Instytut Europy Środkowo-Wschodniej Polityka wschodnia Polski Uwarunkowania Koncepcje Realizacja Redakcja naukowa Andrzej Gil i Tomasz Kapuśniak Lublin Warszawa 2009
Recenzent prof. dr hab. Włodzimierz Bernacki Projekt okładki Amadeusz Targoński Redakcja techniczna i skład Maria Juran Korekta Beata Przelaskowska-Gil Agnieszka Zajdel Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2009 Publikacja sfinansowana przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych ISBN 978-83-60695-10-4 Instytut Europy Środkowo-Wschodniej ul. Niecała 5, 20-080 Lublin tel. (48 81) 534 63 95 e-mail: wydawnictwo@iesw.lublin.pl www.iesw.lublin.pl
Spis treści Wstęp Andrzej Gil, Tomasz Kapuśniak...................................... 9 Część pierwsza Uwarunkowania polityki wschodniej Polski Maciej Mróz, Historyczne uwarunkowania polityki wschodniej III RP............ 15 Sławomir Weremiuk, RP/PRL a ZSRR w latach 1944-1989...................... 35 Marcin Orzechowski, Stosunki pomiędzy PRL/RP a ZSRR/FR w latach 1989-1991.............................................................. 49 Katarzyna Marzęda, Pozycja geopolityczna Polski po 1989 roku.................. 55 Ireneusz Topolski, Pozycja militarna Polski................................... 67 Jakub Olchowski, Kulturowo-cywilizacyjna tożsamość RP...................... 85 Marcin Sienkiewicz, Koncepcja korytarza transportowego Północ Południe w polityce zagranicznej Polski............................................103 Tomasz Olejarz, Interesy Kościoła katolickiego na Wschodzie................... 117 Część druga Koncepcje polityki wschodniej Polski Andrzej Nowak, Polityka wschodnia Polski: historyczne inspiracje i współczesne dylematy................................................. 133 Piotr Wandycz, Oskar Halecki i jego wpływ na miejsce Polski w Europie......... 145 Leopold Unger, Polityka wschodnia Polski w wizji paryskiej Kultury........... 151 Jerzy Kłoczowski, Europa Środkowo-Wschodnia w polityce wschodniej Polski i Unii Europejskiej..................................................... 157 Zdzisław Najder, Główne problemy polityki wschodniej Polski.................. 173 Roman Kuźniar, Polityka wschodnia III RP sukcesy pragmatyzmu, porażki prometeizmu.................................................. 179 5
Sławomir Dębski, Ewolucja doktryny polityki wschodniej Polski................ 187 Część trzecia Realizacja polityki wschodniej Polski Marcin Kaczmarski, Wojciech Konończuk, Rosyjski dylemat w polityce zagranicznej Polski po 1999 roku......................................... 203 Tomasz Kapuśniak, Polityka Polski wobec Ukrainy............................ 219 Krzysztof Fedorowicz, Polityka Polski wobec Białorusi........................ 233 Adam Bobryk, Polityka Polski wobec państw nadbałtyckich.................... 251 Marcin Kosienkowski, Polityka Polski wobec Mołdowy........................ 267 Walenty Baluk, Polityka Polski wobec państw Kaukazu Południowego........... 281 Agata Włodkowska, Polityka Polski wobec państw Azji Środkowej.............. 293 Mirosław Habowski, Polityka Polski wobec Polaków obywateli państw poradzieckich......................................................... 309 Część czwarta Polityka wschodnia Polski a polityka wschodnia Unii Europejskiej Andrzej Dumała, Polityka wschodnia Unii Europejskiej........................ 329 Katarzyna Gelles, Polityka wschodnia Niemiec............................... 345 Iwona Goral, Polityka wschodnia Francji.................................... 365 Wojciech Gizicki, Polityka wschodnia państw Grupy Wyszehradzkiej........... 373 Katarzyna Dośpiał-Borysiak, Polityka wschodnia nordyckich członków Unii Europejskiej...................................................... 381 Beata Wojna, Polityka wschodnia państw śródziemnomorskich................. 395 Summary................................................................409 Informacje o autorach..................................................... 413 6
Poland s eastern policy Conditions Concepts Realisation Academic editing Andrzej Gil and Tomasz Kapuśniak Contents Introduction Andrzej Gil, Tomasz Kapuśniak................................ 9 Part one Conditions of Poland s eastern policy Maciej Mróz, Historic conditions of the eastern policy of the Third Polish Republic................................................ 15 Sławomir Weremiuk, The Republic of Poland/the Polish People s Republic vs the USSR in 1944-1989..................................................35 Marcin Orzechowski, Relations between the Polish People s Republic /the Republic of Poland and the Union of Soviet Socialist Republics/ the Russian Federation in 1989-1991........................................ 49 Katarzyna Marzęda, Geopolitical position of Poland after 1989...................55 Ireneusz Topolski, Military position of Poland................................ 67 Jakub Olchowski, Cultural and civilisation identity of the Republic of Poland..... 85 Marcin Sienkiewicz, The concept of a North-South transport corridor in Poland s foreign policy.................................................103 Tomasz Olejarz, The Catholic Church interest in the East....................... 117 Part two Concepts of Poland s eastern policy Andrzej Nowak, Poland s eastern policy: historic inspirations and contemporary dilemmas..............................................133 Piotr S. Wandycz, Oskar Halecki and his influence on the position of Poland in Europe.....................................................145 Leopold Unger, Poland s eastern policy in the vision of the Paris Culture......... 151 7
Jerzy Kłoczowski, East-Central Europe in the eastern policy of Poland and the European Union.................................................157 Zdzisław Najder, Main problems of Poland s eastern policy.....................173 Roman Kuźniar, Eastern policy of the Third Polish Republic success of pragmatism, failures of prometheism.......................... 179 Sławomir Dębski, The evolution of Poland s eastern policy doctrine..............187 Part three Realisation of Poland s eastern policy Marcin Kaczmarski, Wojciech Konończuk, Russian dilemma in Poland s foreign policy after 1999................................................. 203 Tomasz Kapuśniak, Poland s policy towards Ukraine...........................219 Krzysztof Fedorowicz, Poland s policy towards Belarus.........................233 Adam Bobryk, Poland s policy towards the Baltic states........................251 Marcin Kosienkowski, Poland s policy towards Moldova....................... 267 Walenty Baluk, Poland s policy towards the states of the South Caucasus........ 281 Agata Włodkowska, Poland s policy towards the states of Central Asia.......... 293 Mirosław Habowski, Poland s policy towards the Poles citizens of the post-soviet Union states........................................... 309 Part four Poland s eastern policy vs the eastern policy of the European Union Andrzej Dumała, Eastern policy of the European Union....................... 329 Katarzyna Gelles, Germany s eastern policy.................................. 345 Iwona Goral, France s eastern policy......................................... 365 Wojciech Gizicki, Eastern policy of the Visegrad group states...................373 Katarzyna Dośpiał-Borysiak, Eastern policy of the Nordic members of the European Union...................................................381 Beata Wojna, Eastern policy of the Mediterranean states.......................395 Summary................................................................. 409 Information about the authors.............................................. 413 8