Źródła finansowania przedsięwzięć w zakresie efektywności energetycznej i OZE - środki regionalne

Podobne dokumenty
Program Czyste Powietrze Szkolenie dla pracowników socjalnych Ośrodków Pomocy Społecznej

Dofinansowanie działań ograniczających niską emisję. Michał Leszczyński WFOŚiGW w Gdańsku Gdańsk, r.

Nowy konkurs WFOŚiGW w Gdańsku. Wymiana źródeł ciepła. w budynkach wielorodzinnych. Projekt konkursu

Rozwój małych i średnich systemów ciepłowniczych Finansowanie rozwoju ciepłownictwa

Program Czyste Powietrze Szkolenie dla pracowników socjalnych Ośrodków Pomocy Społecznej

Możliwości wsparcia przez WFOŚiGW w Gdańsku instalacji wykorzystujących biomasę. Wierzchowo r.

Finansowanie inwestycji z zakresu OZE i efektywności energetycznej

Prosument dla Pomorza

Gdańsk, dnia 29 kwietnia 2015 r. Poz UCHWAŁA NR VII/8/2015 RADY MIASTA PUCKA. z dnia 30 marca 2015 r.

Regulamin konkursu "Czyste Powietrze Gminy Wicko" (edycja 2018)

Wsparcie inwestycyjne dla instalacji wytwarzających ciepło z OZE

UCHWAŁA NR XLIII/501/18 RADY MIEJSKIEJ W CHOJNICACH z dnia 26 marca 2018 r.

Program Czyste Powietrze Szkolenie dla pracowników socjalnych Ośrodków Pomocy Społecznej

Oferta programowa

DOBRE PRAKTYKI W REALIZACJI INWESTYCJI Z ZAKRESU OZE I EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ. MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PROJEKTÓW

Źródła finansowania instalacji prosumenckich

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA POPRAWY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ BUDYNKÓW ZABYTKOWYCH. Przemysław Wojcieszak

Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata DZIAŁANIE 10.4 REDUKCJA EMISJI

I. INFORMACJE OGÓLNE. a) kotłami opalanymi gazem czy olejem opałowym lub,

Doświadczenia NFOŚiGW we wdrażaniu projektów efektywności energetycznej. Warszawa, 18 grudnia 2012r.

Regionalny Program Operacyjny Województwo Dolnośląskie Możliwość finansowania projektów OZE

Gdańsk, dnia 29 czerwca 2016 r. Poz UCHWAŁA NR XVII/56/2016 RADY GMINY WICKO. z dnia 31 maja 2016 r.

Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXX/296/17 Rady Miejskiej w Czersku z dnia 27 kwietnia 2017 r.

Środki RPO WSL na likwidację niskiej emisji

OCHRONA ATMOSFERY. WFOŚiGW w Zielonej Górze wrzesień, 2015 r.

Modele i źródła finansowania inwestycji z zakresu ciepłownictwa. autor: Wiesław Samitowski

Źródła finansowania przedsięwzięć w zakresie efektywności energetycznej i OZE

PROGRAM CZYSTE POWIETRZE

Źródła finansowania przedsięwzięć w zakresie efektywności energetycznej i OZE środki POIiŚ i NFOŚiGW Anna Trudzik Zielona Góra, 4 października 2017

RPO mechanizmy finansowe wspomagania inwestycji EE i OZE

DOFINANSOWANIE ZADAŃ ZWIĄZANYCH OCHRONY ŚRODOWISKA Z EFEKTYWNOŚCIĄ ENERGETYCZNĄ Z UWZGLĘDNIENIEM OZE ZE ŚRODKÓW WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU

Efektywność energetyczna w budownictwie oferta finansowa

DOFINANSOWANIE NA ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII. Wsparcie dla mieszkańców

Michał Leszczyński WFOŚiGW w Gdańsku Stare Pole, r.

Programy priorytetowe NFOŚiGW wspierające rozwój OZE

Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata

Źródła finansowania przedsięwzięć w zakresie efektywności energetycznej i OZE środki POIiŚ i NFOŚiGW Konin, 22 marzec 2018 r.

Program Czyste Powietrze Szkolenie dla pracowników socjalnych Ośrodków Pomocy Społecznej

Mechanizmy wsparcia rozwoju zrównoważonej energii ze środków UE w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

FINANSOWANIE EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ I ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Z RPO LUBUSKIE 2020

Finansowanie modernizacji i rozwoju systemów ciepłowniczych

Czyste Powietrze Pomorza. Podsumowanie

Wsparcie finansowe pochodzące ze środków UE na potrzeby efektywności energetycznej i OZE

1. KRYTERIA WYBORU PRZEDSIĘWZIĘĆ FINANSOWANYCH ZE ŚRODKÓW WFOŚiGW w KIELCACH

Dofinansowanie do zmiany sposobu ogrzewania oraz inne formy wsparcia. Spotkanie informacyjne Gdynia

Program priorytetowy PROSUMENT

PROGRAM PRIORYTETOWY OGRANICZENIE NISKIEJ EMISJI NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO. Piotr Ner Doradca Energetyczny

Środki publiczne jako posiłkowe źródło finansowania inwestycji ekologicznych

Mechanizmy finansowania projektów zakresu energetyki - Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata

Rzeszów, 4 grudnia 2013r.

Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii

Finansowanie zadań związanych z likwidacją niskiej emisji oraz odnawialnymi źródłami energii

Dofinansowanie inwestycji ze środków WFOŚiGW w Katowicach skierowanych dla sektora ciepłowniczego. Listopad, 2017 r.

Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii Część 4)

Krajowy Program Czyste Powietrze

Możliwości wykorzystania biomasy do wytwarzania ciepła w ofercie NFOŚiGW. Dotychczasowe działania i propozycje.

Finansowanie inwestycji w efektywnośd energetyczną ze środków Unii Europejskiej i NFOŚiGW

PROGRAM OGRANICZANIA NISKIEJ EMISJI

Krajowy program Czyste Powietrze finansowanie ograniczenia niskiej emisji. Gdańsk r.

Poprawa efektywności energetycznej budynków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata

Fundusze na finansowanie projektów dotyczących rozwoju zielonych źródeł energii. Maciej Kazienko Gdańsk,

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

UCHWAŁA NR XVII/56/2016 RADY GMINY WICKO. z dnia 31 maja 2016 r.

UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W SZTUMIE

Programy dla przedsiębiorców na rzecz innowacji w ochronie środowiska w latach

DOFINANSOWANIE ZADAŃ ZWIĄZANYCH OCHRONY ŚRODOWISKA Z EFEKTYWNOŚCIĄ ENERGETYCZNĄ Z UWZGLĘDNIENIEM OZE ZE ŚRODKÓW WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU

Projekt UCHWAŁA NR RADY GMINY CEWICE. z dnia 2017 r.

Wsparcie rozwoju energetyki prosumenckiej przez NFOŚiGW

DOFINANSOWANIE DZIAŁAŃ ZWIĄZANYCH

Źródła finansowania przedsięwzięć w zakresie efektywności energetycznej i OZE środki POIiŚ i NFOŚiGW

Regulamin konkursu Czyste powietrze Tczewa. 1 Przedmiot i cel programu. 2 Uczestnicy konkursu

Efektywność energetyczna oraz energia ze źródeł odnawialnych w województwie śląskim, doświadczenia z ostatnich 10 lat oraz perspektywa do 2023 r.

Przegląd możliwych źródeł realizacji inwestycji, badań, edukacji i działań z zakresu efektywności energetycznej w perspektywie najbliższych lat.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata Oś priorytetowa III Czysta energia

Możliwości finansowania inwestycji solarnych ze środków WFOŚiGW w Szczecinie Dawid Brzozowski Zastępca Prezesa WFOŚiGW w Szczecinie

Agnieszka Sobolewska Dyrektor Biura WFOŚiGW w Szczecinie

Adaptacja do zmian klimatu i gospodarka niskoemisyjna w ramach. RPO WZ Wydział Wdrażania Działań Środowiskowych RPO

prezentuje: Małgorzata Mrugała Prezes Zarządu WFOŚiGW w Krakowie

PROGRAM PRIORYTETOWY

Spotkanie informacyjne

Wsparcie Odnawialnych Źródeł Energii w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Śląskiego na lata Katowice, 30 marca 2015 r.

UCHWAŁA NR XXII/269/2016 RADY GMINY SZEMUD. z dnia 14 września 2016 r.

OGRANICZANIE niskiej emisji. w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego wg stanu na początek lipca

Wsparcie dla Gmin w walce ze Smogiem w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego Krzyżowa, 17 maja 2017r.

FUNDUSZ DLA GMIN w 2018 r. nowe programy, większe wsparcie, szerszy dostęp

Możliwość wsparcia ze środków zewnętrznych (w tym unijnych) inwestycji z obszaru efektywności energetycznej

Uwaga! Program dotyczy tylko mieszkańców miasta Opoczno.

Źródła finansowania przedsięwzięć w zakresie efektywności energetycznej i OZE środki POIiŚ i NFOŚiGW

SZCZYRK, Czerwiec f o s i g w. k a t o w i c e. p l

Wsparcie miast przez. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Barbara Koszułap Zastępca Prezesa Zarządu. Warszawa, 9 maja 2013 r.

Realizacja dobrych praktyk w zakresie gospodarki niskoemisyjnej w SOM. dr inż. Patrycja Rogalska główny specjalista ds.

FINANSOWANIE I WDRAŻANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ OCHRONY ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM

Program priorytetowy Czyste Powietrze projekt realizowany we współpracy Ministerstwa Środowiska i partnerów. Bytoń, 27 września 2018

RPO WD

prezentuje: Robert Bażela Kierownik Zespołu Analiz Technicznych WFOŚiGW w Krakowie

Możliwość dofinansowania instalacji solarów ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata

Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca

Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego

Eko Gmina - Poprawa efektywności energetycznej oraz likwidacja niskiej emisji

Knurów, dn r.

Transkrypt:

Źródła finansowania przedsięwzięć w zakresie efektywności energetycznej i OZE - środki regionalne Michał Leszczyński Gdańsk, 14.09.2017 r.

Plan prezentacji 1. Regionalny Program Operacyjny WP 2014-2020 (RPO) Oś priorytetowa 10 Energia a) podsumowanie dotychczasowych naborów b) działanie 10.5 Instrument Finansowy 2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) a) nabór ogólny b) konkursy: Czyste Powietrze Pomorza oraz Czyste Powietrze Trójmiasta

Nabory zakończone Typ projektów: Kompleksowa i głęboka modernizacja energetyczna obiektów użyteczności publicznej oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych Tryb pozakonkursowy Budżet: ok. 217 mln zł Beneficjenci: JST, ich jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia JST, jednostki naukowe, instytucje edukacyjne, szkoły wyższe, publiczne i prywatne podmioty świadczące usługi zdrowotne, organizacje pozarządowe, kościoły i związki wyznaniowe Aktualnie trwa podpisywanie umów o dofinansowanie oraz umów z wykonawcami.

Nabory zakończone Typ projektów: Kompleksowa i głęboka modernizacja energetyczna obiektów użyteczności publicznej Nabór zakończony (styczeń 2016) Budżet: ok. 155 mln zł Beneficjenci: JST, ich jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia JST, jednostki naukowe, instytucje edukacyjne, szkoły wyższe, publiczne i prywatne podmioty świadczące usługi zdrowotne, organizacje pozarządowe, kościoły i związki wyznaniowe

Nabory zakończone Złożono 31 wniosków na kwotę: koszty kwalifikowane ok. 306 mln zł, dofinansowanie ok. 246 mln zł Do dofinansowania wybrano 26 projekty: koszty kwalifikowane ok. 295 mln zł, dofinansowanie ok. 231 mln zł

Nabory zakończone Typ projektów: budowa, rozbudowa lub przebudowa infrastruktury oraz zakup urządzeń służących do produkcji energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych Nabór zakończony (styczeń 2017) Budżet: ok. 122 mln zł Beneficjenci: JST i ich jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia JST, jednostki administracji rządowej, inne jednostki sektora finansów publicznych, organizacje pozarządowe, jednostki naukowe, instytucje edukacyjne, szkoły wyższe, grupy producentów rolnych, przedsiębiorcy Grupa docelowa projektów parasolowych JST: mieszkańcy, WM i SM, przedsiębiorcy

Nabory zakończone Złożono 262 wnioski na kwotę: koszty kwalifikowane ok. 582 mln zł dofinansowanie ok. 451,6 mln zł Aktualnie trwa weryfikacja wymogów formalnych złożonych projektów. Rozstrzygnięcie naboru przewiduje się na IV kwartał 2017 r.

Nabory zakończone Typ projektów: 1) przebudowa scentralizowanych systemów zaopatrzenia w ciepło, obejmujące źródła, sieci i węzły cieplne wraz z przyłączem, 2) likwidacja istniejących indywidualnych źródeł ciepła w bud. użyt. publ. i bud. mieszkalnych wraz z podłączeniem odbiorców do m.s.c. lub lokalnych systemów ciepłowniczych, 3) budowa nowych i modernizacja istniejących źródeł ciepła w tym wykorzystujących OZE, Nabór zakończony (grudzień 2016) Budżet: 68,7 mln zł Beneficjenci: JST i ich jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia JST, jednostki administracji rządowej, inne jednostki sektora finansów publicznych, organizacje pozarządowe, jednostki naukowe, instytucje edukacyjne, szkoły wyższe, przedsiębiorcy

Nabory zakończone Złożono 8 wniosków na kwotę: koszty kwalifikowane ok. 53 mln zł dofinansowanie ok. 40,8 mln zł Do dofinansowania wybrano 8 projektów: koszty kwalifikowane ok. 52,9 mln zł dofinansowanie ok. 38,9 mln zł

Nabory zakończone Typ projektów: 4) modernizacja oświetlenia zewnętrznego, 5) rozbudowa systemu monitoringu powietrza. Nabór zakończony (październik 2016) Budżet: ok. 63,3 mln zł Beneficjenci: JST i ich jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia JST, jednostki administracji rządowej, inne jednostki sektora finansów publicznych, organizacje pozarządowe, jednostki naukowe, instytucje edukacyjne, szkoły wyższe, przedsiębiorcy

Nabory zakończone Złożono 18 wniosków na kwotę: koszty kwalifikowane ok. 88,3 mln zł, dofinansowanie ok. 71,1 mln zł Do dofinansowania wybrano 18 projektów: koszty kwalifikowane ok. 88,3 mln zł, dofinansowanie ok. 71,1 mln zł

1. Pożyczka na modernizację energetyczną budynków mieszkalnych Budżet: 138,4 mln zł Wartość pożyczki: do 5 mln zł Okres finansowania: do 20 lat Preferencyjne oprocentowanie Odbiorcy ostateczni: spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe, towarzystwa budownictwa społecznego, jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne (w zakresie budownictwa komunalnego), przedsiębiorstwa usług energetycznych (ESCO).

1. Pożyczka na modernizację energetyczną budynków mieszkalnych zmniejszenie strat ciepła przez przenikanie w przegrodach likwidacja indywidualnych źródeł ciepła z budową przyłącza do systemu ciepłowniczego modernizacja źródeł ciepła (za wyjątkiem źródeł węglowych) modernizacja systemów grzewczo-wentylacyjnych, instalacji wewnętrznych wykorzystanie OZE systemy monitoringu i zarządzania energią

1. Pożyczka na modernizację energetyczną budynków mieszkalnych Limity i ograniczenia: Oszczędności energii min. 30% średnio na każdy budynek w przypadku modernizacji kilku obiektów Pojedynczy budynek wymaga zwiększenia efektywności energetycznej o co najmniej 25%

1. Pożyczka na modernizację energetyczną budynków mieszkalnych Preferencje: przedsięwzięcia kompleksowe pod względem inwestycyjnym przedsięwzięcia kompleksowe terytorialnie (min. 5 budynków na obszarze min. 2 gmin) wykorzystanie OZE zwiększenie efektywności energetycznej o 60% (dla inwestycji obejmujących pojedynczy budynek) największy efekt ekologiczny (redukcja emisji gazów cieplarnianych w stosunku do nakładów finansowych) udzielenie wsparcia poprzez ESCO

2. Pożyczka na instalację odnawialnych źródeł energii Budżet: 63,9 mln zł Wartość pożyczki: do 15 mln zł Okres finansowania: do 15 lat Preferencyjne oprocentowanie Odbiorcy ostateczni: Inwestorzy (przede wszystkim przedsiębiorcy)

2. Pożyczka na instalację odnawialnych źródeł energii Finansowanie instalacji wytwarzających energię elektryczną i/lub cieplną, wykorzystujących: słońce do 2 MWe/MWt, biomasę do 5 MWt, biogaz do 1 MWe, geotermalne źródła ciepła do 2 MWt. Planowane włączenie możliwości finansowania mikroinstalacji.

2. Pożyczka na instalację odnawialnych źródeł energii Preferencje: przedsięwzięcia wpisujące się w gminne dokumenty z zakresu gospodarki niskoemisyjnej oraz zaopatrzenia w energię przedsięwzięcia wykorzystujące innowacyjne rozwiązania największy efekt ekologiczny (redukcja emisji gazów cieplarnianych w stosunku do nakładów finansowych)

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Pożyczki: - do 80 % kosztów kwalifikowanych, - możliwe jest częściowe umorzenie po spełnieniu warunków umowy: a) do 15% dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą b) do 25% dla jst oraz innych podmiotów nie będących przedsiębiorcami - oprocentowanie ok. 3% - okres spłaty do 6 lat (możliwe wydłużenie do 10 lat) - karencja w okresie spłat kapitałowych 6 miesięcy - brak prowizji, marży i innych opłat dodatkowych Pierwszeństwo w finansowaniu projektów inwestycyjnych i działań realizowanych z udziałem środków Unii Europejskiej

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Pożyczki płatnicze: - do 80 % kosztów kwalifikowanych, - nie więcej niż udział środków zagranicznych, - oprocentowanie ok. 4% - Pożyczka nie podlega umorzeniu - Na okres do dnia otrzymania pomocy finansowej ze środków zagranicznych - brak prowizji

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Dotacje na: - ochronę przyrody i krajobrazu, - edukacje ekologiczną, - monitoring środowiska, - przedsięwzięcia innowacyjne, - przedsięwzięcia pilotażowe w ochronie środowiska dotyczące nowych technologii, - ochronę przed powodzią, - badania w ochronie środowiska i gospodarce wodnej oraz upowszechnienie ich wyników, - systemy kontroli wnoszenia przewidzianych ustawą opłat za korzystanie ze środowiska, - zapobieganie lub likwidację poważnych awarii i ich skutków - działania realizowane w ramach konkursów tematycznych.

Konkursy WFOŚiGW w Gdańsku: Czyste Powietrze Pomorza oraz Czyste Powietrze Trójmiasta Rodzaj przedsięwzięć: 1) Likwidacja kotłów opalanych węglem lub koksem i zastąpienie ich: a) kotłami opalanymi gazem lub olejem opałowym, b) źródłami wykorzystującymi odnawialne źródła energii: pompy ciepła, kotły opalane biomasą; c) podłączeniem do sieci ciepłowniczej 2) Nie podlegają dofinansowaniu zadania polegające na montażu kotłów opalanych biomasą realizowane w miastach.

Konkursy WFOŚiGW w Gdańsku: Czyste Powietrze Pomorza oraz Czyste Powietrze Trójmiasta Terminy i sposób składania wniosków Nabór ogłaszany co roku w styczniu/lutym Beneficjenci Jednostki samorządu terytorialnego Beneficjenci końcowi Jednostki samorządu terytorialnego (budownictwo komunalne), Wspólnoty mieszkaniowe, Osoby fizyczne; Rodzaj dofinansowania - dotacja Czyste Powietrze Pomorza: do 35% Czyste Powietrze Trójmiasta: do 20% Wymagany udział środków własnych Wnioskodawcy wynosi co najmniej 5% kosztów kwalifikowanych, a dla Wnioskodawców z rejonu aglomeracji trójmiejskiej (Gdańsk, Sopot, Gdynia) co najmniej 20%.

Konkursy WFOŚiGW w Gdańsku: Czyste Powietrze Pomorza oraz Czyste Powietrze Trójmiasta W zależności od przyjętego rozwiązania dotacja wynosi nie więcej niż: a) kotły opalane gazem, olejem opałowym lub na biomasę: 5.000 zł na jedno źródło ciepła zasilające pojedynczego odbiorcę, 12.500 zł w przypadku kotłowni zasilającej budynek wielorodzinny, b) pompy ciepła 10.000 zł na jedno źródło ciepła, c) podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej: 30.000 zł na jeden węzeł o mocy do 30 kw wraz z przyłączem, 50.000 zł na jeden węzeł o mocy powyżej 30 kw wraz z przyłączem. Łączna kwota dofinansowania ze środków Funduszu nie może przekroczyć kwoty 300 000 zł dla wniosku składanego przez gminę.

Konkursy WFOŚiGW w Gdańsku: Czyste Powietrze Pomorza oraz Czyste Powietrze Trójmiasta Koszty kwalifikowane: a) zakup (łącznie z technicznym doborem urządzeń i oprzyrządowaniem) oraz montaż: - kotłów opalanych gazem, olejem opałowym lub biomasą - pomp ciepła, - węzłów cieplnych z przyłączami, b) wykonanie instalacji wewnętrznej c.o. i c.w.u. Konieczność przeprowadzenia działań informacyjno edukacyjnych przez jst.

Konkursy WFOŚiGW w Gdańsku: Czyste Powietrze Pomorza oraz Czyste Powietrze Trójmiasta 100 90 9 364 340 10 000 000 9 000 000 80 70 60 50 74 8 000 000 7 000 000 6 000 000 5 000 000 40 30 3 254 060 38 4 000 000 3 000 000 20 10 0 19 18 11 8 6 1 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Ilość umów Kwota dotacji [zł] 2 000 000 1 000 000 0

Dziękuję za uwagę ZAPRASZAMY DO WSPÓŁPRACY Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku ul. Rybaki Górne 8 80-861 Gdańsk tel. 58 743 18 00 www.wfos.gdansk.pl