J. R. R. TOLKIEN angielski filolog i pisarz, prekursor literatury fantasy porządku tematycznym: Źródłami informacji do niniejszego zestawienia stanowią wybrane z zasobów DBP we Wrocławiu oraz sieci bibliotek pedagogicznych Dolnego Śląska książki i artykuły z czasopism oraz artykuły dostępne w sieci WWW. W poniższym zestawieniu zebrano materiały w następującym 1. Materiały metodyczne 2. Materiały merytoryczne 3. Dzieła J. R. R. Tolkiena 4. Materiały z Internetu MATERIAŁY METODCZNE 1. Beatrycze i inne : mity kobiet w literaturze i kulturze. Pod red. Grażyny Borkowskiej i Lidii Wiśniewskiej. Gdańsk : Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, cop. 2010. ISBN 978-83- 7453-983-8. 2. Kowalski Marcin : Między nami graczami : gry dydaktyczne na motywach lektur szkolnych - John Ronald Reuel Tolkien "Hobbit". Gdańsk : Gdańskie Towarzystwo Oświatowe, 2005. ISBN 83-7420-015-4. 3. Lichański Jakub Zdzisław : Opowiadania o... krawędzi epok i czasów Johna Ronalda Reuela Tolkiena czyli metafizyka, powieść, fantazja. Warszawa : Wydaw. DiG, 2003. ISBN 83-7181-278-7. 4. Lichański Jakub Zdzisław : Tolkien zniszczony, czyli o nieuprawnionych uzupełnieniach już istniejących dzieł literackich. W: Uwieść słowem czyli retoryka stosowana. Red. nauk. Jakub Z. Lichański. Warszawa : "DiG", 2003. 5. Korulska Ewa : Hobbit czyli wielka przygoda z lekturą. Kraków : Wydawnictwo Edukacyjne, 1998. ISBN 83-86663-36-7. 6. Zgorzelski Andrzej : Kreacje świata sensów : (szkice o współczesnej powieści angielskiej). Łódź : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Oddział w Lodzi, 1975. ARTYKUŁY Z CZASOPISM 1. Bukowska Edyta : Jak uczę pisania rożnych form wypowiedzi. Język Polski w Gimnazjum, R. 14, nr 2 (2012/2013), s. 78-86 Scenariusze zajęć kształtujących umiejętność pisania wywiadu z wykorzystaniem utworów "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kamińskiego oraz "Hobbit, czyli tam i z powrotem" J. R. R. Tolkiena.
2. Drozd Joanna : Hobbit, czyli tam i z powrotem : konkurs literacko-plastyczny. Biblioteka w Szkole, 2001, [nr] 5, s. 18 Celem konkursu jest popularyzacja książki sławnego pisarza angielskiego Johna Ronalda Reuela Tolkiena,,Hobbit, czyli tam i z powrotem''. 3. Dziadkowiak Konrad : Ewangelia istotą baśni (Bóg jest baśniopisarzem). Katecheta, 2010, nr 10, s. 58-62 Ewangelia jako baśń. Teoantropocentryzm Tolkienowskiej koncepcji baśni. 4. Hoffmann Natalia, Kasprzycka Agnieszka, Łęk Katarzyna : Metoda biograficzna o korzeniach twórczości Tolkiena : scenariusz lekcji dla klas ponadgimnazjalnych. Zeszyty Szkolne, 2004, nr 1, s. 108-116 5. Gumowski Marek : Diamentowa opona mitów. Mówią Wieki, 1996, nr 9, s. 43-44 Tolkien John Ronald Reuel (1892-1973) - angielski filolog, filozof chrześcijański i jeden z prekursorów gatunku fantasy. 6. Gumowski Marek [i in.] : Władca Pierścieni: różnymi drogami Śródziemia. Mówią Wieki, 2004, nr 1, s. 8-15 Dyskusja poświecona fenomenowi J. R. R. Tolkiena i historycznym wątkom w jego twórczości. Mitologia, historia, literatura staroangielska i skandynawska w powieściach Tolkiena. 7. Korulska Ewa : Tolkien - lektura albo gra z tekstem. Nowa Polszczyzna, 1997, nr 4, s.32-37 Szkolna sesja naukowa pt. Twórczość J.R.R. Tolkiena. Szkoła podstawowa. 8. Kowgier Magdalena : W Krainie Władcy Wyobraźni : konkurs czytelniczy. Biblioteka w Szkole, 2009, [nr] 9, s. 16-17 Na podstawie książki J. R. R. Tolkiena "Hobbit, czyli tam i z powrotem". 9. Kret Lucyna : Tolkien i jego trylogia : pomysł konkursu do wykorzystania. Gazeta Szkolna : aktualności, 2005, nr 8, s. 17 Scenariusz konkursu czytelniczego, który można przeprowadzić w klasach ponadgimnazjalnych. 10. Leśniewski Michał : Jak hobbit nie został aryjczykiem. Mówią Wieki, 2004, nr 1, s. 22-23 Stosunek pisarza J. R. R. Tolkiena do hitlerowskich Niemiec, narodu niemieckiego i nazizmu w czasie drugiej wojny światowej. 11. Łęk Katarzyna : Wychowanie przez fantasy. Zeszyty Szkolne, 2005, nr 1, s. 86-93 Na języku polskim. Głównym przedstawicielem literatury fantastycznej jest John Ronald Reuel Tolkien, w Polsce - Andrzej Sapkowski. 12. Mikołajczyk Katarzyna : Pochodzenie i natura pierścienia w Legendarium J.R.R. Tolkiena. Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna, [Nr] 12 (2005), s. [21]-28 13. Młynek Joanna : Spotkajmy się w Śródziemiu : scenariusz konkursu czytelniczego na podstawie Władcy Pierścieni Tolkiena. Biblioteka w Szkole, 2003, [nr] 12, s. 22-24
14. Piasta-Siechowicz Joanna, Miszczyk Grzegorz : Wyprawa z hobbitem (propozycja metodyczna dla klasy V). Język Polski w Szkole IV-VI, R. 5, nr 2 (2003/2004), s. 62-68 Konspekty lekcji języka polskiego w klasie V szkoły podstawowej - omówienie lektury "Hobbit, czyli tam i z powrotem" J. R. R. Tolkiena - wędrówka śladami bohaterów książki, aby odkrywając sens wędrówki, kształcić umiejętności: redagowania szczegółowego planu wydarzeń, formowania poleceń, opowiadania przygód, określania celów, przyczyn i motywów wędrowania. 15. Rumpel Artur : Bogowie i duchy w mitologii germańskiej i w Silmarillionie : próba analizy porównawczej. Albo Albo : problemy psychologii i kultury, 2007, [nr] 4, s. 127-[134] Próba odpowiedzi na pytanie czy Silmarillion J. R. Tolkiena jest dziełem oryginalnym czy synkretycznym, czy też twórczą adaptacją jednej z mitologii indoeuropejskich. 16. Stróżyński Mateusz : Fenomen Tolkiena : (szkic interpretacyjno-metodyczny). Język Polski w Liceum, R. 17, nr 2, (2002/2003), s. 9-23 Omówienie "Władcy Pierścienia" J. R. R. Tolkiena - interpretacja, analiza motywów, symboli oraz powiązań dzieła z kulturą europejska. Propozycja cyklu lekcji poświeconych dramatowi władzy w trylogii, symbolice Pierścieni oraz odnalezieniu odwołań i kontekstów dzieła w literaturze, historii i mitologii europejskiej. 17. Suski Robert : Attyla na Polach Pelennoru. Mówią Wieki, 2004, nr 1, s. 17-19 Opis jaki wpływ na przedstawienie bitwy na Polach Pelennoru w powieści J. R. R. Tolkiena "Władca Pierścieni" mogła mieć relacja zawarta w "Getyce" Jordanesa z bitwy na Polach Katalaunijskich w 451 r. miedzy Hunami pod wodza Attyli a Rzymianami i Wizygotami pod wodzą Aecjusza i Teodorida. 18. Trocha Bogdan : Degradacja mitu w literaturze fantasy. Polonistyka, 2011, nr 2, s. 14-17 Mity, archetypy w takich utworach fantasy jak "Hobbit, czyli tam i z powrotem" Tolkiena, "Lew, czarownica i stara szafa" Lewisa, "Czarnoksiężnik z Archipelagu" Le Guin, "Sto lat samotności" Marqueza. Opis funkcji literatury fantasy. 19. Seredyńska Alicja : Wyobraź sobie, że... Polonistyka, 2003, nr 4, s. 221-224 Konspekt lekcji z wykorzystaniem "Władcy pierścienia" J.R.R. Tolkiena na języku polskim dla uczniów upośledzonych umysłowo. 20. Szulc Przemysław : Koniec i początek, czyli słów kilka o eschatologii Śródziemia. Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna, [Nr] 12 (2005), s. [5]-19 Początek i koniec świata, pośmiertne losy istot zamieszkujących Eä w eschatologii Śródziemia J.R.R. Tolkiena. 21. Szulc Przemysław : Kosmogonia Śródziemia w Legendarium Johna R.R. Tolkiena. Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna, [Nr] 11 (2003), s. [27]-49 Pytania o pochodzenie kosmosu, świata i człowieka w dziełach dotyczących Śródziemia J.R.R. Tolkiena. Charakterystyka istot zamieszkujących Śródziemie. 22. Szurek Agnieszka : Sprawiedliwość i prawo w świecie Tolkienowskiego legendarium. Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna, [Nr] 10 (2002), s. [61]-76 Specyfika działania prawa i sprawiedliwości w dziełach J.R.R. Tolkiena. 23. Szyjewski Andrzej : Prawda a mit : klucz do Tolkienowskiego świata. Znak, 2004, [nr] 9, s. 19-34 Opis splotu mitów i religii w "Silmarillionie" J. R. R. Tolkiena.
MATERIAŁY MERYTORYCZNE DZIEŁA ZWARTE 1. Błażejewski Michał : J. R. R. Tolkien - powiernik pieśni. [Gdańsk] : Phantom Press, 1993 2. Bruner Kurt D., Ware Jim : Znaleźć Boga we Władcy Pierścieni. Kraków : Wydawnictwo WAM, 2003. ISBN 83-7318-124-8 3. Carpenter, Humphrey : J. R. R. Tolkien : wizjoner i marzyciel. Warszawa : Wydawnictwo ALFA-WERO, 1997. ISBN 83-7179-037-6 4. Coren Michael : Tolkien : człowiek, który stworzył "Władcę Pierścieni". Poznań : "Media Rodzina", cop. 2002. ISBN 83-7278-036-6. 5. Gomez Teodoro : J. R. R. Tolkien. Warszawa : Muza, 2006. ISBN 83-7319-725-7. 6. Grotta Daniel : Tolkien twórca Śródziemia : biografia. Warszawa : Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 1998. ISBN 83-7180-854-2. 7. Gulisano Paolo : Tolkien - mit i łaska. Poznań: W Drodze, cop. 2002. ISBN 83-7033-449-0. 8. Kocher Paul Harold : Mistrz Śródziemia. Warszawa : "Amber", 1998. ISBN 83-7169-816- X. 9. Perry Michael W. : Klucz do Tolkiena : chronologia i komentarz do Władcy Pierścieni. Warszawa : "Muza", 2004. ISBN 83-7319-145-3. 10. Shippey [Thomas Alan] : J. R. R. Tolkien : pisarz stulecia. Poznań : Wydaw. Zysk i S-ka, cop. 2004. ISBN 83-7298-617-7. 11. Tolkien : księga pamiątkowa : studia o spuściźnie literackiej. Red. Joseph Pearce. Poznań : Wydaw. Zysk i S-ka, cop. 2003. ISBN 83-7298-276-7. 12. Tyler [James Edward Anthony] : Tolkien : przewodnik encyklopedyczny. Poznań : Wydawnictwo CIA-Books - SVARO, Ltd., 1992. ISBN 83-85100-22-9. 13. White Michael : Tolkien : biografia. Poznań : Dom Wydawniczy "Rebis", 2004. ISBN 83-7301-360-1. 13. ARTYKUŁY Z CZASOPISM 1. Petry-Mroczkowska Joanna : Przybysz z Mordoru. Tygodnik Powszechny, 2009, nr 24, s. 31 Nieznane listy J.R.R Tolkiena, autora "Władcy pierścieni" do polskiego anglisty.
2. Szostak Wit : Kulturowy fenomen Tolkiena. Znak, 2004, [nr] 9, s. 14-[18] Powody niezwykłej popularności dziel J.R.R. Tolkiena. 3. Garbowski Christopher : Tolkien : miedzy sprawiedliwością a nadzieja. Przegląd Powszechny,1997, nr 1, s. 80-86 O twórczości Johna Tolkiena. DZIEŁA J. R. R. TOLKIENA 1. Tolkien John Ronald Reuel : Hobbit, czyli Tam i z powrotem. Warszawa : Iskry, [2012]. ISBN 978-83-244-0213-7. 2. Tolkien John Ronald Reuel : Drużyna Pierścienia. Warszawa : Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2011. ISBN 978-83-7495-888-2: (t. 1-3). 3. Tolkien John Ronald Reuel : Dwie wieże. Warszawa : Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2011. ISBN 978-83-7495-888-2 : (t. 1-3). 3. Tolkien John Ronald Reuel : Powrót króla. Warszawa : Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2011. ISBN 978-83-7495-888-2 : (1-3 t.). 4. Tolkien John Ronald Reuel : Silmarillion. Wyd. 16. Warszawa : Wydawnictwo Amber, 2010. ISBN 978-83-241-3765-7. 6. Tolkien John Ronald Reuel : Dzieci Hurina. Warszawa : "Amber", 2007. ISBN 978-83- 241-2815-0. 7. Tolkien John Ronald Reuel : Rudy Dzil i jego pies ; Kowal z Podlesia Większego. Wyd. 2. Warszawa : "Iskry", 1989. ISBN 83-207-1067-7. MATERIAŁY Z INTERNETU 1. Adamczyk-Śliwińska Anna : przyrodnicze inspiracje Tolkiena. W: Eldalairië [online]. [dostęp: 19 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.com.pl/eldalairie/eseje.html Przyroda w kreacji Śródziemia Tolkiena. 2. Aust Katarzyna : Magiczny przyimek : przekład wiersza J. R. R. Tolkiena jako interpretacja. W: Hobbicka Norka [online]. [dostęp 16 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.com.pl/hobbickanorka/artykuly/mag_przyim.html Interpretacja wiersza Tolkiena analiza znaczeniowa przekładu Marii Skibniewskiej oraz brzmienie oryginału pochodzącego z The Lay of Leithian i Quenta Silmarillion. 3. Aust Katarzyna : Spolszczać czy nie? W: Hobbicka Norka [online]. [dostęp: 17 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.com.pl/hobbickanorka/artykuly/spol.html Czy należy lokalizować realia dzieła literackiego będącego wytworem innego kręgu kultury? Refleksje na temat nowego przekładu Władcy Pierścieni dokonanego przez J. Łozińskiego.
4. Banasiak Adam Krzysztof : Władca Pierścieni jako powieść oryginalna i świeża. W: Ostatni Przyjazny Dom [online]. [dostęp: 19 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.cyberdusk.pl/index.php?eif26 O zarzutach jakie są stawiane "Władcy Pierścieni" J. R. R. Tolkiena, oraz o roli jaką zajmuje język i jak za pomocą wyjścia od strony roli języka w twórczości Tolkiena można te zarzuty skutecznie odeprzeć. 5. Banasiak Adam Krzysztof : Analiza dialogu Grimy i Gandalfa. W: Ostatni Przyjazny Dom [online]. [dostęp: 19 września 2013]. Dostęp w WWW: http://www.tolkien.cyberdusk.pl/index.php?eif17 Autor przeciwstawia retorykę rodem z pieśni/eposu (Gandalf) współczesnej argumentacji Grimy. 6. Bardel Michał : Byłem hobbitem. W: Hobbicka Norka [online]. [dostęp: 17 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.com.pl/hobbickanorka/artykuly/bylem.html Mit Śródziemia w świadomości odbiorców dzieł Tolkiena. 7. Bell James : Władca Maszyn - do Śródziemia z J.R.R. Tolkienem. W: Pracownia na rzecz Wszystkich Istot [online]. [dostęp: 16 września 2013]. Dostępny w WWW: http://pracownia.org.pl/dzikie-zycie-numery-archiwalne,2111,article,2409 Tekst pierwotnie ukazał się w piśmie "Earth First! Journal" datowanym na Litha 2002. Przedruk za zgodą redakcji. 8. Buczko Cecylia : Cykl zajęć z Hobbita J. R. R. Tolkiena [online]. [dostęp: 16 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.com.pl/ennorath/naucz/pdf/szkola_cykl_zajec_z_hobbita_tolkien_1.pdf Cykl zajęć składa się z dziewięciu ramowych scenariuszy lekcji, do których dodano sprawdzian dostosowany do cyklu oraz propozycje tematów prac pisemnych. 9. Chochłow Piotr : Problem śmierci i umierania w prozie Tolkiena. W: Ostatni Przyjazny Dom [online]. [dostęp: 19 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.cyberdusk.pl/index.php?eif15 10. Dylich Piotr : Scenariusz zajęć języka angielskiego - An Unexpected Party - czytanie ze zrozumieniem. W: Portal edukacyjny edux.pl [online]. [dostęp: 16 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.edukacja.edux.pl/p-4204-scenariusz-zajec-jezyka-angielskiego.php Scenariusz przygotowany w oparciu o urywek powieści "Hobbit, czyli tam i z powrotem" J.R.R. Tolkiena. 11. Dzienisz Kamila : Odkrywanie Hobbita J.R.R. Tolkiena (Corey Olsen). W: efantastyka.pl [online]. [dostęp: 16 września 2013]. Dostępny w WWW: http://efantastyka.pl/art_odkrywaniehobbita-jrr-tolkiena-corey-olsen Interpretacje tekstu Hobbita według Corey Olsena w Odkrywanie Hobbita J.R.R. Tolkiena 12. Grzesik Krzysztof : J. R. R. Tolkien i Słowianie. W: białczyński [online]. [dostęp: 16 września 2013]. Dostępny w WWW: http://bialczynski.wordpress.com/slowianie-tradycje-kulturadzieje/kultura/krzysztof-grzesik-%e2%80%93-j-r-r-tolkien-i-slowianie/ Środkowoeuropejskie pochodzenie imion własnych i inne słowiańskie ślady w twórczości Tolkiena.
13. Jarząbek Renata : Scenariusze lekcji poświęconych omówieniu lektury Hobbit, czyli tam i z powrotem Johna Ronalda Reuela Tolkiena. W: Interklasa.pl POLSKI PORTAL EDUKACYJNY [online]. [dostęp: 16 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.interklasa.pl/portal/index/dokumenty/interklasa/hobbit.doc?page=info&action=showdoc& oid=240681 Scenariusze dotyczą m in. okoliczności powstania utworu, zagadnieniu dobra i zła w powieści, postępowaniu i ocenie głównego bohatera, symbolice domu i otwartej przestrzeni przedstawionym w utworze. 14. Majewski Aleksander : 40. rocznica śmierci J. R. R. Tolkiena - dyskretnego ewangelizatora. W: unas.pl [online]. [dostęp: 16 września 2013]. Dostępny w WWW: http://wnas.pl/artykuly/2713-40-rocznica-smierci-j-r-r-tolkiena-dyskretnego-ewangelizatora Chrześcijański pierwiastek Władcy Pierścieni J. R. R. Tolkiena. 15. Niemojewski Marcin : Władca wyobraźni. W: Ostatni przyjazny Dom [online]. [dostęp: 19 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.cyberdusk.pl/index.php?autor2 O Tolkienie i jego utworach. 16. Pytel Tomasz : Władca pierścieni J. R. R. Tolkiena a Gwiezdne wojny Georg a Lucasa. W: Hobbicka Norka [online]. [dostęp: 17 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.com.pl/hobbickanorka/artykuly/wpgw.html Porównanie trylogii Tolkiena i Lucasa. 17. Stopa Karolina : Magia i sztuka w świecie przedstawionym J. R. R. Tolkiena. W: Hobbicka Norka [online]. [dostęp: 17 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.com.pl/hobbickanorka/artykuly/mag.html Słowa i przedmioty jako magiczne narzędzia w utworach Tolkiena. 18. Stopa Karolina : Parę uwag na marginesie Władcy pierścieni i Silmarillionu J. R. R. Tolkiena. W: Hobbicka Norka [online]. [dostęp: 17 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.com.pl/hobbickanorka/artykuly/pare.html Dzieło Tolkiena jako doskonały wyraz pewnej koncepcji i prawdy, kryjącej się pod jego opowieścią. 19. Urbański Jakub : i patrząc wstecz, dostrzegli elfy Tolkien i baśniowość. W: Ostatni Przyjazny Dom [online]. [dostęp: 9 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.cyberdusk.pl/index.php?eif8 O roli baśni i mitów w literaturze według Tolkiena na podstawie eseju O baśniach. 20. Urbański Jakub : Gandalf, czyli Odyn? W: Ostatni Przyjazny Dom [online]. [dostęp: 19 września 2013]. Dostępny WWW: http://www.tolkien.cyberdusk.pl/index.php?inspiracje1 O pierwowzorze postaci Gandalfa z Hobbita i Władcy Pierścieni. Wspólne cechy czarodzieja Gandalfa i boga mitologii skandynawskiej. 21. Urbański Jakub: Kalevala. W: Ostatni Przyjazny Dom [online]. [dostęp: 19 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.cyberdusk.pl/index.php?inspiracje2 Inspiracja fińskim poematem - zalążek pomysłu pisania legend zawartych w Silmarillionie.
22. Urbański Jakub : Mit, symulacja, rzeczywistość - czyli gdzie jest Śródziemie? W: Ostatni Przyjazny Dom [online]. [dostęp: 19 września 2013]. Dostępny w WWW: http://www.tolkien.cyberdusk.pl/index.php?eif24 Poszukiwania Śródziemia w twórczości Tolkiena - o wpływie, jaki wykreowany przez niego świat ma na czytelników. 23. [Życińska Paula] : Czy Władca Pierścieni J. R. R. Tolkiena zasługuje na miano arcydzieła literackiego? W: Copywriting bez tajemnic - Sztuka kreatywnego pisania [online]. [dostęp: 16 września 2013]. Dostępny w WWW: http://paulazycinska.wordpress.com/portfolio/moje-artykuly/czy-wladca-pierscieni-j-r-r-tolkienazasluguje-na-miano-arcydziela-literackiego/ Nowatorstwo powieści, styl pisarski i uniwersalność Władcy pierścieni Tolkiena. Oprac. Edyta Kilian DBP we Wrocławiu Filia w Wałbrzychu