Powierzchnia gospodarstw rolnych a stan parku ciągnikowego

PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ PIR 2013 (I III): z. 1 (79) PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING s. 13 22 Wersja pdf: www.itep.edu.pl/wydawnictwo ISSN 1231-0093 Wpłynęło 19.11.2012 r. Zrecenzowano 22.01.2013 r. Zaakceptowano 30.01.2013 r. Powierzchnia gospodarstw rolnych a stan parku ciągnikowego A koncepcja B zestawienie danych C analizy statystyczne D interpretacja wyników E przygotowanie maszynopisu F przegląd literatury Jan PAWLAK ABCDEF Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Oddział w Warszawie Streszczenie Na podstawie wyników powszechnego spisu rolnego (PSR) z 2010 r. obliczono liczbę ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych (UR) i zasiewów, a także na 100 gospodarstw rolnych w Polsce i poszczególnych województwach. Stan wyposażenia w ciągniki, w zależności od areału gospodarstw rolnych w skali kraju oceniono na podstawie udziału procentowego gospodarstw posiadających ciągniki w ogólnej liczbie gospodarstw w poszczególnych grupach obszarowych, z uwzględnieniem mocy posiadanych ciągników. Na podstawie zgromadzonych danych wyznaczono korelacje między liczbą ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych oraz na 100 gospodarstw rolnych a średnią powierzchnią użytków rolnych w poszczególnych grupach obszarowych w skali kraju. Liczba ciągników w przeliczeniu na 100 ha UR zmniejsza się, a w przeliczeniu na 100 gospodarstw rolnych przyrasta w miarę zwiększania obszaru tych gospodarstw. Wraz ze zwiększaniem areału, odsetek gospodarstw rolnych wyposażonych w ciągniki zwiększa się jedynie w przedziale do 30 ha użytków rolnych, osiągając maksimum 95,6% w grupie obszarowej 20 30 ha. W kolejnych grupach obszarowych gospodarstwa rolne posiadające ciągniki stanowią od 88,6 do 93,9% ogółu gospodarstw. Gospodarstwa rolne bez ciągników w grupie obszarowej 1000 i więcej ha stanowią 6,6% ogółu gospodarstw w tej grupie. Stwierdzono znaczne zróżnicowanie regionalne stanu wyposażenia w ciągniki. Liczba ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych wynosi od 3,63 szt. w województwie zachodniopomorskim do 19,48 szt. w województwie małopolskim, a na 100 gospodarstw rolnych od 49,50 szt. w województwie podkarpackim do 115,90 szt. w województwie kujawsko-pomorskim. Słowa kluczowe: ciągnik rolniczy, wyposażenie, Polska, województwo Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 2013

Jan Pawlak Wstęp We współczesnym, zmotoryzowanym rolnictwie ciągniki stanowią podstawowe źródło siły pociągowej. Od ich stanu zależą możliwości racjonalnej mechanizacji prac w gospodarstwach rolnych. O stanie tym decydują czynniki ilościowe i jakościowe. Pierwsze z wymienionych czynników są określane liczbą użytkowanych ciągników, drugie zaś ich stanem technicznym, który może być w makroskali szacowany na podstawie przeciętnego wieku. Na podstawie wyników powszechnego spisu rolnego z 2010 r. można ocenić tylko stan ilościowy. O stanie jakościowym świadczą wyniki badań przeprowadzonych w Instytucie Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w pierwszej dekadzie XXI w. Badania KRUCZKOWSKIEGO [2005] wykazały, że przeciętny wiek ciągnika użytkowanego w rolnictwie polskim w 2004 r. wyniósł ponad 22 lata (22,4), przy czym ponad 15-letnie ciągniki stanowiły ok. 93%, a ponad 25-letnie 33%. Tylko 4,3% ogółu ciągników mieściło się w przedziale wiekowym do 10 lat. Z badań MUZA- LEWSKIEGO [2004; 2007], przeprowadzonych w 41 rozwojowych gospodarstwach rodzinnych o średnim areale 36 ha użytków rolnych, wynika, że przeciętny wiek podstawowego parku ciągnikowo-maszynowego wynosił w 2002 r. blisko 15 lat, a przewidywany łączny okres trwania ponad 24 lata. Stan parku ciągnikowego w znacznym stopniu wyznacza możliwości prowadzenia zrównoważonej produkcji w gospodarstwach rolnych, która z kolei zależy od aktualizacji i upowszechniania uproszczonych technologii z zastosowaniem zestawów wieloczynnościowych maszyn i agregatów nowej generacji [KUREK, WÓJCICKI 2011]. Celem niniejszego artykułu jest analiza stanu wyposażenia polskiego rolnictwa w ciągniki, z uwzględnieniem zróżnicowania regionalnego, a także próba określenia wpływu średniego obszaru gospodarstw na wartości wskaźników charakteryzujących to wyposażenie. Zakres analizy, bazującej na wynikach powszechnego spisu rolnego z 2010 r., obejmuje aspekt ilościowy stanu wyposażenia gospodarstw rolnych w ciągniki. Materiał źródłowy i metoda badań W pracy wykorzystano dane Głównego Urzędu Statystycznego [2011b], dotyczące wyników powszechnego spisu rolnego z 2010 r. Liczbę ciągników odniesiono do powierzchni użytków rolnych (UR) i gruntów ornych (GO), a także do liczby gospodarstw rolnych. W ramach gruntów ornych do obliczeń przyjęto tylko powierzchnię rzeczywiście użytkowaną, czyli powierzchnię zasiewów. Analizę stanu wyposażenia gospodarstw rolnych w ciągniki przeprowadzono, wykorzystując zarówno dane ogólnokrajowe, jak i wojewódzkie. Stan wyposażenia w ciągniki w zależności od areału gospodarstw rolnych w skali kraju oceniono na podstawie udziału procentowego gospodarstw posiadających ciągniki w ogólnej liczbie gospodarstw w poszczególnych grupach obszarowych, 14 ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79)

Powierzchnia gospodarstw rolnych a stan parku maszynowego z uwzględnieniem mocy posiadanych ciągników, przedstawiając odpowiednie zależności na wykresie. Na podstawie zgromadzonych danych wyznaczono korelacje między liczbą ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych oraz na 100 gospodarstw rolnych a średnią powierzchnią użytków rolnych w poszczególnych grupach obszarowych w skali kraju. Wyniki przedstawiono na wykresach z zaznaczeniem linii trendu, wyznaczonej z zastosowaniem funkcji, która najlepiej odwzorowuje badane zależności. Wyniki badań i ich analiza W 2010 r. gospodarstwa rolne w Polsce posiadały ogółem 1 466 334 ciągniki 1), z czego 93,6% stanowiły ciągniki własne rolników, a 6,4% ciągniki wspólne, użytkowane w ramach spółek sąsiedzkich. W przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych przypadało średnio 10,04, na 100 ha zasiewów 14,96, a na 100 gospodarstw rolnych 78,50 ciągnika. W posiadaniu gospodarstw indywidualnych znajdowało się 1 443 590 ciągników, co stanowiło 98,4% krajowego parku ciągników (98,4% ciągników własnych i 99,0% ciągników wspólnych). W miarę zwiększania areału gospodarstw rolnych zmniejsza się liczba ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych, zwiększa się natomiast moc zainstalowanych w nich silników (tab. 1). W grupach obszarowych do 7 ha użytków rolnych dominowały ciągniki o mocy 15 25 kw; w gospodarstwach rolnych z przedziału 7 30 ha ciągniki o mocy 25 40 kw, a w grupach obszarowych powyżej 30 ha ciągniki o mocy 60 100 kw. Istnieje silnie zaznaczona ujemna korelacja między obszarem gospodarstw rolnych a liczbą ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych (rys. 1). Natomiast liczba ciągników w przeliczeniu na 100 gospodarstw rolnych zwiększa się w miarę zwiększania obszaru gospodarstw (tab. 2), przy czym w tym przypadku obserwuje się silnie zaznaczoną korelację dodatnią (rys. 2). Z porównania wartości współczynnika R 2 na rysunkach 1 i 2 wynika, że wpływ obszaru gospodarstw jest w przypadku wskaźnika liczby ciągników w przeliczeniu na 100 gospodarstw nieco słabiej zaznaczony niż w przypadku wskaźnika liczby ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych. Przyczynę tego wyjaśnia wykres przedstawiony na rysunku 3. 1) We wcześniejszych publikacjach [PAWLAK 2011; WÓJCICKI, KUREK 2012] podano liczbę 1471 tys. ciągników w rolnictwie polskim. Różnica wynika stąd, że dane w cytowanych publikacjach pochodzą z wstępnego raportu wyników PSR 2010 [GUS 2011a], w którym przyjęto inną metodykę liczenia. ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79) 15

Jan Pawlak Tabela 1. Ciągniki wg mocy silnika w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych Table 1. Tractors according to the engine power as accounted per 100 ha agricultural land Moc silnika Engine power [kw] do below 1 ha Grupy obszarowe użytków rolnych [ha] Acreage groups of agricultural land [ha] 1 2 2 3 3 5 5 7 7 10 10 15 15 20 20 30 30 50 50 ha i więcej 50 ha and more do 15 below 15 3,14 2,24 1,39 0,74 0,38 0,22 0,13 0,07 0,05 0,03 0,01 15 25 10,31 9,67 9,57 8,43 6,64 5,01 3,44 2,33 1,54 0,86 0,13 25 40 5,19 4,67 5,02 5,33 5,30 5,04 4,42 3,54 2,67 1,68 0,34 40 60 1,97 1,89 2,12 2,27 2,40 2,56 2,81 2,90 2,60 1,88 0,46 60 100 0,41 0,30 0,32 0,35 0,43 0,59 0,97 1,46 1,86 1,93 0,64 100 i więcej and more Ogółem Total 0,09 0,05 0,05 0,05 0,05 0,06 0,08 0,12 0,20 0,36 0,43 21,11 18,81 18,47 17,18 15,21 13,48 11,85 10,41 8,90 6,73 2,02 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2011b, c]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2011b, c]. 25 [szt. (100 ha) 1 UR [pcs. (100 ha) 1 AL] 20 15 10 5 y = -3,5183Ln(x) + 20,284 R 2 = 0,95 0 0 20 40 60 80 100 120 [ha] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2011b, c]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2011b, c]. Rys. 1. Obszar gospodarstw a liczba ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych Fig. 1. Farms acreage versus the number of tractors, as accounted per 100 ha AL Wraz ze zwiększaniem areału, odsetek gospodarstw rolnych wyposażonych w ciągniki zwiększał się jedynie w przedziale do 30 ha użytków rolnych, osiągając maksimum 95,6% w grupie obszarowej 20 30 ha. W kolejnych grupach obszarowych gospodarstwa rolne posiadające ciągniki stanowiły od 88,6 do 93,9% ogółu 16 ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79)

Powierzchnia gospodarstw rolnych a stan parku maszynowego Tabela 2. Ciągniki wg mocy silnika w przeliczeniu na 100 gospodarstw rolnych Table 2. Tractors according to engine power as accounted per 100 farms Moc silnika Engine power [kw] do below 1 ha Grupy obszarowe użytków rolnych [ha] Acreage groups of agricultural land [ha] 1 2 2 3 3 5 5 7 7 10 10 15 15 20 20 30 30 50 50 ha i więcej 50 ha and more do 15 below 15 1,15 3,27 3,40 1,98 2,26 1,84 1,52 1,23 1,19 0,99 1,27 15 25 3,76 14,14 23,42 22,69 39,27 41,88 41,81 40,16 37,15 32,55 22,85 25 40 1,89 6,82 12,30 14,34 31,36 42,16 53,66 60,96 64,34 63,33 58,35 40 60 0,72 2,76 5,18 6,11 14,21 21,41 34,16 49,85 62,67 70,80 78,81 60 100 0,15 0,44 0,79 0,95 2,56 4,90 11,78 25,09 44,81 72,64 108,79 100 i więcej and more Ogółem Total 0,03 0,08 0,13 0,14 0,28 0,48 0,93 1,98 4,72 13,48 73,58 7,71 27,50 45,21 46,21 89,94 112,66 143,86 179,27 214,87 253,79 343,65 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2011b, c]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2011b, c]. [szt. (100 ha) 1 UR [pcs. (100 ha) 1 AL] 400 y = 62,81Ln(x) + 5,0148 350 R 2 = 0,9079 300 250 200 150 100 50 0 0 20 40 60 80 100 120 [ha] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2011b, c]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2011b, c]. Rys. 2. Obszar gospodarstw a liczba ciągników w przeliczeniu na 100 gospodarstw rolnych Fig. 2. Farms acreage versus the number of tractors as accounted per 100 farms ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79) 17

Jan Pawlak [%] 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 <1 ha >1 2 >2 3 >3 5 >5 7 >7 10 >10 15 >15 20 >20 30 [ha UR ha AL] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2011b]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2011b]. >30 50 >50 100 >100 200 >200 500 >500 1000 >1000 >100 >60 100 >40 60 >25 40 >15 25 <15 kw Rys. 3. Odsetek gospodarstw rolnych posiadających ciągniki i struktura mocy ciągników w zależności od obszaru gospodarstw rolnych Fig. 3. Percentage of farms possessing tractors and the structure of tractor engine power, depending on the farm acreage gospodarstw prowadzących działalność rolniczą. Powszechny spis rolny z 2010 r. wykazał, że gospodarstwa rolne bez ciągników w grupie obszarowej 1000 i więcej ha stanowiły 6,6% ogółu gospodarstw w tej grupie 2). W 2010 r. ciągniki posiadało 53,7% ogółu gospodarstw rolnych (łącznie z jednostkami o powierzchni do 1 ha użytków rolnych). Po jednym ciągniku posiadało 37,5%, po dwa ciągniki 11,5%, po trzy ciągniki 3,1%, po cztery ciągniki 1,0%, po pięć ciągników 0,2%, po sześć ciągników 0,1%, a po siedem i więcej 0,3% ogółu gospodarstw rolnych (w tym 0,1% po dziesięć i więcej). W miarę zwiększania powierzchni użytków rolnych zwiększał się odsetek gospodarstw wyposażonych w ciągniki o coraz większej mocy. W grupach obszarowych do 10 ha największy udział miały gospodarstwa rolne wyposażone w ciągniki o mocy silnika 15 do 20 kw; w przedziale od ponad 10 do 30 ha gospodarstwa rolne z ciągnikami o mocy 25 do 40 kw, w grupach obszarowych od ponad 30 do 200 ha gospodarstwa rolne posiadające ciągniki o mocy 60 do 100 kw, a w gospodarstwach o areale ponad 200 ha gospodarstwa rolne z ciągnikami o mocy powyżej 100 kw. 2) Brak ciągników w niektórych gospodarstwach o powierzchni ponad 30 ha można wytłumaczyć tym, że stanowią one jedynie jednostkę gospodarczą ukierunkowaną na uzyskiwanie przychodów z dopłat unijnych. Dwukrotne koszenie użytków rolnych, będące warunkiem uzyskania dopłat, może być realizowane w formie usług świadczonych przez odpowiednie jednostki lub sąsiadów. Część obiektów o areale ponad 50 ha jest przez właścicieli traktowana jako dobra lokata kapitału. 18 ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79)

Powierzchnia gospodarstw rolnych a stan parku maszynowego Regionalne zróżnicowanie warunków gospodarowania, w tym zwłaszcza struktury obszarowej gospodarstw rolnych, miało swoje odzwierciedlenie w wartościach wskaźników charakteryzujących stan wyposażenia w ciągniki. W 2010 r. liczba ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych wyniosła od 3,63 szt. w województwie zachodniopomorskim do 19,48 szt. w województwie małopolskim (rys. 4). W gospodarstwach indywidualnych wartości tego wskaźnika mieściły się w przedziale od 4,89 szt. w województwie zachodniopomorskim do 20,02 szt. w województwie małopolskim. [Województwo Province] Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Dolnośląskie Własne Own Wspólne Common 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 [szt. (100 ha) 1 UR pcs. (100 ha) 1 AL] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2011b]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2011b]. Rys. 4. Ciągniki w województwach w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych Fig. 4. Tractors in the provinces, as accounted per 100 ha agricultural land Zróżnicowany regionalnie był też udział ciągników wspólnych, który wynosił od 3,5% w województwie wielkopolskim do 8,8% w województwie lubelskim. Największe wartości wskaźnika liczby ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych odnotowano w województwach o największym rozdrobnieniu gospodarstw rolnych. Były to przede wszystkim województwa: małopolskie, podkarpackie i świętokrzyskie. W województwach Polski zachodniej i północnej, w których powierzchnia użytków rolnych w przeciętnym gospodarstwie rolnym jest większa, omawiany wskaźnik miał znacznie mniejsze wartości. Wyniki odnotowane w skali województw potwierdzają konkluzje, wynikające z przedstawionej wcześniej analizy zależności wyposażenia w ciągniki od obszaru gospodarstw, przeprowadzonej w skali kraju. Są też zbieżne z rezultatami badań analogicznych zależności na przykładzie innych grup środków mechanizacji rolnictwa, a m.in. środków transportu [PAWLAK 2012]. Powyższe uwagi dotyczą także zależności między powierzchnią gospodarstw rolnych a liczbą ciągników w przeliczeniu na 100 ha zasiewów oraz na 100 gospodarstw rolnych. ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79) 19

Jan Pawlak Liczba ciągników w przeliczeniu na 100 ha zasiewów wyniosła od 4,79 szt. w województwie zachodniopomorskim do 38,90 szt. w województwie małopolskim (rys. 5). W gospodarstwach indywidualnych wartości tego wskaźnika mieściły się w przedziale od 6,87 szt. w województwie zachodniopomorskim do 40,43 szt. w województwie małopolskim. [Województwo Province] Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Dolnośląskie Własne Own Wspólne Common 0 5 10 15 20 25 30 35 40 [szt. (100 [szt.*(100 ha zasiewów) ha zasiewów)-1 1 pcs. (100 pcs.*(100 ha ha of crops) of crops)-1]] 1 ] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2011b]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2011b]. Rys. 5. Ciągniki w województwach w przeliczeniu na 100 ha zasiewów Fig. 5. Tractors in the provinces, as accounted per 100 ha crops Liczba ciągników w przeliczeniu na 100 gospodarstw rolnych wyniosła od 49,5 szt. w województwie podkarpackim do 115,9 szt. w województwie kujawsko-pomorskim (rys. 6). W gospodarstwach indywidualnych wartości tego wskaźnika mieściły się w przedziale od 49,3 szt. w województwie podkarpackim do 113,7 szt. w województwie kujawsko-pomorskim. Podsumowanie Analiza dokonana na podstawie wyników powszechnego spisu rolnego z 2010 r. wykazała, że liczba ciągników w przeliczeniu na 100 ha UR zmniejsza się, a w przeliczeniu na 100 gospodarstw rolnych zwiększa się w miarę zwiększania obszaru tych gospodarstw. Wraz ze zwiększaniem areału, odsetek gospodarstw rolnych wyposażonych w ciągniki zwiększa się jedynie w przedziale do 30 ha użytków rolnych, osiągając maksimum 95,6% w grupie obszarowej 20 30 ha w kolejnych grupach obszarowych gospodarstwa rolne posiadające ciągniki stanowią od 88,6 do 93,9% ogółu gospodarstw, a gospodarstwa rolne bez ciągników w grupie obszarowej 1000 i więcej ha stanowią 6,6% ogółu gospodarstw w tej grupie. 20 ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79)

Powierzchnia gospodarstw rolnych a stan parku maszynowego [Województwo Province] Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Dolnośląskie Własne Own Wspólne Common 0 20 40 60 80 100 120 140 [szt. (100 [szt.*(100 gosp.) gosp.)-1 1 pcs. (100 pcs.*(100 farms) farms)-1]] 1 ] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2011b, c]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2011b, c]. Rys. 6. Ciągniki w województwach w przeliczeniu na 100 gospodarstw rolnych Fig. 6. Tractors in the provinces, as accounted per 100 farms Stwierdzono znaczne zróżnicowanie regionalne stanu wyposażenia w ciągniki: liczba ciągników w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych wynosi od 3,63 szt. w województwie zachodniopomorskim do 19,48 szt. w województwie małopolskim, a na 100 gospodarstw rolnych od 49,50 szt. w województwie podkarpackim do 115,90 szt. w województwie kujawsko-pomorskim. Należałoby przeprowadzić badania terenowe w celu wyjaśnienia przyczyn nienaturalnego, z logicznego punktu widzenia, braku własnych mobilnych środków energetycznych w gospodarstwach o dużym areale. Bibliografia GUS 2011a. Raport z wyników. Powszechny spis rolny 2010. Warszawa. ISBN 978-83-7027-472-6 ss. 92. GUS 2011b. Środki produkcji w rolnictwie. Powszechny spis rolny 2010. Warszawa. ISBN 978-83-7027-487-0 ss. 111. GUS 2011c. Użytkowanie gruntów. Powszechny spis rolny 2010. ISBN: 978-83-7027-479-5 ss. 87. KRUCZKOWSKI M. 2005. Analiza rynku i parku ciągnikowego krajowego rolnictwa 2004. IBMER. Symbol dok. I/787. KUREK J., WÓJCICKI Z. 2011. Wyposażenie techniczne i nakłady pracy w wybranych gospodarstwach rodzinnych. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 3 s. 21 29. MUZALEWSKI A. 2004. Analiza i ocena wyposażenia gospodarstw w ciągniki oraz ich użytkowania. Inżynieria Rolnicza. Nr 4 s. 121 129. ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79) 21

Jan Pawlak MUZALEWSKI A. 2007. Modernizacja gospodarstw rolnych w ramach PROW 2007 2013 [online]. IBMER. Warszawa. [Dostęp 14.12.2012]. Dostępny w Internecie: http://www.arimr.gov.pl/ fileadmin/pliki/zdjecia_strony/185/eks_r_z_m_300309.pdf PAWLAK J. 2011. Wyposażenie rolnictwa polskiego w środki mechanizacji w świetle wyników powszechnych spisów rolnych. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 4 s. 35 42. PAWLAK J. 2012. Wyposażenie rolnictwa polskiego w środki transportu. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 3 s. 45 56. WÓJCICKI Z., KUREK J. 2012. Technologiczna i ekonomiczna modernizacja wybranych gospodarstw rodzinnych. Część VI. Falenty. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-34-9 ss. 147. Jan Pawlak ACREAGE OF THE FARMS AND STATE OF THE TRACTOR S FLEET Summary Results of the common agricultural census (CAC) of 2010 created a basis to calculation of the tractor numbers as accounted per 100 ha agricultural land (AL) and crops, as well as per 100 farms in the whole country and in particular provinces. The state of equipment with tractors, depending on farm acreage in the country scale was evaluated on the basis of percentage share of farms equipped with tractors, in total number of farms in particular acreage groups, considering the power of possessed tractors. Gathered data enabled to determine the correlations between the numbers of tractors per 100 ha AL and per 100 farms, and the average AL area in particular acreage groups of farms in scale of the country. Number of tractors, accounted per 100 ha AL decreases, whereas accounted per 100 farms rises, with increasing the acreage of those farms. Along with enlarging their acreage, the share of farms equipped with tractors increased only within the range up to 30 ha AL, reaching the maximum 95.6% in acreage group 20 30 ha. In successive acreage groups, the farms possessing tractors reached from 88.6 up to 93.9% of the whole. The farms without tractors in acreage group 1000 ha and above, amounted to 6.6% of the whole in this group of farms. Considerable regional differentiation in the equipment of farms with tractors was stated. Tractor number accounted per 100 ha agricultural land ranged from 3.63 pcs. in Zachodnio-pomorskie, to 19.48 pcs. in Małopolskie province, whereas per 100 farms from 49.50 pcs. in Podkarpackie province, up to 115.90 pcs. in Kujawsko-pomorskie province. Key words: agricultural tractor, farm equipment, Poland, provinces Adres do korespondencji: prof. dr hab. Jan Pawlak Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Oddział w Warszawie ul. Rakowiecka 32, 02-532 Warszawa tel. 22 542-11-67; e-mail: j.pawlak@itep.edu.pl 22 ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79)