Model Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 Znacznie większą szansę na sukces mają strategie łączące innowacje z konkretnymi atutami gospodarki na szczeblu krajowym/regionalnym. Naśladowanie innych regionów i próby wykreowania cudu gospodarczego w oparciu o modne sektory takie jak branża półprzewodników czy biotechnologia nie tylko zmniejszają szanse regionu na sukces, ale dodatkowo utrwalają strukturę rynku z podziałem na liderów i naśladowców. Krótko mówiąc, w koncepcji inteligentnej specjalizacji chodzi o to, aby wygenerować unikalne atuty i możliwości w oparciu o strukturę przemysłu i bazę wiedzy charakterystyczną dla danego regionu. 1
W przypadku poprzednich regionalnych strategii rozwoju często mieliśmy do czynienia z pewnymi brakami czy niedoskonałościami, takimi jak: Brak perspektywy międzynarodowej i ponadregionalnej, kiedy to regionalny system innowacji i system gospodarczy jest postrzegany w sposób odizolowany od otoczenia; Brak związku z tkanką przemysłową i gospodarczą danego regionu; w sektor B+R angażuje się głównie sektor publiczny, zbyt małe zaangażowanie po stronie biznesu; Brak solidnej analizy mocnych stron (atutów) regionu; Syndrom wybierania zwycięzców (ang. picking winners ); Ślepe naśladowanie najlepiej prosperujących regionów bez uwzględnienia lokalnego kontekstu. Strategie inteligentnej specjalizacji często wymagają swego rodzaju zmiany strukturalnej będącej konsekwencją jednego z niżej wymienionych procesów, przy czym jeden proces nie wyklucza drugiego. Po pierwsze, transformacja rozumiana jako przejście od obecnego do nowego sektora, oparta na współpracy instytucji i procesów, tzn. wspólnych możliwościach w zakresie B+R, inżynierii i produkcji, które stanowią bazę wiedzy dla rozwoju nowej działalności. Dla przykładu: przedsiębiorcy z Austrii odkryli ścieżkę prowadzącą od mechaniki i optyki precyzyjnej do technologii medycznych; pierwsza grupa wynalazków w dziedzinie technologii medycznych wyrosła na gruncie wcześniej istniejącego, znaczącego potencjału przemysłowego i kompetencji w dziedzinie mechaniki. Po drugie, modernizacja rozumiana jako technologiczne unowocześnienie istniejącej branży, z rozwojem konkretnych zastosowań wynikających z kluczowych technologii wspomagających w celu poprawy efektywności i jakości dotychczas istniejącego (być może tradycyjnego) sektora. Dla przykładu: przedstawiciele fińskiego przemysłu celulozowo-papierniczego uważają, że nanotechnologia może być obiecującym źródłem interesujących zastosowań, a fińskie firmy już starają się ocenić potencjał tej nowej technologii. Niektóre przedsiębiorstwa w odpowiedzi na nowe możliwości generalnie zwiększają własne inwestycje w B+R, nie tylko z myślą o wdrożeniu dostępnych technologii, ale także w celu zbadania najnowszych postępów w dziedzinie nanotechnologii i biotechnologii. Tradycyjne sektory Sektor rolnictwa i przetwórstwa ekologicznego Sektor turystyczny Sektor sanatoryjno-uzdrowiskowy Sektor medyczny Sektor sportowy transformacja modernizacja Nowy sektor JAKOŚCI ŻYCIA 2
Kluczowe technologie wspomagające Istotnym elementem strategii inteligentnej specjalizacji może być wdrożenie kluczowych technologii wspomagających (ang. Key Enabling Technologies/KETs) z uwagi na ich horyzontalny charakter i potencjał transformacyjny. W przyszłości wiele produktów i usług będzie się opierać właśnie na technologiach takich jak półprzewodniki, materiały zaawansowane, fotonika i nanotechnologia. Poza tym, takie produkty i usługi będą pełnić kluczową rolę, jeżeli chodzi o największe wyzwania społeczne stojące przed Unią Europejską, takie jak m.in. zapewnienie dostaw energii, zdrowie publiczne, starzenie się społeczeństw czy zmiany klimatu. Europa może się co prawda pochwalić doskonałym potencjałem badań i rozwoju w zakresie niektórych kluczowych technologii wspomagających, lecz do tej pory nie zanotowała równie znaczących sukcesów, jeżeli chodzi o zastosowanie wyników badań do komercjalizacji i produkcji towarów i usług. KETs województwa podkarpackiego to m.in.: materiały kompozytowe, monokryształy, tworzywa oksy-biodegradowalne, technologie ekologicznego rolnictwa i przetwórstwa Dzięki inteligentnej specjalizacji będzie można zmniejszyć lukę pomiędzy innowacjami i ich komercyjnym wykorzystaniem. Nie każde państwo członkowskie czy region może być liderem w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających, ale wszystkie mogą w taki czy inny sposób na tych technologiach skorzystać, na wcześniejszych lub późniejszych etapach łańcucha wartości. Dobrym przykładem jest tutaj pomyślne wykorzystanie kluczowych technologii wspomagających przez przemysł motoryzacyjny w Słowenii, który stał się dostawcą specjalistycznych produktów dla głównych producentów samochodów w Europie. Sukces osiągnięto dzięki określeniu niszowych obszarów w dziedzinach związanych z kluczowymi technologiami wspomagającymi oraz opracowaniu strategicznych programów badań w zakresie wiodących technologii takich jak bio-czujniki, akumulatory litowo-jonowe, tworzywa sztuczne i magnetyczny rezonans jądrowy. Spójność założeń RSIWP 2014-2020 z nadrzędnymi krajowymi i unijnymi dokumentami strategicznymi Strategia EUROPA 2020 Projekty przewodnie strategii EUROPA 2020 Unia innowacji oraz Europejska agenda cyfrowa KRAJOWY PROGRAM REFORM EUROPA 2020 oraz STRATEGIA EFEKTYWNOŚCI I INNOWACYJNOŚCI GOSPODARKI Dynamiczna Polska 2020 (projekt) Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 3
Logiczna struktura projektowa dla RIS3 składa się z sześciu etapów: Analiza regionalnego kontekstu i potencjału innowacji, Utworzenie silnej struktury zarządczej z udziałem różnych interesariuszy, Wypracowanie wspólnej wizji przyszłości regionu, Wybór ograniczonej liczby priorytetów rozwoju regionalnego, Przygotowanie odpowiedniego zestawu polityk i programów, Uwzględnienie mechanizmów monitorowania i oceny. Źródło: Guide to Research and Innovation Strategies for Smart Specialisations (RIS3), Publications Office of the European Union, Luxembourg, European Union 2012, p. 17. Model RSIWP 2014-2020 Priorytety rozwój sprzyjający rozwój inteligentny rozwój zrównoważony włączeniu społecznemu LOTNICTWO I KOSMONAUTYKA AVIATION AND COSMONAUTICS Mobilność Inteligentne specjalizacje Obszary działania (aktywności) Klimat/ energia JAKOŚĆ ŻYCIA QUALITY OF LIFE Turystyka zrównoważona Zdrowie/ odżywianie Elementy o horyzontalnym znaczeniu dla rozwoju inteligentnych specjalizacji: Edukacja; ICT (technologie informacyjne i komunikacyjne) ; Finansowanie; Współpraca międzysektorowa (biznes, administracja, ngo), międzyregionalna i międzynarodowa (w tym transgraniczna) Aeronautyka i transport lotniczy Zrównoważony transport powierzchniowy (drogowy, kolejowy i wodny) Kluczowe technologie wspomagające Odnawialne źródła poznawcza, energii Zrównoważone i wypoczynkowa, inteligentne budownictwo (budynki, obiekty budowlane, kwalifikowana, osiedla i miasta) Biodegradowalne zdrowotna, tworzywa sztuczne biznesowa Energooszczędny sprzęt AGD religijna Przemysł elektromaszynowy Żywności ekologiczna, regionalna i tradycyjna Bezpieczeństwo żywnościowe Zdrowa, zoptymalizowana dieta Medycyna zapobiegawcza Opieka nad ludźmi starszymi 4
WIZJA: Ekologicznie zrównoważona, innowacyjna i konkurencyjna gospodarka lider w kreowaniu ekoinnowacji MISJA: Rozwój innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki województwa, nastawionej na dobro społeczne Priorytety rozwój sprzyjający włączeniu rozwój inteligentny rozwój zrównoważony społecznemu Inteligentne specjalizacje I Cel strategiczny: II Cel strategiczny: Wykreowanie woj. podkarpackiego jako wiodącego centrum Zbudowanie marki woj. podkarpackiego jako Regionu o ekoinnowacyjnych technologii komunikacyjnych w Polsce. wysokich parametrach jakości życia. Mobilność 1 Cel taktyczny: Wzrost potencjału przemysłu lotniczego i kosmicznego poprzez zastosowanie innowacyjnych technologii komunikacyjnych Obszary Klimat/ działania (aktywności) Energia Turystyka zrównoważona 2 Cel taktyczny: 3 Cel taktyczny: Poprawa jakości klimatu Wzrost atrakcyjności poprzez wykorzystanie turystycznej województwa ekoinnowacyjnych poprzez wykreowanie technologii pozyskiwania i innowacyjnych produktów oszczędzania energii turystycznych Kluczowe technologie wspomagające Zdrowie/ Odżywianie 4 Cel taktyczny: Poprawa zdrowia poprzez wsparcie ekologicznego rolnictwa oraz innowacji medycznych 1.1. Wzrost potencjału innowacyjnego przemysłu lotniczego i kosmicznego 1.2. Wzrost potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw produkujących środki transportu powierzchniowego 2.1. Zwiększenie udziału energii produkowanej z OZE w całości produkowanej energii 2.2. Wzrost liczby budynków i obiektów budowlanych, w których zastosowano zrównoważone i inteligentne rozwiązania technologiczne 2.3. Wzrost przychodów ze sprzedaży energooszczędnego sprzętu AGD w klasie A 3.1. Wzrost liczby miejsc pracy w obszarach wiejskich i przyrodniczo cennych 3.2. Rozwój nowoczesnych profilowanych usług turystycznych 4.1. Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa 4.2. Wzrost udziału produkowanej żywności ekologicznej 4.3. Zagwarantowanie godziwej starości Istotną częścią inteligentnej specjalizacji są klastry. Posiadają naturalną zdolność do kreowania i wspierania współpracy pomiędzy podmiotami gospodarczymi oraz innymi organizacjami, stanowią instrument promocji konkurencyjności przemysłu, innowacji i wzrostu w regionie. Na etapie wdrażania strategii klastry powinny stać się skutecznymi platformami do realizacji celów inteligentnej specjalizacji. Źródło: Przewodnik Strategii Badań i Innowacji na rzecz Inteligentnej specjalizacji (RIS3), Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, European Union 2012, tłumaczenie sfinansowane ze środków własnych Banku Światowego kwiecień 2013, s. 71. Koncepcja pięciokrotnej helisy. 5
Aktualizacja Strategii Analiza strategiczna województwa podkarpackiego Monitoring i kontrola Strategii Cykl życia RSIWP 2014-2020 (tworzenia, wdrażania, funkcjonowania i doskonalenia) Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na Lata 2014-2020 Implementacja Strategii 6
7