UZASADNIENIE HISTORYCZNO-HERALDYCZNE DLA HERBU I FLAGI GMINY ŁOBEZ

1 UZASADNIENIE HISTORYCZNO-HERALDYCZNE DLA HERBU I FLAGI GMINY ŁOBEZ Gmina Łobez jest gminą miejsko-wiejską położoną w centralnej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie łobeskim, nad rzeką Regą. Siedzibą władz gminy jest miasto Łobez. Gmina zajmuje obszar 228 km2, leżący na styku Wysoczyzny Łobeskiej i Pojezierza Drawskiego. Pod względem zaludnienia gmina Łobez należy do średnich w województwie zachodniopomorskim. Zamieszkuje ją 14 737 mieszkańców, z czego 10 835 w mieście 1. Łobez stanowi również historyczne, kulturalne i gospodarcze centrum całej gminy, która zwyczajowo posługuje się również historycznym herbem tego miasta jako swoim herbem gminnym. Najstarsze pisane wzmianki o Łobzie pochodzą z roku 1271. 16 sierpnia tego roku wśród świadków dokumentu księcia pomorskiego, Barnima I, wymieniony został rycerz Borko dominus de Lobis 2. Rycerz ów był przedstawicielem jednego z ważniejszych na Pomorzu Zachodnim możnych rodów słowiańskich. Przed przybyciem do Łobza był kasztelanem kołobrzeskim księcia dymińskiego Warcisława III, a po jego śmierci (1264 r.) nadal pozostawał w otoczeniu władcy, który zjednoczył obie pomorskie dzielnice, czyli Barnima I. W nieznanych okolicznościach i z nieznanych powodów Borko przeniósł się z ziemi kołobrzeskiej do ziemi łobeskiej, gdzie w lenno otrzymał samą miejscowość oraz okoliczne ziemie 3. Na tych obszarach Borko i jego następcy rozpoczęli budowanie zwartego kompleksu dóbr z centralną siedzibą w zbudowanym przez ród zamku Wulfsberg (obecnie Strzmiele). W dziejach Łobza Borkowie odgrywali istotną rolę. Miasto stało się bowiem ich prywatną własnością i to oni dokonali jego lokacji na prawie niemieckim. Dokładna data nadania prawa miejskiego Łobzowi nie jest znana, ponieważ sam przywilej lokacyjny nie zachował się. Stało się jednak pomiędzy rokiem 1271 (pierwsza wzmianka) a 1285. W tym 1 Położenie [on line] [dostęp: 14.12.2016]. Dostępne w Internecie: http://www.lobez.pl/polozenie.html 2 Pommersches Urkundenbuch (dalej: PUB), Bd. 2, Abt. 1, hrsg. v. R. Prümers, Stettin 1881, nr 942; E. Zernickow, Geschichte der Stadt Labes in Pommern von der Gründung bis zur Mitte des 19. Jahrhunderts, Labes 1922, s. 5; J. Podralski, Z dziejów Łobza, w: Z dziejów ziemi łobeskiej, red. T. Białecki, Szczecin 1971, s. 54-55. 3 E. Rymar, Pierwsze generacje rodu pomorskich Borków (XII-XIV w.), Przegląd Zachodniopomorski, T. XVIII (XLVII), 2003, z. 3, s. 14-16; W.-D. von Borcke, Pochodzenie rodu von Borck, tłum. G. Rutkowska, Łabuź, Numer specjalny, 2002, s.28-30 (przedruk z: Łabuź, 1997, nr 23).

2 właśnie roku, w dniu 6 grudnia, rada miasta Łobza wystosowała pismo do rajców Kołobrzegu, które opieczętowała również własną pieczęcią 4. Nie znający powyższego dokumentu badacz dziejów rodu Borków, Georg Sello, starał się doprecyzować datę lokacji Łobza, wskazując, że musiało to się stać jeszcze za życia Borka, pierwszego pana na Łobzie, a także przed lokacją innego miasta należącego do Borków Reska, którą datował na ok. 1282 r. 5 Jako, że Borko zmarł po 14 maja 1287 a przed 23 lutego 1288 r. 6, czyli później niż pierwsza źródłowa wzmianka o radzie miejskiej, to ta data nie jest już nam przydatna. Warto natomiast zwrócić jeszcze uwagę na lokację Reska, którą Rudolf Benl, na podstawie listy świadków 7, datował inaczej niż G. Sello na ok. 1279/1280 r. 8 Ten sam badacz uznawał również, że lokacja Łobza nastąpić mogła ok. 1280 r. 9, co rzeczywiście wydaje się prawdopodobne, uwzględniając fakt, że 5 lat później w mieście działała już rada miejska, dysponująca własną pieczęcią. W wyniku lokacji dokonanej na przełomie lat 70. i 80. XIII w. Łobez otrzymał zapewne prawo lubeckie, którym posługiwało się również Resko 10. Potwierdzenie posiadania prawa lubeckiego przez Łobez znajdujemy w dokumencie z 3 czerwca 1348 r., na mocy którego Jakub Borke i jego synowie lokowali Wulvesbergh (Strzmiele) właśnie na prawie lubeckim proud id idem Lobeze et Reghewaldis teneri solent (według tego jakie również obowiązuje w Łobzie i Resku) 11. Od 1285 r. potwierdzone jest funkcjonowanie w mieście rady miejskiej. Wybiera ona także spośród swych członków burmistrza, co poświadcza dokument z 5 lutego 1369 r., na mocy którego burmistrz i rajcy Łobza sprzedali wikariuszowi w Kamieniu Pomorskim roczną rentę pieniężną 12. Ten sam dokument potwierdza jednak również ścisłą zależność miasta od rodu Borków, ponieważ zapisana w nim czynność prawna dokonywana jest za zgodą wymienionych imiennie członków tej rodziny, których rada miejska nazywa swoimi panami (matura deliberacione prehabita de mera et plenaria 4 PUB, Bd. VI, bearb. v. O. Heinemann, Stettin 1907, nr 4002. Na istnienie tego dokumentu wskazał dopiero R. Benl, Die Gestaltung der Bodenrechtsverhältnisse in Pommern vom 12. bis zum 14. Jahrhundert, Köln-Wien 1986, s. 246. Wcześniej za pierwszą wzmiankę o Łobzie jako civitas uznawano rok 1295, w którym, w dniu 12 lipca, książęta Bogusław IV i Otto I dokonali rozgraniczenia pomiędzy podzielonymi między siebie dzielnicami Księstwa Pomorskiego (PUB, Bd. III, Abt. 1, hrsg. v. R. Prümers, Stettin 1888, nr 1730). Wśród wielu miejscowości przynależnych odtąd do księstwa wołogoskiego Bogusława IV wymieniono tu także civitas Lobese cum castro et terra. 5 Geschichtsquellen des burg- und schloβgesessenen Geschlechts von Borcke, hrsg. v. G. Sello, Bd. 1, Berlin 1901 (dalej: UBB), s. 96, 123-125. 6 E. Rymar, dz. cyt., s. 33. 7 PUB, Bd. III, nr 1454; UBB, Bd. 1, nr 121, s. 122-123. 8 R. Benl, dz. cyt., s. 243-246. 9 Tamże, s. 246. 10 PUB, Bd. III, nr 1454. Miastu nadano prawo obowiązujące w Greifswaldzie, a zatem prawo lubeckie. 11 UBB, Bd. 1, nr 205, s. 205-208; cyt. na s. 206. 12 UBB, Bd. 1, nr 235.

3 voluntate ac unanimi consensu et assensu omnium quorum interest vel quomodolibet interesse poterit in futurum, videlicet [ ] nostrorum dominorum, a quibus tenemus oppidum nostrum 13 ). Nic nie wiadomo na temat funkcjonowania rady w okresie średniowiecza. Pierwsze znane nazwiska burmistrzów pochodzą dopiero z XVII w. 14 Z całą pewnością jednak miasto nie miało pełnej swobody działania, która mogła być ograniczana przez właścicieli miasta Borków. Jeszcze w końcu XVIII w. członkowie rady miejskiej, złożonej z burmistrza (który był jednocześnie sędzią i sekretarzem) oraz dwóch senatorów (jeden z nich był jednocześnie skarbnikiem), choć wybierani przez mieszczan musieli być przedstawiani przedstawicielom rodu, którzy dokonywali zatwierdzenia wyboru. Sąd zamkowy Borków był również sądem apelacyjnym wobec wyroków sądu miejskiego 15. Łobez był bowiem miastem prywatnym i pozostawał nim aż do początków XIX w., kiedy w wyniku szeregu reform, zwanych reformami Steina-Hardenberga, przebudowano ustrój Królestwa Pruskiego. Jedną z tych reform wprowadzała Ustawa o miastach Królestwa Pruskiego ogłoszona 19 października 1808 r., która zniosła podział miast w królestwie na miasta bezpośrednio zależne od państwa i miasta prywatne 16. Ustawa ta zniosła również zależność Łobza od Borków. Herb Mimo tego, że Łobez przez większą część swego istnienia, był miastem prywatnym, posługiwał się własnymi insygniami miejskimi, a przede wszystkim pieczęcią. W przypadku tego niewielkiego miasta to właśnie zabytki sfragistyczne stanowią podstawowe źródło do analizy rozwoju miejskiego herbu. Jak już zostało wspomniane wyżej, pierwsza wzmianka o posiadaniu przez radę miasta własnej pieczęci pochodzi z 1285 r. 17, kolejna z 1369 r. 18 Niestety pierwszy z tych dokumentów znany jest jedynie z kopii, natomiast przy znanym G. Sello oryginałowi drugiego z dokumentów wisiały jedynie fragmenty czterech z pośród pięciu pierwotnie do niego przywieszonych pieczęci. Brakowało pieczęci Łobza. Najstarszy opisany w literaturze wizerunek pieczęci Łobza pochodzi z I poł. XV w. Wizerunku tej pieczęci nie znamy niestety z oryginału. Georg Sello przytacza informacje o tej 13 Tamże, s. 240. 14 G. Kratz, Die Städte der Provinz Pommern. Abriß ihrer Geschichte, zumeist nach Urkunden, Berlin 1865, s. 242. 15 L. W. Brüggemann, Ausführliche Beschreibung des gegenwärtigen Zustandes des Königl. Preussischen Herzogtums Vor- und Hinter-Pommern, II. Teil, 1. Bd.: Beschreibung der zu dem Gerichtsbezirk der Königl. Landeskollegien in Stettin gehörigen Kreise, Stettin 1784, s. 322. 16 A. Wielopolski, Ustrój polityczny Pomorza Zachodniego w XIX wieku, Poznań 1965, s. 53-54. 17 PUB, Bd. VI, nr 4002. 18 UBB, Bd. 1, nr 235.

4 pieczęci na podstawie listu niejakiego prof. Schwartza z 2 grudnia 1745 r. do Caspara Wilhelma von Borcke. Uczony ów twierdził, że posiada odrys pieczęci miasta przywieszonej do dokumentu z 1420 r., która przedstawiać miała ukoronowanego lisa (sic!; to błędna interpretacja zwierzęcia heraldycznego) i nosić napis: Sigillum burgensium in Labes 19. Inny opis XV-wiecznej pieczęci przekazał Otto Hupp. Badacz ten znał tę pieczęć również jedynie z odrysu wykonanego przez innego XVIII-wiecznego uczonego, Johanna Oelricha. Według tego rysunku pieczęć nosiła napis: +SECRET:CIVITAT:LABSS (średnica 40 mm) i przedstawiała wilka z zaznaczoną obrożą na szyi. Pieczęć miała być przywieszona do dokumentu z 1450 r. 20 Oba te XVIII-wieczne opisy wydają się jednak nieco zafałszowane. W opisie Schwartza zastrzeżenia budzi napis (nie wiemy zresztą czy wykonany majuskułą, czy minuskułą), w którym zaskakuje nowożytna forma nazwy w miasta w postaci Labes, podczas gdy w średniowiecznych źródłach pisanych dominującą formą jest : Lobese lub Lobeze. W przypadku rysunku Oelricha natomiast mało wiarygodne jest istnienie obroży na szyi wilka. Wydaje się, że ten dodatek może być efektem wiedzy na temat wyglądu herbu Borków w XVIII w., który przedstawiał wilki w obrożach. Ten element pojawił się jednak na pieczęciach rodowych dopiero w XVI w. 21 Nie mógł zatem funkcjonować na pieczęci miejskiej w wieku XV. Mimo tych zastrzeżeń, wydaje się jednak, że rzeczywiście od samego początku funkcjonowania pieczęci miasta, mogło na niej być umieszczone wyobrażenie wilka. Już najstarsza zachowana pieczęć rodowa, Borka, przedstawiała bowiem dwa wilki jednego nad drugim (ryc. 1). W początkach XIV wieku natomiast nad głowami tych wilków pojawiły się również korony (ryc. 2, 3). 19 UBB, Bd.1, s. 96-97. 20 O. Hupp. Die Wappen und Siegel der deutschen Städte, Flecken und Dörfer, Bd. 1: Königreich Preussen, H. 2: Pommern, Posen und Schlesien, Frankfurt a. M. 1898, s. 11. 21 UBB, Bd. 1, s. 21.

5 Ryc. 1. Pieczęć Borka z 1282 r. (UBB, Bd. 1., s. 72). Ryc. 2. Pieczęć Borka z 1333 i 1338 r. (UBB, Bd. 1, s. 340 oraz Siegeltafel II, nr 2) Ryc. 3. Pieczęć Borka z 1327 i 1338 r. (UBB, Bd. 1, s. 340 oraz Siegeltafel II, nr 3).

6 W kontekście pieczęci Łobza warto w tym miejscu zwrócić szczególną uwagę na fragment pieczęci Borka z 1333 i 1338 r. (ryc. 2). Najstarsze zachowane obecnie odciski pieczęci miasta, które udało się odnaleźć podczas kwerendy archiwalnej, pochodzą bowiem z połowy XVI w. 22 Tłok, z którego zostały odciśnięte, wydaje się jednak dużo starszy i pochodzić może właśnie z XIV stulecia. Pieczęć ta jest pieczęcią okrągłą o średnicy 38 mm. Napis napieczętny wykonany został typową dla XIV w. majuskułą z charakterystycznym okrągłym E i brzmi: +S:CIVITATIS:LOBEZE (ryc. 4). Bardzo podobny krój czcionki i zapis nazwy miejscowej odnajdujemy także na wspomnianej wyżej pieczęci Borka z 1333 i 1338 r. W polu napieczętnym znajduje się również podobnie stylizowany skaczący ukoronowany wilka umieszczony na podstawie, poniżej której mogą być jeszcze zaznaczone fale 23. Ryc. 4. Odcisk XIV-wiecznej pieczęci Łobza w dokumentach z XVI w. (AP Szczecin, Sąd Nadworny w Stargardzie, sygn. 565). Taki sam wizerunek przedstawiany był na wszystkich następnych pieczęciach miasta. Zmieniały się tylko zwrot heraldyczny i stylizacja rysunku. Kolejne znane pieczęcie pochodzą z XVIII-wiecznych dokumentów. Jako pierwszą z nich wymienić można pieczęć z napisem +LABESS.SIGILLUM.CIVITATIS (26 mm), która przedstawia wilka w koronie kroczącego w heraldyczna lewą stronę (ryc. 5) 24. Pieczęć ta znana jest z dokumentów z połowy XVIII w. z 1748 r. 25 oraz z 1750 r. 26 22 Archiwum Państwowe w Szczecinie (dalej: AP Szczecin), Sąd Nadworny w Stargardzie, sygn. 506, brak paginacji (1550 r.), sygn. 516, brak paginacji (1553 r.), sygn. 565, brak paginacji (1569 r., 1572 r.). Pieczęć ta nie jest rejestrowana w literaturze. 23 Widać je tylko na odcisku z 1572 r. 24 AP Szczecin, Archiwum Książąt Szczecińskich, sygn. I/5811, s. 9; O. Hupp, dz. cyt., s. 11; M. Gumowski, Pieczecie i herby niektórych miast pomorskich, Przegląd Zachodniopomorski, T. XV, 1971, z. 3, s. 125. Gumowski pisze o dwóch podobnych pieczęciach, różniących się rzekomo napisem (w drugiej LABEZ zamiast LABESS) oraz zwrotem wilka. Obie maja jednak taką samą wielkość. Tę z napisem LABEZ Gumowski znał przy tym z autopsji, natomiast tę z napisem LABESS podaje za O. Huppem, który znał ją jedynie z rysunku J. Oelricha. Gumowski błędnie jednak podaje, że na tej drugiej pieczęci wilk był zwrócony w heraldyczną stronę

7 Następne dwie pieczęcie mają kształt owalny i różnią się właściwie jedynie rozmiarami (30x27 mm oraz 23x21 mm). W obydwu napis umieszczony jest w półkolu powyżej rysunku i brzmi SIGILLUM CIVITATIS LABES (ryc. 6, 7). W polu napieczętnym znajduje się natomiast ukoronowany wilk kroczący w heraldyczną prawą stronę na trawiastym pagórku. Ponad wilkiem umieszczono datę 1400 27. Według informacji G. Sello, tłok drugiej z tych pieczęci (ryc. 7) istniał jeszcze na początku XX w. 28, a samej pieczęci miasto używało jeszcze w 1824 r. 29 Ryc. 6. Pieczęć Łobza z XVIII w. (AP Szczecin, Zbiór pieczęci i tłoków pieczętnych odciski pieczęci, kaseton II, nr 274). a) b) Ryc. 7. Pieczęć Łobza z XVIII w. (7a: AP Szczecin, Zbiór pieczęci, kaseton II, nr 276; 7b: rysunek w UBB, Bd. 1, Siegeltafel II, nr 1). prawą, co nie jest prawdą. Hupp podaje bowiem zwrot w lewo, który widoczny jest również na odnalezionym w czasie kwerendy fragmencie tej pieczęci. Wydaje mi się, że Gumowski po prostu źle odczytał napis i chodzi w tym przypadku o jedną i tę samą pieczęć. Wszystkie jego komentarze do obu pieczęci zdają się być zatem nieprawdziwe. Błędy w komentarzach (dotyczące zwłaszcza korony) wynikają także z niepełnej znajomości źródeł. 25 M. Gumowski, dz. cyt., s. 125. 26 AP Szczecin, Archiwum Książąt Szczecińskich, sygn. I/5811, s. 9. 27 AP Szczecin, Zbiór pieczęci i tłoków pieczętnych odciski pieczęci, kaseton II (dalej: Zbiór pieczęci), nr 274, 276; UBB, Bd. 1, s. 97; M. Gumowski, dz. cyt., s. 125-126. 28 UBB, Bd. 1, s. 97. 29 AP Szczecin, Rejencja Szczecińska (dalej: RS), sygn. I/ 3219, s. 6, s. 12; sygn. I/2666, s. 16.

8 Na pieczęciach tych zwraca szczególna uwagę nowy element w postaci daty 1400, która pojawiała się niemal przez cały czas późniejszym okresie aż do 1945 r. M. Gumowski, który nie znał zbyt dobrze historii miasta, datę tę uważał za zagadkową i próbował ją odnieść do wymarcia rodu Borków 30, choć jak wiadomo rodzina ta żyje do dnia dzisiejszego. Poprawne wyjaśnienie tej daty podaje natomiast niemiecki historyk miasta Ernst Zernickow. Wskazał on bowiem, że najstarszym dokumentem, który przechowywany był w archiwum miejskim Łobza, był transumpt wystawiony przez księcia Bogusława XIV w 1623 r. W dokumencie tym powtarzany był starszy dokument wystawiony przez dziewięciu przedstawicieli rodziny Borków, którzy potwierdzali miastu wszystkie wcześniejsze przywileje, prawa i posiadłości. W transumpcie dokument ten datowany był na 3 maja 1400 r. 31 W opinii mieszkańców miasta była to też najstarsza potwierdzona historycznie data z dziejów Łobza. Dlatego też umieszczona została na pieczęci oraz w herbie 32. Również w XVIII w. powstała pierwsza pieczęć herbowa Łobza. Według daty na tłoku stało się to w 1777 r. (ryc. 8) 33. Pieczęć ta ma kształt owalny o wymiarach 26x23 mm i nosi napis: [rozeta] SIGILLUM:CIVITATIS:LABES [rozeta]1777. W polu napieczętnym umieszczona została tarcza herbowa, w której na trawiastej podstawie przedstawiono wilka w koronie kroczącego w heraldyczną stronę prawą. Ponad tarczą znalazła się jeszcze dodatkowa korona z pięcioma fleuronami. Korona ta może być nawiązaniem do tytułu hrabiowskiego, który Borkowie otrzymali w 1740 r. 34 Pieczęć ta używana była jeszcze w XIX w.; z dosyć dużą częstotliwością do połowy lat 20. tego stulecia, ale także sporadycznie później 35. 30 M. Gumowski, dz. cyt., s. 125-126. Na s. 127 pisze, że ostatnią z rodu była Sydonia v. Borcke. 31 W rzeczywistości dokument ten wystawiony został raczej w 1460 r. Dokument zachował się w dwóch kopiach: 1) wymieniony tu transumpt Bogusława XIV; 2) w XVI-wiecznym instrumencie notarialnym. W drugiej kopii dokument ten nosi datę 4.01.1460 r. Na podstawie analizy danych źródłowych na temat wystawców tego dokumentu, badacze uznali, że wystawiony mógł być dopiero w 1460 r. Tak: G. Kratz (Die Städte der Provinz Pommern, s. 241) i G. Sello (UBB, Bd. 1, s. 331). 32 E. Zernickow, Geschichte der Stadt Labes in Pommern von der Gründung bis zur Mitte des 19. Jahrhunderts, Labes 1922, s. 14-15. 33 O. Hupp, dz. cyt., s. 11; M. Gumowski, dz. cyt., s. 127; AP Szczecin, Zbiór pieczęci, nr 275. 34 J. T. Bagmihl, Pommersches Wappenbuch, Bd. 4, Stettin 1854, s. 129 oraz tablica XLIV. 35 AP Szczecin, RS, sygn. I/3237 (lata 1815-1822), sygn. I/2639 (lata 1812-1823), sygn. I/3225 (1887 r.).

9 Ryc. 8. Pieczęć Łobza z 1777 r. (AP Szczecin, RS, sygn. 3237, s. 62). W XIX i XX w. pojawiły się nowe pieczęcie Łobza. Żadna z nich nie była pieczęcią herbową i wszystkie wzorowały się na XVIII-wiecznych sigillach, przedstawiających ukoronowanego wilka kroczącego na trawiastej podstawie z datą 1400. Różniły się między sobą jedynie kształtem i drobnymi szczegółami rysunku. Dla połowy XIX w. udało się odnaleźć fragmenty pieczęci z napisem [ ] STADTVERORDNETEN [ ], na której widać datę 1400 oraz ukoronowaną głowę wilka skierowaną w stronę prawą (heraldyczną) 36. W latach 1900-1924 używano natomiast pieczęci owalnej o wymiarach 29x27 mm z napisem: MAGISTRAT DES STADT LABES w ramce z ciągłej kreski w półkolu powyżej rysunku. W polu napieczętnym umieszczony był natomiast na trawiastej podstawie wilk w koronie kroczący w prawo z wysuniętym językiem, nad nim 1400 (jedynka przypomina minuskulne t) (ryc. 9) 37. Ryc. 9. Pieczęć Łobza z lat 1900-1924 (AP Szczecin, RS, sygn. I/3326, s. 11). 36 AP Szczecin, RS, sygn. I/3221, s. 17 (1845 r.), s. 202 (1851 r.). 37 Tamże, sygn. I/3223, I/3222, I/3231, I/3233, I/ 3226, I/3230.

10 W listopadzie 1924 r. po raz pierwszy udało się stwierdzić użycie nowej, okrągłej pieczęci (28 mm). W stosunku do pieczęci poprzedniej różnice polegały na poprawnym rysunku cyfr w dacie 1400, braku wyciągniętego języka u wilka i braku wyraźnie zaznaczonej trawy (ryc. 10). Używanie tej pieczęci zarejestrowano do 1932 r. 38 Ryc. 10. Pieczęć Łobza z lat 1924-1932 (AP Szczecin, RS, sygn. I/3231, s. 446). Z przedstawionego powyżej przeglądu pieczęci Łobza wynika, że co najmniej od XIV w. miasto posługiwało się stale jako swoim insygnium ukoronowanym wilkiem. W źródłach pisanych po raz pierwszy zostało to potwierdzone w końcu XVIII w. przez Ludwika W. Brüggemanna, który stwierdził, że das Wapen der Stadt bestehet in einem gekrönten laufenden Wolfe (herbem miasta jest ukoronowany, biegnący wilk) 39. Taki herb umieszczony został także na jedynej pieczęci herbowej Łobza, wykonanej w 1777 r. (ryc. 8). Na pozostałych pieczęciach z XVIII w. obok wilka pojawił się jeszcze jeden element w postaci daty 1400. Przez mieszkańców i samorządowe władze Łobza element ten potraktowany został jako część wizerunku herbu, co wyraźnie widać na emitowanych w latach 20. XX w. miejskich pieniądzach zastępczych. Na ich rewersie umieszczany był bowiem herb miasta w polu tarczy herbowej na podstawie kroczący ukoronowany wilk, a ponad nim data 1400 (ryc. 11). Taki sam herb pojawił się także w 1971 r. w wydanym przez wysiedleńcze Towarzystwo Przyjaciół Łobza pt. Labes unsere liebe Heimatstadt (ryc. 12). 38 AP Szczecin, RS, sygn. I/3226 (s. 133: pierwsze użycie), I/3230, I/3231, I/3235, I/3234, I/3223. 39 L. W. Brüggemann, Ausführliche Beschreibung, s. 324.

11 Ryc. 11. Pieniądz zastępczy Łobza z 1921 r. (dostępne w Internecie: https://www.flickr.com/photos/94791180@n06/12908336353; dostęp 23.12.2016). Ryc. 12. Herb Łobza według Labes unsere liebe Heimatstadt. Kreisstadt des Kreises Regenwalde. Stadt des Pommerschen Landgestüts, Bd. 1, hrsg. v. F. Wilke, Lübeck 1971). Już jednak XIX-wieczni niemieccy badacze daty tej nie uznawali za element herbu. W 1865 r. Gustav Kratz podawał, że herbem jest biegnący ukoronowany wilk zaczerpnięty z herbu rodziny von Borcke 40. Znany niemiecki heraldyk przełomu XIX i XX w., Otto Hupp, również za herb uważał przedstawienie bez daty 41. W końcu XIX w. po raz pierwszy potwierdzono również wyraźnie tynktury (barwy) łobeskiego herbu. W wydanym w 1885 r. tomie tzw. Neue Siebmacher poświęconym 40 G. Kratz, dz. cyt., s. 240. 41 O. Hupp, dz. cyt., s. 11.

12 herbom miejskim zarejestrowano również herb Łobza. Barwy tego herbu wydawały się jasne, ponieważ jak stwierdzono wilk przejęty został od Borków, stąd tak jak w herbie rodu jest on czerwony w złotym polu 42. Tak też przedstawiony został na zamieszczonej w opracowaniu ilustracji (ryc. 13), na której barwy oddano przy pomocy konwencjonalnych znaków graficznych (kropki złoto, pionowe kreski czerwień, kreski z skos zieleń). Barwy te zostały utrwalone w herbarzu miejskim O. Huppa, który określił, że herb miasta to w złotym polu na zielonej podstawie czerwony wilk biegnący, ukoronowany złotą koroną 43 (ryc. 14). Ryc. 13. Herb Łobza z 1885 r. (J. Siebmacher s grosses und allgemeines Wappenbuch, tabl. 181). Ryc. 14. Herb Łobza w opracowaniu O. Huppa z 1898 r. (Die Wappen und Siegel, s. 12). 42 J. Siebmacher s grosses und allgemeines Wappenbuch in einer neuen, vollständig geordneten und reich vermehrten Auflage mit heraldischen und historisch-genealogischen Erläuterungen, Bd. I, Abt. IV: Städtewappen, Bd. II, Nürnberg 1885, s. 151. 43 O. Hupp, dz. cyt., s. 11; tenże, Deutsche Ortswappen. Die Wappen des Königsreichs Preussen, Provinz Pommern, br. m. i r. w. [lata 20. XX w.].

13 W takich samych barwach herb Łobza przedstawiany był we wszystkich następnych wydawnictwach heraldycznych. Wymienić można tu wydaną w 1960 r. pracę Mariana Gumowskiego pt. Herby miast polskich, w której opublikował rysunek herbu wzorowany na pieczęciach pochodzących z początku XX w., pokazujący wilka kroczącego, a nie biegnącego czy skaczącego, ale w opisanych wyżej barwach (ryc. 15) 44. Wyjątkiem od tych zasad był wspomniany wyżej herb w wydawnictwie Towarzystwa Przyjaciół Łobza, w którym choć bez wątpienia wykorzystano rysunek z opracowania O. Huppa nie tylko dodano datę 1400, ale także zmieniono barwę pola tarczy na srebrną (ryc. 12). Ryc. 15. Herb Łobza w opracowaniu M. Gumowskiego z 1960 r. (Herby miast polskich, Warszawa 1960, s. 227). W 1967 r. ukazał się natomiast II tom wydawnictwa pt. Miasta polskie w Tysiącleciu, w którym omówione zostało województwo szczecińskie, na obszarze którego znajdował się Łobez. Zamieszczony w tym tomie herb Łobza (ryc. 16) ma bardzo duże znaczenie, albowiem na długie lata stał się oficjalnym wzorcem najważniejszego insygnium tego miasta. W końcu, 10 lipca 1990 r. rada miejska w Łobzie podjęła uchwałę w sprawie herbu miasta i gminy, na mocy której za herb uznano stojącego na tylnych łapach czerwonego wilka w złotej koronie na tle żółto-zielonym 45. Wizerunek herbu niepoprawnie opisany w uchwale przedstawiono w załączniku (ryc. 17). 44 M. Gumowski, Herby miast polskich, Warszawa 1960, s. 227. Całkowicie błędne są informacje dotyczące początków miasta. 45 Uchwała nr IV/23/90 Rady Gminy i Miasta w Łobzie z dnia 10 lipca 1990 r. w sprawie ustalenia herbu gminy i miasta Łobez, paragraf 1.

14 Ryc. 16. Herb Łobza w opracowaniu z 1967 r. (Miasta polskie w Tysiącleciu, t. II, Wrocław-Warszawa- Kraków 1967, tablica CI). Ryc. 17. Herb Łobza według wzoru z 1990 r. (Załącznik do uchwały uchwała nr IV/23/90 Rady Gminy i Miasta w Łobzie z dnia 10 lipca 1990 r. w sprawie ustalenia herbu gminy i miasta Łobez). Wizerunek ten był zatwierdzany we wszystkich kolejnych statutach gminy z 1990 r., 1996 r. i 2000 r. (wszędzie niepoprawne blazonowanie). Takim wizerunkiem historycznego herbu Łobza rada miasta i gminy chce posługiwać się nadal, w nieco tylko zmodyfikowanej formie graficznej (załącznik nr 1). Opis heraldyczny: W polu złotym (żółtym) czerwony, skaczący wilk w złotej (żółtej) koronie, na zielonym wzgórzu.

15 Flaga W Statucie Gminy Łobez z czerwca 1996 r. 46 w paragrafie 4, punkt 2 określono, że obok herbu gmina będzie posługiwała się również flagą. Ustalono wówczas, że flaga składać się będzie z trzech kolorów żółtego, zielonego i czerwonego w trzech równych równoległych pasach, a w górnym rogu (bezpośrednio przy krawędzi płata) umieszczony będzie herb miasta (ryc. 18). Ryc. 18. Flaga gminy Łobez według statutu z 1996 r. Przyjęty przez władze gminy wzorzec flagi nie jest jednak zgodny z zasadami weksylologii i nigdy nie był opiniowany przez Komisję Heraldyczną. Obecnie Rada Gminy Łobez postanowiła dokonać poprawek w wizerunku flagi i ustanowić jej poprawny wzorzec. Flagą gminy Łobez jest prostokątny płat tkaniny w proporcjach szerokości do długości jak 5:8. Stanowią ją trzy pasy o równej wysokości w barwach: czerwony, żółty i zielony. Barwy pasów wywodzą się z tynktur herbu gminy (załącznik nr 2). Agnieszka Gut 46 Uchwala nr XXII/108/96 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 14 czerwca 1996 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Łobez.