Wybory samorządowe w latach 2002, 2010 i 2014 praktyczne doświadczenia Skala i charakter wnoszonych protestów
Podstawa prawna i wymogi formalne protestów wyborczych Zgodnie z art. 82 1 Kodeksu wyborczego, przeciwko ważności wyborów, ważności wyborów w okręgu lub wyborowi określonej osoby może być wniesiony protest z powodu: 1) dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, określonego w rozdziale XXXI Kodeksu karnego, mającego wpływ na przebieg głosowania, ustalenie wyników głosowania lub wyników wyborów lub 2) naruszenia przepisów kodeksu dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów.
Zgodnie z art. 392, art. 393 i art. 394 Kodeksu wyborczego: - protest wyborczy wnosi się na piśmie do właściwego sądu okręgowego w terminie 14 dni od dnia wyborów, - wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których je opiera, - sąd okręgowy rozpoznaje protesty wyborcze w postępowaniu nieprocesowym, w ciągu 30 dni po upływie terminu do wnoszenia protestów, - na orzeczenie sądu okręgowego, wnoszącemu protest, komisarzowi wyborczemu, przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej lub jego zastępcy przysługuje, w ciągu 7 dni od daty doręczenia, zażalenie do właściwego sądu apelacyjnego; od postanowienia sądu apelacyjnego nie przysługuje środek prawny.
Ilość wniesionych oraz uwzględnionych protestów 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 723 475 1715 45 23 1 2002 r. 2010 r. 2014 r. (dane na 4/5-12-2014 r.) Ilość wniesionych protestów Ilość uwzględnionych protestów (dot. Rady Gminy Ostrówek, woj. łódzkie)
Ilość uwzględnionych protestów w ujęciu procentowym 2002 r. 6,22% 2010 r. 4,84% 93,78% 95,16% Ilość oddalonych protestów Ilość uwzględnionych protestów Ilość oddalonych protestów Ilość uwzględnionych protestów
Podział protestów uwzględnionych w 2002 r. według jednostek samorządowych 45 uwzględnionych protestów 1 sejmik województwa 34 rady gmin, rady powiatów 10 wójtów, burmistrzów
Podział protestów uwzględnionych w 2010 r. według jednostek samorządowych 23 uwzględnione protesty 18 rady gmin, rady powiatów 5 wójtów, burmistrzów
Ilość złożonych protestów w 2014 r. według województw Mazowieckie Dolnośląskie Łódzkie Świętokrzyskie Pomorskie Małopolskie Zachodniopomorskie Śląskie Lubelskie Podkarpackie Kujawsko- Pomorskie Wielkopolskie Podlaskie Warmińsko-Mazurskie Lubuskie Opolskie 167 144 130 119 108 99 97 94 89 78 72 55 52 44 31 336 0 50 100 150 200 250 300 350 400
Procentowy podział protestów przypadających na poszczególne województwa 9,74% 8,40% 19,60% 7,58% 1,80% 2,57% 6,94% 6,30% 3,01% 3,21% 5,77% 4,20% 4,55% 5,19% 5,48% 5,66% Opolskie Lubuskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Wielkopolskie Kujawsko- Pomorskie Podkarpackie Lubelskie Śląskie Zachodniopomorskie Małopolskie Pomorskie Świętokrzyskie Łódzkie Dolnośląskie Mazowieckie
Ilość protestów nieprawomocnie załatwionych 139 załatwiono nieprawomocnie 1 oddalono 119 pozostawiono bez biegu 18 załatwiono w inny sposób 1 uwzględniono
Charakterystyka protestów wyborczych sejmiki województw 1. Niezgodność art. 40 5 Kodeksu wyborczego z art. 2, art. 7, art. 169 ust. 2 w zw. z art. 87 ust. 1 oraz z art. 93 ust. 1 3 Konstytucji - to ustawa a nie uchwała PKW winna określać wzór karty do głosowania. 2. Naruszenie przez PKW art. 40 Kodeksu wyborczego, poprzez błędne przygotowanie kart do głosowania, tj. zastąpienie karty do głosowania broszurą mimo braku ku temu podstawy prawnej. 3. Błędnie przygotowane przez PKW materiały informacyjne, w szczególności dotyczące zasad głosowania (komunikat telewizyjny i pisemna instrukcja), które wprowadzały wyborców w błąd, gdyż sugerowały, że dla oddania ważnego głosu należy postawić znak x na każdej kartce zbroszurowanej karty do głosowania. 4. Błędne pouczenia o sposobie głosowania udzielane przez członków obwodowych komisji wyborczych.
5. Karta zbroszurowana jako faworyzująca komitet, którego kandydaci znaleźli się na pierwszej stronie. 6. Brak należytego zabezpieczenia systemu informatycznego PKW, który umożliwiał ingerencję osobom z zewnątrz. 7. Błędnie wydrukowane karty do głosowania - z pominięciem list niektórych komitetów wyborczych (Kraków, Nowy Sącz, Złotów). 8. Znaczna różnica pomiędzy sondażami a ogłoszonymi wynikami wyborów. 9. Przebijanie znaku x postawionego na niebieskiej stronie na następną stronę, co skutkowało zwiększeniem liczby głosów nieważnych. 10. Celowe unieważnianie prawidłowo oddanych głosów dostawianie znaków x.
rady gmin (miejskie), rady powiatów, wójtowie, burmistrzowie (prezydenci) 1. Niezgodność liczby wydanych kart wyborcom z liczbą kart wyjętych z urny. 2. Karty do głosowania zawierały nazwiska kandydatów z innego okręgu (np. Rada Powiatu Opatowskiego). 3. Wydanie wyborcom kart do głosowania, które dotyczyły innego okręgu (małopolskie, podkarpackie) najczęściej było to wynikiem tego, że jedna komisja obwodowa obsługiwała dwa okręgi. 4. Niezgodność kart do głosowania z wzorem PKW brak stosownego pouczenia (małopolskie). 5. Zapewnienie przez wyborców, że głosowali na określonego kandydata, który w ustalonych wynikach głosowania nie uzyskał żadnego głosu bądź mniejszą liczbę głosów od deklarowanych. 6. Uznawanie głosów za nieważne, mimo że były one ważnie oddane i na odwrót problem prawidłowego postawienia znaku x.
7. Naruszenie ciszy wyborczej prowadzenie agitacji w dniu wyborów (warmińsko mazurskie, wielkopolskie). 8. Kupowanie głosów przez kandydatów. 9. Domaganie się ponownego przeliczenia głosów, w szczególności w sytuacjach, gdy występowała minimalna różnica uzyskanego poparcia. 10. Wydanie wyborcom nieopieczętowanych kart do głosowania (Radzyń Podlaski 61 kart). 11. Wybór przewodniczących obwodowych komisji wyborczych z naruszeniem art. 182 10 Kodeksu wyborczego. 12. Niewłaściwe zabezpieczenie dokumentów wyborczych przez obwodowe komisje wyborcze.
Dziękuję za uwagę Sędzia Sądu Apelacyjnego Henryk Komisarski Komisarz Wyborczy w Poznaniu