego i Sabrina z GR Zbigniewa Wolanina z Wolicy. W grupie krów pierwiastek czempionem została krowa Otylia z hodowli Janusza Czubskiego z Wróblika Szlacheckiego, a wiceczempionami Żabka z GR Joanny Suskiej z Boduszowa i Misia z GR Stanisława Gierlickiego z Mymonia. W kolejnej grupie krów w II laktacji na czempiona wybrano krowę Łania z GR Władysława Proroka z Trześniowa, a na wiceczempionów krowy Bryza z hodowli ZD IZ PIB Odrzechowa i Liza z GR Pawła Zglinickiego ze Zdunówka. W bardzo licznej grupie krów (18 sztuk), będących w III do V laktacji, czempionat uzyskała krowa Czara z GR Michaliny Małkowskiej z Beska, a wiceczempionaty krowy Kania z hodowli Jana Wrony z Brzegów Dolnych i Mara z GR Pawła Zglinickiego ze Zdunówka. 148
W ostatniej grupie krów seniorek, będących w VI i wyższych laktacjach, na czempiona wybrano krowę Brydzia z GR Krystyny Żarów z Bandrowa Narodowego, a na wiceczempionów krowy Petra 3 z GR-H Daniela Brysia z Korczyny i Ślicznotka z GR Andrzeja Waisa z Klimkówki. Super czempionami IX Krajowej Wystawy Bydła Simentalskiego zostały: w grupie jałówek Suleika PL005262324611, nr kat. 24, z hodowli SK Pępowo, natomiast wśród krów Łania PL005199989129, nr kat. 87, z GR Władysława Proroka z Trześniowa. Po ocenie zwierząt i wyborze oraz prezentacji super czempionów, przy aplauzie publiczności na ring wkroczyli młodzi hodowcy ze swymi jałóweczkami w celu uczestnictwa w Konkursie Młodego Hodowcy, organizowanym jak co roku przez MCB w Krasnem. Młodzi hodowcy w pięknych strojach ludowych demonstrowali dobrze przygotowane i wypielęgnowane jałóweczki. Wszystkie te małe zwierzęta uzyskały I lokaty, a dzieci obdarowano dyplomami i różnymi cennymi nagrodami rzeczowymi. Z chwilą zakończenia oceny bydła i konkursu Młodego Hodowcy nastąpiła prezentacja zwierząt i ptaków ras rodzimych (opisana oddzielnie, ss. 158 160), a na Dolnej Polanie odbywały się różne konkursy konia huculskiego (również opisane oddzielnie, ss. 154 157). W ramach Festiwalu Podkarpackiej Wołowiny, finansowanego z Funduszu Promocji Mięsa Wołowego, przygotowano i degustowano różne potrawy z wołowiny. Można było posmakować gulaszu wołowego, gotowanego w kuchni polowej przez strażaków z Jaćmierza, czy też spróbować steków, serwowanych przez Firmę PAR-KUR z Mochnaczki. Znani mistrzowie patelni częstowali potrawami według autorskich przepisów. Niewątpliwie największą atrakcją, gromadzącą najliczniejszą publiczność, było pieczenie na ogromnym rożnie 200 kg tuszy z buhaja simentalskiego. Pod rożnem rozpalono około godziny 22 00 w piątek, aby po 14 godzinach pieczenia w sobotę można było rozpocząć serwowanie upieczonej tuszy. Okazję do degustacji, oprócz licznej publiczności, mieli także hodowcy i goście uczestniczący w Wieczorze Hodowców. Drugi buhaj został upieczony z soboty na niedzielę i po kilkugodzinnej degustacji także zostały same kości. Należy nadmienić, że wcześniej tusze przez kilka dni dojrzewały w różnych przyprawach, a następnie zostały upieczone na rożnie bez wcześniejszego podpiekania w piecu. Organizatorem Festiwalu Podkarpackiej Wołowiny był Polski Związek Hodowców Bydła Simentalskiego, a głównym wykonawcą Firma JASIOŁKA z Dukli, specjalizująca się w produkcji tradycyjnych wędlin i wyrobów według starych receptur, pochodzących z Galicji i Podkarpacia. W godzinach popołudniowych odbyły się dwa sympozja. Pierwsze pt. Improfarm, nt. poprawy produkcji oraz procesów transferu innowacji, było zorganizowane przez IZ PIB w Balicach. W drugim, przygotowanym dla hodowców i rolników oraz pracowników PFHBiPM i PZHBS (około 100 osób), które prowadził prof. J. Trela, przedstawiono 3 wykłady: Prowadzącego, pt.: Sytuacja i perspektywy hodowli bydła simentalskiego w kraju ze szczególnym uwzględnieniem warunków Podkarpacia; inż. Johana Tanzlera: Hodowla bydła simentalskiego w Austrii i jego wpływ na populację światową z uwzględnieniem oceny wartości hodowlanej buhajów metodą genomiczną. Referujący przedstawił system i metody prowadzenia tej oceny w Austrii i w niektórych krajach europejskich, zaznaczając, że w wielu z nich, w tym w Austrii, unasienia się już do 50% samic nasieniem młodych 15 24- mies. buhajów, mających wysoką wartość hodowlaną, ocenioną na podstawie genotypu (tłumaczył: Dawid Ulas); dr wet. Bogdana Konopki lekarza z województwa świętokrzyskiego: Wymogi weterynaryjne, dotyczące dobrostanu zwierząt przy produkcji wysokiej jakości żywca wołowego. Organizatorzy zadbali o oprawę artystyczną. W ciągu pierwszego dnia imprezy pokazom i konkursom towarzyszyły występy różnych zespołów muzycznych, odbywające się na Dolnej Polanie: m.in. orkiestry dęte, zespół Gang Marcela i inne bawiono się i tańczono do późnych godzin nocnych. Hitem sobotniego wieczoru były sztuczne ognie na tle skały i lasu nad Wisłokiem, a także bardzo dobrze dobrana 149
XIII Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej Jałówka MELA czempion (hod. K. Sokołowski z Jabłonki) Jałówka LOARA czempion (hod. B. Łukaszczyk z Płonnej) Jałówka OTYLIA czempion (hod. J. Czubski z Wróblika Szlacheckiego) 150
XIII Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej Jałowka MALWA wiceczempion (hod. ZD IZ PIB Odrzechowa) Krowa BRYZA wiceczempion (hod. ZD IZ PIB Odrzechowa) Stawka jałówek w 14 18 mies. życia 151
do tej scenerii muzyka. Prezentowano także loga Instytutu Zootechniki, PZHBS, ZD IZ PIB Odrzechowa i OZHK w Rzeszowie. Drugi Dzień Pożegnania Wakacji rozpoczęto od Mszy Św., odprawionej w plenerze, celebrowanej przez księży: Stanisława Gniewka, Mieczysława Szostka, Mariana Bądala i Juliana Bartnika, który jednocześnie wygłosił homilię. Usłyszeliśmy w niej wiele słów o poszanowaniu człowieka przez człowieka, o miejscach w Beskidzie Niskim, gdzie Papież Polak odpoczywał i wędrował w ciągu wielu lat. Zasadniczą myślą przewodnią były konie, szczególnie huculskie, mające wielu patronów, m.in.: Św. Marcina opiekuna koni, jeźdźców i kawalerii, Św. Jerzego patrona pasterzy koni i bydła, Św. Eligiusza patrona kowali i lekarzy weterynarii oraz Św. Huberta patrona leśników, myśliwych i hodowców koni. Wiele miejsca poświęcił ks. Bartnik w swojej homilii związkom człowieka ze zwierzętami, a szczególnie z końmi, cytując znawców tego zagadnienia. M.in., Stanisław Vincenz, piewca tej krainy, w swej epopei Na wysokiej Połoninie przytaczał słowa starego Hucuła: kto, jak nie koń przywiózł nas w te strony, zaś sam wystawił koniowi huculskiemu taką oto laurkę: niewielkiego wzrostu, lecz wielki duchem górski atleta. Ksiądz J. Bartnik zakończył swą wspaniałą homilię słowami: Polak rodzi się i umiera na koniu Polak bez konia jest jak ciało bez duszy Największe szczęście w świecie na końskim leży grzbiecie, życząc wszystkim rolnikom, hodowcom, zawodnikom, organizatorom i uczestnikom wszystkiego najlepszego w życiu osobistym, w pracy i w zagrodzie Szczęść Boże (obiecał, że w następnym roku przygotuje homilię o bydle i innych zwierzętach). Po mszy świętej, pod ścianą Olzy, obok wodospadu, po drugiej stronie Wisłoka, odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej z napisem Tu wędrował i odpoczywał Papież Jan Paweł II. Tablica ta została ufundowana z inicjatywy i przez pracowników nadleśnictwa Rymanów na czele z p. Bogusławem Famielcem, Nadleśniczym i p. Marią Szkutnik, jego zastępczynią, przy współpracy wielu innych rodzin z okazji 35-lecia wyboru kardynała K. Wojtyły na Papieża. Tablicę odsłonili pp. Wanda i Andrzej Półtawscy, przyjaciele Papieża, w gronie księży i wielu zacnych osób. Obok Obeliska posadzono 10 drzewek kłokoczki południowej rośliny chronionej, z której owoców wykonuje się paciorki różańców. W dalszym ciągu, w godzinach przedpołudniowych aż do wieczora trwał Festiwal Podkarpackiej Wołowiny, który cieszył się bardzo dużą frekwencją i uznaniem uczestników. Odbywały się występy wielu zespołów, pokazy Straży Pożarnej oraz sprzedaż cegiełek, gdzie nagrodą był źrebak huculski, który został wylosowany przez gościa z Ukrainy i tam też pojechał. W godzinach popołudniowych przystąpiono do wręczania uczestnikom, wystawcom, hodowcom bydła simentalskiego dyplomów, a dla właścicieli wiceczempionów, czempionów i super czempionów pucharów i nagród specjalnych. Dyplomy dla uczestników wręczali przedstawiciele Federacji Adam Kamiński, Dyrektor ds. Oceny w PFHBiPM, Region Parzniew, Adam Kłopotek, Dyrektor Regionalnego Biura Oceny Wartości Użytkowej, Oddział w Lublinie i Edgar Beneš. Puchary i nagrody wręczały natomiast zarówno wyżej wymienione osoby, jak też inni goście poproszeni na scenę. Specjalny puchar dla super czempiona krowy ufundował i wręczył główny lekarz weterynarii, Janusz Związek, a dla super czempiona jałowicy Janusz Czubski, Wiceprezes Podkarpackiego Związku Hodowców Bydła. Specjalne puchary i dyplomy dla super czempionów wręczyli Krzysztof Banach, Wiceprezydent PFHBiPM i Stanisław Kautz, Dyrektor Biura PFHBiPM w towarzystwie Dyrektora Jana Prądoty i Eli Sawickiej. Szczególna nagroda Dzwon Szwajcarski została wręczona krowie super czempionowi przez głównego sędziego Petera Stecklera i Johana Tanzlera ze Związku Simentalskiego w Austrii. Nagrodzonym hodowcom wiceczempionów, czempionów i super czempionów wręczyli swoje nagrody także przedstawiciele wielu firm, m.in. MCB w Krasnem, MCHR w Łowiczu, Intergen, Firmy LNC, Okręgowej Spółdzielni Ryki. Całość uroczystości wręczania dyplomów i nagród prowadzili Teresa Tromska i Piotr Kowol z Polskiej Federacji oraz prof. Jan Trela z Instytutu Zootechniki w Krakowie. Jan Trela, Teresa Tromska, Edgar Beneš, Aleksander Miejski 152
Nagrodzeni hodowcy Uzyskane wyniki oceny zwierząt komentował prof. Jan Trela Konkurs Młodego Hodowcy Czas rozpocząć ucztę wołową 153
XIII Regionalny Czempionat Konia Huculskiego 13 lat temu Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej było małą lokalną imprezą, na której hodowcy z woj. podkarpackiego zaprezentowali niewiele ponad 20 koni huculskich. Zmagania hodowców i zawodników obejrzało kilkaset osób, a deszcz przestał padać na kilka godzin w niedzielę na czas rozgrywania zawodów. Po 13 latach do Rudawki przyjechały 82 konie i 28 ekip sportowych z województw: podkarpackiego, małopolskiego, warmińskomazurskiego, lubelskiego, mazowieckiego, świętokrzyskiego i śląskiego. Organizatorzy, czyli OZHK w Rzeszowie i ZD IZ PIB w Odrzechowej, w warunkach uczestnictwa określili, że maksymalnie mogą przyjąć 66 koni. Ta ilość została zgłoszona już w ciągu pierwszych dwóch godzin od momentu ukazania się ogłoszenia na stronie OZHK Rzeszów. Nie chcąc odmawiać nikomu z osób, które zgłosiły się w ciągu pierwszego dnia, organizatorzy zrobili wszystko, by zwiększyć ilość miejsc, przyjmując ostatecznie 82 konie. Przyjazd koni i ekip sportowych nastąpił w piątek w godzinach popołudniowych, a następnie lekarz weterynarii dokonał przeglądu zwierząt pod względem weterynaryjnym. W godzinach wieczornych, przy akompaniamencie muzyki łemkowskiej odbył się Wieczór Konia Huculskiego. W sobotę, 24 sierpnia Komisja w składzie: przewodniczący Andrzej Goraus, członkowie: Miroslava Holovach, Teresa Pracuch, Jan Płocica, Paulina Peckiel i Iwona Tomczyk- Wrona, pracowała jednocześnie w dwóch trzyosobowych zespołach, aby w ciągu wyznaczonych 5 godzin móc ocenić tak dużą ilość koni. Komisja oddzielnie oceniała ogiery, klacze młode i klacze starsze. Wśród 11 ocenionych ogierów najwyższą punktację uzyskały JUNIOR (właściciel ZD IZ PIB Odrzechowa) 42,67 pkt., POTER (właściciel Marek Biernat) 42,16 pkt., WRZOS (właściciel Zbigniew Kowalkowski) 42,00 pkt. i OTTO (właściciel Wacław Kurowski) 41,83 pkt. Spośród wymienionych ogierów czempionem został WRZOS, nr kat. 2, a wiceczempionem OTTO, nr kat. 12. W kategorii klaczy młodych czempionem została FORTECA (nr kat. 29 właściciel SKH Gładyszów), a wiceczempionką FURORA (nr kat. 22 właściciel Mieczysław Jańczyk). W grupie klaczy starszych czempionat uzyskała CISAWA (nr kat. 43 właściciel SKH Gładyszów), wiceczempionat POLATUCHA (nr kat. 51 właściciel Andrzej Pelc). Rozegrano także próbę dzielności koni młodych; z 9 startujących klaczy pomyślnie zaliczyło ją 7 sztuk. Najlepsza w tej próbie okazała się klacz NARA (nr kat. 14), której hodowcą i właścicielem jest Bogusława Szmigielska. Eliminacje do czempionatu ogólnopolskiego wygrał Rafał Kurowski na ogierze OTTO (właściciel Wacław Kurowski), zdobywając 121,83 pkt., drugi był Michał Smołkowicz z SKH Gładyszów na klaczy OPOŃCZA, natomiast trzeci Adam Piekarz na klaczy BAHAMA, będącej własnością Jany Milanowicz. Ponadto, został także rozegrany konkurs skoków przez przeszkody, w którym wzięło udział 20 par: koń-jeździec. Konkurs ten oceniała Komisja w składzie: Barbara Galuba, Andrzej Goraus i Wacław Bącal. Wygrała Beata Cholewa na koniu LOKAJ (nr kat. 74) z Bacówki, będącym własnością Anny Osowskiej. Drugi był Adam Malmuk na ogierze WIEŚNIAK (nr kat 4), pochodzącym ze stajni Andrzeja Pelca. Wśród 15 zaprzęgów parokonnych najlepszy okazał się pochodzący ze stajni Galicja: konie PAPROTKA-O i LIRYDA-O, powożący Bartłomiej Woźnica i luzak Kazimierz Jachym. Drugim zaprzęgiem z tej samej stajni były konie BAJKA i GATA, powożący Bartłomiej Woźnica i luzak Kazimierz Jachym. Trzecim był zaprzęg ze stajni Wojciecha Krzyżaka: klacze SEDNA i LOZANNA, powożący Krzysztof Nosal i luzak Bernadeta Krzyżak. Zawody te oceniali: Wacław Bącal, Andrzej Goraus i Marek Gibała. Nad całością Regionalnego Czempionatu w Rudawce Rymanowskiej czuwali Dyrektor OZHK w Rzeszowie Marek Gibała i Maria Brejta z ZD Odrzechowa. Maria Brejta. Marek Gibała 154
XIII Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej Ogier WRZOS czempion (właśc. Z. Kowalkowski) Ogier OTTO wiceczempion (właśc. W. Kurowski) Klacz FORTECA czempion (właśc. SKH Gładyszów) 155
XIII Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej Klacz FURORA wiceczempion (właśc. M. Jańczyk) Klacz CISAWA czempion (właśc. SKH Gładyszów) 156
XIII Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej W Rudawce Rymanowskiej rozegrano próbę dzielności koni młodych, eliminacje do czempionatu ogólnopolskiego, konkurs skoków przez przeszkody oraz wyścigi zaprzęgów parokonnych 157
Regionalna Wystawa Ras Rodzimych Polska posiada długoletnią tradycję działań na rzecz ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich, których większość umieszczono na liście światowych zasobów genetycznych. Aktualnie utrzymywanych jest 88 rodzimych ras, rodów, odmian zwierząt gospodarskich, a kolejne 3 pretendują do objęcia programami ochrony. Dzięki wieloletnim staraniom ośrodków naukowych i akademickich, w tym również Instytutu Zootechniki PIB, które były inicjatorami ochrony i restytucji ginących populacji, możliwe było zachowanie dużej różnorodności genetycznej poszczególnych gatunków oraz przetrwanie wielu bardzo cennych starych ras, które obecnie można podziwiać w ramach krajowych i regionalnych wystaw. W Regionalnej Wystawie Ras Rodzimych uczestniczyło 19 wystawców, którzy zaprezentowali następujące rasy, odmiany i rody zwierząt: bydło (8 szt.) ras: polskiej czerwonej, białogrzbietej, polskiej czarno-białej i polskiej czerwono-białej; klacze (10 szt.) ras: konik polski, huculska, małopolska, śląska i zimnokrwiste w typie sokólskim; owce i tryki (15 szt.) ras: wrzosówka, świniarka, polska owca górska odmiany barwnej, cakiel podhalański, olkuska; kozy rasy karpackiej (4 szt.); świnie (4 szt.) ras: puławska, złotnicka biała i złotnicka pstra; kury (rody): zielononóżki kuropatwiane (Z-11), żółtonóżki kuropatwiane (Ż-33), Leghorn (H-22, G-99), Sussex (S-66), Rhode Island Red (R-11, K-22), Rhode Island White (A-33); gęsi biłgorajskie (Bi); króliki popielniańskie białe (2 szt.); lisy pospolite (4 szt.) odmian: pastelowej i białoszyjnej; tchórze hodowlane (2 szt.). W sumie w Wystawie uczestniczyło 49 sztuk zwierząt i 7 stadek drobiu. Dodatkowo zostało pokazane stadko kogutów i kapłonów (czyli kastrowanych kogutów). W związku z obchodzonym w tym roku jubileuszem 10-lecia otwarcia ksiąg hodowlanych rasy białogrzbietej przez Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie zostały również pokazane krowy tej rasy. Wystawione na Wystawie zwierzęta rasy białogrzbietej były o umaszczeniu czarno-białym i czerwono-białym. Przez dwa kolejne dni zwiedzający mogli oglądać pokazy zwierząt ras rodzimych, które prowadziła dr hab. Józefa Krawczyk, prof. IZ PIB. Koordynatorzy z Instytutu Zootechniki PIB ds. poszczególnych gatunków omawiali szczegółowo kolejne rasy oraz przedstawiali hodowców, uczestniczących w Wystawie. Na ringu prezentowały się duże zwierzęta: bydło, konie, owce, kozy karpackie i świnie, natomiast małe zwierzęta, czyli drób i zwierzęta futerkowe wystawiono w klatkach. Po raz pierwszy, ze względu na duże zainteresowanie, zorganizowano na Dolnej Polanie dodatkowy pokaz koni ras rodzimych (w niedzielę w godzinach popołudniowych). Pokaz prowadził Marek Gibała, a prezentację zwierząt i hodowców dr Iwona Tomczyk- Wrona (koordynator z IZ PIB). Konie miały możliwość pokazania się w ruchu, a jako że są to piękne zwierzęta, publiczność zgromadziła się bardzo licznie. Pamiątkowe dyplomy za wkład w ochronę bioróżnorodności zwierząt gospodarskich i prezentację zwierząt ras zachowawczych wręczał Dyrektor Instytutu Zootechniki PIB, prof. Eugeniusz Herbut wraz z Głównym Lekarzem Weterynarii, dr. Januszem Związkiem. Na stoisku informacyjnym IZ PIB były dostępne materiały informacyjno-promocyjne, przygotowane przez ekspertów. Dużym powodzeniem zwiedzających cieszyły się ulotki, opisujące zwierzęta ras rodzimych, album Bioróżnorodność zwierząt gospodarskich w Polsce populacje objęte programem ochrony, Katalog Ras Rodzimych oraz książka, powstała jako rezultat działań projektu IMPROFARM Wybrane aspekty hodowli pszczół. Agnieszka Chełmińska, Anna Majewska 158
XIII Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej Krowa rasy polskiej czerwono-białej (hod. S. Trałka) Krowa rasy polskiej czarno-białej (hod. ZD IZ PIB Chorzelów) Krowy rasy białogrzbietej z hodowcą Zbigniewem Kołodziejem 159
Pokaz koni huculskich na ringu Pokaz owiec na ringu Pokaz kóz karpackich na ringu Pamiątkowe zdjęcie hodowców z Dyrektorem IZ PIB i koordynatorami 160
XIII Pożegnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej Na zakończenie: W imieniu hodowców bydła i koni oraz zwierząt ras rodzimych serdecznie dziękujemy wszystkim organizatorom i współorganizatorom, sponsorom małym i dużym, środkom masowego przekazu, władzom marszałkowskim i wojewódzkim, pracownikom PFHBiPM i PZHBS za czynny wkład w organizację XIII Pożegnania Wakacji w Rudawce Rymanowskiej. Szczególne podziękowanie kierujemy do Funduszu Promocji Mleka i Funduszu Promocji Mięsa Wołowego, które w znaczący sposób wspomagały Wystawę Bydła Simentalskiego i promocję Podkarpackiej Wołowiny. Duże uznanie i podziękowanie kierujemy na ręce Dyrektora IZ PIB, prof. E. Herbuta i Kierownika Działu Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt, prof. J. Krupińskiego za organizację Regionalnej Wystawy Ras Rodzimych, która w znaczący sposób ściąga młodą widownię na polany wystawowe. Podziękowania należą się również zespołowi pracowników ZD IZ PIB w Odrzechowej oraz Instytutu Zootechniki w Krakowie, a także dużej grupie pracowników PFHBiPM i PZHBS za organizację, przygotowanie placu wystawowego oraz wybór zwierząt. Przedstawicielom MRiRW, członkom Zarządu i Biura Federacji, wielu organizacjom centralnym i regionalnym dziękujemy za udział w imprezie oraz wręczaniu dyplomów, pucharów i wyróżnień hodowcom. Serdeczne podziękowanie składamy dla służb OSP, Policji i ratownictwa medycznego, którzy zapewnili sprawność i bezpieczeństwo imprezy, a także wszystkim uczestnikom i organizatorom, a szczególnie hodowcom, rolnikom i zawodnikom. Nadmieniamy, że imprezy w Rudawce Rymanowskiej odwiedziło w ciągu dwóch dni około 20 tys. osób z całej Polski. Dziękujemy, do miłego zobaczenia w roku następnym. W imieniu Organizatorów: Władysław Brejta Fot. w art: Magda Miejska, Anna Majewska, Krzysztof Paleczny, Jan Trela (IZ PIB) Arkadiusz Giller (fotograf), Michał Rodak (PFHBiPM, Region Parzniew) Miejsce papieskie i tablica pamiątkowa 161