PRACA METODĄ PROJEKTU dr Marynia Łuszczyńska
Krótko o sobie: Jestem genetycznym filozofem, ale teraz pracuję na rzecz nauk społecznych Posiadam doświadczenie w zarządzaniu projektami systemowymi w Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich przy MPiPS w Warszawie Pracuję jako wykładowca - adiunkt w Zakładzie Profilaktyki Społecznej i pracy Socjalnej na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych w Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie Obszar moich zainteresowań: osoby starsze, marginalizacja, relacje międzypokoleniowe, współczesne metody pracy socjalnej z uwzględnieniem metody środowiskowej Samodzielna mama siedmioletniej Kalinki Hobby na życie: skoki spadochronowe
Ile osób na sali czuje się przekonanych do pracy metodą projektu?.
Co będziemy dziś robili: Poznawali zalety wykorzystywania myślenia projektowego Będę Państwa przekonywała, że projekt nie jest taki straszny Nadgryziemy własny projekt ;)
Krótka piłka Kto notuje co musi zrobić na żółtych kartkach i tworzy listy zadań? Kto we wszystkim, co robi musi wiedzieć PO CO? Kto lubi jak się coś dzieje, jak trzeba coś robić, organizować, wymyślać, załatwiać? Kto lubi zmiany, przemeblowania, podróże, ruch, ulepszanie? Kto lubi doprowadzać rzeczy do końca? Kto lubi nawiązywać nowe kontakty i poznawać ludzi? Kto musi przemyśleć wszystkie za i przeciw zanim zacznie działać? Kto lubi widzieć całość zadania, bo wie, co trzeba wtedy robić, co od czego zależy, co z czego wynika..? Kto odróżnia przyczyny od skutków? Kto potrafi na gorąco reagować na powstające problemy i pasjonuje go szukanie alternatywnych rozwiązań? Kto lubi pracę w grupie? Kto się interesuje dlaczego coś się nie udało? Kto lubi rozkładać przedmioty na ich części składowe? Kto ma w głowie wiele pytań, które zadaje lub boi się zadawać? Kto rozpoznaje w ludziach ich naturalne talenty do robienia czegoś?
Jeśli przynajmniej 3 odpowiedzi były na TAK, to znaczy, że wiecie Państwo w praktyce co oznacza myślenie projektowe
- Dlaczego mam się tego uczyć? bo cały świat myśli/działa projektami bo jest to styl działania wykorzystywany w wielu obszarach zawodowych bo to niezwykle ułatwia realizowanie celów zawodowych bo może to być fajna zabawa bo praca w grupie daje niesamowite poczucie bycia częścią całości ostatecznie... bo TU JESTEM
Projekt Moje marzenie 1. CO? Co byście Państwo chcieli zrealizować zanim umrzecie tytuł projektu 2. PO CO? Dlaczego to jest ważne, czyli jakie cele spełni realizacja tego marzenia? 3. JAK TO ZROBIĆ? Jakie działania i w jakiej kolejności należy podjąć? 4. CO JEST POTRZEBNE DO REALIZACJI? działania, wydarzenia ode mnie zależne 5. CO JUŻ MAM DO REALIZACJI TEGO PROJEKTU? pytanie o zasoby 6. CZEGO MI JESZCZE BRAKUJE? pytanie o deficyty i wyzwania 7. OD CZEGO ZACZĄĆ I CO ROBIĆ PO KOLEI harmonogram działań 8. CO SIĘ MUSI STAĆ, ŻEBYM UZNAŁ/A PROJEKT ZA ZREALIZOWANY? rezultaty (owoce) 9. CO SIĘ UDAŁO/NIE UDAŁO/DLACZEGO? ocena i ewaluacja
W jakich dziedzinach wykorzystuje się myślenie projektowe Projektowanie/ Programowanie/IT Zarządzanie Zasobami Ludzkimi Marketing i reklama Gospodarka -Inwestycje/rynek/rynki finansowe/reformy Gospodarstwa domowe/życie rodzinne Polityka Życie społeczne w tym w wielkiem mierze edukacja
Mówi się o projektach: badawczych (naukowe, rozwojowe, doświadczalne) technicznych (inwestycyjne) - dotyczą modernizacji, wyposażenia zakładów przemysłowych, automatyzacji produkcji, komputeryzacji zarządzania, przemysłowych - dotyczą zintegrowanych rozwiązań techniczno -organizacyjnych; dotyczą głownie procesu produkcji, zaopatrzenia, logistyki, controllingu produkcji itp.; systemów zarządzania - możemy podzielić na ekonomiczne - mają charakter strategiczny i skierowane są głównie na rozwój, dotyczą systemów zajmujących się zarządzaniem produkcją, personelem, marketingiem, kosztami; oraz organizacyjne które dotyczą głównie struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa, współpracy gospodarczej, ponadto wlicza się do tej grupy projektów również zarządzanie jakością i informacjami; legislacyjnych - są to projekty aktów prawnych, dotyczą wszelkiego rodzaju ustaw, uchwał, rozporządzeń, zarówno nowo powstających jak i zmian w już istniejących; dotyczących działalności sfery publicznej - mają na celu organizacje i usprawnienia działania sektora publicznego, modernizację infrastruktury, organizację wszelkiego typu przedsięwzięć kulturalnych wojskowych (militarnych) - dotyczą działalności obronnej państwa, jednostek takich jak Wojsko, Policja społecznych (projektach aktywności lokalnej) socjalnych rozwiązaniach na rzecz jednostki, grupy lub społeczności lokalnej unijnych (strukturalnych) współpracy (np. międzynarodowej) architektonicznych - domów/ogrodów/wnętrz
Żyjemy w świecie projektów!!!
CAŁY zarabiający pieniądze świat DZIAŁA/PRACUJE/ROZWIJA SIĘ PROJEKTAMI a nie etatami..
PROJEKT to zorganizowany i określony w czasie ciąg wielu działań zmierzających do osiągnięcia konkretnego i mierzalnego wyniku, adresowany do różnych grup odbiorców, wymagający zaangażowania środków rzeczowych, ludzkich i finansowych
Do czego służy projekt? Projekt ma przynieść zmianę na lepsze sytuacji osób, instytucji, lokalnych społeczności, do których jest skierowany. W centrum zainteresowania projektu jest zawsze człowiek, nawet gdy przedmiot projektu jest typowo techniczny, np. budowa drogi, ponieważ zbudowanie drogi daje w efekcie zmianę na lepsze ludziom, którzy będą z niej korzystać.
Rodzaje projektów: 1. indywidualne, odnoszą się do jednostek i stosowane są w indywidualnym planie działania, 2. grupowe, skierowane są do grupy lub większej zbiorowości odbiorców; realizowane przez grupy i zespoły 3. instytucjonalne odnoszą się do placówek, kreują ich powstanie oraz zmierzają do modyfikacji ich funkcjonowania.
Historia metody projektu Metoda projektu pochodzi ze Stanów Zjednoczonych, gdzie zaczęto ją stosować na początku XX wieku. Za jej twórcę uważa się Williama H. Kilpatricka. Uważał on, że metoda ta nie jest w istocie jedną z wielu metod kształcenia, lecz jest naczelną zasadą dydaktyczną.. Kilpatrick twierdził, że uczniowie powinni samodzielnie zdobywać wiadomości i sprawdzać umiejętności w konkretnych sytuacjach życiowych, zamiast przyswajać wiedzę teoretycznie. Ponadto: uczniów nie powinno się zmuszać do podejmowania niechcianych przez nich działań, bo jako niechciane nie przyniosą trwałego i zadowalającego efektu. Innymi słowy to uczniowie sami mają decydować, co chcą robić, szkoła ma zaś stworzyć im sprzyjające rozwojowi warunki.
Projekt musi posiadać: ściśle zdefiniowany cel, który jest zgodny z założeniami programu, w ramach którego jest realizowany precyzyjnie określone rezultaty, w tym wskaźniki produktu, wskaźniki rezultatu, związany z nimi budżet
CEL powinien być S.M.A.R.T. Simple PROSTY- jego zrozumienie nie powinno stanowić kłopotu, sformułowanie powinno być jednoznaczne i niepozostawiające miejsca na luźną interpretację, Measurable MIERZALNY- a więc tak sformułowany, by można było liczbowo wyrazić stopień realizacji celu, lub przynajmniej umożliwić jednoznaczną "sprawdzalność" jego realizacji, Achievable OSIĄGALNY- inaczej mówiąc realistyczny, cel zbyt ambitny podkopuje wiarę w jego osiągnięcie i tym samym motywację do jego realizacji, Relevant ISTOTNY, cel powinien być ważnym krokiem naprzód, jednocześnie musi stanowić określoną wartość dla tego, kto będzie go realizował, Timely defined OKREŚLONY W CZASIE, cel powinien mieć dokładnie określony horyzont czasowy w jakim zamierzamy go osiągnąć.
S.M.A.R.T. w innym wydaniu oznacza: Specyfic SZCZEGÓŁOWY, zawierający konkretny przekaz, Measurable WYMIERNY, jw. Attractive ATRAKCYJNY, aby nie był nudny oraz wzbudzał ciekawość i chęć do działania (czasem tłumaczy się to jako Ambitious AMBITNY, cel musi być stosunkowo trudny do osiągnięcia, musi stawiać wysoko poprzeczkę, ale jednocześnie być w zgodzie z postulatem osiągalności), Realistic REALNY, aby był możliwy do osiągnięcia Time-bound OKREŚLONY W CZASIE, aby czas wyznaczony do jego osiągnięcia mobilizował do działania W wersji rozszerzonej jest to zasada SMARTER uzupełniona o: Exciting PASJUNUJĄCY, w żadnym wypadku nie powinien on być obojętny osobie go ustanawiającej, cel ekscytujący motywuje do osiągnięcia go.
Projekt jest przedsięwzięciem interdyscyplinarnym, a więc łączy w sobie wiele rożnych elementów. W związku z tym dobrze jest realizować projekt przy pomocy zespołu projektowego
Cechy projektu interdyscyplinarność ujmowanie tematu holistycznie progresywistyczna rola koordynatora projektu podmiotowość uczestnika projektu odejście od tradycyjnego sposobu oceniania
Umiejętności uczestników projektu kształcone w toku pracy projektowej podejmowanie decyzji grupowych, rozwiązywania konfliktów, wyrażania własnych opinii i słuchania opinii innych, poszukiwania kompromisu, dyskutowania, dokonywania oceny pracy grupy, układania harmonogramu działań, planowania i rozliczania budżetu (w przypadku działań gdzie niezbędne są fundusze...), poszukiwanie sojuszników i sponsorów do realizacji przedsięwzięcia, przewidywanie trudności w realizacji projektu i radzenie sobie z nimi, korzystanie z różnych źródeł informacji, Doskonalenie umiejętności występowania publicznie...
Metody aktywizujące używane w realizacji projektów wywiad, analiza źródeł, gromadzenie materiałów, tworzenie modeli, rysunków, diagramów, wykresów desk-research praca w terenie Praca w grupach, burza mózgów, praca metodą kuli śniegowej
Schemat cyklu projektowego Planowanie Identyfikacja Ewaluacja Opracowanie Wdrożenie Finansowanie
Elementy składowe projektu: 1. Planowanie 2. Identyfikacja problemu 3. Działania 4. Harmonogram 5. Źródła finansowania 6. Wdrożenie/prezentacja 7. Ewaluacja
Projekt może być przedsięwzięciem jednorazowym lub powtarzalnym
Planowanie Opracowanie każdego projektu zaczyna się od planowania. Na tym etapie ocenia się rzeczywiste potrzeby osób lub grup docelowych nazywanych również beneficjentami/klientami i planuje się zarys działań, które mają poprawić sytuację beneficjentów. Podział zadań przystępując do planowania określamy strukturę podziału zadań, tzn. dzielimy zarówno obszary projektu na poszczególne etapy i elementy (takie, jak harmonogram, budżet, działania itp.), jak i przyporządkowujemy poszczególne osoby do pracy nad tymi etapami i elementami, zgodnie z posiadanymi kompetencjami oraz czasem i znaczeniem problemu.
Planowanie Przy planowaniu projektu należy wziąć pod uwagę następujące elementy: 1. Działania 2. Zasoby 3. Zespół 4. Harmonogram 5. Koszty 6. Analiza rynku i przeciwdziałanie 7. Studium wykonalności
Planowanie kolejność działania Przykład Przy planowaniu projektu, który ma na celu integrację dzieci niepełnosprawnych i zdrowych na terenie miejskiego ośrodka kultury w Sochaczewie ustalono następujący podział zadań: Kierownik projektu bierze na siebie opracowanie działań, które należy podjąć oraz zaplanowanie ich w czasie; Dyrektor MOK ds. młodzieży zajmuje się tworzeniem i koordynacją działań zespołu projektowego; Wszyscy wspólnie ustalają potrzebne i istniejące zasoby; Księgowa rozpisuje budżet projektu; Cały zespół zajmuje się analizą i planowaniem przeciwdziałań w odniesieniu do występującego w projekcie ryzyka.
Planowanie niezbędne zasoby Określenie niezbędnych zasobów zasoby to nie tylko finanse, ale także ludzie, czas, materiały i pomieszczenia. Przykład Na Lubelszczyźnie tworzy się projekt centrum szkoleń zawodowych dla osób po 50 r.ż., które chcą powrócić na rynek pracy. Ocenia się, iż w ramach projektu weźmie udział 300 osób przez pół roku. Każdy uczestnik weźmie udział w 30 godz. zajęć z trenerami, co daje w sumie 9000 godzin szkoleniowych. Projekt prowadzony jest przez PUP w Lublinie. Zespół tworzący projekt składa się z trojga pracowników PUP, którzy jednak nie będą trenerami sprawują jedynie pieczę nad projektem. Wiadomo, że potrzebne są sale szkoleniowe oraz sala do szkoleń wyposażona w sprzęt komputerowy z dostępem do Internetu.
Planowanie niezbędne zasoby c.d. 1. Zasoby ludzkie: Kierownik projektu 1 Koordynatorzy projektu 2 Trenerzy 20 osób 1. Zasoby materialne: Materiały biurowe, np. papier A4 10 ryz Koszty biurowe, tj. telefon, poczta Materiały promocyjne Wynajem sal szkoleniowych Zakup/leasing sprzętu i oprogramowania Dostęp do Internetu Materiały szkoleniowe 1. Zasoby wiedzy/know-how: Stworzenie programu szkoleń Wiedza na temat technik monitorowania i ewaluacji projektów szkoleniowych 1. Zasoby finansowe: 1. Zasoby finansowe to budżet projektu; należy wyodrębnić zasoby dostępne i te, które trzeba się starać ze źródeł zewnętrznych Zakłada się, że PUP nie dysponuje żadnymi środkami na realizację projektu, a całość działań będzie finansowana z pomocy publicznej Budżet oblicza się zgodnie z wymaganymi zasobami, podając ich kategorię, liczbę jednostek każdego rodzaju, cenę jednostek i cenę całkowitą.
Planowanie zespół projektowy Podstawą każdego dobrego zespołu projektowego są 2 czynniki: 1. Kompetencje poszczególnych osób, 2. Umiejętność współdziałania. Dobór członków zespołu projektowego: 1. Kompetencje osób z zespołu powinny być względem siebie komplementarne, 2. Powinna istnieć przejrzysta struktura organizacyjna i wyraźny podział obowiązków, 3. Wszystkie osoby z zespołu powinny mieć doświadczenie w pracy zespołowej (a przynajmniej kluczowi członkowie), 4. Odporność na stres, 5. Łatwość w nawiązywaniu kontaktów i komunikatywność, 6. Zgranie zespołu przed rozpoczęciem pracy warto zorganizować spotkanie integracyjne.
Planowanie zespół projektowy Dobór partnerów zewnętrznych: Partnerzy medialni, Sponsorzy spoza instytucji publicznych, Fundacje i stowarzyszenia non-profit, Instytucje publiczne, Placówki dydaktyczne i naukowe. Sposób doboru partnerów zewnętrznych: 1. Internet strony organizacji pozarządowych, 2. Prasa lokalna, 3. Nieformalne sieci kontaktów, 4. Wykorzystanie dotychczasowej współpracy.
Planowanie - harmonogram Przy układaniu harmonogramu najlepiej posłużyć się diagramem Gantta: 1. Rozłożyć poszczególne zadania w czasie, 2. Przydzielić każdemu działaniu osobę odpowiedzialną za to działanie, 3. Wyznaczyć i kontrolować tzw. Kamienie milowe, które określają cele poszczególnych działań i pozwalają na weryfikację postępów w pracy. Kamienie milowe to momenty, w których kończy się jakieś działanie. Kamienie milowe są jednocześnie punktem sygnalizacyjnym, jeżeli jakiś etap realizacji spóźnia się i trzeba opóźnić cały projekt, wtedy wystarczy przesunąć realizację działania o odpowiedni okres.
Planowanie szacowanie kosztów/budżet Przy szacowaniu kosztów należy: 1. Przedstawić w miarę możliwości realną kwotę, 2. Posługiwać się łatwo rozpoznawanymi jednostkami miary, 3. Wiązać koszty bezpośrednio z każdym działaniem. 4. Założyć 20% rezerwę finansową
Planowanie analiza ryzyka i plany przeciwdziałania Ryzyko a niepewność Niepewność to nieokreślone zagrożenie o nieokreślonym prawdopodobieństwie wystąpienia. Natomiast źródło ryzyka jest znane i można ocenić stopień prawdopodobieństwa jego wystąpienia. Ocena ryzyka Ryzyko w projekcie to czynnik, który może wpłynąć na niepowodzenie poszczególnych działań bądź całego projektu. Dlatego istotna jest jego identyfikacja i stworzenie odpowiedniego planu przeciwdziałania. Oceniamy jedynie ryzyko: 1. Realne jego wystąpienie można określić jako prawdopodobne oraz 2. Które będzie stanowiło istotną przeszkodę do realizacji działania.
W projekcie muszą być określone: DIAGNOZA SYTUACJI CELE KONTRAKT DZIAŁANIA HARMONOGRAM BUDŻET ZASOBY REZULTATY KRYTERIA OCENY/EWALUACJI
Projekt edukacyjny
Co to jest projekt edukacyjny? Projekt to metoda aktywizująca, podstawowe narzędzie integracji międzyprzedmiotowej, jeden ze sposobów (metoda) realizacji określonego zagadnienia (zadania) szkolnego programu nauczania
Istotą projektu jest samodzielna praca uczniów w realizacji konkretnego i dużego przedsięwzięcia na podstawie wcześniej ustalonych założeń.
Rodzaje projektów edukacyjnych projekty badawcze projekty działania lokalnego projekty indywidualne projekty grupowe
Cechy charakterystyczne dla projektów edukacyjnych (1) Jest to przedsięwzięcie innowacyjne, wymagające odmiennych od dotychczas stosowanych metod działania, efektywniejszych sposobów komunikowania się i współpracy; Posiada tytuł; Nie powtarza się w identycznej formie; Ma wyznaczone cele i ma przynieść określony rezultat; Jest przedsięwzięciem kompleksowym i wykracza zazwyczaj poza ramy jednego przedmiotu; Jest integralny (obszerny, wykraczający poza jedną dziedzinę); Ma ograniczone ramy czasowe (ma ustalone terminy ukończenia całości przedsięwzięcia oraz kolejnych etapów)
Cechy charakterystyczne dla projektów edukacyjnych (2) Realizowany jest przez określone osoby, które są odpowiedzialne za jego realizację; Jest jednorazowym wysiłkiem, nie jest powtórzeniem wcześniejszych prac; Ma ustalone sposoby określania tego, w jakim stopniu zakładane cele zostały osiągnięte (wskaźniki, sprawozdanie) Już na początku znane są kryteria i sposób oceny efektów; Uczniowie znają zasady i formy prezentacji wyników swojej pracy Rezultaty pracy prezentowane są publicznie (znani są odbiorcy prezentacji)
O czym nie powiedzieliśmy? Szczegółowo o poszczególnych etapach pracy O roli koordynatora projektu O specyfice poszczególnych projektów O budżetowaniu O projektach unijnych O projekcie edukacyjnym O zasobach ludzkich w projekcie O ewaluacji i monitoringu w projekcie I jeszcze o kilku obszarach..
A teraz czas na pytania.
Ile osób na sali czuje się przekonanych do pracy metodą projektu?.
bibliografia 1. Gołębniak D., Uczenie metodą projektów, WSiP 2. Helm J. H.,. Katz L. G, Mali badacze metoda projektów w edukacji elementarnej, CODN 2003 3. Rau K., Ziętkiewicz E., Jak aktywizować uczniów, G&P 2000 4. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Kielce Zakład Wydawniczy SFS 2000 5. Dembek Z. K., Technika. Przewodnik po metodzie projektów dla uczniów gimnazjum. Łysomice Wydawnictwo Temat 2002 6. Grondas M., Projekt jako narzędzie integracji międzyprzedmiotowej. W: Integracja międzyprzedmiotowa. Program Nowa Szkoła Materiały szkoleniowe dla rad pedagogicznych. Warszawa CODN 1999 s. 107-119 7. Królikowski J., Projekt edukacyjny. Warszawa Wydawnictwa CODN 2001 8. Mikinia A., Zając B., Jak wdrażać metodę projektów? Poradnik dla nauczycieli i uczniów gimnazjum, liceum i szkoły zawodowej. Kraków Oficyna Wydawnicza Impuls 2001 9. Nowacki T., O metodzie projektów. Warszawa Wydawnictwa CODN 1999 10. Potocka B., Nowak L., Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli. Kielce Zakład Wydawniczy SFS 2002 11. Szymański M., O metodzie projektów. Z historii, teorii i praktyki pewnej metody kształcenia. Warszawa Wydawnictwo Akademickie Żak 2000 12. Szymański M., Rozprawa o metodzie (projektów). W: Pedagogika w pokoju nauczycielskim. Red. Krzysztof Kruszewski. Warszawa WSiP 2002 s. 275-293 13. Uczenie metodą projektów. WSiP 2002
Dziękuje za uwagę