MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI DWOiP.III.071-8/14 Dot. ENM-015-152/2014 Warszawa, dnia kwietnia 2014 rok Pan Piotr Paweł Bauć Przewodniczący Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży VII kadencji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej W odpowiedzi na pismo w sprawie finansowania w latach 2011-2014 zadań edukacyjnych i wychowawczych realizowanych w szkołach funkcjonujących w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, z uwzględnieniem danych o stanie zatrudnienia kadry w stosunku do liczby wychowanków, uprzejmie przedstawiam poniższą informację. Minister Sprawiedliwości sprawuje zwierzchni nadzór nad schroniskami dla nieletnich i zakładami poprawczymi w oparciu o art. 95 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178, z późn. zm.) i jest odpowiedzialny za organizację tych placówek oraz zapewnienie finansowania na właściwym poziomie, umożliwiającym realizację przewidzianych zadań. W strukturze resortu sprawiedliwości funkcjonują 32 zakłady dla nieletnich, z czego 4 dla dziewcząt (w tym 5 to tylko Schroniska dla Nieletnich, 17 zakłady poprawcze, a pozostałe to placówki łączone: ZP i SdN). Dysponują one 1769 miejscami, w tym 1579 dla chłopców oraz 190 dla dziewcząt. W schroniskach dla nieletnich może przebywać 492 nieletnich, natomiast w zakładach poprawczych 1277. Do zakładów poprawczych przyjmowani są nieletni, którzy ukończyli 13 lat i mogą tam przebywać do momentu ukończenia 21 roku życia, jeżeli po ukończeniu 17 roku życia nie zostali skazani na karę pozbawienia wolności. Ministerstwo Sprawiedliwości, Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa, tel. 22 52 12 888, www.ms.gov.pl
Głównym celem i zadaniem zakładów poprawczych jest resocjalizacja nieletnich, zakładająca zmianę ich postaw w kierunku społecznie pożądanym oraz zapewniającym im prawidłowy rozwój osobowości, jak również kształtowanie pozytywnych zainteresowań i motywacji oraz odpowiedniego systemu wartości i przestrzegania ustalonych zasad współżycia. Zadania te realizowane są poprzez następujące działania: nauczanie, wychowanie, przygotowanie do zawodu, organizację wolnego czasu. W schroniskach dla nieletnich i zakładach poprawczych prowadzone są szkoły na każdym poziomie edukacyjnym, a więc szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły zasadnicze, w tym szkoły specjalne. Wszystkie one działają zgodnie z przepisami prawa dotyczącymi szkolnictwa w Polsce tj. ustawą o systemie oświaty z 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004r., Nr 256, poz.2572 z późn. zm.), ustawą z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela( Dz. U. 2014,poz.191), itd. Organizację roku szkolnego w zakładach poprawczych i w schroniskach dla nieletnich określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji roku szkolnego w szkołach (Dz. U. z 2004, Nr 188, poz.1947) zgodnie z którym zajęcia dydaktyczno-wychowawcze w szkołach w zakładach poprawczych i w schroniskach dla nieletnich rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu września, z wyjątkiem soboty, a kończą w ostatni piątek czerwca i są realizowane w ciągu sześciu dni tygodnia. Dla wychowanków przebywających w zakładach poprawczych i w schroniskach dla nieletnich, w dniach wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych szkoła organizuje zajęcia wychowawczo-opiekuńcze z uwzględnieniem specyfiki pracy resocjalizacyjnej, a w szczególności: 1) zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia uczniów (np. czytelnicze, plastyczne, teatralne, wokalno-muzyczne); 2) zajęcia sportowe, turystyczne i krajoznawcze; 3) zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla wychowanków ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; 4) prace porządkowe na terenie szkoły i porządkowo-usługowe w warsztatach szkolnych; 5) prace społecznie użyteczne. Liczbę szkół powołanych w zakładach dla nieletnich, w latach 2011-2014 przedstawia poniższa tabela.
lp. Typ szkoły 2011 2012 do 30.06 od 1.07* 2013 2014 jednostek 1. szkoła podstawowa 31 31 28 28 28 2. gimnazjum 31 31 28 28 28 3. 4. 5. 5. zasadnicza szkoła zawodowa szkoła podstawowa specjalna gimnazjum specjalne zasadnicza szkoła zawodowa specjalna 28 28 26 26 26 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 3 3 3 3 3 6. RAZEM 101 101 93 93 93 *zmniejszenie liczby klas nastąpiło w związku z likwidacją 3 placówek: SdN w Pobiedziskach, SdN w Łańcucie i SdN w Stawiszynie. Do zakładów i schronisk są kierowani nieletni przez cały rok kalendarzowy, a co za tym idzie w każdym roku w placówkach funkcjonują szkoły odpowiednie do poziomu edukacyjnego wychowanków co oznacza, że pewne typy szkól mogą być okresowo zawieszane z braku uczniów lub uruchamiane w trakcie trwania roku szkolnego, a to z kolei powoduje zmiany w zatrudnianiu kadry pedagogicznej w danym roku kalendarzowym. L.p Rok szkolny (Stan na ostatni dzień nauki) szkół podstawowych gimnazjów Zasadniczych Szkół Zawodowych Łączna liczba szkół 1 2 3 2010/2011 20 31 26 77 2011/2012 19 31 26 76 2012/2013 16 32 27 75 4 stan na dzień 27.03. br. 18 32 26 76
Okres pobytu nieletnich w placówkach waha się od 1 roku do 4 lat i powyżej, przy czym najczęściej jest to czas od 1 roku do 2 lat. Ponad 70% przebywających w zakładach i schroniskach stanowią 18-latkowie i starsi wychowankowie, co powoduje, że niektórzy z nich korzystają z prawa odmowy do nauki i nie uczęszczają do szkół. Zarówno oni jak i pozostali mogą korzystać z oferty szkoleń kursowych i rzemieślniczych, umożliwiających nabycie dodatkowych kwalifikacji w takich zawodach jak np. ślusarz, krawiec, spawacz, operator wózków widłowych, malarz-tapeciarz. W szkołach podstawowych i gimnazjach prowadzonych w zakładach dla nieletnich oprócz przedmiotów ogólnokształcących realizowane są zajęcia przysposabiające wychowanków do pracy w rożnych zawodach. Zasadnicze szkoły zawodowe kształcą w takich kierunkach jak: stolarz, ślusarz, monter zabudowy, kowal, fryzjer, krawiec, introligator, kucharz, monter sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych, murarz-tynkarz, kamieniarz, cukiernik itd. nieletnich w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz liczba uczniów w poszczególnych latach szkolnych przedstawia się następująco: Rok szkolny wychowanków uczniów Procent nieletnich uczęszczających do szkół 1 2 3 2010/2011 1654 1536 92% 2011/2012 1532 1409 92% 2012/2013 1328 1202 91% 4 stan na dzień 27.03. br. 1184 1128 95% Należy wskazać, że o ile liczba nauczycieli zatrudnionych w szkole w danym roku szkolnym jest stała, o tyle liczba uczniów ze względu na charakter placówki ma charakter dynamiczny. Powyższe zmiany mają miejsce szczególnie w schroniskach, w których okres pobytu nieletniego waha się od kilku tygodni do kilkunastu miesięcy, a wychowankowie są kierowani do zakładów poprawczych lub zwalniani do domu i kontynuują ewentualnie naukę w szkołach macierzystych w warunkach szkolnictwa otwartego. Poniżej przedstawiam informacją sporządzoną na podstawie posiadanych danych w zakresie stanu zatrudnienia nauczycieli w stosunku do liczby wychowanków.
L.p 1 Rok (Stan na koniec roku) Łączna liczba szkół wychowanków nauczycieli szkół /SP, Gimnazjum, ZSZ Stan zatrudnienia kadry pedagogicznej w stosunku do liczby wychowanków 2011 77 1450 512 0,35 2 3 2012 76 1303 505 0,39 2013 75 1171 506 0,43 4 stan na dzień 27.03. 2014r. 76 1128 503 0,45 Średnia w latach 2011-2014 76 1263 506 0,40 Biorąc pod uwagę liczbę nauczycieli szkół proporcja pedagogów do liczby wychowanków w latach 2011-2014 wyraża się w stosunku 0,40 pracownika na 1 ucznia. W okresie od 2011-2014 roku w szkołach prowadzonych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich średnia liczba etatów nauczycieli wahała się od 8,26 do 22,86, na średnią liczbę uczniów od 23,01 do 76,78 w placówce. L.p 1 Rok (Stan na koniec roku) Łączna liczba szkół wychowanków etatów nauczycieli szkół /SP, Gimnazjum, ZSZ Stan zatrudnienia etatów kadry pedagogicznej w stosunku do liczby wychowanków 2011 77 1450 431,86 0,30 2 3 2012 76 1303 435,18 0,33 2013 75 1171 418,43 0,36 4 stan na dzień 27.03. 2014r. 76 1128 414,12 0,37 Średnia w latach 2011-2014 76 1263 424,90 0,34
Obowiązujące obecnie przepisy prawa, tj. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1359, z późn. zm.) oraz przepisy oświatowe, precyzyjnie wyznaczają strukturę organizacyjną zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Zgodnie z przytoczonym powyżej rozporządzeniem obowiązkowymi jednostkami organizacyjnymi zakładu poprawczego/schroniska dla nieletnich są: internat, szkoła lub szkoły, warsztaty szkolne, zespół diagnostyczno-korekcyjny/zespól diagnostyczny i inne działy zapewniające realizację zadań zakładu (hostel). W związku z tym finansowanie placówek obejmuje całościowo wszystkie te działy. W zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich nauczyciele szkół zatrudniani są również jako wychowawcy w internacie. Średnie zatrudnienie pedagogów i pracowników niepedagogicznych w latach 2011-2014 w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, w tym również zatrudnionych w szkołach kształtowało się następująco: Przeciętne zatrudnienie Przeciętne wynagrodzenie Wyszczególnienie (etaty) pracownicy pedagodzy niepedagogiczni pedagodzy ( zł) pracownicy niepedagogiczni Rok 2011 1 183 1 100 5 972 2 582 (wykonanie) Rok 2012 1 126 1 054 6 392 2 905 (wykonanie) Rok 2013 1 076 1 043 6 481 3 170 (wykonanie) Rok 2014 1 141* 1 086 6 264 3 077 (planowane) *Jest to liczba etatów zaplanowana na dany rok kalendarzowy, po jego zakończeniu będzie można wskazać faktyczne wykonanie jak to ma miejsce w danych za lata 2011, 2012, 2013. Średnie wynagrodzenie pedagogów zatrudnionych w zakałach poprawczych i schroniskach dla nieletnich z podziałem na odpowiedni stopień awansu zawodowego przedstawia się następująco: /w zł/ Wyszczególnienie Nauczyciel stażysta Nauczyciel kontraktowy Nauczyciel mianowany Nauczyciel dyplomowany
Rok 2011 3 787 4 538 5 395 7 621 Rok 2012 4 003 4 799 5 700 8 060 Rok 2013 4 103 4 919 5 842 8 261 Wydatki na funkcjonowanie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich ponoszone są w ramach dwóch rozdziałów, tj. 80114 Inne formy kształcenia osobno niewymienione oraz 75513 Zakłady dla nieletnich. W ramach rozdziału 80114 uwzględniane są przede wszystkim wydatki związane z wynagrodzeniami pedagogów zatrudnionych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz przysługujących im świadczeniach. W tabeli poniżej zostały przedstawione wydatki poniesione w ramach rozdziału 80114 Inne formy kształcenia osobno niewymienione na funkcjonowanie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, w tym szkół: /tys. zł/ Wyszczególnienie Wykonanie Wykonanie Wykonanie Plan wydatków wydatków wydatków wydatków 2011 2012 2013 2014 świadczenia na rzecz osób fizycznych 1 850 4 086 1 660 1 591 wynagrodzenia osobowe i pochodne 108 004 112 221 107 618 111 675 pozostałe wydatki bieżące 6 753 7 182 6 708 7 139 Razem 116 608 123 489 115 986 120 405 W ramach rozdziału 75513 Zakłady dla Nieletnich uwzględniane są wydatki zabezpieczające bieżące funkcjonowanie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, w tym szkół. Wyszczególnienie Wykonanie wydatków Wykonanie wydatków Wykonanie wydatków Plan wydatków 2011 2012 2013 2014 świadczenia na rzecz osób fizycznych 1 256 2 233 1 147 1 758 wynagrodzenia osobowe i pochodne 47 428 47 051 50 281 52 061
pozostałe wydatki bieżące 40 151 38 332 39 362 39 434 wydatki majątkowe 11 095 9 539 9 160 5 100 Razem 99 930 97 151 99 950 98 353 W zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich pozostałe wydatki bieżące związane są przede wszystkim z zabezpieczeniem odpowiednich warunków utrzymania dla wychowanków zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Wydatki przeznaczone są na zakup materiałów i wyposażenia; zakup odzieży, obuwia, bielizny, żywności, leków i materiałów medycznych, książek, i pomocy naukowych; remonty; media, opłaty telefoniczne i pocztowe. Mając powyższe na względzie uprzejmie informuję, że w Ministerstwie Sprawiedliwości nie są gromadzone dane dotyczące zadań edukacyjnych i wychowawczych stricte realizowanych w szkołach, gdyż są one nierozłączna częścią działem każdego z zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich i zadania te są finansowane w placówce jako całości.