.pl https://www..pl Niedziela Palmowa wczoraj i dziś: co je różni? Autor: Małgorzata Wróblewska-Borek Data: 20 marca 2016 Rozpoczyna obchody Wielkiego Tygodnia. W ludowej tradycji zwana Kwietną lub Wierzbną. Niedziela Palmowa. Bogata w symbolikę religijną i przepełniona obrzędami. Co jednak różni dawne obchody od współczesnych? 1 / 7
.pl https://www..pl Święcenie palm wielkanocnych. (Foto: Parafia Matki Bożej Pocieszenia w Wierzchosławicach) Niedziela Palmowa upamiętnia uroczysty wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy, bezpośrednio poprzedzający Jego Mękę i Śmierć na Krzyżu wyjaśnia ks. Jerzy Czuj, proboszcz parafii Matki Bożej Pocieszenia w Wierzchosławicach. Jak podają Ewangeliści, zgromadzone wówczas tłumy rzucały na drogę płaszcze, gałązki oliwne i palmowe, wołając: Hosanna Synowi Dawida: błogosławiony, który przychodzi w imię Pańskie. To właśnie w Niedzielę Palmową ma miejsce obrzęd poświęcenia palm i uroczysta procesja do kościoła. Palma sądecka. (Foto: Archiwum Gminnego Domu Kultury w Lipnicy Murowanej) Zwyczaj ten pojawił się w Kościele w XI w. Palma jest symbolem triumfu, ale również męczeństwa i nieśmiertelności duszy dodaje duszpasterz rolników diecezji tarnowskiej. Dlatego w ikonografii święci męczennicy przedstawiani są właśnie z liściem palmowym. Stąd też 2 / 7
.pl https://www..pl palma często pojawia na nekrologach jako symbol odkupienia i zapowiedź raju po śmierci. W Polsce tradycyjnie palmy wielkanocne przygotowuje się z gałązek wierzby. Tradycja Wielkanocna palma w polskiej ludowej kulturze osadzona jest bardzo mocno. Symbolizowała życie, siły witalne i budzącą się do życia przyrodę. Wiązało się z nią wiele obyczajów i rytuałów. Część z nich odeszło w zapomnienie, niektóre natomiast przetrwały i mają się całkiem dobrze Tradycyjne palmy przygotowywano z witek brzozowych i wiecznie zielonych roślin, np. bukszpanu. Sposób przygotowania palm wielkanocnych jest w zasadzie od wieków niezmienny mówi pani Andżelika Bilska, etnolog z Muzeum Częstochowskiego. Najstarsze były wite z gałązek wierzbowych, zdobione wiecznie zielonymi roślinami borowinami, barwinkiem czy bukszpanem. Kwiaty, trawy i inne dekoracje zaczęto dodawać później. Najważniejsza była sama wierzba jako roślina miłująca życie, rosnąca w każdych warunkach i najwcześniej zakwitająca na wiosnę podkreśla etnolog. Symbolikę życia dodatkowo wzmacniały zielone dekoracje. Poświęcone palmy w tradycji ludowej pełniły wiele funkcji: miały zapewnić urodzaj, uchronić przed chorobami, zabezpieczyć domostwo przed uderzeniami pioruna, uważano też, że posiadały właściwości lecznicze. Andżelika Bilska, etnolog z Muzeum Częstochowskiego Taka poświęcona palma miała zapewnić dobrobyt oraz ochronę w różnych dziedzinach życia. 3 / 7
.pl https://www..pl Wczoraj Największe różnice są w samych zachowaniach związanych z palmami, z ich zastosowaniem zauważa etnolog. Ich dobroczynna moc rozpoczynała się wraz z poświęceniem. Poświęcone palmy w tradycji ludowej pełniły wiele funkcji: miały zapewnić urodzaj, uchronić przed chorobami, zabezpieczyć domostwo przed uderzeniami pioruna, uważano też, że posiadały właściwości lecznicze. Lipnica Murowana. (Foto: Archiwum Gminnego Domu Kultury w Lipnicy Murowanej) Po przyjściu z kościoła w Niedzielę Palmową lub w Wielki Piątek robiono z gałązek palmowych krzyżyki, które rozmieszczano w polu, ogrodzie i gospodarstwie. Miało to zagwarantować plenność roślin, urodzaj i obfite zbiory oraz chronić przed chorobami i szkodnikami. Do dziś znany jest również zwyczaj połykania bazi, by ustrzec się przed chorobami gardła. O tym wiedzą nawet dzieci uczestniczące w muzealnych lekcjach uśmiecha się pani Bilska. Popularne dziś w całej niemal Polsce konkursy na najpiękniejszą wielkanocną palmę dają możliwość sięgnięcia do tradycji, korzeni. Andżelika Bilska, etnolog z Muzeum Częstochowskiego Popiół ze spalonych palm dosypywano natomiast do jedzenia zwierzętom gospodarskim i okadzano je nim w czasie choroby. W niektórych regionach Polski z Niedzielą Palmową związany był także zwyczaj uderzania się palmą z okrzykami: Palma bije nie zabije, za 6 noc Wielkanoc. Smagano nią również bydło, aby dobrze się chowało. Palmy używano też przy 4 / 7
.pl https://www..pl pierwszym wypędzeniu bydła na pastwisko. To jednak nie wszystko. Używano jej ponadto jako kropidła w czasie wizyty księdza po kolędzie. Palma wielkanocna otaczana była ogromnym szacunkiem. Najczęściej przechowywano ją za świętym obrazem lub krzyżem. I nie wolno było jej wyrzucić ewentualnie spalić. Dziś Palma kurpiowska. (Foto: Archiwum Gminy Łyse) Wileńskie, kurpiowskie, sądeckie to obecnie najpopularniejsze palmy w naszym kraju. Na targach czy w supermarketach królują te najbardziej trwałe wileńskie w formie wielobarwnych pałek (wałków), wykonane z suszonych i barwionych kwiatów, traw i zbóż. Kurpiowskie są z kolei najbardziej kolorowe, najwyższe, uwite z kwiatów z bibułowych kwiatów i zielonych gałązek. W rozmiarach niewiele ustępują im sądeckie, uwieńczone czubkiem z pasków bibuły lub wstążek. Tradycje się łączą i przeplatają. Bogata symbolika, tradycyjne zachowania związane z palmą, jej wielorakie zastosowanie to wszystko przeszło do historii. Jej dawne znaczenie jest niestety uświadamiane w bardzo niskim stopniu. 5 / 7
.pl https://www..pl Niedziela palmowa. (Foto: Parafia Matki Bożej Pocieszenia w Wierzchosławicach) Popularne dziś w całej niemal Polsce konkursy na najpiękniejszą wielkanocną palmę dają możliwość sięgnięcia do tradycji, korzeni. I choć dziś nacisk położony jest przede wszystkim na dekoracyjność dzieła, warto tę tradycję podtrzymywać zaznacza etnolog. Najbardziej znany taki konkurs w diecezji tarnowskiej odbywa się w Lipnicy Murowanej opowiada ks. Czuj i wspomina: Zwycięska palma w 2015 r. wyniosła 29 m i 40 cm. Największą palmę wykonano za to w 2011 r., osiągnęła wysokość 36 m. 6 / 7
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org).pl https://www..pl Procesja z figurką. (Foto: Sądecki Park Etnograficzny) Historia konkursu w Lipnicy Murowanej sięga roku 1958 r. i ma na celu podtrzymanie zwyczajów wykonywania oraz poświęcania palm. Lipnickie palmy należą do najwyższych w Polsce oraz na świecie. Jeśli ktoś chce zanurzyć się w tradycji, powinien udać się do Lipnicy Murowanej. Komu jednak do Lipnicy nie po drodze, Niedzielę Palmową może spędzić w Nowym Sączu. Tamtejszy Sądecki Park Etnograficzny co roku zaprasza na mszę świętą z procesją z figurą Chrystusa na osiołku. To reaktywacja dawnego zwyczaju inscenizacji triumfalnego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Nie braknie też konkursu pięknych palm i wielkanocnego kiermaszu. W niezwykłej scenerii drewnianego kościółka z XVIII w. Niedzielę Palmową można przeżyć natomiast w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. Najpiękniejsze palmy kurpiowskie można z kolei podziwiać w Niedzielę Palmową w miejscowości Łyse. W każdym z tych miejsc można niemal dotknąć staropolskich obyczajów i obrzędów, sięgnąć do bogatego skarbca naszej kultury, do czego zachęcamy! 7 / 7